Kambriyen: Revizyonlar arasındaki fark

Kambriyen
Kambriyen
538.8 ± 0.2 - 485.4 ± 1.9 myö PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
	Kambriyen Dönem'in ortalarında Dünya
Kronoloji
←	Orsten Faunası
←	Burgess Şeyli
←	Kaili biyotası
←	Arkeosiyata yok oluşu
←	Emu Koyu Şeyli
←	Sirius Passet biyotası
←	Çangşiyang biyotası
←	İlk Trilobitler
←	KKF çeşitlenmesi, ilk brakiyopodlar & arkeosiyata
←	İlk halkieritler, yumuşakçalar, hiyolitler, KKF
←	Baykonur buzullaşması
←	Dresbahiyen yok oluşu
	Büyük Buzul dönemi
	2018 itibarıyla Kambriyen'in Uluslararası Stratigrafi Komisyonu'na göre alt bölümleri. ; Dikey eksen ölçeği: milyon yıl önce.
Etimoloji
Kullanım bilgisi
Gök cismi	Dünya
Bölgesel kullanım	Küresel (ICS)
Kullanılan zaman çizelgesi	ICS Zaman Cetveli
Tanım
Kronolojik birim	Dönem
Stratigrafik birim	Sistem
İlk öneren	Adam Sedgwick, 1835
Zaman aralığının resmîyeti	Resmî
Alt sınırını belirleyen	İknofosil Treptichnus pedum'un ortaya çıkışı
Alt sınır KSKN	Fortune Head kesiti, Newfoundland, Kanada; 47°04′34″N 55°49′52″W / 47.0762°K 55.8310°B
KSKN onayı	1992
Üst sınırını belirleyen	Konodont Iapetognathus fluctivagus'un ilk ortaya çıkışı.
Üst sınır KSKN	Greenpoint kesiti, Green Point, Newfoundland, Kanada; 49°40′58″N 57°57′55″W / 49.6829°K 57.9653°B
KSKN onayı	2000
Atmosfer ve iklim verileri
Deniz seviyesinin günümüze göre yüksekliği	4 metreden 90 metreye istikrarlı bir şekilde artar

Etkileşimli olarak geçmişe göz at

[kontrol edilmiş revizyon]

[kontrol edilmemiş revizyon]

← Önceki sürümle aradaki fark Sonraki sürümle aradaki fark →

İçerik silindi İçerik eklendi

GörselVikimetin

Satır içi

Sayfanın 15.01, 1 Aralık 2022 tarihindeki hâli

Kambriyen, Paleozoyik zamanın ilk alt bölümü olarak Kambriyen kayaç sistemlerinin oluştuğu ve içinde o dönemin fosillerini taşıyan jeolojik zaman dilimidir. Günümüzden 541.0 ± 1.0 milyon yıl önce başlayıp, yine günümüzden 485.4 ± 1.9 milyon yıl önce sona erdiği kabul edilir.

Kambriyen Dönem, gezegenin tüm tarihi boyunca, yaşamın çeşitliliği ve yaygınlığı yönünden en parlak zaman aralığıdır. Kabuklu canlılara ait ilk fosiller bulunmuş, hayvanların hızlı evrimi ve çeşitlenmesi gerçekleşmiştir. Deyim yerindeyse “yaşamın altın çağı”dır.

*Balcoracania dailyi*, Avustralya'dan Kambriyen dönemine ait bir Trilobit

Etimoloji

Kayaları ilk inceleyen İngiliz yerbilimcisi Adam Sedgwick'tir.Kayaları bulduğu yer olan Birleşik Krallık Galler bölgesine eski Romalılar Kambriya adını verdiklerinden benzer isimlendirme yapılmıştır ^[5]^[6]

Coğrafya

Kambriyen Dönemin başlarında kıtaların güney yarı kürede toplanmış olması nedeniyle kuzey yarıküre, uçsuz bucaksız bir okyanus halindeydi. Ekvator kuşağından yayılan sıcak akıntılar bu devasa okyanusu ılıman hale getiriyor ve kıtaların kıyı kesimlerinde de nemli ve ılıman bir iklime neden oluyordu. Kambriyen Dönem boyunca kıtaları kuzeye doğru ilerleyişiyle –bugünün kıtalarının genel görünümü, Kambriyen Dönemin sonlarına doğru şekillenmiştir- bu kıtaların kuzey kıyıları, sığ ve ılıman denizler haline geliyordu. Tüm bu koşullar, özellikle deniz “Kambriyen Patlaması” olarak tanımlanan bu altın çağın yaşanmasında belirgin rol oynamıştır.

Faun

Yaşamın zaman çizelgesi

−4500 —

–

—

–

−4000 —

–

—

–

−3500 —

–

—

–

−3000 —

–

—

–

−2500 —

–

—

–

−2000 —

–

—

–

−1500 —

–

—

–

−1000 —

–

—

–

−500 —

–

—

–

0 —

B
i
t
k
i
l
e
r

Eklem bacaklılar Yumuşakçalar

H
a
d
e
e
n

A
r
k
e
e
n

P
r
o
t
e
r
o
z
o
y
i
k

F
a
n
e
r
o
z
o
y
i
k

←

←

←

←

←

←

←

Pongola buzullaşması*

←

Atmosferik oksijen

←

Huronian buzullaşması*

←

Eşeyli üreme

←

İlk çok hücreli yaşam

←

İlk mantarlar

←

İlk bitkiler

←

İlk hayvanlar

←

Kriyojeniyen buz çağı*

←

←

←

←

←

←

İlk insansılar / insanlar

←

Kuvaterner buzul çağı*

(milyon yıl önce)

*Buzul çağları

Günümüz hayvan şubelerinin bazıları Kambriyen'de çeşitlenip fosil kayıtlarına girmiş, hepsi olmamakla birlikte çok sayıda hayvan şubesinin vücut planı bu dönemde gelişmiştir.

Flora

Kambriyen Dönem boyunca karalarda, mikroorganizmalar ve algler dışında yaşam görülmemektedir. Yine de tür çeşitlenmesi ve yayılması, denizlerdeki “Kambriyen Patlaması”nı aratmayacak düzeydedir.

Bugün, Kambriyen Dönem’de en az dört Kitlesel Yok Oluş yaşandığını biliyoruz. Ancak bu yok oluşlara hangi nedenlerin yol açtığı kesin olarak saptanamamıştır.

Kaynakça

^ "Uluslararası Kronostratigrafik Çizelge" (PDF). www.stratigraphy.org. Uluslararası Stratigrafi Komisyonu.
^ Brasier, Martin; Cowie, John; Taylor, Michael. "Decision on the Precambrian-Cambrian boundary stratotype" (PDF). Episodes. 17. 11 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Aralık 2020.
^ Cooper, Roger; Nowlan, Godfrey; Williams, S. H. (March 2001). "Global Stratotype Section and Point for base of the Ordovician System" (PDF). Episodes. 24 (1): 19-28. doi:10.18814/epiiugs/2001/v24i1/005. 11 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Aralık 2020. Geçersiz |doi-access=free (yardım)
^ Haq, B. U.; Schutter, SR (2008). "A Chronology of Paleozoic Sea-Level Changes". Science. 322 (5898): 64-8. Bibcode:2008Sci...322...64H. doi:10.1126/science.1161648. PMID 18832639.
^ Asimov, Isaac (1989). Patlayan Güneşler. Çeviren: Nejat Ebcioğlu. İstanbul: İnkılap Kitabevi. s. 227.
^ Sedgwick, A. (1852). "On the classification and nomenclature of the Lower Paleozoic rocks of England and Wales". Q. J. Geol. Soc. Land. Cilt 8. ss. 136-138. doi:10.1144/GSL.JGS.1852.008.01-02.20.

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Cambrian ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

Kambriyen Dönem 2 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Paleomaps17 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Continental Drift 5 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Palaeos
Güney Avrupa ve Akdeniz'in Tektonik, Sedimentasyon ve Paleocoğrafyası

Öncesinde gelen Proterozoyik Üst Zaman	Fanerozoyik Üst Zaman
	Paleozoyik Zaman						Mezozoyik Zaman			Senozoyik Zaman
	Kambriyen	Ordovisiyen	Silüriyen	Devoniyen	Karbonifer	Permiyen	Triyas	Jura	Kretase	Paleojen	Neojen	Kv.

[1] "Uluslararası Kronostratigrafik Çizelge" (PDF). www.stratigraphy.org. Uluslararası Stratigrafi Komisyonu.

[2] Brasier, Martin; Cowie, John; Taylor, Michael. "Decision on the Precambrian-Cambrian boundary stratotype" (PDF). Episodes. 17. 11 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Aralık 2020.

[3] Cooper, Roger; Nowlan, Godfrey; Williams, S. H. (March 2001). "Global Stratotype Section and Point for base of the Ordovician System" (PDF). Episodes. 24 (1): 19-28. doi:10.18814/epiiugs/2001/v24i1/005. 11 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Aralık 2020. Geçersiz |doi-access=free (yardım)

[4] Haq, B. U.; Schutter, SR (2008). "A Chronology of Paleozoic Sea-Level Changes". Science. 322 (5898): 64-8. Bibcode:2008Sci...322...64H. doi:10.1126/science.1161648. PMID 18832639.

[5] Asimov, Isaac (1989). Patlayan Güneşler. Çeviren: Nejat Ebcioğlu. İstanbul: İnkılap Kitabevi. s. 227.

[6] Sedgwick, A. (1852). "On the classification and nomenclature of the Lower Paleozoic rocks of England and Wales". Q. J. Geol. Soc. Land. Cilt 8. ss. 136-138. doi:10.1144/GSL.JGS.1852.008.01-02.20.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

@@ 11. satır: / 11. satır: @@
 Kambriyen Dönemin başlarında kıtaların güney yarı kürede toplanmış olması nedeniyle kuzey yarıküre, uçsuz bucaksız bir okyanus halindeydi. Ekvator kuşağından yayılan sıcak akıntılar bu devasa okyanusu ılıman hale getiriyor ve kıtaların kıyı kesimlerinde de nemli ve ılıman bir iklime neden oluyordu. Kambriyen Dönem boyunca kıtaları kuzeye doğru ilerleyişiyle –bugünün kıtalarının genel görünümü, Kambriyen Dönemin sonlarına doğru şekillenmiştir- bu kıtaların kuzey kıyıları, sığ ve ılıman denizler haline geliyordu. Tüm bu koşullar, özellikle deniz “[[Kambriyen Patlaması]]” olarak tanımlanan bu altın çağın yaşanmasında belirgin rol oynamıştır.
-== Fauna ==
+== Faun ==
 {{Ana|Kambriyen Patlaması}}{{Yaşamın zaman çizelgesi}}
 Günümüz hayvan şubelerinin bazıları Kambriyen'de çeşitlenip fosil kayıtlarına girmiş, hepsi olmamakla birlikte çok sayıda hayvan şubesinin vücut planı bu dönemde gelişmiştir.