İçeriğe atla

Çelyabinsk meteoriti

Koordinatlar: 54°57′18″K 60°19′30″D / 54.95500°K 60.32500°D / 54.95500; 60.32500
Vikipedi, özgür ansiklopedi
01.16, 28 Aralık 2024 tarihinde ToprakBot (mesaj | katkılar) tarafından oluşturulmuş 34553299 numaralı sürüm (Düzenlemeler ve imla)
Sayfanın 28 Aralık 2024 tarihinde onaylanmış olan kontrol edilmiş bir sürümü, bu revizyonu temel almıştır.
Çelyabinsk
Güney Ural Devlet Tarih Müzesi sergisindeki meteoritin en büyük parçası.
TipSıradan kondrit LL5[1]
Şok seviyesiS4[2]
Aşınma derecesiW0 (bozulmamış)
ÜlkeRusya
BölgeÇelyabinsk Oblastı
Koordinatlar54°57′18″K 60°19′30″D / 54.95500°K 60.32500°D / 54.95500; 60.32500
Düşüş gözlemiEvet
Düşüş tarihi15 Şubat 2013, 09:20 YEKT (UTC+06.00)
Bulunma tarihi27 Şubat 2013
Toplam bilinen ağırlıkyaklaşık olarak 1.000 kg (2.200 lb)[3]
Saçılma alanıEvet
Commons sayfası Wikimedia Commons'ta ilgili ortam

Çelyabinsk meteoriti (Rusça: Челябинский метеорит, Çelyabinskiy meteorit), 15 Şubat 2013 tarihinde atmosfere girdikten sonra yere ulaşan büyük Çelyabinsk meteorunun parçalanmış kalıntılarıdır. Sabah gökyüzünde parlak bir süperbolit olarak görünen meteorun düşüşü, pencere camlarını kıran, yaklaşık 7.200 binaya zarar veren, 1.491 kişinin yaralanmasına neden olan bir dizi şok dalgasına yol açmış[4][5][6] ve oluşan parçalar geniş bir alana yayılmıştır.

16 Ekim 2013'te Çebarkul Gölü'nün dibinden çıkarılan en büyük parça 540 kg (1.190 lb) ağırlığındaydı.[7] Yakın çevrede bulunan diğer 7 meteorit parçasının toplam ağırlığı ise 84,4 kg (186 lb) olarak kaydedilmiştir.[7]

Adlandırma

Meteor ve meteorit, meteorun üzerinde patladığı Çelyabinsk Oblastı'nın adını almıştır. İlk öneri, meteoritin ana parçalarından birinin düştüğü ve donmuş göl yüzeyinde 6 metre genişliğinde (20 ft) bir delik açtığı Çebarkul Gölü'nün adıyla anılması yönündeydi.[8]

Bileşim ve Sınıflandırma

Meteorit, LL5 sıradan kondrit olarak sınıflandırılmıştır. Bileşimiyle ilgili ilk tahminler yaklaşık %10 oranında meteor demiri ve ayrıca olivin ile sülfürler içerdiğini göstermektedir.[5][9]

Asteroit

Meteorit, Kanatlı At takımyıldızı yönünde ve Güneş'in doğmaya başladığı Doğu ufkuna yakın bir bölgede parlaklaşmaya başladı.[10] Çarpan cisim, Apollo grubuna ait Dünya'ya yakın bir asteroitti.[10][11]

Asteroit, Dünya atmosferinin daha yoğun kısımlarına girmeden ve aşınmaya başlamadan önce yaklaşık 18 m (59 ft) boyutunda ve yaklaşık 9.100 t (10.000 küçük ton) ağırlığındaydı.[12] Yaklaşık 23,3 km (14,5 mil) irtifada gökyüzünde bir meteor patlamasıyla infilak etmiş[12] ve cisme ait meteorit parçaları yeryüzüne düşmüştür.[13][14]

Üç parçanın optik mikroskopi, elektron mikroskopisi, Raman spektroskopisi ve Güneş Sistemi nesnelerinin yaşını belirlemek için kullanılan izotopik bileşim teknikleriyle yapılan incelemeleri, asteroidin izotopik saatlerinin (rubidyum ve stronsiyum oranları, argon izotop oranları) geçmişteki çarpışmalar sırasında kısmen veya tamamen sıfırlandığını göstermektedir. Bu sıfırlanma, termal etkiler nedeniyle izotop oranlarının değişmesi veya kozmik radyasyon maruziyetinden kaynaklanabilir. Asteroidin yaklaşık 4,53, 4,45, 3,73, 2,81 ve 1,46 milyar yıl önce ve ardından 852, 312 ve 27 milyon yıl önce olmak üzere sekiz büyük çarpışma yaşadığı anlaşılmıştır.[15][16]

Meteorit

Bilim insanları, Çebarkul Gölü'nün buzunda tek bir meteorit parçasının çarpması sonucu olduğu düşünülen 6 metre genişliğinde (20 ft) bir deliğin yakınından 53 örnek topladılar. Numuneler, en büyüğü 5 kg (11 lb) olmak üzere çeşitli boyutlardadır[17] ve ilk laboratuvar analizleri meteorit kaynaklı olduğunu doğrulamıştır.[1]

Haziran 2013'te Rus bilim insanları, Çebarkul Gölü'ndeki buz deliğinin bulunduğu yerin altında manyetik görüntüleme ile yapılan daha detaylı araştırmalarla, gölün dibindeki çamura gömülü 60 cm (2 ft) büyüklüğünde bir meteorit tespit edildiğini bildirdiler. Gölden çıkarma işlemi 10 Eylül 2013'te başladı[18] ve 16 Ekim 2013'te 540 kg (1.190 lb) ağırlığındaki kayanın çıkarılmasıyla sona erdi.[7] Bilim insanları tarafından incelenen meteorit, Çelyabinsk Devlet Yerel Kültür Müzesi'nde sergilenmek üzere yerel mercilere teslim edildi.[19][20]

Çok sayıda küçük meteorit parçası süperbolit hava patlamasının ardından, genel olarak bir gökdelenin tepe katından düşen çakıl taşının hızına yakın bir terminal hızda, Deputatskoye dahil olmak üzere Çelyabinsk'in batısındaki alanlara düştü.[13] Yerel halk ve okul çağındaki çocuklar, karın dış yüzeyinde kalan görünür bir deliği takip ederek kar yığınları içinde bulunan birçok meteorit parçasını topladılar. Meteorit parçaları gayrı resmi pazarda spekülatörlerin ilgisini çekti.[13]

Popüler kültür

  • 18 Şubat 2013 itibarıyla, bazı internet sitelerinde insanların sahte meteoritler satmaya çalıştığına dair haberler ortaya çıktı.[21]
  • 15 Şubat'ta (olayın yıl dönümü) 2014 Kış Olimpiyatları'nda kazananlara, üzerinde meteorit parçaları bulunan madalyalar verildi.[22]
  • Andrey Breyvichko, Rusya'nın Çelyabinsk şehrinde "Çelyabinsk Meteorit Kilisesi" kurduğunu iddia etti.[19][23] Breyvichko meteorit parçasının bir müzede sergilenmesine karşı çıkarak, yalnızca kilisesinin "psişik rahipleri"nin bu gök cisimlerini deşifre etme ve işlemede yetkin olduğunu ve bu gök cisminin Çelyabinsk'te inşa edilecek bir tapınağa yerleştirilmesi gerektiğini savundu.[19]

Galeri

  • Meteoritin boyutlarının, Boeing 747 ve diğer bazı nesnelerle karşılaştırılması
    Meteoritin boyutlarının, Boeing 747 ve diğer bazı nesnelerle karşılaştırılması
  • Meteorun yere göre hareket doğrultusu
    Meteorun yere göre hareket doğrultusu
  • Çelyabinsk meteorunun yörünge projeksiyonu ve 253 kurtarılmış meteoritin saçılma alanı haritası. Bunlardan 199'u tartılıp belgelenmiştir (18 Temmuz 2013 itibariyle).
    Çelyabinsk meteorunun yörünge projeksiyonu ve 253 kurtarılmış meteoritin saçılma alanı haritası. Bunlardan 199'u tartılıp belgelenmiştir (18 Temmuz 2013 itibariyle).
  • Bir araştırmacı, Çebarkul Gölü'nde bulunan örneği tutuyor.
    Bir araştırmacı, Çebarkul Gölü'nde bulunan örneği tutuyor.
  • Ural Federal Üniversitesi bilim insanı Victor Grohovsky, Yekaterinburg'da analiz sonuçlarının sunumu sırasında basınla konuşuyor
    Ural Federal Üniversitesi bilim insanı Victor Grohovsky, Yekaterinburg'da analiz sonuçlarının sunumu sırasında basınla konuşuyor
  • Mikroskobik görünümdeki meteorit (ölçek: 0,1 mm (1⁄250 in))
    Mikroskobik görünümdeki meteorit (ölçek: 0,1 mm (1⁄250 in))
  • Çelyabinsk meteoritinden bir parçanın makro fotoğrafı
    Çelyabinsk meteoritinden bir parçanın makro fotoğrafı
  • Çebarkul Gölü'nde ilk keşfedilen meteorit parçaları
    Çebarkul Gölü'nde ilk keşfedilen meteorit parçaları

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b "Chelyabinsk". Meteoritical Bulletin Database. The Meteoritical Society. 3 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ "Google Translate" Тип челябинского метеорита оказался уникальным для России - ученые [Çelyabinsk meteoritinin türü Rusya için benzersiz çıktı - bilim insanları] (Rusça). ria.ru. 28 Şubat 2013. 26 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ Kocherov, A.V.; Ivanova, M.A. "Chelyabinsk, recovery of additional masses". Meteoritical Bulletin Database. The Meteoritical Society. 23 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2015. 
  4. ^ Число пострадавших при падении метеорита приблизилось к 1500 [The number of victims of the meteorite approached 1500] (Rusça). РосБизнесКонсалтинг [RBC]. 18 Şubat 2013. 2 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2013. 
  5. ^ a b "Russische Wissenschaftler finden Teile des Meteoriten" [Russian scientists find parts of the meteorite]. Zeit (Almanca). 18 Şubat 2013. 20 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ "Meteorite-caused emergency situation regime over in Chelyabinsk region". Russia Beyond The Headlines. Rossiyskaya Gazeta. Interfax. 5 Mart 2013. 23 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2013. 
  7. ^ a b c "45th Lunar and Planetary Science Conference (2014) - Recovery, Laboratory Preparation and Current State of the Main Mass of the Chelyabinsk Meteorite" (PDF) (İngilizce). 21 Mart 2014. 4 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Temmuz 2020. 
  8. ^ "Meteorite pulled from Russian lake". BBC News. BBC. 16 Ekim 2013. 16 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  9. ^ "Russische Wissenschafter fanden Fragmente des Meteoriten" [Rus bilim adamları göktaşının parçalarını buldu]. Standard (Almanca). 18 Şubat 2013. 23 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  10. ^ a b Zuluaga, Jorge I.; Ferrin, Ignacio (2013). "A preliminary reconstruction of the orbit of the Chelyabinsk Meteoroid". arXiv:1302.5377 $2. We use this result to classify the meteoroid among the near Earth asteroid families finding that the parent body belonged to the Apollo asteroids. 
  11. ^ de la Fuente Marcos, C.; de la Fuente Marcos, R.; Aarseth, S. J. (10 Ekim 2015). "Chasing the Chelyabinsk asteroid N-body style". The Astrophysical Journal. 812 (1). ss. 26 (22 pp). arXiv:1508.05907 $2. Bibcode:2015ApJ...812...26D. doi:10.1088/0004-637X/812/1/26. 
  12. ^ a b Yeomans, Don; Chodas, Paul (1 Mart 2013). "Additional Details on the Large Fireball Event over Russia on Feb. 15, 2013". NASA/JPL Near-Earth Object Program Office. 30 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Unutulmamalıdır ki [bu] toplam enerji, çap ve kütle tahminleri oldukça yaklaşıktır. 
  13. ^ a b c Kramer, Andrew E. (18 Şubat 2013). "Russians Wade Into the Snow to Seek Treasure From the Sky". New York Times. 21 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2017. 
  14. ^ "Meteorite fragments found in Russia's Urals region". BBC News. BBC. 18 Şubat 2013. 19 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  15. ^ Scharf, Caleb A. "Chelyabinsk Meteor Played 4.5 Billion Years of Cosmic Pinball". 2 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2015. 
  16. ^ Righter, K.; Abell, P.; Agresti, D.; Berger, E. L.; Burton, A. S.; Delaney, J. S.; Fries, M. D.; Gibson, E. K.; Haba, M. K. (1 Eylül 2015). "Mineralogy, petrology, chronology, and exposure history of the Chelyabinsk meteorite and parent body". Meteoritics & Planetary Science. 50 (10). ss. 1790-1819. Bibcode:2015M&PS...50.1790R. doi:10.1111/maps.12511. hdl:2060/20150001932 Özgürce erişilebilir. ISSN 1945-5100. 
  17. ^ Smith, Matt (10 Ekim 2013). "Tough to spot: Chelyabinsk meteor tinted by ancient crashes". CNN. 20 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  18. ^ "Probable Fragments of Chelyabinsk Meteorite Lifted From Lake". RIA Novosti. 26 Eylül 2013. 17 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  19. ^ a b c "Church of Chelyabinsk Meteorite Founded in Russian Urals". RIA Novosti. 16 Eylül 2013. 17 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  20. ^ Kocherov, A. V.; Korochantsev, A. V.; Lorenz, C. A.; Ivanova, M. A.; Grokhovsky, V. I. (2014). "Recovery, Laboratory Preparation and Current State of the Main Mass of the Chelyabinsk Meteorite" (PDF). 45th Lunar and Planetary Science Conference, 1777. s. 2227. Bibcode:2014LPI....45.2227K. 22 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). 
  21. ^ "Meteorites Found, But Beware Offers to Sell". Space Policy Online. 18 Şubat 2013. 2 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  22. ^ Whithers, Tom (15 Şubat 2014). "Olympians Win Asteroid-Filled Medals on Russia's Meteorite Anniversary". NBC News. California. 22 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  23. ^ Arnold, Richard. "Legal Case in Chelyabinsk Raises Specter of Regional Separatism in Russia". Jamestown Foundation. Eurasia Daily Monitor. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024. 

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Çelyabinsk meteoriti ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Çelyabinsk_meteoriti&oldid=34553299" sayfasından alınmıştır