İçeriğe atla

Kemal Kılıçdaroğlu

Vikipedi, özgür ansiklopedi
18.41, 5 Temmuz 2024 tarihinde 88.227.72.87 (mesaj) tarafından oluşturulmuş 33449691 numaralı sürüm (Kemal Kılıçdaroğlu 1999 Seçimlerinde milletvekili adayı olabilmek için DSP’ye katılmıştır ancak milletvekili adayı olamamıştır bu bilgi Wikipedia’nın İngilizce versiyonunda da belirtilmiştir.)
Kemal Kılıçdaroğlu
Şubat 2024'te Kılıçdaroğlu
Türkiye Ana Muhalefet Partisi Lideri
Görev süresi
22 Mayıs 2010 - 8 Kasım 2023
Cumhurbaşkanı Abdullah Gül
(2007-2014)
Recep Tayyip Erdoğan
(2014-2023)
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan
(2003-2014)
Ahmet Davutoğlu
(2014-2016)
Binali Yıldırım
(2016-2018)
Yerine geldiği Deniz Baykal
Yerine gelen Özgür Özel
7. Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanı
Görev süresi
22 Mayıs 2010 - 8 Kasım 2023
Yerine geldiği Deniz Baykal
Yerine gelen Özgür Özel
CHP TBMM Grup Başkanı
Görev süresi
22 Mayıs 2010 - 14 Mayıs 2023
Yerine geldiği Deniz Baykal
Yerine gelen Özgür Özel
Türkiye Büyük Millet Meclisi
22, 23, 24, 25, 26 ve 27. Dönem Milletvekili
Görev süresi
14 Kasım 2002 - 14 Mayıs 2023
Seçim bölgesi 2002 - İstanbul (II)
2007 - İstanbul (II)
2011 - İstanbul (II)
Haziran 2015 - İzmir (II)
Kasım 2015 - İzmir (II)
2018 - İzmir (II)
Sosyalist Enternasyonal başkan yardımcısı
(Türkiye temsilcisi)
Görev süresi
21 Ağustos 2012 - 13 Aralık 2014
Başkan Yorgo Papandreu
Yerine geldiği Deniz Baykal
Yerine gelen Umut Oran
Sosyal Sigortalar Kurumu Genel Müdürü
Görev süresi
21 Temmuz 1997 - 11 Ocak 1999
Yerine geldiği Ekrem Önal
Yerine gelen Kemal Oktar
Görev süresi
13 Mayıs 1992 - 20 Eylül 1996
Yerine geldiği Ziya Yalçın Sayın
Yerine gelen Ali Toptaş
Kişisel bilgiler
Doğum Kemal Karabulut
17 Aralık 1948 (75 yaşında)
Ballıca, Nazımiye, Tunceli
Partisi Demokratik Sol Parti (1999)
Cumhuriyet Halk Partisi (2002-günümüz)
Diğer siyasi
bağlantıları 		Millet İttifakı (2018-2023)
Evlilik(ler)
Akraba(lar) Celal Kılıçdaroğlu (kardeşi)
Çocuk(lar)
  • Devrim Fırat
  • Kerem
  • Aslı
  • Zeynep
Ebeveyn(ler) Kamer Kılıçdaroğlu (babası)
Yemuş Kılıçdaroğlu (annesi)
Bitirdiği okul İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi, Ankara
Mesleği Siyasetçi, ekonomist, bürokrat
Dini Alevi İslam
İmzası
Takma adı

Kemal Kılıçdaroğlu[a] (d. 17 Aralık 1948; Nazımiye, Tunceli), Türk ekonomist, bürokrat ve siyasetçidir. 2010-2023 yılları arasında Cumhuriyet Halk Partisinin (CHP) genel başkanı ve Türkiye'nin ana muhalefet lideri olarak görev yapmıştır. 2002-2015 yılları arasında yapılan genel seçimlerde İstanbul 2. Bölge milletvekili olarak Türkiye Büyük Millet Meclisine girmiştir. Haziran 2015'te İzmir 2. Bölge milletvekili olarak yeniden meclise girmiş, Mayıs 2023'e kadar bu görevini sürdürmüştür.

Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi ekonomi maliye bölümünden 1971 yılında mezun olan Kılıçdaroğlu, siyasete atılmadan önce 1992-1996 ve 1997-1999 yılları arasında Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK) genel müdürlüğü yaptı. 2002 yılında CHP'ye katıldı ve ilk defa 2002 Türkiye genel seçimlerinde İstanbul 2. Bölge milletvekili olarak meclise girdi. Ardından 2007 Türkiye genel seçimlerinde de CHP milletvekili olarak meclise girdi, aynı zamanda partisinin grup başkanvekilliği görevini üstlendi. 2009 Türkiye yerel seçimlerinde İstanbul belediye başkan adayı oldu ancak oyların yüzde 37'sini alarak AK Parti adayı Kadir Topbaş karşısında seçimi kaybetti.

2010 yılında Deniz Baykal'ın kaset skandalı sonrası genel başkanlık görevinden istifa etmesinin ardından yapılan 33. Cumhuriyet Halk Partisi Olağan Kurultayı'nda genel başkan seçildi. 2011 Türkiye genel seçimlerinde partisinin yüzdelik oyunu 5,11 puan artırdı. CHP ve MHP'nin çatı adayı Ekmeleddin İhsanoğlu'nun 2014 cumhurbaşkanlığı seçimlerini kaybetmesinden sonra parti içinde kendisine karşı yöneltilen eleştiriler arttı. 2014, 2016, 2018 ve 2020'de yapılan kurultaylarda da yeniden genel başkan seçilen Kılıçdaroğlu, CHP'yi büyük çadır koalisyonu Millet İttifakı çatısı altına soktu. CHP, 2018 cumhurbaşkanlığı ve genel seçimlerinde de ana muhalefet statüsünü korudu. 2019 yerel seçimlerinde partisi, 17 yıl sonra ilk defa AK Parti'ye karşı başkent Ankara'da aday Mansur Yavaş ile ve en büyük şehir İstanbul'da aday Ekrem İmamoğlu ile kazandı. 2023 Türkiye cumhurbaşkanlığı seçiminde cumhurbaşkanı adayı oldu, ikinci turda rakibi Recep Tayyip Erdoğan'a karşı kaybetti.

4 Kasım 2023 tarihinde yapılan 38. CHP olağan kurultayında rakibi Özgür Özel karşısında seçimi kaybederek Cumhuriyet Halk Partisi genel başkanlığı görevini sonlandırmış, 8 Kasım 2023 tarihinde görevini devretmiştir.[9][10]

İlk yılları ve eğitimi

Kemal Kılıçdaroğlu, Zaza-Alevi bir ailede tapu memuru Kamer Kılıçdaroğlu (1921-1990) ile ev hanımı Yemuş Kılıçdaroğlu'nun (1922-2009) yedi çocuğundan dördüncüsü olarak 17 Aralık 1948 tarihinde Tunceli'nin Nazımiye ilçesine bağlı Ballıca köyünde doğdu.[11] Kendisinden on dakika önce Adil adlı bir ikizi doğdu. Eski soyadı olan "Karabulut", 1950'li yıllarda babası tarafından, yaşadıkları köydeki herkesin soyadının aynı olması nedeniyle "Kılıçdaroğlu" olarak değiştirilmiştir.[8] İlk öğrenimine Erciş'te başladı ve ilk üç yılını burada okudu, dördüncü sınıfı Tunceli'de, beşinci sınıfı ise Genç'te tamamladı. Ticaret lisesinde eğitimini almak üzere Elazığ'a taşındı.[8][12]

Elazığ Ticaret Lisesi'nden 1967 yılında birincilikle mezun oldu.[13] Lisans eğitimini 1971 yılında Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisinin ekonomi-maliye bölümünde (günümüzdeki adıyla Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye Bölümü) tamamladı.[14][15][16]

Mesleki kariyeri

1971 yılında girdiği hesap uzman yardımcılığı sınavının ardından Maliye Bakanlığı'nda göreve başladı. Daha sonra hesap uzmanı olan Kemal Kılıçdaroğlu, bir yıl Fransa'da kaldı. Askerliğini İzmir'de 53. Er Eğitim Tugay Komutanlığında yaptı. Hesap uzmanlığını 1983 yılına kadar sürdürdü ve aynı yıl Gelirler Genel Müdürlüğüne atandı. Burada önce daire başkanı olarak görev aldı, daha sonra aynı kurumun genel müdür yardımcılığını yaptı.[15]

1991 yılında Bağ-Kur'a atandı. Burada genel müdür olarak görev yapan Kılıçdaroğlu, 1992 yılında Sosyal Sigortalar Kurumu genel müdürü oldu.[11] Daha sonra kısa bir süre Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığında müsteşar yardımcısı olarak görev yaptı. 1994 yılında Ekonomik Trend dergisi tarafından "Yılın Bürokratı" seçildi. 1996 yılında, Refah Partili Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Necati Çelik tarafından görevden alındı. Mahkemeye giderek yürütmeyi durdurma kararı, temyiz üzerine de Danıştay Genel Kurulundan yine yürütmeyi durdurma kararı çıkartmasına rağmen Temmuz 1997 yılına kadar görevine başlayamadı.[17] 1999 yılında kendi isteğiyle SSK genel müdürlüğünden emekli oldu.[15]

Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı çalışmalarında Kayıt dışı Ekonomi Özel İhtisas Komisyonu′na başkanlık eden Kılıçdaroğlu, Hacettepe Üniversitesi aktüerya bilimleri bölümünde bir süre ders verdi.[18] Daha sonra Türkiye İş Bankası′nda yönetim kurulu üyesi olarak görev yaptı.[15]

Erken siyasi kariyeri

Milletvekilliği

SSK genel müdürlüğünden emekli olduktan sonra adı "DSP′nin yıldızları" arasında anılan Kılıçdaroğlu'nun,[19] 1999 Türkiye genel seçimlerinde genel başkanlığını Bülent Ecevit'in yaptığı DSP'den milletvekili adayı olacağı belirtildi ancak Ecevit tarafından aday gösterilmedi.[20][21][22]

Bir süre Vatandaşın Vergisini Koruma Derneği'nin genel başkanlık görevini üstlendi. CHP’li Bülent Tanla’nın isteği üzerine CHP Bilim Yönetim Kültür Platformu’na "yolsuzluk raporu" hazırladı. Genel başkan Deniz Baykal’ın dikkatini çeken bu rapor Kemal Kılıçdaroğlu’na CHP'nin kapılarını açtı; Baykal Kılıçdaroğlu’nu partiye davet etti ve yine aynı dönemde CHP kontenjanından Türkiye İş Bankası’nın yönetim kuruluna girdi.[23][24] 2002 Türkiye genel seçimlerinde CHP İstanbul milletvekili olarak meclise girdi.

2004 yerel seçimleri sonrasında; Baykal yönetimine karşı partide yeniden yapılanma ve olağanüstü kurultay çağrıları dile getirilmeye başlandı. Arasında Kılıçdaroğlu'nun da olduğu 30 milletvekili “İktidara Yürüyüş Hareketi“ başlıklı bir bildiri yayımladı.[25] Bu hareket daha sonrasında "30'lar hareketi" olarak da adlandırıldı.[26] Bildiri; partide tüzük, söylem ve yapılanma değişikliğine gidilmesini ve seçimli kurultay yapılmasını talep ediyordu. Bu bildiriyi imzalayanların çoğu parti yönetimi tarafından tasfiye edilirken Kılıçdaroğlu, yönetimin "kara listesine" girmemeyi başardı.[23]

2007 Türkiye genel seçimlerinde tekrar CHP İstanbul milletvekili olarak meclise girdi.[11] Kemal Kılıçdaroğlu bu dönemde Deniz Baykal’ın isteği üzerine grup başkanvekilliğine seçildi, artık görevi nedeniyle daha görünür olacaktı. CHP grubunda Kılıçdaroğlu, düzenlediği basın toplantılarında “yolsuzluk iddialarını” gündeme getirdi. Eski AK Parti Genel Başkan Yardımcısı Şaban Dişli, Dengir Mir Mehmet Fırat ve Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Melih Gökçek, hedefindeki isimler oldu.[23] AK Parti Genel Başkan Yardımcısı ve Sakarya milletvekili Şaban Dişli'yi, Silivri'de bir arsanın imar durumunu değiştirme karşılığında 1 milyon dolarlık iş takibi ücreti talep etmekle suçladı.[27] Bu iddiasını daha sonra Başbakan Erdoğan'a yönelik bir soru önergesiyle meclise taşıdı.[28] Dişli, iddialar karşısında partisindeki görevinden istifa etti.[29] Almanya'nın Frankfurt kentinde görülen Deniz Feneri davasının Türkiye ayağına ilişkin bazı belgeler açıkladı.[30][31] Kılıçdaroğlu, 22 Eylül 2008 tarihinde düzenlediği bir basın toplantısında, "Baron" olarak adlandırdığı[32] AK Parti Genel Başkan Yardımcısı Dengir Mir Mehmet Fırat hakkında çeşitli iddialar ortaya attı. Fırat'ın en büyük ortağı olduğu Menas adlı şirketin ürünlerini yurt dışına götüren tırda 89 kilogram eroin yakalandığını ve Menas'ın hayali ihracat yaptığını iddia eden Kılıçdaroğlu, bu kez de 25 Eylül 2008 tarihinde gazeteci Uğur Dündar tarafından yönetilen tartışmada Dengir Mir Mehmet Fırat ile bir araya geldi.[33][34] Tartışma, televizyondan canlı olarak yayımlandı. Fırat, sağlık durumunu gerekçe göstererek 8 Kasım 2008 tarihinde istifa etti.[35]

2008 yılı Ekim ayında, İsveç'te faaliyet gösteren ve ABD'de yer alan Johns Hopkins Üniversitesi ile iş birliği içinde çalışan Merkezi Asya ve Kafkaslar Enstitüsü İpekyolu Çalışmaları Programı isimli kuruluş tarafından Prospects for a "torn" Turkey ː A secular and unitary future? başlığıyla yayımlanan raporda, "Deniz Baykal nihayet CHP genel başkanlığından istifaya ikna edildiğinde, yerini 2008 yılında AK Parti'nin önde gelen isimlerinin karıştığı yaygın yolsuzluğun ortaya çıkmasına katkıda bulunduğu kamuoyunun dikkatini çeken Kemal Kılıçdaroğlu aldı." ifadesi yer aldı.[36][37][38]

İstanbul Büyükşehir Belediye başkan adaylığı

2009'da Kılıçdaroğlu

CHP İstanbul milletvekili ve grup başkanvekili olan Kemal Kılıçdaroğlu, 2009 yerel seçimlerine partisinin İstanbul Büyükşehir Belediye başkan adayı olarak katıldı. Seçimi, 28 Mart seçimlerinden beri İstanbul Belediye Başkanlığı görevini üstlenen AK Parti adayı Kadir Topbaş yüzde 44,7 oy alarak kazandı. Kılıçdaroğlu elde ettiği yüzde 36,80'lik oy yüzdesiyle,[39] partisinin İstanbul Büyükşehir Belediye başkanlığı için aldığı oy oranını 2004 yerel seçimlerinde yüzde 25'in üstünde bir oranda artırdı. Türk halk müziği sanatçısı Onur Akın, Ahmet Kaya'nın Acılara Tutunmak albümünde yer alan "Kadınlar" şarkısını Kılıçdaroğlu için seçime uyarlamıştır.

CHP genel başkanlığına seçilmesi

Ana madde: 33. Cumhuriyet Halk Partisi Olağan Kurultayı

Kılıçdaroğlu, Cumhuriyet Halk Partisi grup başkanvekili iken CHP Genel Başkanı Deniz Baykal ile Ankara milletvekili Nesrin Baytok'un bulunduğu müstehcen bir videonun internette yayımlanmasıyla Deniz Baykal 10 Mayıs 2010 tarihinde genel başkanlıktan istifa etti. Kılıçdaroğlu, yaptığı açıklamada parti olağan kurultayında aday olmayacağını belirtse de[40][41] Önder Sav'ın ikna etmesiyle daha sonra 17 Mayıs 2010 tarihinde grup başkanvekilliği görevinden istifa ederek kurultayda aday olacağını açıkladı.[42][43]

22 Mayıs 2010 tarihinde yapılan kurultayda, Kılıçdaroğlu 1.249 delegeden 1.200'ünün imzasını alarak[44] ve tek aday olarak girdiği kurultayda geçerli 1.189 oyun tamamını alarak CHP'nin 7. genel başkanı oldu.[45]

CHP genel başkanlığı

15. Olağanüstü kurultay

Ana madde: 15. Cumhuriyet Halk Partisi Olağanüstü Kurultayı

Kılıçdaroğlu'nun genel başkan seçildiği kurultay sonrasında Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı, Baykal döneminde yapılan tüzük değişikliklerinin hayata geçirilmesini istedi. Bu durum, partide genel sekreterlik konumunu zayıflatıyordu. Bu nedenle parti yönetimi anlaşmaya varamadı ve CHP, aynı yılın aralık ayında olağanüstü kurultaya gitti. Genel sekreter Önder Sav başta olmak üzere Sav ve arkadaşları önce yönetim kurulu dışında bırakıldı, sonrasında parti meclisine alınmadı.[43]

2011 genel seçimleri

CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, dönemin Yunanistan Başbakanı Yorgo Papandreu ile bir görüşme sırasında; 16 Kasım 2010.

Kemal Kılıçdaroğlu'nun genel başkanlığı döneminde girdiği ilk seçim olan 2011 seçimlerinde, yüzde 25,98 oy alarak AK Parti'nin ardından ikinci oldu ve ana muhalefet görevini sürdürdü. Kılıçdaroğlu, CHP'nin kısa sürede milletvekili sayısını artırdığını açıklayarak "moralimizi bozmayacağız" dedi.[46]

2012'de yapılan olağan kurultayda yeniden genel başkan seçilen Kılıçdaroğlu, yeni yönetim kadrolarını açıklarken parti içi değişimi temsil eden "Y-CHP" terimini ilk defa kullandı.[47]

2014 cumhurbaşkanlığı seçimi

Ayrıca bakınız: Ekmeleddin İhsanoğlu'nun 2014 cumhurbaşkanlığı seçim kampanyası
2014'te Kılıçdaroğlu

2014 Türkiye cumhurbaşkanlığı seçiminde CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, çatı aday olarak MHP'ye, İslam Konferansı Örgütü eski genel sekreteri Ekmeleddin İhsanoğlu'nu önerdi.[48] CHP ve MHP'nin Ekmeleddin İhsanoğlu'nun adaylığı için sunulan dilekçelerde CHP'den 109, MHP'den 52 milletvekilinin imzası vardı. AK Parti'nden istifa eden bağımsız milletvekilleri İdris Bal ve Hami Yıldırım da CHP'nin sunduğu dilekçeye imza attılar.[49] Cumhurbaşkanlığı için CHP ve MHP'nin çatı adayı Ekmeleddin İhsanoğlu ismi, birçok kesim için beklenmedik olarak karşılandı.[50] Adaylık kararı, İhsanoğlu'nun geçmişi nedeniyle bir kısım CHP'liler tarafından eleştirildi. 23 Haziran 2014 tarihinde yapılan bir anket, CHP seçmenlerinin sadece % 32'sinin çatı adaydan memnun olduğunu, buna karşın MHP tabanında bu oranın % 75 olduğunu gösterdi.[51]

Seçmenlerden gelen muhalefetin çatı adayı Ekmeleddin İhsanoğlu'na yönelik tepkilerinin artması üzerine 14 Temmuz 2014 tarihinde Kemal Kılıçdaroğlu, İhsanoğlu'nu savunarak gelen eleştirilere sert tepki gösterdi ve "Tıpış tıpış sandığa gideceksiniz" ifadelerini kullandı.[52][53] İhsanoğlu'nun 2014 cumhurbaşkanlığı seçimini kaybetmesinden sonra parti içinde kendisine karşı yöneltilen eleştiriler arttı.[54][55] Özellikle de CHP milletvekili Emine Ülker Tarhan, cumhurbaşkanlığı seçiminde "başarısız" olunduğunu savunarak 12 Ağustos'ta TBMM'de bir basın toplantısı düzenledi, Kemal Kılıçdaroğlu'nun istifasını ve olağanüstü kurultayın toplanmasını talep etti.[56] Tarhan'a, İzmir milletvekili Birgül Ayman Güler, Eskişehir milletvekili Süheyl Batum, Uşak milletvekili Dilek Akagün Yılmaz, İstanbul milletvekili Nur Serter ve Mersin milletvekili İsa Gök de destek verdi.[57][58] Aynı gün gazeteci Yılmaz Özdil, Hürriyet'teki köşe yazısında Kemal Kılıçdaroğlu'nu ve CHP yönetimini sert bir dille eleştirdi ve Kılıçdaroğlu'nun CHP'nin başına, Erdoğan iktidarını desteklemek üzere birilerince getirildiğini iddia etti.[59]

Kemal Kılıçdaroğlu bunun üzerine tüzükteki yetkisini kullanarak olağanüstü kurultay için çağrı yaptı. 5-6 Eylül 2014 tarihlerinde Ankara'da gerçekleştirilen olağanüstü kurultayda kendisine rakip olan eski grup başkan vekili ve Yalova milletvekili Muharrem İnce'yle yarıştı. Kılıçdaroğlu 740 oyla tekrar genel başkan seçilirken, İnce 415 oy aldı.[60]

Haziran 2015 genel seçimleri

Kemal Kılıçdaroğlu'nun 2015 genel seçimleri için kullandığı seçim kampanyası sloganı: "Anadolu'nun Kemal'i"

CHP'nin Haziran 2015 Türkiye genel seçimleri için kullandığı seçim kampanyası sloganı ''Anadolu'nun Kemal'i'' oldu.[61] 7 Haziran 2015 tarihinde yapılan seçimde partisi % 24,95 oy oranıyla tekrar ikinci sırada kaldı. CHP'nin oy oranı ve milletvekili sayısı 2011 genel seçimlerine göre azalış gösterdi.[62] Seçim sonuçlarına göre, hiçbir siyasi parti tek başına iktidar olabilmek için gerekli olan 276 sandalye sayısına ulaşamadı. AK Parti, iktidara geldiği 2002 seçimlerinden sonra ilk kez parlamentodaki çoğunluğunu kaybetti. Seçimlerde AK Parti oyların % 40,8'ini alırken, oy oranı % 13,1'e yükselen HDP ilk kez meclise girerek 80 milletvekili çıkardı.[63] Kılıçdaroğlu, bu sonuca ilişkin “Seçimin kazananı ‘Demokrasi’, mağlubu ise Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan” dedi ve istifa etmeyeceğini açıkladı.[64]

Seçimlerin ardından CHP-MHP’nin kuracağı ve HDP’nin güvensizlik oyu vermeyeceği koalisyon seçeneği gündeme geldi. 1 Temmuz 2015 tarihinde yapılan 25. dönem TBMM başkanlığı seçimleri sırasında MHP’nin Deniz Baykal’ı HDP’yi gerekçe göstererek dördüncü turda desteklememesiyle olası "üçlü muhalif blok" ihtimali kesin olarak çökmüş oldu.[65] MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli çözüm sürecine göndermede bulunarak; AK Parti-HDP ya da AK Parti-CHP-HDP koalisyon hükûmeti ya da bunlar olmazsa en erken tarihte seçim olmak üzere üç formül önerdi.[63][66]

9 Temmuz 2015 Perşembe günü Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 63. Hükûmeti kurma görevini AK Parti Genel Başkanı Ahmet Davutoğlu'na verdi. Görevlendirmenin ardından, AK Parti ve CHP yöneticileri arasında, kamuoyuna "istikşafi görüşmeler" olarak duyurulan, bir ayı aşkın bir süre devam eden bir dizi koalisyon hükûmeti görüşmesi gerçekleşti.[67] 13 Ağustos 2015 tarihinde Kemal Kılıçdaroğlu, Davutoğlu ile yaptığı görüşmenin ardından, koalisyon hükûmeti konusunda anlaşılamadığını ve görüşmelerin sona erdiğini kamuoyuna ilan etti.[68][69] Hükûmetin kurulamaması üzerine seçimlerin yenilenmesi kararlaştırıldı ve erken seçim tarihi 1 Kasım 2015 olarak açıklandı.[70]

Kasım 2015 genel seçimleri

CHP Genel Başkanı Kılıçdaroğlu, partisinin Kasım 2015 genel seçim manifestosunu açıklıyor; 30 Eylül 2015.

CHP'nin Kasım 2015 Türkiye genel seçimleri için kullandığı seçim kampanyasının sloganı “Milletçe alkışlıyoruz" ve "Önce Türkiye" şeklinde oldu. Kılıçdaroğlu'nun şair Cahit Sıtkı Tarancı'nın Memleket İsterim şiirini okuduğu reklam filmi televizyon kanallarında yayınlanmaya başlandı.[71][72] 1 Kasım seçimleri için revize ettiği bildirgesine ekonomik temelli bir dizi yeni vaat ekledi.[73] CHP bu seçimde % 25,32 oy oranıyla yine ikinci sırada kaldı.[74] AK Parti, % 49,5 oy alarak 317 milletvekilini parlamentoya göndererek yeniden tek başına iktidar olacak çoğunluğa ulaştı.[63]

Kemal Kılıçdaroğlu, seçim sonrasında kendisine yöneltilen istifa sorusuna şu şekilde yanıt verdi:

"CHP'yi diğer partilere benzetmeyin. Demokrasiyi bu ülkeye getiren partiyiz. Kurallar neyi gerektirirse, o kurallar aynen çalışır. Oyumuz arttı, milletvekillerimiz arttı ama kendimizi başarılı görmüyoruz. Bizden çok ilgili partilerin kendi alanına girer oy düşüşleri. Önümüzdeki süreçte oy alanımızı göreceğiz."[75][76]

2017 referandumu

Ana madde: 2017 Türkiye anayasa değişikliği referandumu 'Hayır' kampanyası
CHP Genel Başkanı Kılıçdaroğlu, 2017 referandumu için "hayır" kampanyası yürütmüştür; Diyarbakır, Mart 2017.

15 Temmuz 2016 tarihinde gerçekleşen darbe girişimi sonrasında MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, "fiili duruma hukuki boyut kazandırılmalıdır" diyerek, AK Parti'nin 2011 yılından başlayarak zaman zaman savunduğu başkanlık sistemine geçilmesine destek verdiğini açıkladı.[77] AK Parti ve MHP arasında yapılan görüşmelerden sonra 2017 yılı başında TBMM'ye sunulan değişiklik paketi önerisi, yürürlükteki parlamenter sistemin kaldırılarak yerine başkanlık sisteminin getirilmesini, başbakanlık makamının ortadan kaldırılmasını, meclisteki vekil sayısının 550'den 600'e çıkarılmasını ve Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun (HSYK) yapısında değişiklikler yapılmasını içermekteydi. Teklif, TBMM'de kabulünün ardından Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından referanduma götürüldü.[78] 16 Nisan 2017, referandumun tarihi olarak belirlendi.[79]

Anayasa değişikliğine karşı çıkan ve partisiyle birlikte "Hayır" seçeneğini destekleyeceğini açıklayan Kemal Kılıçdaroğlu, "propaganda koşullarının eşit olması gerektiğine" dikkat çekerek 'hayır' diyeceklere sansür uygulanacağını öne sürdü. OHAL koşullarında gidilen ve Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın, bizzat meydan meydan gezerek yürüttüğü kampanya sonunda, seçmenin yüzde 51'i referandumda "Evet" oyu verirken "Hayır" % 49'da kaldı.[80]

Referanduma YSK'nin mühürsüz zarfların dışardan getirildiği kanıtlanmadığı sürece geçerli kabul edilmesi ve bu şekilde kullanılan oyların geçerli sayılması kararı tartışma yarattı. YSK, Adalet ve Kalkınma Partisi temsilcisinin talebi üzerine, ülkenin doğusunda oy sayımı devam ederken, batıda ise sandıkların kapanmasına 10 dakika kala mühürsüz pusula ve zarflarda kullanılan oyların geçerli kabul edileceğine dair bir karar aldı. YSK, ilk defa bir halkoylamasında oylama devam ederken yeni bir karar almıştı. Kemal Kılıçdaroğlu, akşam saatlerinde yaptığı açıklamada "Maçın yapılırken kurallar değişmez" diyerek karara karşı çıktı.[81] CHP Genel Başkan Yardımcısı Erdal Aksünger de 1,5 milyon geçersiz oyun geçerli sayıldığını söyleyerek sandıkların terk edilmemesi çağrısında bulundu.[82] "Evet" cephesinin fiili lideri konumunda bulunan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da pazar akşamı yaptığı konuşmada, muhalefetten gelen tepkiler üzerine, "Atı alan Üsküdar'ı geçti" dedi. Perşembe günkü değerlendirmesinde de YSK'nın kararının kesin olduğunu söyledi.[83]

Kemal Kılıçdaroğlu, bazı kesimler tarafından YSK'nın kararına karşı pasif kaldığı için eleştirildi. Gazeteci Zafer Arapkirli, Kılıçdaroğlu'na destekçilerini neden protestoya çağırmadığını sordu. Kılıçdaroğlu ise karşı tarafta silahlı kişiler olduğuna dair duyumlar aldığını ortaya attı. Protesto için sokağa çıkma çağrısı yapılması durumunda bu silahlı kişilerin "çok vahim olaylar" çıkarabileceğini söyledi.[84][85]

Adalet Yürüyüşü

Ana madde: Adalet Yürüyüşü (2017)
Kılıçdaroğlu, 2017 Adalet Yürüyüşü'nde.

Millî İstihbarat Teşkilatı'na ait TIR'ların görüntülerini Cumhuriyet gazetesinin eski genel yayın yönetmeni Can Dündar'a verdiği suçlamasıyla yargılanan CHP İstanbul milletvekili Enis Berberoğlu'nun 14 Haziran 2017 tarihinde yirmi beş yıl hapis cezası alması ve tutuklanmasına kararı verildi.[86] Aynı gün CHP meclisi terk etti ve parti grubuyla olağanüstü gündemle toplanan Kemal Kılıçdaroğlu 15 Haziran'da Ankara'daki Güvenpark'ta saat 11.00'de bir araya geleceklerini duyurdu.[87] Çeşitli isimlerin ve grupların katılımıyla büyüyen ve Ankara'dan İstanbul'a kadar "adalet" talebiyle gerçekleşen sivil yürüyüş olan "Adalet Yürüyüşü"nü başlattı.[88] Yürüyüşün nedenleri arasında 15-16 Temmuz 2016 tarihleri arasında yaşanan darbe girişiminden sonra çıkarılan kanun hükmünde kararnamelerin uzun süreli olması, bu yetkinin FETÖ ile mücadelenin önüne geçilip bütün muhalif kesimlerle mücadeleye dönüşmesi, milletvekillerin tutuklanması, üniversite hocalarının (barış bildirisine imza atanlar dahil) meslekten atılması da gösterildi.[89]

Yürüyüş, 15 Haziran 2017 tarihinde Ankara'da Güvenpark'ta başladı ve 9 Temmuz 2017 tarihinde Maltepe'de sonlandı.[90][91] 420 kilometrelik yolu 25 günde yürüyen Kılıçdaroğlu, yürüyüşün sonunda Maltepe'de bir miting düzenledi. Yürüyüş; cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, iktidar partisi Adalet ve Kalkınma Partisi ve Milliyetçi Hareket Partisi tarafından eleştirilirken Halkların Demokratik Partisi (HDP), yürüyüşe destek verdi.[92][93][94] Soma faciası[95] ve Gezi Parkı protestoları[96] gibi olaylarda ölenlerin aileleri, birçok gazeteci, sanatçı ve dernek yürüyüşe katıldı.[97][98][99] Yürüyüş boyunca yürüyüş rotasına gübre dökülmesi, yürüyenlere taşlı saldırıda bulunulması gibi çeşitli olaylar yaşandı. Adalet Yürüyüşü bittikten sonra yürüyüşle ilgili iki kitap yayımlandı.[100][101] Ayrıca CHP tarafından "toplumun her kesiminden çok önemli çağrılar geldiği" söylenerek 26-30 Ağustos 2017 tarihleri arasında Çanakkale'de "Adalet Kurultayı" düzenlendi.[102]

2018 cumhurbaşkanlığı ve genel seçimleri

3-4 Şubat 2018 tarihleri arasında gerçekleşen kurultayda genel başkanlığa adaylığını açıklayan beş kişi arasından sadece Kemal Kılıçdaroğlu ve Muharrem İnce, delege üyelerinden resmî olarak adaylık için gereken 127 imzayı topladılar. 3 Şubat günü yapılan genel başkanlık seçiminde mevcut genel başkan ve İzmir Milletvekili Kemal Kılıçdaroğlu 790 oy aldı ve yeniden genel başkan seçildi. Yalova milletvekili Muharrem İnce ise 447 oy aldı.[103]

24 Haziran 2018 tarihinde yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimine giden süreçte; 24 Nisan 2018 tarihinde, CHP Parti Meclisi, seçim ittifakları kurmak ve cumhurbaşkanı adayını belirleme yetkisini Kemal Kılıçdaroğlu'na verdi.[104] 4 Mayıs 2018 tarihinde CHP Yalova Milletvekili Muharrem İnce'nin grup kararı ve oybirliğiyle partinin cumhurbaşkanı adayı olduğu; Kemal Kılıçdaroğlu tarafından resmen ilan edildi.[105][106] Parlamento seçimlerine ise CHP ve İYİ Parti arasında kurulan Millet İttifakı çerçevesinde girildi.

Seçim sonuçlarında İnce % 30,6 oyla ikinci sırada gelip ilk turda seçimi Erdoğan'a kaybederken, genel seçimlerde CHP % 22,7 oy aldı ve Kılıçdaroğlu ana muhalefet lideri olarak görevine devam etti.

2019 yerel seçimleri

Mart 2019'da Kılıçdaroğlu

Kılıçdaroğlu liderliğindeki CHP, İYİ Parti ile olan iş birliğini devam ettirdi ve 2019 yerel seçimlerine Millet İttifakı içerisinde girdi. CHP, oy oranını %30'un üstüne çıkarırken 7 yıl sonra ilk kez AK Parti'ye karşı Ankara'da aday Mansur Yavaş ile ve en büyük şehir İstanbul'da aday Ekrem İmamoğlu ile kazandı.[107] İstanbul ve Ankara'nın dışında, çoğu Cumhur İttifakı'nın elinde olan Antalya, Adana, Mersin, Bilecik, Bolu, Kırşehir, Artvin ve Ardahan belediye başkanlıklarını da elde etti.[108]

Yerel seçimlerde CHP İstanbul adayı Ekrem İmamoğlu'nun kazandığı seçimler, 6 Mayıs 2019 günü Yüksek Seçim Kurulu tarafından, "kamu görevlisi olmayan sandık kurulu başkan ve üyelerinin seçimde görevlendirilmesi" gerekçesiyle 4'e karşı 7 oyla iptal edildi.[109] 23 Haziran 2019 tarihinde tekrar edilen seçimlerde, oyunu daha da artıran İmamoğlu, elde ettiği yüzde 54,22 oy oranıyla AK Parti adayı Binali Yıldırım'a karşı önceki seçimden çok daha büyük farkla kazandı.[110] AK Parti'nin muhalefet karşısındaki başarısızlığı, bazı ulusal ve uluslararası medya kuruluşlarında "Erdoğan için sonun başlangıcı" olarak nitelendi.[111][112]

İkinci Yüzyıla Çağrı ve İktidar Kurultayı

25-26 Temmuz 2020 tarihlerindeki olağan kurultayda Kılıçdaroğlu, tek aday olarak girdiği başkanlık seçimini geçerli oyların tamamını oluşturan 1251 delegenin oyuyla kazandı.[113] "İktidar Kurultayı" adını alan kurultayda CHP, iktidara geldiğinde uygulayacağı politikaların temellerini açıklayan ve kurultay delegelerinin oybirliğiyle kabul edilmiş "İkinci Yüzyıla Çağrı Beyannamesi" başlıklı belgeyi halka ilan etti.[114]

2023 cumhurbaşkanlığı seçimi

Ana madde: Kemal Kılıçdaroğlu'nun 2023 cumhurbaşkanlığı seçim kampanyası
Kemal Kılıçdaroğlu, 2023 Kahramanmaraş depremleri sonrası Kahramanmaraş'ta konuşma yaparken; Şubat 2023.

13 Kasım 2021 tarihinde kendine ait sosyal medya hesabı üzerinden ve CHP sosyal medya hesapları üzerinden yaptığı "Helalleşme çağrısı" ile CHP'nin geçmişte hatalar yaptığını, buradan yola çıkarak bir helalleşme yolculuğuna çıkmaya karar verdiğini kamuoyuna duyurdu.[115]

12 Şubat 2022 tarihinde 6 muhalefet partisi liderinin katılımıyla oluşturulan ve "Altılı Masa" olarak adlandırılan siyasi birlik, güçlendirilmiş parlamenter sistem mutabakat metni üzerinde konuşmak üzere Kemal Kılıçdaroğlu'nun çağrısı üzerine ilk kez Ankara, Ahlatlıbel'de bir araya geldi. Güçlendirilmiş parlamenter sistem mutabakat metni 28 Şubat 2022 tarihinde kamuoyuna duyuruldu.[116]

Kemal Kılıçdaroğlu'nun Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Mansur Yavaş ve İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu ile 2023 seçimlerinden önce çekilmiş bir fotoğrafı; Mart 2023.

Kemal Kılıçdaroğlu 5 Eylül 2022 tarihinde FOX TV'de Altılı Masa'yı işaret ederek, “Üzerimde uzlaşma olursa adaylığa hazırım" sözleriyle cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aday olma iradesini ilk kez net olarak ortaya koydu.[117][118] Altılı Masa, 26 Ocak 2023 tarihinde 11. toplantısında ilk kez ortak cumhurbaşkanı adayı konusunu görüştü.[119][120] Ortak adayın 13 Şubat 2023 tarihinde açıklanması planlanırken 6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen depremler nedeniyle aday belirleme süreci ertelendi.[121] 2 Mart 2023 tarihinde Altılı Masa toplantısında ortak aday konusunda uzlaşmaya varıldığı ve adayın 6 Mart 2023 tarihinde açıklanacağı duyuruldu.[122] İYİ Parti yönetiminin Kılıçdaroğlu'nun adaylığına karşı çıkması üzerine Genel Başkan Meral Akşener, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu ve Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Mansur Yavaş'a adaylık çağrısı yaptı.[123] İmamoğlu ve Yavaş bu çağrıya olumsuz yanıt verdiler ve Kılıçdaroğlu'nu desteklediklerini açıkladılar.[124] Daha sonra İmamoğlu ve Yavaş'ın Altılı Masa'daki beş genel başkan ile birlikte cumhurbaşkanı yardımcısı olması karşılığında İYİ Parti Kılıçdaroğlu'nun adaylığını destekledi. 6 Mart'taki toplantı sonrasında Millet İttifakı'nın ortak adayının Kılıçdaroğlu olduğu ilan edildi.[125][126] Kılıçdaroğlu'nun cumhurbaşkanlığı adaylığı dış basında da yer aldı. BBC, Kılıçdaroğlu'na yönelik, "Türkiye'nin Gandi'si" benzetmesini yaptı.[6][127]

CHP'nin "Sana söz, yine baharlar gelecek; Bay Kemal sözünden dönmeyecek." içerikli kampanya filmi.
Kemal Kılıçdaroğlu, 2023 Türkiye cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci turunda eşi Selvi Kılıçdaroğlu ile birlikte oyunu kullanırken; 28 Mayıs 2023.

14 Mayıs 2023 tarihinde yapılan genel seçimlerde, partisi CHP oyların %25,35'ini alarak 169 milletvekili (39 tanesi ittifakın diğer partilerine ait) çıkardı. Millet İttifakı 212 vekil çıkararak parlamentoda salt çoğunluğu (300+1) sağlayamadı.[128] Aynı gün genel seçimlerle birlikte yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde, Recep Tayyip Erdoğan oyların %49,52'sini; Kemal Kılıçdaroğlu ise %44,88'ini aldı. Salt çoğunluk elde edilemediğinden en yüksek oyu alan Erdoğan ve Kılıçdaroğlu ikinci tura kaldı.[129] 28 Mayıs tarihinde yapılan ikinci turda Kılıçdaroğlu oyların %47,84'ünü alarak seçimi kaybetti.[130]

İstifa çağrıları

Genel başkanlık yaptığı süre boyunca, almış olduğu yenilgiler ve 2010 tarihinden bu yana CHP'nin genel başkanlığı görevini yürütmesi sebebiyle kamuoyu ve başta CHP'liler olmak üzere birçok siyasetçi tarafından sık sık eleştiriliyor ve istifa etmesi isteniyordu.[56][58][131][132] Seçimden önce, CHP eski milletvekili ve Memleket Partisi genel başkanı Muharrem İnce, "Önümüzdeki kurultayda Atatürk, Anıtkabir'den çıksa genel başkanlığa aday olsa İsmet İnönü de genel sekreter olsa 2'si birden girseler, kurultayı kaybederler. Kazanamazlar çünkü CHP, işgal altında" diyerek Kılıçdaroğlu'nu eleştirmiştir.[133]

2023 cumhurbaşkanlığı seçimleri için yapılan birçok ankette İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu ve ABB Başkanı Mansur Yavaş, kamuoyu tarafından Erdoğan'a karşı seçimi kazanacak adaylar olarak görülüyordu. Süreç boyunca Kılıçdaroğlu'nun adaylığı ise birçok kez gündeme geldi ve hatta kendisi de aday olabileceğini belirtti.[134][135] Kamuoyu ise Kılıçdaroğlu'nun adaylığını riskli olarak gördü ve birçok ünlü isim buna karşı çıktı.[136] Ancak Kılıçdaroğlu aday oldu ve seçimi kaybederek kamuoyu tarafından yoğun eleştirilere maruz kaldı ve istifa etmesi istendi.[137][138][139]

CHP genel başkanlığını kaybetmesi ve sonrası

Ana madde: 38. Cumhuriyet Halk Partisi Olağan Kurultayı
38. Cumhuriyet Halk Partisi Olağan Kurultayı'nda konuşan Kılıçdaroğlu, Kasım 2023.

4-5 Kasım 2023 tarihinde yapılan 38. olağan kurultayda rakibi Özgür Özel karşısında seçimi kaybetti. 8 Kasım 2023'te yeni genel başkan seçilen Özgür Özel, görevi yapılan mazbata töreni ile Kemal Kılıçdaroğlu'ndan devraldı.[140] 13 Kasım 2023'te ise aktif siyasete devam edeceği iddia edildi ve 16 Kasım 2023 tarihinde Ankara'da çalışma ofisi açtı.[141]

Seçimler tarihi

Ana madde: Kemal Kılıçdaroğlu'nun seçimler tarihi

Kemal Kılıçdaroğlu, 2002 yılından beri altısı milletvekili, bir yerel seçim olmak üzere toplam 8 seçime katıldı.

Tarih Seçim Kılıçdaroğlu'nun katılımı Parti Oy sayısı Oy oranı (%) Sonuç
3 Kasım 2002 2002 genel seçimleri, İstanbul (II) İstanbul milletvekili adayı Cumhuriyet Halk Partisi 347.208 22,24 İstanbul milletvekili seçildi
22 Temmuz 2007 2007 genel seçimleri, İstanbul (II) 418.826 25,36
29 Mart 2009 2009 yerel seçimleri, İstanbul İstanbul büyükşehir belediye başkanı adayı 2.566.704 37,0 2. sırada kaldı ve seçilemedi
12 Haziran 2011 2011 genel seçimleri, İstanbul (II) İstanbul milletvekili adayı 733.388 29,39 İstanbul milletvekili seçildi
7 Haziran 2015 Haziran 2015 genel seçimleri, İzmir (II) İzmir milletvekili adayı 635,152 45,6 İzmir milletvekili seçildi
1 Kasım 2015 Kasım 2015 genel seçimleri, İzmir (II) 668.344 46,8
24 Haziran 2018 2018 genel seçimleri, İzmir (II) 623.028 41,5
14 Mayıs 2023 2023 cumhurbaşkanlığı seçimi (1. tur) Cumhurbaşkanı adayı 24.595.178 44,88 Seçim 2. tura kaldı
28 Mayıs 2023 2023 cumhurbaşkanlığı seçimi (2. tur) 25.504.724 47,82  Seçilemedi

Tehdit ve saldırılar

Kılıçdaroğlu, 8 Nisan 2014 tarihinde TBMM'de grup konuşması yapmak için salona giderken yumruklu saldırıya uğradı.[142] Gözaltına alındıktan sonra, “Kılıçdaroğlu'nun politikalarını beğenmiyorum. Vatan haini olarak görüyorum. Kendisine gıcık oluyorum. Eylemi de bunun için yaptım” diyen saldırgana,[143] "kamu görevlisine görevinden dolayı alenen hakaret" suçundan 1 yıl 15 gün, "kamu görevlisini kasten yaralama" suçundan ise 1 yıl 5 ay 15 gün olmak üzere toplam 2 yıl 6 ay hapis cezası verildi.[144]

8 Haziran 2016 tarihinde İstanbul'a bağlı Vezneciler semtinde bombalı araçla düzenlenen saldırıda ölen polislerin Fatih Camii'ndeki cenaze törenine katılan Kılıçdaroğlu'na kurşun atıldı.[145] Olayla ilgili olarak gözaltına alınan bir şüphelinin, saldırıda ölen polislerden birinin dayısı olduğu tespit edildi. Bu kişiyle birlikte gözaltına alınan diğer üç kişiden ikisinin ise cinsel taciz, uyuşturucu, görevini kötüye kullanmak ve yaralama suçlarından daha önceden polise geliş kayıtları olduğu belirlendi. Savcılık talimatıyla ifadeleri alınan şüpheliler serbest kaldı.[145]

25 Ağustos 2016 tarihinde Artvin'in Ardanuç ilçesinde CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu'nun konvoyuna silahlı saldırı düzenlendi.[146] Konvoy, Şavşat-Ardanuç yolu üzerindeki Yanıklı Köyü’nden geçtiği sırada, öncü jandarma ekiplerinin bulunduğu alana ormanlık alandan uzun namlulu silahlarla ateş açıldı. Saldırı sonucunda Jandarma Er Fatih Çaybaşı yaşamını yitirdi, 2 asker de yaralandı.[147][148] 26 Ağustos 2016 tarihinde PKK hedefin Kılıçdaroğlu olmadığını söyleyerek saldırının sorumluluğunu üstlendi.[149] İçişleri Bakanlığı, saldırıyı düzenleyen Behçet Avras isimli örgüt mensubunun 22 Mayıs 2018'de düzenlenen operasyonda öldürüldüğünü açıkladı.[150]

CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu’na, 5 Temmuz 2017 tarihinde, Adalet Yürüyüşü sırasında bir IŞİD militanı tarafından suikast teşebbüsünde bulunuldu. Sonradan IŞİD'in lideri Ebu Bekir El Bağdadi tarafından Kemal Kılıçdaroğlu'na infaz emri verildiği öğrenildi.[151]

2019 Türkiye yerel seçimlerine giden süreçte Akit TV Ankara Haber Müdürü Mehmet Özmen, 19 Mart 2019 tarihinde, Ulucanlar Cezaevi'nden gerçekleştirdiği yayında cezaevinin bahçesinde bulunan darağacını göstererek "Türk kamuoyu, PKK terör örgütüne, FETÖ’ye yandaşlık yapan, kol kanat geren, bağrında besleyen örneğin Kemal Kılıçdaroğlu gibi bazı isimlerin de bu darağacında asılmasını idam edilmesini bekliyor diye düşünüyorum, ama maalesef 2004 tarihinde idam kaldırıldı." dedi.[152][153] Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı, ertesi gün Özmen hakkında soruşturma başlattı.[154] Akit TV tarafından 20 Mart günü yapılan açıklamada Kılıçdaroğlu'ndan özür diledi ve Özmen'e yaptırım uygulanacağını açıkladı.[155] Özmen 23 Mart 2019 tarihinde kanal yönetimi tarafından işten çıkartıldı.[156][157]

19 Nisan 2019 tarihinde Hakkâri'de yaşanan[158] terör saldırısı sonucunda ölen Sözleşmeli Piyade Er Yener Kırıkcı için Ankara'nın Çubuk ilçesinin Akkuzulu Mahallesi'nde düzenlenen cenaze törenine Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Mansur Yavaş ile birlikte katılan Kılıçdaroğlu, törendeki bir grup tarafından önce sözlü, sonra yumruklu saldırıya uğradı. Bunun üzerine Kılıçdaroğlu güvenlik güçleri tarafından çevredeki bir eve götürüldü. Kalabalığın, evin etrafında toplanarak evi taşlaması ve "Yakın bu evi!" sloganları atması üzerine Kılıçdaroğlu, zırhlı araç ile bölgeden uzaklaştırıldı.[159][160][161]

Kişisel hayatı

Kemal Kılıçdaroğlu, eşi Selvi Kılıçdaroğlu ile birlikte; Mart 2023.

Kemal Kılıçdaroğlu, 1974 yılında teyze çocuğu Selvi Özdağ ile evlendi.[162][163] Çiftin ilk çocuğu Devrim Fırat, üç aylıkken hastalıktan öldü.[164] Daha sonra çiftin ikisi kız (Aslı ve Zeynep) biri erkek (Kerem) olmak üzere üç çocuğu daha oldu.[11][165]

Nazımiyeli[166] olan ve Cebeligiller olarak bilinen Kılıçdaroğlu ailesi, önde gelen[167] Zaza aşiretlerinden Kureyşan aşiretinin üyesidir.[168][169] Kılıçdaroğlu’nun soyunun, Oğuzlar’ın Bozok kolunun Beğdili boyundan olduğu ve ayrıca Ehl-i Beyt’e kadar uzanan seyyid soyuna uzanıyor olabileceği[168][170] belirtilmiştir. Kılıçdaroğlu, atalarının İran'ın Horasan bölgesinden Selçuklu zamanında Anadolu'nun Türkleşmesini sağlayan Anadolu erenleri olarak geldiklerini; büyük dedesinin Akşehir'de türbesi olan Seyyid Mahmud Hayrânî olduğunu belirtmiştir.[171][172][173] Kılıçdaroğlu Alevi inancına sahiptir.[174]

Bir yıl Fransa'da görev yapan Kılıçdaroğlu orta düzeyde Fransızca bilmektedir.[11] Ayrıca konuşamasa da Zazaca anladığını belirtmiştir.[175]

Mal bildirimlerini 2003, 2005, 2007, 2009 ve 2010 yıllarında kamuoyuna açıklayan Kemal Kılıçdaroğlu’nun, Ocak 2010 itibarıyla kendi üzerine iki konut, bir arsa, üç kooperatif hissesi ve toplam 2.733 TL değerinde 8 tablo kayıtlıdır.[176]

Yayınları

Kemal Kılıçdaroğlu’nun yayımlanmış dört kitabı ve çok sayıda makalesi bulunmaktadır.[11]

  • İşsizlik Sigortası Kanunu-Yorum ve Açıklamalar, TÜRMOB, Ocak 1993.
  • 1948 Türkiye İktisat Kongresi, 1. baskı DPT, 2. baskı SPK, Eylül 1997.
  • Kayıtdışı Ekonomi ve Bürokraside Yeniden Yapılanma Gereği, TÜRMOB, Ekim 1997.
  • Özgür ve Adil Bir Türkiye İçin Yürüyüş, Ekim 2020.
  • Hakça Paylaşmak İçin Toplumsal Adalet, Nisan 2023.[177]

Notlar

  1. ^ Eski soyadı olan "Karabulut", 1950'li yıllarda babası tarafından, yaşadıkları köydeki herkesin soyadının aynı olması nedeniyle "Kılıçdaroğlu" olarak değiştirilmiştir.[8]

Kaynakça

  1. ^ "Gençlere 'demokrat amca' teşekkürü". Hürriyet. 24 Mayıs 2021. 22 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2023. 
  2. ^ "Başbakan "Kızgın Güç", Kılıçdaroğlu "Sakin Güç"! - Necati Özkan". 17 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2021. 
  3. ^ "CHP milletvekili Toprak'tan Fatih Altaylı'ya açık mektup: Millet İttifakı'nın kurucusu sakin güç Kılıçdaroğlu'dur". T24. 17 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2021. 
  4. ^ "Baba, Karaoğlan, Reis'ten sonra Türk siyasetinde yeni lakap: Piro". 25 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2022. 
  6. ^ a b "Kılıçdaroğlu'nun adaylığı dış basında... Dünya nasıl gördü... "Türkiye'nin Gandhi'si"". Oda TV. 7 Mart 2023. 8 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2023. 
  7. ^ "Çiftçiler Kılıçdaroğlu'nun önünü kesti: 'Hoş geldin köylünün başkanı Kemal'". 20 Eki 2022. 23 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2023. 
  8. ^ a b c Bildirici, Faruk (27 Haziran 2010). "Kılıçdaroğlu Kemal Bey'i anlatıyor". Hürriyet. 29 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2014. 
  9. ^ "CHP'de devir teslim yarın". NTV. 7 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2023. 
  10. ^ "Devir teslim töreni yapıldı: CHP'de Özgür Özel dönemi başladı". birgun.net. 8 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2023. 
  11. ^ a b c d e f "Kemal KILIÇDAROĞLU". TBMM. 5 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2022. 
  12. ^ "Kılıçdaroğlu: Erciş'le gönül bağım var!". Milliyet. 24 Ekim 2011. 23 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  13. ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2010. 
  14. ^ "Kemal Kılıçdaroğlu kimdir - Son Dakika Haberleri". Hürriyet. 21 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2022. 
  15. ^ a b c d Kemal Kılıçdaroğlu - Özgeçmişi 27 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Kemal Kılıçdaroğlu resmî sitesi, 14 Haziran 2006, erişim tarihi: 25 Eylül 2008.
  16. ^ "68 kuşağının kökten solcu sakin gücü!". Habertürk. 10 Şubat 2015. 12 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2022. 
  17. ^ Güçer, Deniz (22 Temmuz 1997). "Kılıçdaroğlu görevine geri döndü". Milliyet. 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2016. 
  18. ^ Global, Haber (9 Nisan 2021). "CHP Lideri Kılıçdaroğlu Hacettepe'yi kazanan otizmli Nazım'la görüştü". 21 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2022. 
  19. ^ "Çiller'e karşı kardeş Yılmaz". arsiv.sabah.com.tr. 23 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2022. 
  20. ^ Taşdelen'e karşı 'Kara Murat' 2 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Radikal, 8 Ocak 1999, erişim tarihi: 5 Mayıs 2009.
  21. ^ Dilekçelerini verip çeşitli partilere dağıldılar 9 Nisan 2003 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Radikal, 12 Ocak 1999, erişim tarihi: 5 Mayıs 2009.
  22. ^ "Devlet boşaldı". Hürriyet. 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2022. 
  23. ^ a b c "Portre: Kemal Kılıçdaroğlu | Al Jazeera Turk - Ortadoğu, Kafkasya, Balkanlar, Türkiye ve çevresindeki bölgeden son dakika haberleri ve analizler". web.archive.org. 11 Eylül 2022. 11 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2022. 
  24. ^ "İş Bankası'nda görev yapan CHP'lilere yıllık 1 milyon lira huzur hakkı - Takvim". web.archive.org. 11 Eylül 2022. 11 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2022. 
  25. ^ "30'lar Hareketi: CHP bütünüyle yenileşmeli - Son Dakika Haber". web.archive.org. 12 Eylül 2022. 12 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2022. 
  26. ^ Ankara. "30'lar Hareketi: CHP bütünüyle yenileşmeli". Hürriyet. 12 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2023. 
  27. ^ CHP'den Dişli'ye 1 milyon dolarlık suçlama 8 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., NTVMSNBC, 11 Ağustos 2008, erişim tarihi: 25 Eylül 2008.
  28. ^ CHP '1 milyon dolarlık' iddiasında ısrarlı 23 Ağustos 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., NTVMSNBC, 12 Ağustos 2008, erişim tarihi: 25 Eylül 2008.
  29. ^ Rüşvet iddiası Şaban Dişli’yi görevinden etti 12 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., NTVMSNBC, 2 Eylül 2008, erişim tarihi: 25 Eylül 2008.
  30. ^ CHP’den yeni Zahid Akman belgesi 15 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., NTVMSNBC, 12 Eylül 2008, erişim tarihi: 25 Eylül 2008.
  31. ^ Deniz Feneri’nde vekalete soruşturma 26 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., NTVMSNBC, 23 Eylül 2008, erişim tarihi: 25 Eylül 2008.
  32. ^ Kılıçdaroğlu: Perşembe günü Meclis’e gel 26 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., NTVMSNBC, 23 Eylül 2008, erişim tarihi: 24 Eylül 2008.
  33. ^ Fırat-Kılıçdaroğlu Meclis'te tartıştı 24 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., NTVMSNBC, 23 Eylül 2008, erişim tarihi: 24 Eylül 2008.
  34. ^ "Kılıçdaroğlu: Fırat istifa etmeli". web.archive.org. 11 Eylül 2022. 11 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2022. 
  35. ^ Ak Parti'de Fırat istifa etti 23 Kasım 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., NTVMSNBC
  36. ^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 25 Mayıs 2022. 25 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2022. 
  37. ^ Öymen, Onur (2020). Baskılara direnirken : bir cumhuriyetçinin siyaset anıları. Birinci basım. Etiler, İstanbul. ss. 402 - 403. ISBN 978-975-14-1978-1. OCLC 1309096087. 
  38. ^ "ABD'nin Deniz Baykal'ı düşürme planı! Onur Öymen'den tarihi açıklamalar - YouTube". web.archive.org. 31 Aralık 2019. 31 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2022. 
  39. ^ NTV Seçim 2009 29 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., NTVMSNBC
  40. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2010. 
  41. ^ "Kılıçdaroğlu: Aday olmayacağım". web.archive.org. 8 Eylül 2022. 8 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2022. 
  42. ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2010. 
  43. ^ a b "Portre: Kemal Kılıçdaroğlu". Al Jazeera Turk - Ortadoğu, Kafkasya, Balkanlar, Türkiye ve çevresindeki bölgeden son dakika haberleri ve analizler. 25 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2023. 
  44. ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2010. 
  45. ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2010. 
  46. ^ "Kılıçdaroğlu'ndan seçim sonuçlarına ilk yorum". www.cnnturk.com. 25 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2021. 
  47. ^ "Kılıçdaroğlu, 'Yeni CHP'yi Açıkladı". Bianet. 4 Kasım 2010. 15 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2023. 
  48. ^ "2014 Cumhurbaşkanlığı seçimi çatı adayı". BBC News Türkçe - archive org. 8 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2014. 
  49. ^ "Ekmeleddin İhsanoğlu, Cumhurbaşkanlığına resmen aday". 29 Haziran 2014. 11 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2022. 
  50. ^ "CHP seçmeni 'çatı aday' için ne diyor?". 20 Haziran 2014. 11 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2022. 
  51. ^ "ORC'nin İhsanoğlu'lu ilk seçim anketi". Memurlar.Net. Erişim tarihi: 24 Nisan 2023. 
  52. ^ "Kılıçdaroğlu kürsüye vurarak konuştu: Tıpış tıpış sandığa gideceksiniz". web.archive.org. 12 Şubat 2021. 12 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2022. 
  53. ^ "Kılıçdaroğlu: Tıpış tıpış gideceksiniz - Son Dakika Haberler". web.archive.org. 14 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2022. 
  54. ^ "Süheyl Batum'dan Kılıçdaroğlu'na çok ağır eleştiri - TGRT Haber". Tgrt. 9 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2023. 
  55. ^ "İnce'den Kılıçdaroğlu'na sert eleştiri". adanapost. 24 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2023. 
  56. ^ a b "CHP'li Emine Ülker Tarhan: Kılıçdaroğlu istifa etsin". Hürriyet. 12 Ağustos 2014. 5 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2023. 
  57. ^ "CHP 18. Olağanüstü Kurultayı başladı - BBC Türkçe". web.archive.org. 9 Ocak 2016. 9 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2022. 
  58. ^ a b "CHP'li eski vekiller Kılıçdaroğlu'nun istifasını istedi". Hürriyet. 16 Ağustos 2014. 30 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2023. 
  59. ^ "Tıpış tıpış". archive.ph. 14 Eylül 2022. 14 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2022. 
  60. ^ "Kılıçdaroğlu yeniden genel başkan". NTVMSNBC.com. 5 Eylül 2014. 5 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2014. 
  61. ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2016. 
  62. ^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 19 Haziran 2015. 19 Haziran 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2022. 
  63. ^ a b c "BBC Türkçe - 7 Haziran seçimine ilişkin Erdoğan'ın mesajı". 9 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2022. 
  64. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2016. 
  65. ^ "BBC Türkçe - AKP ve CHP 'den ortak görüş". 14 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2022. 
  66. ^ "MHP Lideri Devlet Bahçeli, seçim sonuçlarını değerlendirdi | NTV". archive.ph. 14 Eylül 2022. 14 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2022. 
  67. ^ "AKP - CHP İstikşafi Görüşmelerinin Kronolojisi - bianet". web.archive.org. 14 Eylül 2022. 14 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2022. 
  68. ^ "Kılıçdaroğlu: Bize koalisyon önerisi gelmedi". web.archive.org. 14 Eylül 2022. 14 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2022. 
  69. ^ "CHP lideri görüşmenin ardından konuştu - Bloomberg HT". web.archive.org. 16 Ağustos 2015. 16 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2022. 
  70. ^ "YSK Başkanı erken seçim tarihini açıkladı: 1 Kasım 2015". Hürriyet. 25 Ağustos 2015. 6 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2015. 
  71. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2016. 
  72. ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2016. 
  73. ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2016. 
  74. ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2016. 
  75. ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2016. 
  76. ^ "CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu'ndan 1 Kasım seçimi açıklaması". archive.ph. 14 Eylül 2022. 16 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2022. 
  77. ^ "Bahçeli: Cumhurbaşkanı fiili başkanlık durumundan vazgeçmeli, olmazsa fiili durum hukuki boyut kazanmalı". T24. 4 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2023. 
  78. ^ "21 maddelik anayasa teklifi Meclis'te: Cumhurbaşkanı yürütmenin başı". Diken. 10 Aralık 2016. 29 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2017. 
  79. ^ "Referandum 16 Nisan'da 2017 başkanlık sistemi referandum zamanı!". Yeni Şafak. 10 Şubat 2017. 10 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2017. 
  80. ^ "2017 ref BBC Türkçe". 11 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2022. 
  81. ^ "2017 Refarandum mühürsüz oylar BBC Türkçe". 11 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2022. 
  82. ^ "BBC Türkçe 2017 referandum - Kemal Kılıçdaroğlu beyanat". 11 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2022. 
  83. ^ "Muhalefet 2017 referanduma itirazlar BBC Türkçe". 11 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2022. 
  84. ^ "Kılıçdaroğlu'ndan referandum eleştirilerine çarpıcı yanıt: Karşı taraf silahlıydı". web.archive.org. 11 Eylül 2022. 11 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2022. 
  85. ^ "Kılıçdaroğlu ile görüşen Ümit Özdağ'dan referandum uyarısı - Sözcü Gazetesi". web.archive.org. 6 Mayıs 2017. 6 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2022. 
  86. ^ "MİT TIR'ları davasında 25 yıl hapis verilen CHP'li vekil Enis Berberoğlu tutuklandı". 27 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2017. 
  87. ^ "Gandhi sahaya indi: Milletvekili tutuklanan CHP'den eylem kararı". 27 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2017. 
  88. ^ "Kılıçdaroğlu: Yarın Güvenpark'ta yürüyüşümüzü başlatacağız". 27 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2017. 
  89. ^ Alemdar, Zeynep; Köprülü, Süreya, "KEMAL KILIÇDAROĞLU İLE RÖPORTAJ: ADALET YÜRÜYÜŞÜ VE TÜRKİYE'DE DEMOKRASİNİN GELECEĞİ" (PDF), Turkish Policy Quarterly, Volume 16 (2), s. 18, 5 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF), erişim tarihi: 5 Ekim 2017 
  90. ^ "Reuters objektifinden 'Adalet Yürüyüşü'". 27 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2017. 
  91. ^ "7'den 70'e 'Adalet' dediler". Milliyet. milliyet.com.tr. 10 Temmuz 2017. 10 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2017. 
  92. ^ "Adalet Yürüyüşü'ne katılan HDP'liler Kılıçdaroğlu ile birlikte yürüdü". CNN Türk. 22 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2017. 
  93. ^ "Bahçeli 'Adalet Yürüyüşü' başlatan CHP'ye çattı: Önyargıyla kıyameti kopardılar". 27 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2017. 
  94. ^ "Erdoğan'dan Kılıçdaroğlu'na açık 'mesaj': Yargı yarın sizi de çağırırsa şaşırmayın". 27 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2017. 
  95. ^ "Adalet Yürüyüşü'nde 7. gün". 21 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2017. 
  96. ^ "Adalet Yürüyüşü'nde 13. gün: Kılıçdaroğlu'ndan protestocu AKP'li aileye bayram sürprizi". 27 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2017. 
  97. ^ "Adalet Yürüyüşü'nde dokuzuncu gün". 23 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2017. 
  98. ^ "Adalet Yürüyüşü'nde 8. gün". 22 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2017. 
  99. ^ "'Adalet Yürüyüşü'ne katılan ünlüler". CNN Türk. 8 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2023. 
  100. ^ "Adalet Yürüyüşü kitap oldu". 31 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2017. 
  101. ^ Alan, Serkan. "Şükrü Küçükşahin: İktidar Adalet Yürüyüşü'nü iyi değerlendirmeli". Gazete Duvar. 5 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2017. 
  102. ^ "CHP'den "Adalet Kurultayı" kararı". 31 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2017. 
  103. ^ "Kemal Kılıçdaroğlu yeniden CHP Genel Başkanı seçildi - BBC Türkçe". web.archive.org. 18 Şubat 2018. 18 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2022. 
  104. ^ "CHP PM, Kılıçdaroğlu'na ittifak yetkisi verdi - Cumhuriyet Türkiye Haberleri". web.archive.org. 27 Nisan 2018. 27 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2022. 
  105. ^ "CHP'de Muharrem İnce resmen Cumhurbaşkanlığına aday gösterildi - Son dakika haberleri - Sözcü". web.archive.org. 8 Eylül 2022. 8 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2022. 
  106. ^ "Son dakika: Muharrem İnce CHP rozetini çıkardı.. İşte ilk sözleri - Son Dakika Haberler". web.archive.org. 4 Mayıs 2018. 4 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2022. 
  107. ^ Nebi, Miş (2019). "İttifaktan Blok Siyasetine 31 Mart Yerel Seçimleri". Adam Akademi Sosyal Bilimler Dergisi. 9 (2). ss. 363-393. 12 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2023. 
  108. ^ "İttifak yapmak CHP'ye nerede kazandırdı nerede kaybettirdi". Odatv. 8 Kasım 2019. 11 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2020. 
  109. ^ "İstanbul'da seçimlerin iptal edilmesine tepki yağdı: "6 Mayıs 2019, Türkiye'de yine darbe oldu"". T24. 6 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2023. 
  110. ^ "YSK 23 Haziran'daki seçim sonuçlarını resmen açıkladı! İşte rakamlar..." Sabah. 11 Temmuz 2019. 12 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2019. 
  111. ^ "The beginning of the end for Erdogan?". The National (İngilizce). 24 Haziran 2019. 24 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2019. 
  112. ^ Sade, Gizem (23 Haziran 2019). "23 Haziran İstanbul seçimleri ile ilgili dünya ne dedi?". euronews. 24 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2023. 
  113. ^ "CHP 37. Olağan kurultayı". 27 Temmuz 2020. 8 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2022. 
  114. ^ "Kılıçdaroğlu'nun açıkladığı İkinci Yüzyıla Çağrı Beyannamesi'nde neler var?". birgun.net. 23 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021. 
  115. ^ "Helalleşme Yolculuğu Başlıyor - Cumhuriyet Halk Partisi". web.archive.org. 8 Eylül 2022. 8 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2022. 
  116. ^ "Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Mutabakat Metni İmzalandı - Cumhuriyet Halk Partisi". web.archive.org. 28 Şubat 2022. 28 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2022. 
  117. ^ "Kemal Kılıçdaroğlu'nun 'adaylığa hazırım' sözlerine 6'lı masadan yanıt geldi". web.archive.org. 6 Eylül 2022. 6 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2022. 
  118. ^ "Kemal Kılıçdaroğlu Cumhurbaşkanı adaylığı- BBC Türkçe". 8 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2022. 
  119. ^ "Akşener: 26 Ocak'ta aday konuşmaya başlayacağız". birgun.net. 23 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  120. ^ "Altılı Masa'dan ortak açıklama: Erdoğan'ın adaylığı mümkün değil". www.sozcu.com.tr. 26 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  121. ^ "6'lı masanın kurmayları: 'Seçim tarihi netleşirse aday açıklanır'". www.cumhuriyet.com.tr. 21 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  122. ^ "Altılı Masa ortak aday konusunda anlaştı". Sözcü. 16 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2023. 
  123. ^ "Altılı Masa'da "aday krizi": Millet İttifakı'nın geleceği ne olacak?". BBC News Türkçe. 3 Mart 2023. 3 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  124. ^ "Yavaş ve İmamoğlu'ndan Kılıçdaroğlu'na destek mesajı". www.trthaber.com. 3 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  125. ^ Sayın, Ayşe (6 Mart 2023). "Kemal Kılıçdaroğlu: Millet İttifakı'nın cumhurbaşkanı adayı". Ankara: BBC. 16 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2023. 
  126. ^ "Millet İttifakı'ndaki adaylık krizi nasıl çözüldü?". BBC News Türkçe. 6 Mart 2023. 6 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  127. ^ "ABD basınında 'Gandhi Kemal': 'Erdoğan esnaf, Kılıçdaroğlu bürokrat'". Gazete Duvar. 9 Mart 2023. 23 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2023. 
  128. ^ Bulut, Tutku (17 Mayıs 2023). "CHP yüzde kaç oy aldı ve kaç milletvekili çıkardı?". Habertürk. 20 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2023. 
  129. ^ "14 Mayıs 2023 Cumhurbaşkanı seçimleri resmi sonuçları" (PDF). Yüksek Seçim Kurulu. 19 Mayıs 2023. 19 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Mayıs 2023. 
  130. ^ Sezer, Can; Kucukgocmen, Ali; Hayatsever, Huseyin (28 Mayıs 2023). "Turkey's Erdogan prevails in election test of his 20-year rule". Reuters (İngilizce). 28 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2023. 
  131. ^ "Kılıçdaroğlu girdiği seçimleri kaybetti". TRT Haber. 29 Mayıs 2023. 30 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2023. 
  132. ^ "Kemal Kılıçdaroğlu istifa edecek mi?". Güneş. 17 Nisan 2017. 30 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2023. 
  133. ^ "Muharrem İnce: Atatürk bile gelse kurultayı kazanamaz, CHP işgal altında". Star. 16 Eylül 2022. 30 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2023. 
  134. ^ Mengi, Ruhat (2 Ağustos 2021). "Millet İttifakı aday gösterirse Cumhurbaşkanı olurum". Sözcü. 30 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2023. 
  135. ^ "SON DAKİKA HABERİ: Kılıçdaroğlu'ndan adaylık mesajı". NTV. 19 Aralık 2022. 26 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2023. 
  136. ^ "Tanju Özcan'dan 'Kılıçdaroğlu' açıklaması: Aday olmasını istemem". BirGün. 1 Nisan 2022. 30 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2023. 
  137. ^ Arıcan, Berrak (29 Mayıs 2023). "ABD'de yaşayan Tolga Karel Kılıçdaroğlu'na sert çıktı! Sosyal medyadan yazdı". TGRT Haber. 30 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2023. 
  138. ^ "Fatih Portakal Sözcü TV'de isyan etti: Kemal Kılıçdaroğlu'na istifa çağrısı". Sabah. 29 Mayıs 2023. 29 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2023. 
  139. ^ "Bolu Belediye Başkanı Tanju Özcan'dan Kılıçdaroğlu'na: 'Artık yeter…'". Cumhuriyet. 29 Mayıs 2023. 30 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2023. 
  140. ^ "CHP'de devir teslim töreni yapıldı". TRT Haber. 8 Kasım 2023. 26 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2023. 
  141. ^ "İşte Kılıçdaroğlu'nun yeni çalışma ofisi! 'Partiye sahip çıkın'". Milliyet. 16 Kasım 2023. 26 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2023. 
  142. ^ "Kılıçdaroğlu'na yumruklu saldırı". Hürriyet. 8 Nisan 2014. 14 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2016. 
  143. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2019. 
  144. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2019. 
  145. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 21 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2019. 
  146. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2016. 
  147. ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2016. 
  148. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2016. 
  149. ^ "PKK: Artvin saldırısını üstleniyoruz; hedef Kılıçdaroğlu değildi". BBC. 28 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2016. 
  150. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2019. 
  151. ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2020. 
  152. ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2019. 
  153. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2019. 
  154. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2019. 
  155. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2019. 
  156. ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2019. 
  157. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2019. 
  158. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2019. 
  159. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2019. 
  160. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2019. 
  161. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2019. 
  162. ^ "İşte 'Gandi Kemal'in yaşam hikayesi". Hürriyet. 24 Mayıs 2010. 30 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2016. 
  163. ^ Zaman, Amberin (23 Mayıs 2022). "Will Turkish opposition leader's Alevi faith be hindrance at polls? - Al-Monitor: The Pulse of the Middle East". Al-Monitor (İngilizce). 23 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2022. 
  164. ^ "Kılıçdaroğlu çiftinin en büyük acısı". En Son Haber. 9 Mart 2011. 12 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2023. 
  165. ^ "Kılıçdaroğlu'nun sandığından CHP çıktı". CNN Türk. 27 Kasım 1999 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2022. 
  166. ^ "İşte Kılıçdaroğlu'nun doğduğu ev". CNN Türk. 26 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2022. 
  167. ^ Asatrian, Garnik (1995). "DIMLĪ". Yarshater, Ehsan (Ed.). Encyclopædia Iranica. VI. Fasc. 4. ss. 405-411. ISBN 978-0933273634. Dimlī society is tribal, a sociopolitical, territorial, and economic unit organized according to genuine or putative patrilineage and kinship, with a characteristic internal structure. It encompasses forty-five subtribes, each divided into smaller units. The most prominent are Ābāsān, Āḡāǰān, Ālān, Bāmāsūr(ān), Baḵtīār(lī), Dǖīk, Davrēš-Gulābān, Davrēš-Jamālān, Hay-darān(lī), Hasanān(lī), Korēšān, Mamikī, and Yūsufān. 
  168. ^ a b YALÇIN, Soner. "Kılıçdaroğlu hakkında bilinmeyen tek gerçek". Hürriyet. 17 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2022. 
  169. ^ "Kılıçdaroğlu'nun serüveni". NTV. 21 Mayıs 2010. Erişim: 9 Şubat 2023.
  170. ^ 'Sünni-Türk açılımı' yolda 30 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Radikal, erişim tarihi: 8 Haziran 2010.
  171. ^ Deniz Demir [@demirdenizchp] (14 Ocak 2022). "Kemal Kılıçdaroğlu: "Sen kim oluyorsun da benim Müslümanlığımı sorguluyorsun? Kim oluyorsun? Benim büyük dedemi bilmek istiyorsan söyleyeyim. Benim büyük dedem Seyyid Mahmud Hayrani'dir" (X gönderisi). 3 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi – X vasıtasıyla. 
  172. ^ "Sen kim oluyorsun da benim Müslümanlığımı sorguluyorsun?". facebook. Cumhuriyet Halk Partisi - CHP. 3 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2022. Benim atalarım, benim dedelerim İran'ın Horasan'ından Türkiye'ye gelmişlerdir. Benim dedelerim, benim atalarım Selçuklu döneminde buraya gelmişlerdir. Bin yıllık bir kalmışlığımız vardır Anadolu topraklarında. Anadolu erenleri olarak geldiler Anadolu'ya. Anadolu'nun Türkleşmesini sağladılar. Benim büyük dedemi bilmek istiyorsan söyleyeyim. Mekanı Akşehir'dedir. Adı Seyyid Mahmud Hayrani'dir. 
  173. ^ "Kılıçdaroğlu'nun kökleri Kirmanşah'a mı dayanıyor?". Independent Türkçe. 24 Ekim 2021. 25 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  174. ^ "Alevi'yim ne var bunda". CNN Turk. 17 Haziran 2011. 19 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2023. 
  175. ^ "Kılıçdaroğlu: Kurultayda 'Dersimli Kemal'im dedim". Artıgerçek. 28 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2022. 
  176. ^ Kemal Kılıçdaroğlu - 2010 yılında verilen mal bildirimi 15 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Kemal Kılıçdaroğlu resmî sitesi, erişim tarihi: 25 Mayıs 2010.
  177. ^ "Kemal Kılıçdaroğlu'nun yeni kitabı çıktı". Cumhuriyet. 8 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2023. 

Dış bağlantılar

Vikipedi'nin kardeş projelerinden
Kemal Kılıçdaroğlu
hakkında daha fazla bilgi edinin
Commons'ta ara Commons'ta dosyalar
Vikihaber'de ara Vikihaber'de haberler
Vikisöz'de ara Vikisöz'de alıntılar
Parti siyasi görevi
Önce gelen:
Deniz Baykal 		7. CHP Genel Başkanı
22 Mayıs 2010 - 5 Kasım 2023 		Sonra gelen:
Özgür Özel
Hükûmet görevi
Önce gelen:
Ekrem Önal 		Sosyal Sigortalar Kurumu Genel Müdürü
21 Temmuz 1997 - 11 Ocak 1999 		Sonra gelen:
Kemal Oktar
Önce gelen:
Ziya Yalçın Sayın 		Sosyal Sigortalar Kurumu Genel Müdürü
13 Mayıs 1992 - 20 Eylül 1996 		Sonra gelen:
Ali Toptaş
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kemal_Kılıçdaroğlu&oldid=33449691" sayfasından alınmıştır