Unutulma hakkı
Unutulma hakkı, kişinin geçmişe ilişkin bilgisinin, daha üstün bir menfaat olmadığı takdirde, diğer kişiler tarafından sürekli ulaşılabiliyor olmasının önüne geçme menfaatidir.[1]
Özellikler
[değiştir | kaynağı değiştir]Söz konusu kanûnî hak kapsamında, kişi ve kurumlar, kendisi hakkında internette yer alan toplanılma veya işlenilme amaçları ışığında gereksiz olan, yetersiz veya ilgisiz bilgi içeren ya da bu amacı taşımıyor olarak görünen, yayımlanmasından sonra aradan geçen zaman ve yayımlanma amaçları ışığında kendisiyle aşırı ilişkili olan kişisel verilerin arama motorlarında yapılan aramalarda çıkan sonuçların kendi adıyla olan bağlantısının kesilmesini talep edebilir.
Unutulma hakkının istisnaları vardır. Özel hükümlere aykırı olmamak koşuluyla; tarihsel, istatistiksel veya bilimsel amaçlarla kişisel verilerin işlenmesine devam edilebilir. Ayrıca, edebi veya sanatsal ifade veya gazetecilik amaçları kapsamında işlenen kişisel veriler unutulma hakkının istisnasını teşkil edebilir.[2]
Bu hakkın düşünce özgürlüğüne olumsuz etkileri olduğu yönünde endişe ve görüşler de vardır. Bireyin geçmişte yaptığı bir eylemin internet gibi bir ortamdan silinmesinin düşünce ve bilgi alma özgürlüğüne de olumsuz etkisi olduğu konusunda tartışmalar vardır.[3][4]
Bu yasanın Türk hukuk sistemindeki karşılığı, kişinin özel hayatının korunması anayasanın ilgili maddesinin genel kapsamı gereği uygulanmalıdır.[5] Aksi halde bu işlemi yapmayan site yönetimi hakkında bilişim suçları ceza hüküm ve yaptırımlarına tabi olunur.
Ortaya Çıkışı
[değiştir | kaynağı değiştir]Unutulma hakkı kavram olarak yeni olsa da, içeriğine yönelik tartışmalar çok eskiye dayanmaktadır.[6] Yakın zamanda kavramsal olarak (2012 yılının başlarında) Avrupa Komisyonu'nun adalet ve vatandaşlıktan sorumlu üyesi Viviane Reding'in açıklamalarıyla gündeme gelen unutulma hakkı,[7] 2014 yılında Avrupa Adalet Divanı tarafından verilen bir karar ile tekrar gündemdeki yerini almıştır. Avrupa Birliği’nin en yüksek mahkemesi olan Avrupa Adalet Divanı, 13 Mayıs 2014 tarihli kararında, Google’ın kullanıcılarına bazı durumlarda kendileri ile ilgili bilgilere yönlendiren linkleri silme hakkı tanıması gerektiğine karar verdi. Mahkeme, Avrupa genelinde tanınmış hale gelen “unutulma hakkı” kapsamında, silmemek için “özel/belirli bir neden” bulunmadıkça, Google gibi bir arama motorunun bir süre sonra kullanıcılar ile ilgili arama sonuçlarının silinmesine izin vermesi gerektiğine hükmetti.
Uygulaması
[değiştir | kaynağı değiştir]Avrupa Adalet Divanı'nın kararına uyan Google[8] ve Bing[9] hazırladıkları özel başvuru formları ile internet sayfaları üzerinden bireylerin unutulma hakkı çerçevesindeki taleplerini almaktadır. Karar, Avrupa Birliği üyesi 28 ülke vatandaşları için uygulanmakla birlikte hem Google, hem de Bing tarafından ayrıca İzlanda, Lihtenştayn, Norveç ve İsviçre vatandaşlarına da unutulma hakkı çerçevesinde başvuruda bulunma hakkı tanınmıştır.[10]
İnternet şirketlerinin hukuki uyuşmazlıkları yerel çerçeveler dahilinde çözümleme eğilimleri unutulma hakkının uygulanmasında da devam etmektedir. Zira haklı bulunan unutulma hakkı taleplerine ilişkin linkler yalnızca kararın hukuki bağlayıcı nitelikte olduğu ülkelerdeki arama sonuçlarından çıkarılmaktadır.[10] Buna bağlı olarak Google örneğinde "www.google.com" adresinden herhangi bir arama sonucunun çıkarılması söz konusu değildir.
Türk hukukunda "unutulma hakkı"
[değiştir | kaynağı değiştir]Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, 17.6.2015 tarihli kararında[11] "unutulma hakkı" terimini kullanarak, Avrupa Adalet Divanı'nın kararına doğrudan atıfta bulunmuş ve unutulma hakkını "üstün bir kamu yararı olmadığı sürece, dijital hafızada yer alan geçmişte yaşanılan olumsuz olayların bir süre sonra unutulmasını, başkalarının bilmesini istemediği kişisel verilerin silinmesini ve yayılmasının önlemesini isteme hakkı" olarak tanımlamıştır. Kararda, geçmişte bir suçtan hüküm giymiş davacının isminin rumuzlanmadan bir ceza hukuku pratik kitabında yer almasının unutulma hakkını ve bunun neticesinde özel hayatının gizliliğini ihlal ettiğine hükmedilmiştir.
Eleştiriler
[değiştir | kaynağı değiştir]Unutulma hakkı üzerine iki temel eleştirinin getirildiği görülmektedir. Öncelikli olarak unutulma hakkının temel hak ve hürriyetlerden biri olan ifade özgürlüğü ile çatışma içerisinde olabileceği belirtilmektedir. Kararı ilk uygulamaya geçiren[8] Google'ın baş hukuk danışmanı David Drummond, The Guardian gazetesindeki köşesinde "Unutulma hakkı üzerine konuşmamız gerekiyor" başlığıyla yayınladığı makalesinde,[12] bir yandan kararı ifade özgürlüğü bağlamında eleştirmiş diğer yandan çifte standart uyarısında bulunarak[13] "Bu, tıpkı bir kitabın herhangi kütüphanede bulunabileceğini fakat aynı kitabın künyesine hiçbir kütüphanenin kataloğunda yer verilmemesini talep etmek gibi." benzetmesini kullanmıştır.
Getirilen bir diğer eleştiri ise, unutulma hakkının mâlî etkileri ile ilgilidir. Bu bağlamda, hakkın hayata geçirilmesi noktasında gerekli teknik altyapının hazırlanması için gerekecek dijital mühendislik masrafı ve internet şirketlerinin ekonomik çıkarlarının gözetilmesi gerekliliğinin, şirketler ile kullanıcılar açısından hukûkî ve mâlî anlamda önemli belirsizliklere yol açabileceği ifade edilmektedir.[7]
Tarihsel örnekler
[değiştir | kaynağı değiştir]Geçmişte dönemsel olarak herhangi bir ülkenin zorunlu dikta yönetimi alında yapılan siyasi politikalarına uymak zorunda kalan ve bu konuda açıklamalar yapmak zorunda kalan birçok kişi mevcut rejimin zamanla değişmesi sonrası geçmişte yapmış olduğu (yapmak zorunda olduğu ) açıklamalar sonucu cezalandırıldıkları hakkında birçok tarihi belge bulunmaktadır.[14]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Cemile Turgut, Kişilik Hakkının Bir Görünümü Olarak Unutulma Hakkı. On İki Levha Yayınları. 2021. s. 20.
- ^ Can Yavuz, İnternet’teki Arama Sonuçlarından Kişisel Verilerin Kaldırılması Unutulma Hakkı, Ankara, Seckin Yayıncılık, Birinci Baskı, Ekim 2016, sayfa 43
- ^ "Avrupa Adalet Divanı, Google’ın, unutulma hakkı kapsamındaki istekleri yerine getirmesini istedi" 14 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Statjus. 14 Mayıs 2014. Erişim Tarihi: 14 Ağustos 2014
- ^ http://gundem.milliyet.com.tr/internet-kullanicisi-icin-unutulma-hakki-/gundem/gundemdetay/28.01.2012/1494828/default.htm[ölü/kırık bağlantı] [yalın URL]
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2013.
- ^ Cemile Turgut, Kişilik Hakkının Bir Görünümü Olarak Unutulma Hakkı. On İki Levha Yayınları. 2021. ss. 21 vd.
- ^ a b Gülener, Serdar (2012). "Dijital Hafızadan Silinmeyi İstemek: Temel Bir İnsan Hakkı Olarak 'Unutulma Hakkı'" 14 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Türkiye Barolar Birliği Dergisi. Erişim Tarihi: 14 Ağustos 2014
- ^ a b "Google, mahkeme kararına uyarak unutulma hakkı çerçevesindeki talepleri almaya başladı" 14 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Statjus. 30 Mayıs 2014. Erişim Tarihi: 14 Ağustos 2014.
- ^ "Microsoft Bing unutulma hakkı çerçevesindeki talepleri almaya başladı" 14 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Statjus. 17 Temmuz 2014. Erişim Tarihi: 14 Ağustos 2014 14 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ a b Özer, Yusuf Mansur (2014). "Avrupa Adalet Divanı’nın unutulma hakkı kararı ve uygulamadaki yeri" 9 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Statjus. Erişim Tarihi: 14 Ağustos 2014
- ^ "Yargıtay’ın unutulma hakkı kararı" 18 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Statjus. 6 Ocak 2016. Erişim Tarihi: 31 Ocak 2016
- ^ Drummond, David (2014). "We need to talk about the right to be forgotten" 3 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. The Guardian. 10 Temmuz 2014. Erişim Tarihi: 14 Ağustos 2014.
- ^ "Google’ın baş avukatı: 'Unutulma hakkı kararında çifte standart var'" 14 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Statjus. 12 Temmuz 2014. Erişim Tarihi: 14 Ağustos 2014
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2013.
