Бөгелмә-Бәләбәй калкулыгы исемле битнең чыганагын карау

{{Калкулык
 |Исем                        = Бөгелмә-Бәләбәй калкулыгы
 |Милли исем = ru/Бугульминско-Белебеевская возвышенность/ba/Бөгөлмә-Бәләбәй ҡалҡыулығы/cv/Пелепей-Пӑкӑльма сӑртлӑхӗ
 |Координатлар              = 54/54/00/N/52/42/00/E
  |CoordScale             = 1000000
 |Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек          = 418
 |Ил                           = Россия
 |Регионы                          = Татарстан/Башкортстан/Самар өлкәсе/Ырынбур өлкәсе
 |Позицион харита 1              = Россия Идел буе ФО
 |Категория на Викискладе          = 
}}
'''Бөгелмә-Бәләбәй калкулыгы''' — [[Урал таулары]] итәгендә урнашкан калкулык. [[Идел]], [[Чулман|Кама]] һәм [[Агыйдел (елга)|Агыйдел]] елгаларының сул як кушылдыкларын бүлеп тора. Биеклеге 418 метрга җитә. Бөгелмә-Бәләбәй калкулыгында нефть чыганаклары бар.

Бөгелмә-Бәләбәй калкулыгында [[башкортлар]]ның тарихи боронго [[җәйләү]] урыннары урнашкан.

== Шәһәрләр ==
Бөгелмә-Бәләбәй калкулыгында урнашкан шәһәрләр:
* [[Әлмәт]]
* [[Бөгелмә]]
* [[Азнакай]]
* [[Лениногорски]]
== Географиясе == 
[[Агыйдел (елга)|Агыйдел]], [[Чулман]] һәм [[Идел]] елгаларының сул кушылдыкларында 480 м биеклегендәге суаергыч барлыкка китерә. 
Агыйдел елгасының югары агымыннан [[Ашказар]]ның түбәненә кадәр сузылган. Чулман елгасыннан Урал тауларына ([[Күмертау]] шәһәре ягына) карый 400 км арауыкта ята. 
Битләүләре тигезлекләргә текә килеп теше. Нәк артык бастион кебек. Биеклекләре диңгез биеклеге дәрәҗәсеннән Бөгелмә янында 370 м озынлыктан [[Бәләбәй]] каласы янында 420 м га җитеп тора. 
[[Дим]] елгасы Бөгелмә-Бәләбәй калкулыгын урталай бүлеп үтә. Димнең уң як ярыннан калкулыкның Стәрлебаш-Федоровка өлеше ята. Биредә уртача биеклек 300-400 м арасында тирбәлә. 
Көнъяк-көнчыгыш юнәлештә, Урал тауларына карый биеклек арта бара. [[Миякә районы|Миякә]] һәм [[Стәрлебаш районы|Стәрлебаш]] районнары чигендә яткан [[Смородиновка]] авылы янында 461 м га пешкән урын бар. [[Стәрлебаш]] авылы янында биеклек 480 м га җитә.

Биләмәнең чирек өлешен урманнар алып тора ([[имән]], [[юкә]], [[каен]]). Урманнар күбесенчә өч яруслы. Беренче ярусны имән белән юкә били. Икенче яруста чикләвек куагы, яшь имәннәр һәм өченчесе — үләннәр.

Гади урман үләннәре янында дала үләннәреннән җир чикләвеге дә очрый. Урыны белән җәенке яфраклы агачлар белән ылыслы агачлар кушылган урманнар бар. 
Кылган далалар һәм чия, терн, сары акация, ногыт борчагы куаклары үскән ташлы далалар бар. Калкулыкта ландшафт өчен пәрәвез белән түшәлгән вертикаль бүлемләү (аерылу) хас. Сыртлары сөзәк битләүләрдә ялангачрак.

Бүгенге көндә урман-дала һәм дала өлеше кеше эшмәкәрлегеннән нык үзгәргән. Сөреп авыл хуҗалыгы җирләренә әйләндерелгән. Рельеф елгалар тарафыннан ашалып, эрозиягә дучар ителгән (ерлалар 100 — 150 м га кадәр иңгән).

Бөгелмә-Бәләбәй калкулыгы биләмәләрендә: Туймазы, Шкапов, Ромашкин, Усень-Ивановск карамай яткылыклары бар.

Бөгелмә-Бәләбәй калкулыгында [[Башкортстан]]ның [[Бакалы районы|Бакалы]],[[Чакмагыш районы|Чакмагыш]], [[Шаран районы|Шаран]], [[Туймазы районы|Туймазы]], [[Бүздәк районы|Бүздәк]], [[Благовар районы|Благовар]], [[Дәүләкән районы|Дәүләкән]], [[Әлшәй районы|Әлшәй]], [[Бәләбәй районы|Бәләбәй]], [[Ярмәкәй районы|Ярмәкәй]], [[Бишбүләк районы|Бишбүләк]] районнары урнашкан.

Бөгелмә-Бәләбәй калкулыгыннан [[Зәй]], [[Ык]], [[Оло Ык]], Кандырлы, Дымка, Сок, [[Стәрле (Ашказар кушылдыгы)|Стәрле]] Стивензә елгалары башлана. Калку биләмәсеннән [[Дим]] елгасы үтә.
== Галерея ==
<gallery perrow=5 widths="180px" heights="140px">
File:Bugulma-Belebey Upland.jpg|Бөгелмә-Бәләбәй калкулыгы — [[башкортлар]]ның тарихи боронго [[җәйләү]] урыннары.
File:Bugulma-Belebey Upland1.jpg|Көнбатыш [[Башкортстан]] күренеше. 
File:Bugulma-Belebey Upland2.jpg|
File:Bugulma-Belebey Upland3.jpg|
File:Bugulma-Belebey Upland4.jpg|[[Башкорт-казакъ мөнәсәбәтләре]]ндә бай, мул, үләнле дала ''Яшел дала'' яки ''Башкорт дала'' дип аталган.
File:Bugulma-Belebey Upland5.jpg|
File:Bugulma-Belebey Upland6.jpg|
File:Bugulma-Belebey Upland7.jpg|
File:Bugulma-Belebey Upland8.jpg|
</gallery>

[[Төркем:Башкортстан географиясе]]
[[Төркем:Татарстан географиясе]]