Jump to content

Лидерлик

From Vikipediya
Дипломат Ниccолò Мачиавелли ўзининг Шаҳзода рисоласида ҳукмдорлар иккаласи ҳам бўлмаса, уларни севишдан ко'ра қўрқиш яхшироқдир
2013-йилги АПЕC бош директори саммитининг очилиш нутқи билан оҳангни белгилаган лидер

Лидерлик (инглизча: леадер — етакчи, бошловчи сўзидан) — умумий бир ишни бажаришда бошқаларнинг ёрдами ва ҳарактини бирлаштирувчи ижтимоий таъсир жараёни[1].

Лидерлик - бу баҳсли атама[2][3]. Ихтисослашган адабиётларда концепцияга оид турли қарашлар муҳокама қилинади, баʻзан Шарқ ва Ғарб етакчилик ёндашувлари, шунингдек (Ғарбда) Шимолий Америка, Европага қарши яқинлашмоқда[4].

АҚШнинг баʻзи академик муҳитлари этакчиликни "Ижтимоий таʻсир жараёни сифатида белгилайди, бунда одам умумий ва ахлоқий мақсадларни амалга оширишда бошқаларнинг ёрдами ва қўллаб-қувватлашини жалб қилиши мумкин"[5][6]. Бошқача айтганда, нуфузли ҳокимият муносабатлари сифатида, бунда бир партиянинг "раҳбар" кучи бошқаларда "издошлар" ҳаракат ўзгаришга ёрдам беради[7]. Баʻзилар этакчиликнинг анʻанавий бошқарув қарашларига қарши чиқдилар (бу лидерликни ўз роли ёки ҳокимият туфайли бир шахсга тегишли ёки эгалик қиладиган нарса сифатида ко'рсатади ва бунинг ўрнига бошқарувнинг мураккаб табиатини ҳимоя қилади. расмий барча даражадаги муассасаларда мавжуд бўлган этакчилик[8] ва норасмий роллар[9].

Назариялар

[edit | edit source]

Илк Ғарб тарихи

[edit | edit source]

Лидерларнинг хусусиятлари ёки хусусиятларини излаш асрлар давомида давом этди. Афлотуннинг Республика[10]дан Плутарх Ҳаётлар “Индивидни лидер сифатида қандай фазилатлар ажратиб туради?” деган саволни о'рганиб чиқди. Бу изланишлар замирида етакчиликнинг аҳамиятини эрта англаш[11] ва этакчилик маʻлум шахсларга эга бўлган хусусиятларга асосланади, деган тахмин. Этакчиликнинг индивидуал фазилатларга асосланганлиги ҳақидаги бу ғоя " этакчиликнинг сифат назарияси" деб номланади.

ХИХ асрда монархлар, лордлар ва епископларнинг анъанавий обрў-эътибори заифлаша бошлаган бир қатор асарлар хусусиятлар назариясини кенг ўрганиб чиқди: айниқса Томас Карлайл ва Френсис Галтоннинг асарлари. . "Қаҳрамонлар ва қаҳрамонларга сиг'иниш" (1841) асарида Карлайл ҳокимият тепасига кўтарилган эркакларнинг исте'доди, маҳорати ва жисмоний хусусиятларини аниқлади. Галтоннинг "Ирсий даҳо" (1869) асари кучли одамларнинг оилаларида этакчилик фазилатларини ко'риб чиқди. Унинг диққат-эʻтибори биринчи даражали қариндошлардан иккинчи даражали қариндошларга ўтгандан сўнг, таниқли қариндошлар сони камайиб кетганини кўрсатгандан сўнг, Галтон этакчилик мерос бўлиб қолган деган хулосага келди.

Сесил Рҳодес (1853–1902) ёшларни “ахлоқий характерга ва етакчилик инстинктига” эга бўлганлигини аниқлаш ва уларни контекстларда (масалан, жамоавий муҳитда) тарбиялаш орқали жамоат руҳидаги етакчиликни тарбиялаш мумкин, деб ҳисоблаган. [Оксфорд университети]] бу каби хусусиятларни янада ривожлантирди. Бундай раҳбарларнинг халқаро тармоқлари халқаро тушунишни ривожлантиришга ёрдам бериши ва "урушни имконсиз қилиш" га ёрдам бериши мумкин. Этакчилик ҳақидаги бу қараш 1903-йилда яратилганидан бери этакчилик тушунчаларини шакллантиришга ёрдам берган Рҳодес стипендияларининг яратилишига асосланади[12].

Афсоналар

[edit | edit source]

Этакчилик барча маданиятлар ва cивилизацияларда энг кам тушунилган тушунчалардан бири сифатида тасвирланган. Кўпгина тадқиқотчилар ушбу нотўғри тушунчанинг кенг тарқалганлигини таʻкидлаб, этакчилик ҳақидаги бир нечта нотўғри тахминлар ёки афсоналар одамларнинг этакчилик нима эканлигини тушунишларига халақит беришини таʻкидлади[13][14].

Етакчилик туғмадир

[edit | edit source]

Баʻзиларнинг фикрига кўра, этакчилик туғилишда мавжуд бўлган ўзига хос диспозициявий хусусиятлар билан белгиланади (масалан, экстраверсия, заковат ёки зукколик). Бироқ, далиллар шуни кўрсатадики, этакчилик ҳам машаққатли меҳнат ва диққат билан кузатиш орқали ривожланади[15]. Шундай қилиб, самарали етакчилик [[натуре версус нуртуре|табиат] натижасида юзага келиши мумкин. Шунингдек, тарбиялаш (яʻни, ўзлаштирилган кўникмалар).

Манбалар

[edit | edit source]
  1. ↑ Чемерс М. (1997) Ан интегративе тҳеорй оф леадершип. Лаwренcе Эрлбаум Ассоcиатес, Публишерс. ИСБН 978-0-8058-2679-1
  2. ↑ Леадершип: Лимиц анд Поссибилитиэс. ИСБН 9780333963876. [сайт ишламайди]
  3. ↑ Леадершип: А cритиcал техт. ИСБН 9781446294208. 
  4. ↑ Манагемент: Эуропеан анд Америcан Стйлес. Қаралди: 2023-йил 20-август. 
  5. ↑ Ан интегративе тҳеорй оф леадершип. ИСБН 978-0-8058-2679-1. 
  6. ↑ . дои:10.1108/TPM-07-2014-0037. ИССН 1352-7592. 
  7. ↑ Леадершип: Тҳеорй анд Праcтиcе, 8, 2018. ИСБН 9781506362298. 
  8. ↑ . Тҳе Саге Ҳандбоок оф Организатионал Институтионалисм. САГЕ Публиcатионс, Лимитед. ИСБН 9781529712117. 
  9. ↑ Тҳе Неw Леадерс: Трансформинг тҳе арт оф леадершип. Лондон: Спҳере. ИСБН 9780751533811. 
  10. ↑ Бенжамин Жоветтнинг Афлотуннинг Республика таржимасидаги фалсафий асарларида "раҳбарлик" сўзи ишлатилмайди; Платон, биринчи навбатда, "қўриқчи" синфини муҳокама қилади. Қаранг: Б. Жоwетт, М.А. томонидан таҳлиллар ва киришлар билан инглиз тилига таржима қилинган Платоннинг диалоглари. 
  11. ↑ „Нима мумкин? бизнес раҳбарлари қадимги файласуфлардан сабоқ оладими?“.
  12. ↑ "Инстинcц то леад": он леадершип, пеаcе, анд эдуcатион. ИСБН 978-1-922168-70-2. ОCЛC 865544191. 
  13. ↑ Селф-Ренеwал: Тҳе Индивидуал анд тҳе Инновативе Соcиэтй. 
  14. ↑ Wҳере ҳаве алл тҳе леадерс гоне?. 
  15. ↑ Форсйтҳ, Д. Р.. Гуруҳ динамикаси. 

Ҳаволалар

[edit | edit source]
 Викиомборда Лидерлик
ҳақида туркум мавжуд
Retrieved from "https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Liderlik&oldid=4653233"