Virani

Virani, 16. yy.'ın sonu ile 17. yy .başlarında yaşayan güçlü bir ozandır.

  Bektaşiliğin ikinci piri Balım Sultan'dan el almıştır. Bir süre Necef-i Eşref de Hz. Ali Türbesi'nde türbedarlık, babalık yapmıştır, (1587-1618) yıllarında İran'da saltanat süren Şah Abbas'la görüş­müştür. Anadolu'nun bir çok yerlerini ve daha sonra da, Bulgaris­tan'da Deliorman ve Debruca'yı dolaşmıştır. Neceften dönüşünde, Deliorman yöresinde bulunan Demir Baba tekkesini ziyaret etmiş ve ondan bilgilenmiştir. Demir Baba, soy zinciri itibariyle Peygam­ber'e ulaşır.

  Demir Baba Velayetnamesi'nde, Virani'nin Demir Baba ile görüşmesi şöyle anlatılır: Demir Baba'ya, Arap ve Açem dillerini bi­len bir kimse geldiği ve müridleriyle Rumeli'ye geçtiği ve bu kişi­nin adının da Viranı olarak söylendiği bildirilir. Ancak gaflet içinde olduğu ve "Kutupluk davası güttüğü de ilave edilir. Demir Baba manevi yönden kendisinin daha üstün olduğunu göstermek ister. Demir Baba, o tarihlerde yüz yirmi yaşına ulaşmış ulu bir ihtiyar­dır.

  Virani, onun batın kılıcıyla yenilir, yere geçer. Huzurunda di­van durup, niyaz eder. Demir Baba'dan icazet ister. Ancak, önce Virani'ye nasihatler verir kişi böyle sevdalarda olmasa gerek. Kur'an'a uy Sure-i Fatiha'da ne kadar harf olduğunu bilir misin? Onlardan geçmeyen veli olmaz. Bu kadar suhufla (hartle) dört kita­bı yutsa bile. Kapıdan girmeyen, içeride ne olduğunu bilmez. Bilen aşık da, dava kılmaz. Kimse kusuruna kalmaz,.. Bu nasihatten sonra Demir Baba, Virani'ye icazet verir.

  Virani, oradan Otman Baba Sultan'ı ziyaret etmek için yola çı­kar. Sabahleyin Karlıova'da Hafız Zade Türbesi'ne gelir. Ancak Virani rahatsızlanır ve öğleden sonra orada hakka yürür. Avlu kapısı önüne gömülür.

 Demir Baba Velayetnamesi'nde de söz edildiği üzere, Virani, Arapça, Farsça bilen güçlü bir şairdir. "Virani Baba Divanı ile Virani Baba Risalesiadlı basılmış eserleri günümüze kadar gelmiştir, Özellikle Hz. Ali'yi öven, On iki İmam'ı dile getiren coşkulu methiyeleri vardır. 

Dilinde canan olubdur

Dilinde canan olubdur Sücudum sacidim insan olubdur Vücudum şehrine Şahı-muhakkak Bilin ki fazl-ı Hak Yezdan olubdur

Gönül didara karşı ol sebebden Ayrılmaz Vallahi hayran olubdur Virani dervişe lütfetti Haydar Erişti üçlere Selman olubdur.

Gel Dilber Ağlatma Beni

Gel Dilber Ağlatma Beni Şah-I Merdan Aşkına Dü Cihanın Ranimasi Şii Yezdan Aşkına Şahım Hasan Pir Hüseyin Kerbela Meydan İçin Lütfedip Bağışla Cürmüm Ali Süphan Aşkına

İmam Zeynel Abidin'in Abina Umdumusa Arayıp Özünde Bakiri Buldunusa Ceddin Evlad-I Muhammet Cafer'i Bildin İse Rahme Gel Ol Şah-I Merdan Ali Ümran Aşkına

Seyit Musa'yı Kazım'dır Ehl-İ Beytin Serveri Cani Aşkı Nuş Edenler Müpteladır Ekseri Sahi Şehidi Horasan İmam Rıza'dan Beri Müptelayı Merhamet Kıl Kalb-İ Viran Aşkına

Ey Virani Çıkma Yoldan Doğru Raha Gel Beri Muhabbet Şevkat Senindir Ey Hasan-Ül Askeri Evliyalar Serfirazi Haci Bektaş-ı Veli Sen Ganisin Ver Muradı Devri Mihtan Aşkına