İçeriğe atla

Ahmet Necdet Sezer

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Ahmet Nejdet Sezer sayfasından yönlendirildi)
Ahmet Necdet Sezer
2004'te Ahmet Necdet Sezer
10. Türkiye cumhurbaşkanı
Görev süresi
16 Mayıs 2000 - 28 Ağustos 2007
(7 yıl, 104 gün)
Başbakan Bülent Ecevit (2000-2002)
Abdullah Gül (2002-2003)
Recep Tayyip Erdoğan (2003-2007)
Yerine geldiği Süleyman Demirel
Yerine gelen Abdullah Gül
14. Türkiye Anayasa Mahkemesi Başkanı
Görev süresi
6 Ocak 1998 - 28 Eylül 1998[1]
(265 gün)
Yerine geldiği Yekta Güngör Özden
Yerine gelen Mustafa Bumin
Türkiye Anayasa Mahkemesi üyesi
Görev süresi
28 Eylül 1988[2] - 28 Eylül 1998
Başkan Mahmut Cuhruk (1988-90)
Necdet Darıcıoğlu (1990-91)
Yekta Güngör Özden (1991-97)
Türkiye Yargıtay üyesi
Görev süresi
7 Mart 1983 - 28 Eylül 1988
Başkan Cevdet Menteş (1972-80)
Derviş Turhan (1980-84)
Kişisel bilgiler
Doğum 13 Eylül 1941 (83 yaşında)
Afyonkarahisar, Türkiye
Milliyeti Türk
Evlilik(ler)
Çocuk(lar) 3
Yaşadığı yer Ankara, Türkiye
Bitirdiği okul Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Mesleği Yargıç
İmzası

Ahmet Necdet Sezer (d. 13 Eylül 1941; Afyonkarahisar), Türk hukukçu ve devlet görevlisi. Türkiye'nin 14. Anayasa Mahkemesi başkanı ve 10. cumhurbaşkanıdır. Türkiye Cumhuriyeti tarihinde hem cumhurbaşkanlığı görevini hem de bir yüksek yargı organının başkanlığını yapmış tek kişidir.

1983-1988 yılları arasında Yargıtay üyeliği yapan Sezer, 1988-1998 yılları arasında Anayasa Mahkemesi üyeliği, 1998 yılında da Anayasa Mahkemesi başkanlığı yaptı. 2000 Türkiye cumhurbaşkanlığı seçimi ile cumhurbaşkanlığı görevine seçildi. 2007 yılında cumhurbaşkanlığını Abdullah Gül'e devretti.

İlk yılları ve eğitimi

[değiştir | kaynağı değiştir]

13 Eylül 1941 tarihinde Afyonkarahisar'da doğdu, öğretmen Ahmet Hamdi Sezer (ö. 1979) ile ev hanımı Hatice Sezer'in (1918 - 2004) dört çocuğunun tek erkek olanıdır.[3]

1958'de Afyon Lisesinden, 1962'de Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesinden mezun oldu. Aynı yıl Ankara'da hakim adayı olarak göreve başladı. Askerliğini Kara Harp Okulunda yedek subay olarak yaptı.[4]

Dicle ve Yerköy'de hakim ve Yargıtay tetkik hakimi olarak görev yaptı. Dicle Asliye Hukuk Mahkemesinde hakim olarak, 27 Mayıs Darbesi sonrasında, Demokrat Parti'ye yakın olduğu bahanesiyle Türkiye'nin batısına sürgüne gönderilen 55 kanaat önderinden biri olan (Bkz: 55'ler Olayı) Ensarioğlu Ailesi'nin lideri Şeyh Abdurrezzak Ensarioğlu'nun el konulan ev ve arsalarının iade edilmesine karar verdi. Sivil yönetime yeni geçildiği ve Ensarioğlu Ailesi'nin bölgede dışlandığı bir dönemde verdiği bu kararla bölgede kan dökülmesini önlerken, Dicle'de toplumsal barışı da tesis etti.[5]

Medeni hukuk alanında 1977 ve 1978'de Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesinde Yüksek Lisans öğrenimi yaptı.[4]

Yüksek yargı dönemi

[değiştir | kaynağı değiştir]

7 Mart 1983'te Yargıtay üyeliğine seçildi.[4] Yargıtay 2. Hukuk Dairesi üyesi olarak görev yaparken dönemin cumhurbaşkanı Kenan Evren tarafından 28 Eylül 1988'de o güne kadar atanmış en genç üye olarak Anayasa Mahkemesi üyeliğine atandı.[2] 6 Ocak 1998'de Anayasa Mahkemesi başkanı seçildi. 28 Eylül 1998 tarihinde emekli oldu.[6] Emekli Anayasa Mahkemesi başkanı olarak Nisan 1999'da yaptığı bir konuşma, bazı kesimlerce 28 Şubat sürecine de bir eleştiri olarak algılanmış ve bazı gazetelerde manşete taşınmıştı. Bu konuşmada Sezer şunları belirtmişti:[7]

"Düşünce özgürlüğü, demokrasinin temeli ve ayrılmaz parçasıdır. Düşünce suç sayılırsa demokrasi olmaz. Eyleme dönüşmeyen düşünce açıklamaları cezalandırılamaz. Anayasa ve yasalardaki düşünce özgürlüğünü kısıtlayan hükümler, altına imza koyulan uluslararası anlaşmalar çerçevesinde değiştirilmelidir. Türkiye insan hakları alanında evrensel normlara uyum sağlamak için yasalarında gerekli değişiklikleri yapmak zorundadır. Düşünceyi açıklama özgürlüğü ile bağdaşmayan yasa kuralları değiştirilmelidir. Anayasa ve yasalar, özgürlüğü engelleyen öğelerden arındırılmalı, özgürlük alanı genişletilmelidir. Düşünce özgürlüğü alanında demokratik değerlere yer verilmelidir."

Cumhurbaşkanlığı (2000-2007)

[değiştir | kaynağı değiştir]
Sezer, Vladimir Putin, Atal Bihari Vajpayee ve Nursultan Nazarbayev ile birlikte, Almatı, Kazakistan, 4 Haziran 2002

Sezer, cumhurbaşkanı seçilmeden önce[1] kamuoyu tarafından tanınan bir isimdi.[7] ANASOL-M koalisyon hükûmeti ortaklarının (Bülent Ecevit, Devlet Bahçeli, Mesut Yılmaz) kendileri veya partilerinden birinin adaylığında ortak karara varamamaları sonucu, hepsinin dışında bir aday olan, dönemin emekli Anayasa Mahkemesi Başkanı Sezer, Ecevit'in önerisiyle cumhurbaşkanı adayı olarak ön plana çıkmıştır. 25 Nisan 2000'de, Koalisyon liderlerinin yanı sıra muhalefet liderleri Recai Kutan ve Tansu Çiller de dahil 131 milletvekilinin ortak önergesiyle Sezer cumhurbaşkanlığına aday gösterildi.[7] Sezer, beş partinin ortak adayı olmasına karşın 367 oy gereken ilk iki turda önce 281, sonra da 314 oy aldı. 276 oyun yeterli olduğu son tur, 5 Mayıs'ta yapıldı ve Sezer, oylamaya katılan 533 milletvekilinden 330'unun oyunu alarak Türkiye'nin 10. cumhurbaşkanı seçildi.[7] Sezer, cumhurbaşkanlığı görevini 16 Mayıs 2000'de Süleyman Demirel'den devralmıştır.[6]

Sezer, 2000 yılı Haziran ayında ANASOL-M koalisyonu hükûmetinin 28 Şubat Kararları içinde yer alan irticâî faaliyetlere katıldığı saptananların memuriyetten çıkarılmasını kolaylaştıran kanun hükmünde kararnameyi önce uzun süre bekletti. Hükûmetin iki kez yazılı açıklama yapıp "Anayasa'ya uygun" dediği kararnameyi, 8 Ağustos'ta "hukuk devleti ilkesine aykırı" olduğu gerekçesiyle iade etti.[8] Ecevit'in 'İmzalamak zorunda' dediği ve 'yetkisini aşmakla' suçladığı Sezer, kararname, 14 Ağustos'ta 14 sayfalık bir gerekçeyle ikinci kez kendisine gönderilince İstanbul programını kesip Ankara'ya döndü. Ecevit ile yaptıkları görüşmeye rağmen ikna olmayınca kararnameyi 21 Ağustos'ta ikinci kez Hükûmete iade etti. Ecevit de kararnameyi yasa tasarısı olarak TBMM'ye sevk etmek zorunda kaldı.[8] Daha sonra Sezer, üç kamu bankasının özelleştirilmesini öngören kararnameyi de iade etti. Bu iadeler ANASOL-M koalisyon hükûmeti arasında krize sebep olmuş ve koalisyon lideri Ecevit "Cumhurbaşkanı kendisini Anayasa Mahkemesi'nin yerine koyuyor. Bakanlar kurulu ile diyaloğa kapalı olması, kurulumuzda kaygıyla karşılanmıştır. Ekonomik istikrar tehlikededir" açıklaması yapmıştır.

Sezer, önce veto ettiği Rahşan Affı'nın aynı hâliyle Meclis'te kabul edilerek tekrar önüne gelmesi sonrası 21 Aralık 2000'de yasayı onayladı.[9]

19 Şubat 2001'deki MGK toplantısında dönemin başbakanı Bülent Ecevit'e anayasa kitapçığını fırlatmasıyla başlayan anayasa kitapçığı krizi kamuoyunda "Kara Çarşamba" olarak adlandırıldı.[10] Bu kriz 2001 Türkiye ekonomik krizine dönüştü.

3 Kasım 2002 seçimlerinden sonra anayasayı değiştirerek o dönem siyasi yasaklı olan Recep Tayyip Erdoğan'a milletvekili olma yolunu açma tartışmalarında Sezer "Demokrasi ve hukuk devleti ilkeleriyle bağdaşmayacak kişiye özgü düzenlemelerden kaçınarak, hukuku siyasallaştırmak yerine, siyaseti hukuk kurallarına uygun yapmaya özen gösterilmesi gerektiği" uyarısı yaptı. Ancak Erdoğan'ın milletvekili olabilmesini sağlayacak anayasa değişikliği 13 Aralık 2002'de parlamentodan geçti. Sezer ise 18 Aralık'ta veto etti. Ancak Sezer, ikinci kez önüne gelen anayasa değişikliğini onayladı ve referanduma gitme hakkını da kullanmadı.[11]

2002 yılında Adalet ve Kalkınma Partisi hükûmeti seçilene kadar türbanlı milletvekilleri eşlerini resepsiyonlara davet etmesine rağmen[8] bu seçimden itibaren Çankaya Köşkü'nün bir kamusal alan[12] olduğunu belirterek başbakanın eşi de dahil[13] hiçbir türbanlı kadını Çankaya Köşkü'ne davet etmemesi ve türbanlı bir eşin ev sahipliğinde yapılan resepsiyonlara katılmaması[14] tartışmalara sebep olmuştur.[15][16][17][18]

Veto hakkını en çok kullanan cumhurbaşkanı olan Sezer, görev süresi boyunca toplam 67 yasa, 22 bakanlar kurulu kararı ve 729 müşterek kararnameyi iade etmiştir.[19][20][21]

16 Mayıs 2007'de görev süresi dolmasına rağmen, Eski Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Sabih Kanadoğlu'nun toplantı yeter sayısı 367 olduğu tezi ve Anayasa Mahkemesi'nin benzer bir karar alması sonucu parlamento yeni bir cumhurbaşkanı seçememiş ve erken seçime gitmiştir. Abdullah Gül'ün cumhurbaşkanı seçildiği 28 Ağustos 2007 tarihine kadar Türkiye'nin onuncu cumhurbaşkanı olarak görev yaptı.

Cumhurbaşkanlığı boyunca Adalet Bakanlığı'nın önerisiyle kendisine gönderilen 270 kişiden 260'ının affını onaylamıştır. Affedilenler arasında; 40 DHKP-C, 6 PKK, 28 TKP/ML-TİKKO, 28 TİKB, 19 Dev-Sol, 17 MLKP, 15 THKP-C, 3 TDP, 2 TKİP, 2 TKEP, 1 DHP ve 1 Dev-Yol üyesi bulunmaktaydı. Sezer'in bu mahkûmları af gerekçesinin büyük bölümünü, açlık grevine bağlı olarak oluşan Wernicke Korsakoff sendromu adlı bir tür hafıza kaybı hastalığı olarak belirtilmiştir. Sezer ayrıca 20 adi suçlu mahkûmu da affetmiştir.[22] Sezer tarafından affedilen 13 terör mahkûmu daha sonra bazı eylemlerde tekrar yakalanmışlardır.[23][24][25] Affedilen mahkûmlardan Ecevit Şanlı, 1 Şubat 2013 tarihinde Ankara ABD büyükelçiliğinde intihar saldırısı sırasında ölmüştür.[26]

Cumhurbaşkanlığı sonrası (2007-günümüz)

[değiştir | kaynağı değiştir]

Cumhurbaşkanlığını bıraktıktan sonra Sezer, kamuoyuna pek fazla gözükmedi ve açıklama yapmadı.[27] Cumhurbaşkanlığı sonrası gerçekleşen her seçimde oy veren Sezer, 2014 cumhurbaşkanlığı seçiminde, Kemal Kılıçdaroğlu'nun "Tıpış tıpış oyunuzu vereceksiniz" sözüne tepki olarak oy vermeyi reddetti.[28][29]

15 Ekim 2020'de Sezer, Anayasa Mahkemesi üyesi Engin Yıldırım'ın sosyal medya hesabından AYM binasının fotoğrafını "Işıklar yanıyor" notuyla paylaşması sonucu Sezer, "13 Ekim Ankara'nın başkent oluşunun 97. yılıydı, bu yüzden Ankara'da tüm kamu kurum ve kuruluşlarının ışıkları açıktı" açıklamasında bulundu.[30] 16 Ekim 2020'de Hürriyet yazarı Ahmet Hakan, Cumhurbaşkanlığı sonrası Sezer'in kamuoyuna pek fazla açıklama yapmamasını eleştirdi.[31] 30 Mart 2023'te 2023 cumhurbaşkanlığı seçiminde Millet İttifakı'nın adayı Kemal Kılıçdaroğlu ile görüşen basın mensuplarına konuşan Sezer, "Başarılı olmasını diliyorum, yeter mi?" Destekliyor musunuz sorusuna ise "Evet" diyerek Kılıçdaroğlu'nun adaylığını desteklediğini açıkladı.[32]

Ailesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

1964 yılında Semra Kürümoğlu ile evlenen Sezer'in; Zeynep (d. 1966), Ebru (d. 1973) ve Levent (d. 1973) adlarında 3 çocuğu vardır.[4]

Aldığı ödül ve madalyalar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Kurdele Ödül ya da nişan Ülke Tarih Şehir Not Kaynak
Terra Mariana Haç Nişanı  Estonya 7007200204180000000 18 Nisan 2002 Tallinn Terra Mariana Nişanı Estonya Devlet Başkanı tarafından verilen en yüksek nişanlardan birisidir. [33]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 7 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2020. 
  2. ^ a b "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 3 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Ocak 2021. 
  3. ^ Çalışkan, dürüst ama biraz sert mizaçlı 18 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Hürriyet, 27 Nisan 2000.
  4. ^ a b c d "A. Necdet SEZER". T.C. Cumhurbaşkanlığı. 13 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2021. 
  5. ^ Güneydoğu, Sezer'in Dicle'de verdiği kararı unutmadı 18 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Hürriyet, 10 Mayıs 2000.
  6. ^ a b "Çankaya'da Sezer dönemi". Sabah. 14 Nisan 2007. 18 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2011. 
  7. ^ a b c d "Sezer'li 7 yıl (1)". Radikal. 22 Nisan 2007. 5 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2012. 
  8. ^ a b c "Sezer'li 7 yıl (2)". Radikal. 24 Nisan 2007. 3 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2012. 
  9. ^ "Sezer affı onayladı". 14 Şubat 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  10. ^ "Sezer'li 7 yıl (3)". Radikal. 24 Nisan 2007. 1 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2012. 
  11. ^ "Sezer'li 7 yıl (4)". Radikal. 25 Nisan 2007. 18 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2012. 
  12. ^ "Türban ve Kamusal Alan". 17 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2012. 
  13. ^ "Başbakan'a 'eşsiz' davet". 28 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2012. 
  14. ^ "Sezer'li 7 yıl (5)". Radikal. 27 Nisan 2007. 1 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2012. 
  15. ^ "Ahmet Necdet Sezer küllenmiş bir tartışmayı yeniden başlattı". 25 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2012. 
  16. ^ "Türban kritik eşiği geçti". 7 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2012. 
  17. ^ "Baykal: Türban dayatması tahrik eder". 8 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2012. 
  18. ^ "Sezer'li 7 yıl (6)". Radikal. 27 Nisan 2007. 1 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2012. 
  19. ^ En çok veto eden Sezer[ölü/kırık bağlantı]
  20. ^ "En çok veto eden cumhurbaşkanı". 17 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2012. 
  21. ^ "Sezer'li 7 yıl (7)". Radikal. 28 Nisan 2007. 31 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2012. 
  22. ^   (21 Ağustos 2008). "Sezer 7 yılda 260 mahkumu affetti".  . Türkiye Gazetesi. 17 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2020. 
  23. ^ "Cumhurbaşkanı Sezer'in affettiği terörist çatışmada öldürüldü". habervitrini.com. 12 Şubat 2013. 12 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2013. 
  24. ^ "Cumhurbaşkanı Sezer'in affettiği terörist çatışmada yakalandı". Haber7.com. 12 Şubat 2013. 22 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2013. 
  25. ^ "Cumhurbaşkanı Sezer'in affettiği teröristler". aktifhaber.com. 1 Şubat 2013. 22 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2013. 
  26. ^ "Cumhurbaşkanı Sezer'in affettiği terörist canlı bomba eyleminde bulundu". Haberler.com. 1 Şubat 2013. 21 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2013. 
  27. ^ "Ahmet Necdet Sezer niye konuşmuyor?". T24. 8 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2022. 
  28. ^ odatv4.com. "Ahmet Necdet Sezer'in neden oy kullanmadığı ortaya çıktı". www.odatv4.com. 20 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2022. 
  29. ^ "Tıpış tıpış boykotu". Radikal. 15 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2022. 
  30. ^ ""Işıklar yanıyor" polemiğine Ahmet Necdet Sezer de dahil oldu". cumhuriyet.com. 15 Ekim 2020. 15 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2022. 
  31. ^ HAKAN, Ahmet. "Susup susup susup ışık olayında konuşmak". Hürriyet. 1 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2022. 
  32. ^ "Son dakika... Ahmet Necdet Sezer'den Kemal Kılıçdaroğlu'na destek açıklaması!". Cumhuriyet. 30 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2023. 
  33. ^ "Sezer: 2002 sonuna kadar AB ile müzakere tarihi bekliyoruz". NTVMSNBC.com. 19 Nisan 2002. 21 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2014. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Vikipedi'nin kardeş projelerinden
Ahmet Necdet Sezer
hakkında daha fazla bilgi edinin
Commons'ta ara Commons'ta dosyalar
Vikisöz'de ara Vikisöz'de alıntılar
Vikikaynak'ta ara Vikikaynak'ta belgeler
Siyasi görevi
Önce gelen:
Süleyman Demirel
10. Türkiye cumhurbaşkanı
16 Mayıs 2000 - 28 Ağustos 2007 		Sonra gelen:
Abdullah Gül
Mahkeme görevi
Önce gelen:
Yekta Güngör Özden
14. Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi Başkanı
6 Ocak 1998 - 28 Eylül 1998 		Sonra gelen:
Mustafa Bumin
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ahmet_Necdet_Sezer&oldid=34022586" sayfasından alınmıştır