Туган тел (шигырь)
«Туган тел» шигыре — Габдулла Тукай тарафыннан 1909 елда язылган шигырь.
Тарих
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Шигырь беренче тапкыр «Балалар күңеле» җыентыгында нәшер ителә.
Аны инкыйлабка кадәрге чорда мәктәп-мәдрәсәләрдә уку елы башлану алдыннан, уку елы тәмамланган вакытта, шулай ук бәйрәм кичәләрендә балалар хор белән укый яки көйли-җырлый торган булганнар.
Совет заманында күп кенә җыентыкларда шигырьнең дини эчтәлектәге соңгы строфасы төшереп калдырылган.
Шигырь
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
|
И туган тел, и матур тел, әткәм-әнкәмнең теле! Иң элек бу тел белән әнкәм бишектә көйләгән, И туган тел! Һәрвакытта ярдәмең белән синең, И туган тел! Синдә булган иң элек кыйлган догам: |
|
Танылган тәрҗемәләре
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Рус теленә
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]С. Липкин (rus) тәрҗемәсе[1][2]
- Родной язык, святой язык.
- Отца и матери язык!
- Как ты прекрасен! Целый мир
- В твоем богатстве я постиг!
- Качая колыбель, тебя
- Мне в песне открывала мать.
- А сказки бабушки потом
- Я научился понимать.
- Родной язык, родной язык.
- С тобою смело шел я вдаль.
- Ты радость возвышал мою.
- Ты просветлял мою печаль.
- Родной язык, с тобой вдвоем
- Я в первый раз молил творца:
- «О, боже, мать мою прости,
- Прости меня, прости отца».
Инглиз теленә
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Сабирҗан Бәдретдин тәрҗемәсе[3]
- Oh, beloved native language
- Oh, enchanting mother tongue!
- You enabled my search for knowledge
- Of the world, since I was young
- As a child, when I was sleepless
- Mother sung me lullabies
- And my grandma told me stories
- Through the night, to shut my eyes
- Oh, my tongue! You have been always
- My support in grief and joy
- Understood and cherished fondly
- Since I was a little boy
- In my tongue, I learned with patience
- To express my faith and say:
- «Oh, Creator! Bless my parents
- Take, Allah, my sins away!»
Польша теленә
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Tadeusz Piotrowski тәрҗемәсе[4]
- Mowo ojczysta, piękna mowo,
- Mowo mojego taty, mojej mamy.
- Wszystko co w życiu poznałem
- To poprzez ciebie ojczysta mowo.
- Na początku w tym języku
- Ukołysywała mnie w kolebce mama
- Zaś potem nocami
- Bajki opowiadała mi babcia.
- Mowo ojczysta! Nieustannie
- Pomoc twoja
- Mnie maleńkiemu objaśniała
- Radości moje, troski moje.
- O mowo ojczysta! Mowo
- Mojej pierwszej modlitwy:
- Bądź miłościw mnie
- I mojemu tacie, mojej mamie, Boże!
Чуаш теленә
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- Тăван чěлхем, атте-аннен ытарайми еткерě!
- Эс çеç мана пěлý тěнчин çýл тýпине сěклерěн.
- Аннен сăпка юрри пулса мана эс сиктереттěн.
- Кайран вара эс каçсерен юмах итлеттереттěн.
- Тăван чěлхем! Мěн пěчěкрен мана эс май паратăн
- Хавасланма та савăнма, хăш чух хурлантаратăн.
- Тăван чěлхем! Сана пула эп пуçласа кěлтурăм:
- Атте-аннем, сире тата мана каçартăр Турă.
Һәйкәл
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]2022 елда Казанда «Туган тел» скульптура композициясе эскизына конкурс игълан ителгән. Татар шагыйре Габдулла Тукайның танылган шигыренең сәнгати гәүдәләнешен ТР Милли китапханәсе янында Кремль яры ягыннан урнаштыру планлаштырыла. Бу идеяне 2021 елда Татарстанның халык шагыйре Зиннур Мансуров ТР Президенты Рөстәм Миңнеханов белән очрашуда тәкъдим иткән. Казан шәһәре башкарма комитеты скульптураны урнаштыру өчен берничә урын вариантын тәкъдим иткән. Коллегиаль рәвештә аны Татарстан Республикасы Милли китапханәсе янындагы территориядә урнаштыру турында Карар кабул ителгән. [5]
Шулай ук карагыз
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Искәрмәләр
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- ↑ Перевод С. Липкина. Г.Тукай. Избранное. М. : 1956 Также, это стихотворение известно как гимн татарского языка « Туган Тел»
- ↑ Блог библиотекаря: Родной язык — твоя душа, твой мир, твой луч…, archived from the original on 2013-07-11, retrieved 2014-01-02
- ↑ Tuqay, Ğabdulla, and Sabırcan Badretdin, trans. http://kitapxane.noka.ru/authors/tuqay/oh_my_mothir_tongui 2007 елның 22 март көнендә архивланган.
- ↑ Witryna Stowarzyszenia Piotrowskich ze Strachociny: И туган тел
- ↑ Лилия Шайхутдинова. В Казани появится посвященный стихотворению Тукая «Туган тел» памятник. Татар-информ, 1.11.2022
Чыганак
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- Габдулла Тукай. Әсәрләр / төзүчеләр һәм редакторлар: Гали Халит, Рашат Гайнанов, Рәис Даутов. — Казан: Татарстан китап нәшрияты, 1985. — Т. 1.