Җир: юрамалар арасында аерма
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
Marcus Cyron (бәхәс | кертем) |
к + == Сылтамалар == + == Моны да карагыз == |
||
| (17 кулланучының 28 арадаш юрамасы күрсәтелмәгән) | |||
Юл номеры - 1:
{{УК}}
{{Планета карточкасы
| кечкенә карточка =
| төр = планета
| фон = #00b7b5
| исеме = Җир
| символ = Earth symbol (bold).svg
| рәсем = NASA Earth America 2002.jpg
| киңлек = 270
| имза =
| рәсем2 = Earth_Eastern_Hemisphere.jpg
| киңлек2 =
| имза2 =
| башка атамалар =
| астероид билгеләмәсе =
| астероид төркеме =
| ачыш-ref =
| беренче ачучы =
| ачышның урыны =
| ачыш датасы =
| ачыш датасы-ref =
| ачышның ысулы =
| орбита-ref =
| дәвер =
| перигелий = {{сан|147098290|км}}<br /> 0,98329134 а. б.
| афелий = {{сан|152098232|км}}<br /> 1,01671388 [[Астрономик берәмлек единица|а. б.]]
| периастр =
| апоастр =
| апсида =
| периапсида =
| апоапсида =
| зур ярымкүчәр = {{сан|149598261|км}}<br /> 1,00000261 а. б.
| орбита радиусы =
| эксцентриситет = 0,01671123
| сидерик чор = 365,256366004 көн<br /> 365 көн 6 сәг. 9 мин. 10 сек.
| синодик чор =
| орбиталь тизлек = 29,783 км/c<br /> 107 218 км/сәг
| аномалия = 357,51716°
| авышу = 7,155° <small>кояш экваторына карата</small>,<br /> 1,57869° <small>инвариант өслегенә карата</small>
| почмаклы күчелеш =
| калка төен озынлыгы =
| периастр озынлыгы = 348,73936°
| периастр вакыты =
| периүзәк аргументы = 114,20783°
| ярым амплитуда =
| нәрсәнең иярчене =
| иярченнәре = 1 ([[Ай (иярчен)|Ай]]), 8300+ <small>[[Җирнең ясалма иярченнәре|ясалма]]</small><ref>{{cite web|url=http://www.spaceref.com/news/viewpr.html?pid=4008|title=Reentry Assessment — US Space Command Fact Sheet|author=US Space Command|date=March 1, 2001|publisher=SpaceRef Interactive|accessdate=2011-05-07|archiveurl=https://www.webcitation.org/6DnLR4JoD?url=http://www.spaceref.com/news/viewpr.html?pid=4008|archivedate=2013-01-19}}</ref>
| зурлыклары =
| тыгызлану = 0,0033528
| экваториаль радиус = 6378,1 км
| поляр радиус = 6356,8 км
| уртача радиус = 6371,0 км
| зур түгәрәк әйләнәсе = 40 075,017 км <small>[[Экватор|экватор буенча]]</small><ref>World Geodetic System (''WGS-84''). [http://earth-info.nga.mil/GandG/wgs84/ Available online] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200311023739/https://earth-info.nga.mil/GandG/wgs84/ |date=2020-03-11 }} from National Geospatial-Intelligence Agency.</ref><br />40 007,86 км <small>[[меридиан]] буенча</small><ref>{{cite web|first1=Sigurd|last1=Humerfelt|date=October 26, 2010|title=How WGS 84 defines Earth|url=http://home.online.no/~sigurdhu/WGS84_Eng.html|accessdate=2011-04-29|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BQK9bo86?url=http://home.online.no/~sigurdhu/WGS84_Eng.html|archivedate=2012-10-15}}</ref>
| өслекнең мәйданы = 510 072 000 км²<ref>{{cite journal|author=Pidwirny, Michael|date=2006-02-02|title=Surface area of our planet covered by oceans and continents. (Table 8o-1)|publisher=University of British Columbia, Okanagan|url=http://www.physicalgeography.net/fundamentals/8o.html|accessdate=2007-11-26}}</ref><br />148 940 000 км² коры җир (29,2 %)<br /> 361 132 000 км² су өслеге (70,8 %)
| күләм = 10,8321{{e|11}} км³
| масса = 5,9726{{e|24}} кг (3{{e|-6}} M<sub>☉</sub>)
| тыгызлык = 5,5153 г/см³
| ирекле төшү тизләнеше = 9,780327 м/с² (0,99732 g)
| беренче галәми тизлек = 7,91 км/с
| икенче галәми тизлек = 11,186 км/с
| әйләнү тизлеге = 1674,4 км/сәг (465,1 м/с)
| әйләнү периоды = 0,99726968 тәүлек <br>(23{{smallsup|h}} 56{{smallsup|m}} 4,100{{smallsup|s}}) — сидерик әйләнү периоды,<br /> 24 сәг — [[кояш тәүлеге]]нең уртача озынлыгы.
| күчәр авышы = 23°26’21",4119
| туры калку =
| авышлык =
| поляр күк киңлеге =
| поляр күк озынлыгы =
| альбедо = 0,306 <small>Бонд</small><br /> 0,367 <small>Геометрик</small>
| спектраль сыйныфы =
| күренмә йолдыз берәмлеге =
| абсолют йолдыз берәмлеге =
| почмак диаметры =
| өслектәге температурасы =
| температура 1 исем = [[Цельсий градусы|Цельсий]]
| темп1мин = −91,2 °C<ref>[http://news.rambler.ru/22582971/ В Антарктиде зафиксирована рекордно низкая температура — Рамблер-Новости]</ref>
| темп1урт = 14 °C<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/8406839.stm|title=Global average temperature may hit record level in 2010|last1=Kinver|first1=Mark|date=2009-12-10|work=BBC Online|accessdate=2010-04-22}}</ref>
| темп1макс = 56,7 °C<ref>{{cite web|url=http://wmo.asu.edu/world-highest-temperature|title=World: Highest Temperature|work=WMO Weather and Climate Extremes Archive|publisher=Arizona State University|accessdate=2010-08-07|archiveurl=https://www.webcitation.org/69f2puAjj?url=http://wmo.asu.edu/world-highest-temperature|archivedate=2012-08-04}}</ref><ref>{{Citation |title=Долина Смерти признана самым жарким местом в мире |url=http://www.itar-tass.com/c11/519830.html |access-date=2016-02-02 |archive-date=2012-09-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120915013824/http://www.itar-tass.com/c11/519830.html |dead-url=yes }}</ref>
| температура 2 исем = [[Кельвин]]
| темп2мин = 184 K
| темп2урт = 287,2 К
| темп2макс = 329,9 К
| атмосфера-ref =
| атмосфера басымы =
| биеклек шкаласы =
| атмосфера составы = {{сан|78.08|%}} — [[азот]] (N<sub>2</sub>)<br /> {{сан|20.95|%}} — [[әче тудыргыч]] (O<sub>2</sub>)<br /> {{сан|0.93|%}} — [[аргон]] (Ar)<br /> {{сан|0.039|%}} — [[углерод диоксиды]] (СO<sub>2</sub>)<ref name="esrl">{{cite web|url=http://www.esrl.noaa.gov/gmd/ccgg/trends/#mlo|title=Trends in Atmospheric Carbon Dioxide|publisher=Earth System Research Laboratory|accessdate=|archiveurl=https://www.webcitation.org/6DnLSs5H2?url=http://www.esrl.noaa.gov/gmd/ccgg/trends/#mlo|archivedate=2013-01-19}}</ref><br />Якынча {{сан|1|%}} [[су пары]]<br /> <small>климатка карап</small>
}}
'''Җир''' ({{lang-la|Terra}}; астрономик символы: [[File:Earth symbol (fixed width).svg|16px|🜨]]) — [[Кояш системасы|Кояш системасына кергән планета]]. [[Кояш]]тан соң өченче [[планета]]. [[Диаметр]]ы, [[масса]]сы һәм [[тыгызлык|тыгызлыгы]] буенча [[Җирсыман планеталар]] арасында иң зуры.
[[Рәсем:The Soviet Union 1969 CPA 3822 stamp (Colour Photograph of Earth).jpg|thumb|left|150px|[[СССР|ССРБ]] почта маркасы, [[1969 ел]]]]
Ешрак ''Җир'' яки ''Җир шары'' [[исем]]нәре белән [[тел]]гә алына. [[Бүген]] [[кеше]]ләргә мәгълүм булган [[Кояш системасы]]ның һәм [[Бөтен Галәм]]нең тереклек яши торган бердәнбер планетасы ([[күк җисеме]]).
[[Фән]]ни [[мәгълүмат]]лар буенча, Җир Кояш [[томанлык|томанлыгыннан]]
Җир башка [[галәм]]и [[җисем]]нәр белән, Кояш һәм Ай шул исәптән, үзара [[тәэсир]] итә ([[тарту көче|тарту көчләре]] белән тарттыра). Җир Кояш [[тирә]]сендә әйләнә һәм 365,26
Җир - Кояштан өченче планета, иң тыгыз һәм зурлыгы буенча Кояш системасындагы 8 планетаның бишенчесе. Моннан тыш, ул Кояш системасындагы җир төркеменең дүрт планетасыннан иң зурысы. Аны кайчак «Зәңгәр планета», яки латинча «Тэрра» дип атыйлар.Җир - хәзерге вакытта тормыш яши торган, билгеле булган Галәмдәге бердәнбер урын. Планета 4.54 миллиард ел элек барлыкка килгән, ә тормыш аның өслегендә 3,5 миллиард ел элек барлыкка килгән. Шуннан бирле Җирнең биосферасы планетада атмосфераны һәм башка абиотик шартларны шактый үзгәртте, бу исә аэроб организмнарының үсешен стимуллаштырырга мөмкинлек бирде, шулай ук озон катламы формалашты, ул Җирнең магнит кыры белән бергә зарарлы кояш радиациясен блоклый,шулай иттереп җирдә яшәү мөмкинлеген бирә. Җирнең физик үзлекләре, шулай ук аның геологик тарихы һәм орбитасы шушы чор эчендә тормышны саклап калдырырга ярдәм итте.
(http://engmaster.ru/topic/3864 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210709184409/http://engmaster.ru/topic/3864 |date=2021-07-09 }} сайтындагы "Earth" статьясының тәрҗемәсе.)
[[File:NASA-Apollo8-Dec24-Earthrise.jpg|frameless|center|upright=1.5]]
== Искәрмәләр ==
{{искәрмәләр}}
== Сылтамалар ==
{{тышкы сылтамалар}}
== Моны да карагыз ==
{{Кояш системасы}}
[[Төркем:Җир
[[new:बँग्वारा]]
| |||
_cancelled.jpg){kind=link}