2022 Kazakistan protestoları: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Так_сейчас_выглядит_мэрия_города_Алматы.webmhd.webm adlı dosya, Pi.1415926535 tarafından Commons'tan silindiği için kaldırıldı. Gerekçe:per [[:c:Commons:Deletion requests/File:Так сейчас выглядит мэрия города Алматы.webmhd.w |
60 kaynak kurtarıldı ve 0 kaynak ölü olarak işaretlendi.) #IABot (v2.0.8.7 |
||
| 57. satır: | 57. satır: | ||
| lider3 = |
| lider3 = |
||
| kaç_kişi1 = |
| kaç_kişi1 = |
||
| kaç_kişi2 ={{bayraksimge resim|Flag of the Collective Security Treaty Organization.svg}} 3.770<ref>{{haber kaynağı |başlık=The Consequences Of Inviting Russian-Led CSTO Troops Into Kazakhstan |url=https://www.rferl.org/a/kazakhstan-csto-troop-russia-analysis/31642847.html |eser=RadioFreeEurope/RadioLiberty |dil=İngilizce}}</ref> |
| kaç_kişi2 ={{bayraksimge resim|Flag of the Collective Security Treaty Organization.svg}} 3.770<ref>{{haber kaynağı |başlık=The Consequences Of Inviting Russian-Led CSTO Troops Into Kazakhstan |url=https://www.rferl.org/a/kazakhstan-csto-troop-russia-analysis/31642847.html |eser=RadioFreeEurope/RadioLiberty |dil=İngilizce |erişimtarihi=11 Ocak 2022 |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20220107125248/https://www.rferl.org/a/kazakhstan-csto-troop-russia-analysis/31642847.html |arşiv-tarihi=7 Ocak 2022 |ölüurl=hayır }}</ref> |
||
| kaç_kişi3 = |
| kaç_kişi3 = |
||
| kayıp1 = |
| kayıp1 = |
||
| 117. satır: | 117. satır: | ||
|birim3=}} |
|birim3=}} |
||
'''2022 Kazakistan protestoları''', [[Kazakistan hükûmeti]]ne göre, yüksek talep ve fiyat sabitlemesi nedeniyle gaz fiyatlarındaki ani keskin artışın ardından 2 Ocak 2022 tarihinde başladı. Protestolar ilk olarak petrol işleme tesislerinin bulunduğu [[Janaözen]]'de başladı,<ref>{{Web kaynağı | url = https://eurasianet.org/kazakhstan-gas-price-hike-fuels-zhanaozen-protests | başlık = Kazakhstan: Gas price hike fuels Zhanaozen protests {{!}} Eurasianet | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = eurasianet.org | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220104000212/https://eurasianet.org/kazakhstan-gas-price-hike-fuels-zhanaozen-protests | arşivtarihi = 4 Ocak 2022}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://www.rferl.org/a/kazakhstan-enrgy-price-protests-zhanaozen/31637647.html | başlık = Sharp Energy Price Hike Triggers Protests In Kazakhstan | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = RadioFreeEurope/RadioLiberty | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220103153531/https://www.rferl.org/a/kazakhstan-enrgy-price-protests-zhanaozen/31637647.html | arşivtarihi = 3 Ocak 2022}}</ref> ancak daha sonra hükûmetten artan memnuniyetsizlik ve [[ekonomik eşitsizlik]] nedeniyle ülkenin diğer şehirlerine, özellikle de en büyük şehir olan [[Almatı]]'ya yayıldı.<ref name=":25">{{Haber kaynağı|url=https://www.wsj.com/articles/kazakhstans-elite-got-richer-on-natural-resources-then-came-the-unrest-11641572839|başlık=Kazakhstan’s Elite Got Richer on Natural Resources. Then Came the Unrest.|erişimtarihi=11 Ocak 2022|tarih=7 Ocak 2022|dil=en-US|çalışma=Wall Street Journal|ad=Georgi|soyadı=Kantchev|issn=0099-9660}}</ref> |
'''2022 Kazakistan protestoları''', [[Kazakistan hükûmeti]]ne göre, yüksek talep ve fiyat sabitlemesi nedeniyle gaz fiyatlarındaki ani keskin artışın ardından 2 Ocak 2022 tarihinde başladı. Protestolar ilk olarak petrol işleme tesislerinin bulunduğu [[Janaözen]]'de başladı,<ref>{{Web kaynağı | url = https://eurasianet.org/kazakhstan-gas-price-hike-fuels-zhanaozen-protests | başlık = Kazakhstan: Gas price hike fuels Zhanaozen protests {{!}} Eurasianet | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = eurasianet.org | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220104000212/https://eurasianet.org/kazakhstan-gas-price-hike-fuels-zhanaozen-protests | arşivtarihi = 4 Ocak 2022}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://www.rferl.org/a/kazakhstan-enrgy-price-protests-zhanaozen/31637647.html | başlık = Sharp Energy Price Hike Triggers Protests In Kazakhstan | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = RadioFreeEurope/RadioLiberty | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220103153531/https://www.rferl.org/a/kazakhstan-enrgy-price-protests-zhanaozen/31637647.html | arşivtarihi = 3 Ocak 2022}}</ref> ancak daha sonra hükûmetten artan memnuniyetsizlik ve [[ekonomik eşitsizlik]] nedeniyle ülkenin diğer şehirlerine, özellikle de en büyük şehir olan [[Almatı]]'ya yayıldı.<ref name=":25">{{Haber kaynağı|url=https://www.wsj.com/articles/kazakhstans-elite-got-richer-on-natural-resources-then-came-the-unrest-11641572839|başlık=Kazakhstan’s Elite Got Richer on Natural Resources. Then Came the Unrest.|erişimtarihi=11 Ocak 2022|tarih=7 Ocak 2022|dil=en-US|çalışma=Wall Street Journal|ad=Georgi|soyadı=Kantchev|issn=0099-9660|arşiv-url=https://web.archive.org/web/20220110170119/https://www.wsj.com/articles/kazakhstans-elite-got-richer-on-natural-resources-then-came-the-unrest-11641572839|arşiv-tarihi=10 Ocak 2022|ölüurl=hayır}}</ref> |
||
Hükûmete ve eski Cumhurbaşkanı [[Nursultan Nazarbayev]]'e karşı artan hoşnutsuzluk, daha büyük gösterileri de tetikledi. Hükûmete karşı popüler muhalefet grupları olmadığı için, huzursuzluk doğrudan vatandaşlar arasında tırmanmış gibi görünüyordu. Buna karşılık, [[Kazakistan cumhurbaşkanı|Cumhurbaşkanı]] [[Kasım Cömert Tokayev]], [[Mangistav Eyaleti]] ve Almatı'da 5 Ocak'tan itibaren geçerli olmak üzere [[olağanüstü hâl]] ilan etti. Aynı gün [[Kazakistan başbakanı|Başbakan]] [[Askar Mamin]]'in kabinesi de istifa etti.<ref name="reuters">{{Web kaynağı | url = https://www.reuters.com/markets/commodities/kazakhstan-government-resigns-after-violent-protests-over-fuel-price-2022-01-05/ | başlık = Kazakhstan government's resignation fails to quell protests | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | tarih = | yayıncı = Reuters | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220105041322/https://www.reuters.com/markets/commodities/kazakhstan-government-resigns-after-violent-protests-over-fuel-price-2022-01-05/ | arşivtarihi = 5 Ocak 2022}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://www.theguardian.com/world/2022/jan/04/kazakhstan-president-declares-state-of-emergency-in-protest-hit-areas | başlık = Kazakhstan protests: government resigns amid rare outbreak of unrest | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | tarih = 5 Ocak 2022 | dil = İngilizce | website = the Guardian | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220104212650/https://www.theguardian.com/world/2022/jan/04/kazakhstan-president-declares-state-of-emergency-in-protest-hit-areas | arşivtarihi = 4 Ocak 2022}}</ref><ref name=":8" /> Protestolara yanıt olarak, [[Ermenistan]], [[Beyaz Rusya]], [[Kırgızistan]], [[Rusya]], [[Tacikistan]] ve Kazakistan'ın da dahil olduğu Sovyet sonrası devletlerin askeri bir koleksiyonu olan [[Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü]] (KGAÖ) Kazakistan'da barışı koruma birlikleri konuşlandırmayı kabul etti.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.milliyet.com.tr/galeri/son-dakika-dunyaya-duyurdular-rusya-ve-dort-ulke-asker-gonderiyor-6675484 | başlık = Son dakika... Dünyaya duyurdular! Rusya ve dört ülke asker gönderiyor | erişimtarihi = 6 Ocak 2022 | dil = Türkçe | çalışma = Milliyet | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220106064343/https://www.milliyet.com.tr/galeri/son-dakika-dunyaya-duyurdular-rusya-ve-dort-ulke-asker-gonderiyor-6675484 | arşivtarihi = 6 Ocak 2022}}</ref> Yerel polis, "düzinelerce saldırganın tasfiye edildiğini", eski Cumhurbaşkanı Nazarbayev'in [[Kazakistan Güvenlik Konseyi]] Başkanlığı görevinden alındığını bildirdi.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.npr.org/2022/01/06/1070840030/police-say-dozens-have-been-killed-in-kazakhstan-unrest|başlık=Russia-led alliance troops have arrived in Kazakhstan after mass protests|erişimtarihi=6 Ocak 2022|tarih=6 Ocak 2022|dil=İngilizce|çalışma=NPR|ad=Harrison|soyadı=Jacobs}}</ref> |
Hükûmete ve eski Cumhurbaşkanı [[Nursultan Nazarbayev]]'e karşı artan hoşnutsuzluk, daha büyük gösterileri de tetikledi. Hükûmete karşı popüler muhalefet grupları olmadığı için, huzursuzluk doğrudan vatandaşlar arasında tırmanmış gibi görünüyordu. Buna karşılık, [[Kazakistan cumhurbaşkanı|Cumhurbaşkanı]] [[Kasım Cömert Tokayev]], [[Mangistav Eyaleti]] ve Almatı'da 5 Ocak'tan itibaren geçerli olmak üzere [[olağanüstü hâl]] ilan etti. Aynı gün [[Kazakistan başbakanı|Başbakan]] [[Askar Mamin]]'in kabinesi de istifa etti.<ref name="reuters">{{Web kaynağı | url = https://www.reuters.com/markets/commodities/kazakhstan-government-resigns-after-violent-protests-over-fuel-price-2022-01-05/ | başlık = Kazakhstan government's resignation fails to quell protests | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | tarih = | yayıncı = Reuters | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220105041322/https://www.reuters.com/markets/commodities/kazakhstan-government-resigns-after-violent-protests-over-fuel-price-2022-01-05/ | arşivtarihi = 5 Ocak 2022}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://www.theguardian.com/world/2022/jan/04/kazakhstan-president-declares-state-of-emergency-in-protest-hit-areas | başlık = Kazakhstan protests: government resigns amid rare outbreak of unrest | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | tarih = 5 Ocak 2022 | dil = İngilizce | website = the Guardian | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220104212650/https://www.theguardian.com/world/2022/jan/04/kazakhstan-president-declares-state-of-emergency-in-protest-hit-areas | arşivtarihi = 4 Ocak 2022}}</ref><ref name=":8" /> Protestolara yanıt olarak, [[Ermenistan]], [[Beyaz Rusya]], [[Kırgızistan]], [[Rusya]], [[Tacikistan]] ve Kazakistan'ın da dahil olduğu Sovyet sonrası devletlerin askeri bir koleksiyonu olan [[Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü]] (KGAÖ) Kazakistan'da barışı koruma birlikleri konuşlandırmayı kabul etti.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.milliyet.com.tr/galeri/son-dakika-dunyaya-duyurdular-rusya-ve-dort-ulke-asker-gonderiyor-6675484 | başlık = Son dakika... Dünyaya duyurdular! Rusya ve dört ülke asker gönderiyor | erişimtarihi = 6 Ocak 2022 | dil = Türkçe | çalışma = Milliyet | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220106064343/https://www.milliyet.com.tr/galeri/son-dakika-dunyaya-duyurdular-rusya-ve-dort-ulke-asker-gonderiyor-6675484 | arşivtarihi = 6 Ocak 2022}}</ref> Yerel polis, "düzinelerce saldırganın tasfiye edildiğini", eski Cumhurbaşkanı Nazarbayev'in [[Kazakistan Güvenlik Konseyi]] Başkanlığı görevinden alındığını bildirdi.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.npr.org/2022/01/06/1070840030/police-say-dozens-have-been-killed-in-kazakhstan-unrest|başlık=Russia-led alliance troops have arrived in Kazakhstan after mass protests|erişimtarihi=6 Ocak 2022|tarih=6 Ocak 2022|dil=İngilizce|çalışma=NPR|ad=Harrison|soyadı=Jacobs|arşiv-url=https://web.archive.org/web/20220106161905/https://www.npr.org/2022/01/06/1070840030/police-say-dozens-have-been-killed-in-kazakhstan-unrest|arşiv-tarihi=6 Ocak 2022|ölüurl=hayır}}</ref> |
||
Bir taviz olarak, Cumhurbaşkanı Tokayev, litre başına 50 tenge'lik araç akaryakıt fiyatları için tavan uygulamasının 6 ay süreyle restore edildiğini söyledi.<ref name=":12" /><ref name=":13" /><ref name=":14" /> 7 Ocak'ta Cumhurbaşkanı tarafından yapılan açıklamada, "Anayasal düzen, ülkenin tüm bölgelerinde büyük ölçüde restore edildi" dendiği belirtildi.<ref name=":11" /><ref name=":15" /><ref name=":16" /> Ayrıca askerlere protestoculara karşı katı güç kullanma emri, gösteri yapanlara uyarıda bulunmadan "öldürmek için ateş etme" talimatı verdiğini, protestocuları "haydutlar ve teröristler" olarak nitelendirdiğini ve güç kullanımının "protestoları yok etmeye devam edeceğini" söyledi."<ref name=":11" /><ref name=":17" /><ref name=":18" /><ref name=":19" /> |
Bir taviz olarak, Cumhurbaşkanı Tokayev, litre başına 50 tenge'lik araç akaryakıt fiyatları için tavan uygulamasının 6 ay süreyle restore edildiğini söyledi.<ref name=":12" /><ref name=":13" /><ref name=":14" /> 7 Ocak'ta Cumhurbaşkanı tarafından yapılan açıklamada, "Anayasal düzen, ülkenin tüm bölgelerinde büyük ölçüde restore edildi" dendiği belirtildi.<ref name=":11" /><ref name=":15" /><ref name=":16" /> Ayrıca askerlere protestoculara karşı katı güç kullanma emri, gösteri yapanlara uyarıda bulunmadan "öldürmek için ateş etme" talimatı verdiğini, protestocuları "haydutlar ve teröristler" olarak nitelendirdiğini ve güç kullanımının "protestoları yok etmeye devam edeceğini" söyledi."<ref name=":11" /><ref name=":17" /><ref name=":18" /><ref name=":19" /> |
||
| 128. satır: | 128. satır: | ||
== Arka plan == |
== Arka plan == |
||
[[Sovyetler Birliği'nin dağılması]]nın ardından Kazakistan'ın ilk cumhurbaşkanı olan ve 1990'dan 2019'a kadar ülkeyi yöneten [[Nursultan Nazarbayev]]'e duyulan hoşnutsuzluk da protestolara yol açtı.<ref name=":02">{{Web kaynağı | url = https://www.theguardian.com/world/2022/jan/05/kazakhstan-protests-president-threatens-ruthless-crackdown | başlık = Kazakhstan protests: president appeals to Moscow-led security bloc | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | tarih = 5 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = the Guardian | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220105143027/https://www.theguardian.com/world/2022/jan/05/kazakhstan-protests-president-threatens-ruthless-crackdown | arşivtarihi = 5 Ocak 2022}}</ref> [[Sovyetler Birliği]]'nin dağılmasından bu yana, uluslararası gözlemciler Kazakistan'daki hiçbir seçimin adil olduğunu kabul etmediler.<ref name=":02"/> ''[[The Daily Telegraph]]''<nowiki/>'a göre Nazarbayev, ülkeyi [[Otoriteryanizm|otoriter]], adam kayırmacılık ve muhalifleri gözaltına alarak yönetti.<ref name=":26">{{Haber kaynağı|url=https://www.telegraph.co.uk/travel/destinations/asia/kazakhstan/truth-worlds-misunderstood-country/|başlık=The truth about the world's most misunderstood country|erişimtarihi=5 Ocak 2022|tarih=16 Aralık 2021|dil=en-GB|çalışma=The Telegraph|ad=Nick|soyadı=Redmayne|issn=0307-1235}}</ref> |
[[Sovyetler Birliği'nin dağılması]]nın ardından Kazakistan'ın ilk cumhurbaşkanı olan ve 1990'dan 2019'a kadar ülkeyi yöneten [[Nursultan Nazarbayev]]'e duyulan hoşnutsuzluk da protestolara yol açtı.<ref name=":02">{{Web kaynağı | url = https://www.theguardian.com/world/2022/jan/05/kazakhstan-protests-president-threatens-ruthless-crackdown | başlık = Kazakhstan protests: president appeals to Moscow-led security bloc | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | tarih = 5 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = the Guardian | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220105143027/https://www.theguardian.com/world/2022/jan/05/kazakhstan-protests-president-threatens-ruthless-crackdown | arşivtarihi = 5 Ocak 2022}}</ref> [[Sovyetler Birliği]]'nin dağılmasından bu yana, uluslararası gözlemciler Kazakistan'daki hiçbir seçimin adil olduğunu kabul etmediler.<ref name=":02"/> ''[[The Daily Telegraph]]''<nowiki/>'a göre Nazarbayev, ülkeyi [[Otoriteryanizm|otoriter]], adam kayırmacılık ve muhalifleri gözaltına alarak yönetti.<ref name=":26">{{Haber kaynağı|url=https://www.telegraph.co.uk/travel/destinations/asia/kazakhstan/truth-worlds-misunderstood-country/|başlık=The truth about the world's most misunderstood country|erişimtarihi=5 Ocak 2022|tarih=16 Aralık 2021|dil=en-GB|çalışma=The Telegraph|ad=Nick|soyadı=Redmayne|issn=0307-1235|arşiv-url=https://web.archive.org/web/20220105202934/https://www.telegraph.co.uk/travel/destinations/asia/kazakhstan/truth-worlds-misunderstood-country/|arşiv-tarihi=5 Ocak 2022|ölüurl=hayır}}</ref> |
||
Bu dönem boyunca [[Kazakistan]], 2010'ların ortalarında petrol fiyatları düşene kadar ekonomik büyümesinin büyük bir yüzdesini temsil eden petrol üretimi ile [[Orta Asya]]'daki en güçlü performans gösteren ekonomilerden biri oldu.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.imf.org/en/News/Articles/2015/09/14/01/49/pr13308 | başlık = Public Information Notice: IMF Executive Board Concludes 2013 Article IV Consultation with the Republic of Kazakhstan | erişimtarihi = 11 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = IMF | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170202011018/https://www.imf.org/en/News/Articles/2015/09/14/01/49/pr13308 | arşivtarihi = 2 Şubat 2017}}</ref> Ülke ayrıca dünya [[uranyum]] kaynaklarının yaklaşık %40'ını kendi topraklarında tutmaktadır.<ref name=":25" /> Bu büyümeye rağmen, Kazakistan'da sıradan bir birey için asgari ücretin ayda 100 ABD dolarının altında olması ve [[Ekonomik eşitsizlik|ekonomik eşitsizliğin]] yaygın olması nedeniyle, ekonomik faydaların hiçbiri nüfus genelinde paylaşılmadı.<ref name=":25" /> 2012'de [[Dünya Ekonomik Forumu]], yolsuzluğu ülkede iş yapmanın en büyük sorunu olarak sıralarken, [[Dünya Bankası]], Kazakistan'ı [[Angola]], [[Bolivya]], [[Kenya]] ve [[Libya]] ile eşit düzeyde bir [[Kazakistan'da yolsuzluk|yolsuzluk noktası]] olarak listeledi.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.nytimes.com/2006/11/05/business/yourmoney/05giffen.html|başlık=Oil, Cash and Corruption|erişimtarihi=11 Ocak 2022|tarih=5 Kasım 2006|dil=en-US|çalışma=The New York Times|ad=Ron|soyadı=Stodghill|issn=0362-4331}}</ref> 2013 yılında ''[[Aftenposten]]'', insan hakları aktivisti ve avukat [[Denis Jivaga]]'nın "Kazakistan'da bir petrol fonu olduğunu ancak kimse gelirin nasıl harcandığını bilmediğini" söylediğini aktardı.<ref>{{Web kaynağı | url = https://web.archive.org/web/20160303225918/http://www.aftenposten.no/nyheter/iriks/politikk/Observatorer-fra-tidligere-Sovjet-jakter-pa-valg-juks-7305886.html | başlık = Observatører fra tidligere Sovjet jakter på valg-juks - Aftenposten | erişimtarihi = 11 Ocak 2022 | tarih = 3 Mart 2016 | çalışma = web.archive.org | arşivurl = https://web.archive.org/web/20210308055317/https://web.archive.org/web/20160303225918/http://www.aftenposten.no/nyheter/iriks/politikk/Observatorer-fra-tidligere-Sovjet-jakter-pa-valg-juks-7305886.html | arşivtarihi = 8 Mart 2021}}</ref> Çeşitli uluslararası bankacılık skandallarının ardından varlıklı Kazaklar başta [[Birleşik Krallık]] olmak üzere yabancı ülkelere göç ettiler.<ref name=":25" /> 2018'de [[Credit Suisse]]'in yayınladığı raporda, servet dağılımında Kazakistan, 174 ülke arasında 169. sırada yer aldı.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.credit-suisse.com/about-us-news/en/articles/news-and-expertise/global-wealth-report-2018-us-and-china-in-the-lead-201810.html | başlık = Global Wealth Report 2018 | erişimtarihi = 11 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = Credit Suisse | arşivengelli = evet}}</ref> 2022'ye kadar 162 zengin Kazak, ülke servetinin %55'ini elinde tutuyordu.<ref name=":25" /> |
Bu dönem boyunca [[Kazakistan]], 2010'ların ortalarında petrol fiyatları düşene kadar ekonomik büyümesinin büyük bir yüzdesini temsil eden petrol üretimi ile [[Orta Asya]]'daki en güçlü performans gösteren ekonomilerden biri oldu.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.imf.org/en/News/Articles/2015/09/14/01/49/pr13308 | başlık = Public Information Notice: IMF Executive Board Concludes 2013 Article IV Consultation with the Republic of Kazakhstan | erişimtarihi = 11 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = IMF | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170202011018/https://www.imf.org/en/News/Articles/2015/09/14/01/49/pr13308 | arşivtarihi = 2 Şubat 2017}}</ref> Ülke ayrıca dünya [[uranyum]] kaynaklarının yaklaşık %40'ını kendi topraklarında tutmaktadır.<ref name=":25" /> Bu büyümeye rağmen, Kazakistan'da sıradan bir birey için asgari ücretin ayda 100 ABD dolarının altında olması ve [[Ekonomik eşitsizlik|ekonomik eşitsizliğin]] yaygın olması nedeniyle, ekonomik faydaların hiçbiri nüfus genelinde paylaşılmadı.<ref name=":25" /> 2012'de [[Dünya Ekonomik Forumu]], yolsuzluğu ülkede iş yapmanın en büyük sorunu olarak sıralarken, [[Dünya Bankası]], Kazakistan'ı [[Angola]], [[Bolivya]], [[Kenya]] ve [[Libya]] ile eşit düzeyde bir [[Kazakistan'da yolsuzluk|yolsuzluk noktası]] olarak listeledi.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.nytimes.com/2006/11/05/business/yourmoney/05giffen.html|başlık=Oil, Cash and Corruption|erişimtarihi=11 Ocak 2022|tarih=5 Kasım 2006|dil=en-US|çalışma=The New York Times|ad=Ron|soyadı=Stodghill|issn=0362-4331|arşiv-url=https://web.archive.org/web/20201031093415/https://www.nytimes.com/2006/11/05/business/yourmoney/05giffen.html|arşiv-tarihi=31 Ekim 2020|ölüurl=hayır}}</ref> 2013 yılında ''[[Aftenposten]]'', insan hakları aktivisti ve avukat [[Denis Jivaga]]'nın "Kazakistan'da bir petrol fonu olduğunu ancak kimse gelirin nasıl harcandığını bilmediğini" söylediğini aktardı.<ref>{{Web kaynağı | url = https://web.archive.org/web/20160303225918/http://www.aftenposten.no/nyheter/iriks/politikk/Observatorer-fra-tidligere-Sovjet-jakter-pa-valg-juks-7305886.html | başlık = Observatører fra tidligere Sovjet jakter på valg-juks - Aftenposten | erişimtarihi = 11 Ocak 2022 | tarih = 3 Mart 2016 | çalışma = web.archive.org | arşivurl = https://web.archive.org/web/20210308055317/https://web.archive.org/web/20160303225918/http://www.aftenposten.no/nyheter/iriks/politikk/Observatorer-fra-tidligere-Sovjet-jakter-pa-valg-juks-7305886.html | arşivtarihi = 8 Mart 2021}}</ref> Çeşitli uluslararası bankacılık skandallarının ardından varlıklı Kazaklar başta [[Birleşik Krallık]] olmak üzere yabancı ülkelere göç ettiler.<ref name=":25" /> 2018'de [[Credit Suisse]]'in yayınladığı raporda, servet dağılımında Kazakistan, 174 ülke arasında 169. sırada yer aldı.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.credit-suisse.com/about-us-news/en/articles/news-and-expertise/global-wealth-report-2018-us-and-china-in-the-lead-201810.html | başlık = Global Wealth Report 2018 | erişimtarihi = 11 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = Credit Suisse | arşivengelli = evet | arşiv-url = https://web.archive.org/web/20220111185623/https://www.credit-suisse.com/about-us-news/en/articles/news-and-expertise/global-wealth-report-2018-us-and-china-in-the-lead-201810.html | arşiv-tarihi = 11 Ocak 2022 | ölüurl = hayır }}</ref> 2022'ye kadar 162 zengin Kazak, ülke servetinin %55'ini elinde tutuyordu.<ref name=":25" /> |
||
=== Janaözen ayaklanmaları === |
=== Janaözen ayaklanmaları === |
||
| 138. satır: | 138. satır: | ||
[[Nursultan Nazarbayev|Nazarbayev]], [[2018-19 Kazakistan protestoları|2018'deki protestolar ve gösterilere]] yönelik baskılarının ardından, ömür boyu [[Kazakistan Güvenlik Konseyi]] Başkanı oldu.<ref name=":26" /> |
[[Nursultan Nazarbayev|Nazarbayev]], [[2018-19 Kazakistan protestoları|2018'deki protestolar ve gösterilere]] yönelik baskılarının ardından, ömür boyu [[Kazakistan Güvenlik Konseyi]] Başkanı oldu.<ref name=":26" /> |
||
Ocak 2019'dan bu yana, [[Kazakistan hükûmeti]], devlet gaz sübvansiyonlarını kademeli olarak sona erdirmek ve bunun yerine piyasanın fiyatları belirlemesine izin vermek için LPG'nin elektronik piyasa ticaretine geçiş politikasını aşamalı hale getirdi ve bunun sonucunda [[Eurasianet]]'e göre LPG fiyatları arttı.<ref>{{Web kaynağı | url = https://eurasianet.org/kazakhstan-explainer-why-did-fuel-prices-spike-bringing-protesters-out-onto-the-streets | başlık = Kazakhstan explainer: Why did fuel prices spike, bringing protesters out onto the streets? {{!}} Eurasianet | erişimtarihi = 11 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = eurasianet.org | arşivengelli = evet}}</ref> |
Ocak 2019'dan bu yana, [[Kazakistan hükûmeti]], devlet gaz sübvansiyonlarını kademeli olarak sona erdirmek ve bunun yerine piyasanın fiyatları belirlemesine izin vermek için LPG'nin elektronik piyasa ticaretine geçiş politikasını aşamalı hale getirdi ve bunun sonucunda [[Eurasianet]]'e göre LPG fiyatları arttı.<ref>{{Web kaynağı | url = https://eurasianet.org/kazakhstan-explainer-why-did-fuel-prices-spike-bringing-protesters-out-onto-the-streets | başlık = Kazakhstan explainer: Why did fuel prices spike, bringing protesters out onto the streets? {{!}} Eurasianet | erişimtarihi = 11 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = eurasianet.org | arşivengelli = evet | arşiv-url = https://web.archive.org/web/20220105023407/https://eurasianet.org/kazakhstan-explainer-why-did-fuel-prices-spike-bringing-protesters-out-onto-the-streets | arşiv-tarihi = 5 Ocak 2022 | ölüurl = hayır }}</ref> |
||
Ocak 2020'de, Janaözen'de şehir sakinlerinin gaz fiyatında 55 tenge'den 65 tenge'ye yükselen indirim talep ettiği bir protesto düzenlendi.<ref>{{Web kaynağı | url = https://rus.azattyq.org/a/30370468.html | başlık = Жанаозенцы вновь пришли в акимат, требуя снижения цен на газ | erişimtarihi = 11 Ocak 2022 | dil = ru | çalışma = Радио Азаттык | arşivengelli = evet}}</ref> [[COVID-19 pandemisi]] ekonomiyi etkilediğinden, [[Kemer sıkma politikası|kemer sıkma önlemleri]] ve hükûmetin yetersiz miktarda ekonomik teşviki, enflasyon ve durgun ücretlerle sonuçlandı.<ref name=":25" /> |
Ocak 2020'de, Janaözen'de şehir sakinlerinin gaz fiyatında 55 tenge'den 65 tenge'ye yükselen indirim talep ettiği bir protesto düzenlendi.<ref>{{Web kaynağı | url = https://rus.azattyq.org/a/30370468.html | başlık = Жанаозенцы вновь пришли в акимат, требуя снижения цен на газ | erişimtarihi = 11 Ocak 2022 | dil = ru | çalışma = Радио Азаттык | arşivengelli = evet | arşiv-url = https://web.archive.org/web/20220104062606/https://rus.azattyq.org/a/30370468.html | arşiv-tarihi = 4 Ocak 2022 | ölüurl = hayır }}</ref> [[COVID-19 pandemisi]] ekonomiyi etkilediğinden, [[Kemer sıkma politikası|kemer sıkma önlemleri]] ve hükûmetin yetersiz miktarda ekonomik teşviki, enflasyon ve durgun ücretlerle sonuçlandı.<ref name=":25" /> |
||
Janaözen'deki protestoculara göre, 1 Ocak 2022'den bu yana, LPG'nin fiyatı litre başına 120 tenge'ye çıkarak vatandaşlar arasında öfkeye neden oldu.<ref name="tass.ru">{{Web kaynağı | url = https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/13354113?utm_source=yxnews&utm_medium=desktop | başlık = В аэропорту Актау в Казахстане задерживается часть рейсов | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | çalışma = ТАСС | arşivengelli = evet}}</ref> Eski cumhurbaşkanı [[Nursultan Nazarbayev]]'den olan hoşnutsuzluk, [[oligarşi]]den, [[Kazakistan'da yolsuzluk|yolsuzluktan]] ve [[ekonomik eşitsizlik]], protestoların ülke geneline yayılmasına neden oldu.<ref name=":25" /><ref name=":8" /> |
Janaözen'deki protestoculara göre, 1 Ocak 2022'den bu yana, LPG'nin fiyatı litre başına 120 tenge'ye çıkarak vatandaşlar arasında öfkeye neden oldu.<ref name="tass.ru">{{Web kaynağı | url = https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/13354113?utm_source=yxnews&utm_medium=desktop | başlık = В аэропорту Актау в Казахстане задерживается часть рейсов | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | çalışma = ТАСС | arşivengelli = evet | arşiv-url = https://web.archive.org/web/20220104214801/https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/13354113?utm_source=yxnews&utm_medium=desktop | arşiv-tarihi = 4 Ocak 2022 | ölüurl = hayır }}</ref> Eski cumhurbaşkanı [[Nursultan Nazarbayev]]'den olan hoşnutsuzluk, [[oligarşi]]den, [[Kazakistan'da yolsuzluk|yolsuzluktan]] ve [[ekonomik eşitsizlik]], protestoların ülke geneline yayılmasına neden oldu.<ref name=":25" /><ref name=":8" /> |
||
== Protestolar == |
== Protestolar == |
||
| 152. satır: | 152. satır: | ||
Yüzlerce Janaözenli bir gecede şehir meydanında toplandı ve kamp kurdu.<ref name=":1">{{Web kaynağı | url = https://rus.azattyq.org/a/kazakhstan-zhanaozen-rally-gas-prices/31637309.html | başlık = «Акимов должен выбирать народ!» Протест в Жанаозене: от призывов снизить цены до политических требований | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | dil = ru | çalışma = Радио Азаттык | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220103115140/https://rus.azattyq.org/a/kazakhstan-zhanaozen-rally-gas-prices/31637309.html | arşivtarihi = 3 Ocak 2022}}</ref> Öğleden sonra diğer vatandaşlar da kalabalığa katılırken, yerel liderlerin doğrudan seçilmesini talep eden ve şarkılar söyleyen yaklaşık 1000 kişi meydanda bulunuyordu.<ref name=":1"/> Polisler, gösteri sırasında meydanda bulunuyorlardı ancak herhangi bir müdahale gerçekleşmedi.<ref name=":1"/> [[Mangistav Eyaleti]] Belediye başkanı [[Nurlan Nogayev]] ve Janaözen Belediye başkanı [[Maksat İbagarov]]'un yanı sıra Kazak Gaz İşleme Tesisi müdürü [[Nakbergen Tulepov]] da meydana gelerek gaz fiyatlarının 85-90 [[tenge]]'ye düşürülmesini vadederek protestocuları sakinleştirmeye çalıştılar.<ref name=":2">{{Web kaynağı | url = https://rus.azattyq.org/a/31637803.html | başlık = «Мы устали от сказок!» В Жанаозене протестующие прогнали с площади акима области Ногаева | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | dil = ru | çalışma = Радио Азаттык | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220103180502/https://rus.azattyq.org/a/31637803.html | arşivtarihi = 3 Ocak 2022}}</ref> Nogayev ve beraberindekiler, öfkeli kalabalık yüzünden meydandan ayrılmak zorunda kaldı.<ref name=":2"/> |
Yüzlerce Janaözenli bir gecede şehir meydanında toplandı ve kamp kurdu.<ref name=":1">{{Web kaynağı | url = https://rus.azattyq.org/a/kazakhstan-zhanaozen-rally-gas-prices/31637309.html | başlık = «Акимов должен выбирать народ!» Протест в Жанаозене: от призывов снизить цены до политических требований | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | dil = ru | çalışma = Радио Азаттык | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220103115140/https://rus.azattyq.org/a/kazakhstan-zhanaozen-rally-gas-prices/31637309.html | arşivtarihi = 3 Ocak 2022}}</ref> Öğleden sonra diğer vatandaşlar da kalabalığa katılırken, yerel liderlerin doğrudan seçilmesini talep eden ve şarkılar söyleyen yaklaşık 1000 kişi meydanda bulunuyordu.<ref name=":1"/> Polisler, gösteri sırasında meydanda bulunuyorlardı ancak herhangi bir müdahale gerçekleşmedi.<ref name=":1"/> [[Mangistav Eyaleti]] Belediye başkanı [[Nurlan Nogayev]] ve Janaözen Belediye başkanı [[Maksat İbagarov]]'un yanı sıra Kazak Gaz İşleme Tesisi müdürü [[Nakbergen Tulepov]] da meydana gelerek gaz fiyatlarının 85-90 [[tenge]]'ye düşürülmesini vadederek protestocuları sakinleştirmeye çalıştılar.<ref name=":2">{{Web kaynağı | url = https://rus.azattyq.org/a/31637803.html | başlık = «Мы устали от сказок!» В Жанаозене протестующие прогнали с площади акима области Ногаева | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | dil = ru | çalışma = Радио Азаттык | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220103180502/https://rus.azattyq.org/a/31637803.html | arşivtarihi = 3 Ocak 2022}}</ref> Nogayev ve beraberindekiler, öfkeli kalabalık yüzünden meydandan ayrılmak zorunda kaldı.<ref name=":2"/> |
||
[[Kazakistan cumhurbaşkanı|Cumhurbaşkanı]] [[Kasım Cömert Tokayev]], duruma ilişkin [[Twitter]] hesabından yaptığı açıklama hükûmete Mangystau Eyaleti'ndeki durumu "hukuki alanda ekonomik fizibiliteyi dikkate alarak" değerlendirmesi talimatını verdiği belirtti.<ref name=":3">{{Web kaynağı | url = https://inbusiness.kz/ru/news/kasym-zhomart-tokaev-vyskazalsya-po-situacii-v-zhanaozene | başlık = Касым-Жомарт Токаев высказался по ситуации в Жанаозене | erişimtarihi = 4 Ocak 2022 | dil = ru | çalışma = inbusiness.kz | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220103035011/https://inbusiness.kz/ru/news/kasym-zhomart-tokaev-vyskazalsya-po-situacii-v-zhanaozene | arşivtarihi = 3 Ocak 2022}}</ref> Göstericilere kamu düzenini bozmamaları çağrısında bulunan Bakan, Kazak vatandaşlarının "hukuka uygun" olması gerektiğini söyleyerek yerel ve merkezi hükûmete sesini alenen ifade etme hakkına sahip olduğunu hatırlattı.<ref name=":3" /> Mangistav'daki sosyo-ekonomik durumu değerlendirmek üzere Başbakan yardımcısı [[Yeralı Toğjanov]] başkanlığında bir hükûmet komisyonu kuruldu.<ref>https://primeminister.kz/kz/news/a-mamin-memleket-basshysy-k-k-tokaevtyn-tapsyrmasy-boyynsha-ukimet-zhanaozen-kalasyndagy-zhagdayga-katysty-sharalar-kabyldaydy-303930</ref> |
[[Kazakistan cumhurbaşkanı|Cumhurbaşkanı]] [[Kasım Cömert Tokayev]], duruma ilişkin [[Twitter]] hesabından yaptığı açıklama hükûmete Mangystau Eyaleti'ndeki durumu "hukuki alanda ekonomik fizibiliteyi dikkate alarak" değerlendirmesi talimatını verdiği belirtti.<ref name=":3">{{Web kaynağı | url = https://inbusiness.kz/ru/news/kasym-zhomart-tokaev-vyskazalsya-po-situacii-v-zhanaozene | başlık = Касым-Жомарт Токаев высказался по ситуации в Жанаозене | erişimtarihi = 4 Ocak 2022 | dil = ru | çalışma = inbusiness.kz | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220103035011/https://inbusiness.kz/ru/news/kasym-zhomart-tokaev-vyskazalsya-po-situacii-v-zhanaozene | arşivtarihi = 3 Ocak 2022}}</ref> Göstericilere kamu düzenini bozmamaları çağrısında bulunan Bakan, Kazak vatandaşlarının "hukuka uygun" olması gerektiğini söyleyerek yerel ve merkezi hükûmete sesini alenen ifade etme hakkına sahip olduğunu hatırlattı.<ref name=":3" /> Mangistav'daki sosyo-ekonomik durumu değerlendirmek üzere Başbakan yardımcısı [[Yeralı Toğjanov]] başkanlığında bir hükûmet komisyonu kuruldu.<ref>{{Web kaynağı |url=https://primeminister.kz/kz/news/a-mamin-memleket-basshysy-k-k-tokaevtyn-tapsyrmasy-boyynsha-ukimet-zhanaozen-kalasyndagy-zhagdayga-katysty-sharalar-kabyldaydy-303930 |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=5 Ocak 2022 |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20220105181135/https://primeminister.kz/kz/news/a-mamin-memleket-basshysy-k-k-tokaevtyn-tapsyrmasy-boyynsha-ukimet-zhanaozen-kalasyndagy-zhagdayga-katysty-sharalar-kabyldaydy-303930 |arşiv-tarihi=5 Ocak 2022 |ölüurl=hayır }}</ref> |
||
[[Cumhuriyet Meydanı (Kazakistan)|Cumhuriyet Meydanı]] ve [[Astana Meydanı]]'nın kapatıldığı ve güvenlik görevlilerinin konuşlandırıldığı başkent [[Nur-Sultan]], [[Aktöbe]] ve [[Almatı]] şehirlerinden çeşitli tutuklama haberleri geldi.<ref name=":4">{{Web kaynağı | url = https://www.currenttime.tv/a/kazakhstan-protesty/31637605.html | başlık = В Казахстане второй день продолжаются протесты из-за повышения цен на газ, задержаны более 20 человек | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | dil = ru | çalışma = Настоящее Время | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220103232244/https://www.currenttime.tv/a/kazakhstan-protesty/31637605.html | arşivtarihi = 3 Ocak 2022}}</ref> Diğer şehirlerde de, halka açık alanlarda polislerin bulunduğu belirtildi.<ref name=":4"/> |
[[Cumhuriyet Meydanı (Kazakistan)|Cumhuriyet Meydanı]] ve [[Astana Meydanı]]'nın kapatıldığı ve güvenlik görevlilerinin konuşlandırıldığı başkent [[Nur-Sultan]], [[Aktöbe]] ve [[Almatı]] şehirlerinden çeşitli tutuklama haberleri geldi.<ref name=":4">{{Web kaynağı | url = https://www.currenttime.tv/a/kazakhstan-protesty/31637605.html | başlık = В Казахстане второй день продолжаются протесты из-за повышения цен на газ, задержаны более 20 человек | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | dil = ru | çalışma = Настоящее Время | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220103232244/https://www.currenttime.tv/a/kazakhstan-protesty/31637605.html | arşivtarihi = 3 Ocak 2022}}</ref> Diğer şehirlerde de, halka açık alanlarda polislerin bulunduğu belirtildi.<ref name=":4"/> |
||
| 159. satır: | 159. satır: | ||
=== 4 Ocak === |
=== 4 Ocak === |
||
4 Ocak'ta [[Almatı]]'nın merkezinde yaklaşık 1000 kişi protesto için toplandı.<ref name=":7">{{Web kaynağı | url = https://ria.ru/20220104/kazakhstan-1766588006.html | başlık = В Алма-Ате проходят задержания протестующих | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | tarih = 5 Ocak 2022 | dil = ru | çalışma = РИА Новости | arşivengelli = evet}}</ref> Polis, protestocuları dağıtmak için sersemletici bomba ve [[göz yaşartıcı gaz]] kullandı.<ref name=":7"/> [[Kasım Cömert Tokayev|Tokayev]], [[Mangistav Eyaleti]] ve Almatı'da yerel saatle 5 Ocak 01.30'dan 19 Ocak 00.00'a kadar [[olağanüstü hâl]] ilan etmek için kararname imzaladı.<ref>{{Web kaynağı | url = https://ria.ru/20220104/chp-1766590484.html | başlık = Президент Казахстана ввел ЧП в Алма-Ате и Мангистауской области | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | tarih = 5 Ocak 2022 | dil = ru | çalışma = РИА Новости | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220104204612/https://ria.ru/20220104/chp-1766590484.html | arşivtarihi = 4 Ocak 2022}}</ref> Tokayev'e göre, protestocuların tüm meşru talepleri dikkate alınacak.<ref name=":7"/> Protestocularla görüştükten sonra özel bir komisyon, LPG fiyatını litre başına 50 tenge ($0,11) düşürmeyi kabul etti.<ref name="tass.ru"/> Dijital haklar izleyicisi [[NetBlocks]], halkın siyasi hoşnutsuzluğunu ifade etme yeteneğini sınırlaması muhtemel olan "mobil hizmetlere yüksek etkisi" olan önemli internet kesintilerini belgeledi.<ref>{{Web kaynağı | url = https://netblocks.org/reports/internet-disrupted-in-kazakhstan-amid-energy-price-protests-oy9YQgy3 | başlık = Internet disrupted in Kazakhstan amid energy price protests | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | tarih = 4 Ocak 2022 | dil = en-US | çalışma = NetBlocks | arşivengelli = evet}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://www.azattyk.org/a/31639442.html | başlık = NetBlocks: Казакстанда интернет чектелди | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | dil = ky | çalışma = Азаттык Υналгысы | arşivengelli = evet}}</ref> [[Taldıkorgan]]'da da halk protestolara başladı. |
4 Ocak'ta [[Almatı]]'nın merkezinde yaklaşık 1000 kişi protesto için toplandı.<ref name=":7">{{Web kaynağı | url = https://ria.ru/20220104/kazakhstan-1766588006.html | başlık = В Алма-Ате проходят задержания протестующих | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | tarih = 5 Ocak 2022 | dil = ru | çalışma = РИА Новости | arşivengelli = evet | arşiv-url = https://web.archive.org/web/20220105001452/https://ria.ru/20220104/kazakhstan-1766588006.html | arşiv-tarihi = 5 Ocak 2022 | ölüurl = hayır }}</ref> Polis, protestocuları dağıtmak için sersemletici bomba ve [[göz yaşartıcı gaz]] kullandı.<ref name=":7"/> [[Kasım Cömert Tokayev|Tokayev]], [[Mangistav Eyaleti]] ve Almatı'da yerel saatle 5 Ocak 01.30'dan 19 Ocak 00.00'a kadar [[olağanüstü hâl]] ilan etmek için kararname imzaladı.<ref>{{Web kaynağı | url = https://ria.ru/20220104/chp-1766590484.html | başlık = Президент Казахстана ввел ЧП в Алма-Ате и Мангистауской области | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | tarih = 5 Ocak 2022 | dil = ru | çalışma = РИА Новости | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220104204612/https://ria.ru/20220104/chp-1766590484.html | arşivtarihi = 4 Ocak 2022}}</ref> Tokayev'e göre, protestocuların tüm meşru talepleri dikkate alınacak.<ref name=":7"/> Protestocularla görüştükten sonra özel bir komisyon, LPG fiyatını litre başına 50 tenge ($0,11) düşürmeyi kabul etti.<ref name="tass.ru"/> Dijital haklar izleyicisi [[NetBlocks]], halkın siyasi hoşnutsuzluğunu ifade etme yeteneğini sınırlaması muhtemel olan "mobil hizmetlere yüksek etkisi" olan önemli internet kesintilerini belgeledi.<ref>{{Web kaynağı | url = https://netblocks.org/reports/internet-disrupted-in-kazakhstan-amid-energy-price-protests-oy9YQgy3 | başlık = Internet disrupted in Kazakhstan amid energy price protests | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | tarih = 4 Ocak 2022 | dil = en-US | çalışma = NetBlocks | arşivengelli = evet | arşiv-url = https://web.archive.org/web/20220105154130/https://netblocks.org/reports/internet-disrupted-in-kazakhstan-amid-energy-price-protests-oy9YQgy3 | arşiv-tarihi = 5 Ocak 2022 | ölüurl = hayır }}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://www.azattyk.org/a/31639442.html | başlık = NetBlocks: Казакстанда интернет чектелди | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | dil = ky | çalışma = Азаттык Υналгысы | arşivengelli = evet | arşiv-url = https://web.archive.org/web/20220105154013/https://www.azattyk.org/a/31639442.html | arşiv-tarihi = 5 Ocak 2022 | ölüurl = hayır }}</ref> [[Taldıkorgan]]'da da halk protestolara başladı. |
||
=== 5 Ocak === |
=== 5 Ocak === |
||
| 167. satır: | 167. satır: | ||
[[Dosya:Здание акимата Алматы.jpg|küçükresim|[[Almatı Akimat Binası]]'nın yangından sonraki hali]] |
[[Dosya:Здание акимата Алматы.jpg|küçükresim|[[Almatı Akimat Binası]]'nın yangından sonraki hali]] |
||
[[Dosya:Взломанные мародёрами банкоматы.jpg|küçükresim|Yağmalanmış [[ATM (makine)|ATM]]'ler]] |
[[Dosya:Взломанные мародёрами банкоматы.jpg|küçükresim|Yağmalanmış [[ATM (makine)|ATM]]'ler]] |
||
5 Ocak'ta [[Kazakistan cumhurbaşkanı|Cumhurbaşkanı]] [[Kasım Cömert Tokayev|Tokayev]], hükûmetin istifasını kabul etti.<ref>{{Web kaynağı | url = https://tr.euronews.com/2022/01/05/kazakistan-da-akaryak-t-zamm-protestolar-sonras-hukumet-istifa-etti | başlık = Kazakistan: Protestolar sonrası hükümet istifa etti: OHAL ilan edildi | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | tarih = 5 Ocak 2022 | dil = Türkçe | çalışma = euronews | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220105055226/https://tr.euronews.com/2022/01/05/kazakistan-da-akaryak-t-zamm-protestolar-sonras-hukumet-istifa-etti | arşivtarihi = 5 Ocak 2022}}</ref> Aynı gün bir [[Reuters]] muhabiri, güvenlik güçlerinin [[göz yaşartıcı gaz]] ve sersemletici bombalarla dağıtmayı başaramaması üzerine binlerce protestocunun Almatı şehir merkezine doğru ilerlemeye başladığını bildirdi.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.reuters.com/markets/commodities/kazakhstan-government-resigns-after-violent-protests-over-fuel-price-2022-01-05/|başlık=Kazakh president fails to quell protests, 8 deaths reported|erişimtarihi=5 Ocak 2022|tarih=5 Ocak 2022|dil=İngilizce|çalışma=Reuters|ad=Olzhas|soyadı=Auyezov}}</ref> Aynı günün ilerleyen saatlerinde Tokayev, eski Cumhurbaşkanı [[Nursultan Nazarbayev]]'in [[Kazakistan Güvenlik Konseyi]] Başkanlığı görevinden istifa ettiğini ve Tokayev'in bu görevi kendisinin üstlendiğini duyurdu.<ref>{{Web kaynağı | url = https://reform.by/289511-nazarbaev-perestal-byt-predsedatelem-sovbeza-kazahstana | başlık = Назарбаев перестал быть председателем Совбеза Казахстана | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | tarih = 5 Ocak 2022 | dil = ru-RU | çalışma = REFORM.by | soyadı = REFORM.by | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220105131956/https://reform.by/289511-nazarbaev-perestal-byt-predsedatelem-sovbeza-kazahstana | arşivtarihi = 5 Ocak 2022}}</ref> NetBlocks, internet kesintilerinin 17.00 itibarıyla yoğunlaştığını bildirdi.<ref name=":7" /><ref>{{Web kaynağı | url = https://www.forbes.com/sites/roberthart/2022/01/05/kazakhstan-reportedly-hit-by-internet-blackout-as-oil-rich-nation-breaks-out-in-rare-anti-government-protests/ | başlık = Kazakhstan Reportedly Hit By Internet Blackout As Oil-Rich Nation Breaks Out In Rare Anti-Government Protests | erişimtarihi = | tarih = 5 Ocak 2022 | dil = İngilizce | website = Forbes | soyadı = Hart | ad = Robert | ölüurl = hayır | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220105141349/https://www.forbes.com/sites/roberthart/2022/01/05/kazakhstan-reportedly-hit-by-internet-blackout-as-oil-rich-nation-breaks-out-in-rare-anti-government-protests/ | arşivtarihi = 5 Ocak 2022}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://www.barrons.com/news/kazakhstan-sees-nation-scale-internet-blackout-amid-protests-01641385807 | başlık = Kazakhstan Sees 'Nation-scale Internet Blackout' Amid Protests | erişimtarihi = | tarih = 5 Ocak 2022 | dil = en-US | website = www.barrons.com | soyadı = Agence France Presse | ad = AFP | ölüurl = hayır | arşivengelli = evet}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://apnews.com/article/business-kazakhstan-almaty-9da42330ca51c36fe9fd88f9ef35ff4e | başlık = Report: Kazakh president's home ablaze as protests escalate | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | tarih = 5 Ocak 2022 | dil = İngilizce | website = Associated Press | ölüurl = hayır | arşivengelli = evet}}</ref> |
5 Ocak'ta [[Kazakistan cumhurbaşkanı|Cumhurbaşkanı]] [[Kasım Cömert Tokayev|Tokayev]], hükûmetin istifasını kabul etti.<ref>{{Web kaynağı | url = https://tr.euronews.com/2022/01/05/kazakistan-da-akaryak-t-zamm-protestolar-sonras-hukumet-istifa-etti | başlık = Kazakistan: Protestolar sonrası hükümet istifa etti: OHAL ilan edildi | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | tarih = 5 Ocak 2022 | dil = Türkçe | çalışma = euronews | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220105055226/https://tr.euronews.com/2022/01/05/kazakistan-da-akaryak-t-zamm-protestolar-sonras-hukumet-istifa-etti | arşivtarihi = 5 Ocak 2022}}</ref> Aynı gün bir [[Reuters]] muhabiri, güvenlik güçlerinin [[göz yaşartıcı gaz]] ve sersemletici bombalarla dağıtmayı başaramaması üzerine binlerce protestocunun Almatı şehir merkezine doğru ilerlemeye başladığını bildirdi.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.reuters.com/markets/commodities/kazakhstan-government-resigns-after-violent-protests-over-fuel-price-2022-01-05/|başlık=Kazakh president fails to quell protests, 8 deaths reported|erişimtarihi=5 Ocak 2022|tarih=5 Ocak 2022|dil=İngilizce|çalışma=Reuters|ad=Olzhas|soyadı=Auyezov|arşiv-url=https://web.archive.org/web/20220105041322/https://www.reuters.com/markets/commodities/kazakhstan-government-resigns-after-violent-protests-over-fuel-price-2022-01-05/|arşiv-tarihi=5 Ocak 2022|ölüurl=hayır}}</ref> Aynı günün ilerleyen saatlerinde Tokayev, eski Cumhurbaşkanı [[Nursultan Nazarbayev]]'in [[Kazakistan Güvenlik Konseyi]] Başkanlığı görevinden istifa ettiğini ve Tokayev'in bu görevi kendisinin üstlendiğini duyurdu.<ref>{{Web kaynağı | url = https://reform.by/289511-nazarbaev-perestal-byt-predsedatelem-sovbeza-kazahstana | başlık = Назарбаев перестал быть председателем Совбеза Казахстана | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | tarih = 5 Ocak 2022 | dil = ru-RU | çalışma = REFORM.by | soyadı = REFORM.by | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220105131956/https://reform.by/289511-nazarbaev-perestal-byt-predsedatelem-sovbeza-kazahstana | arşivtarihi = 5 Ocak 2022}}</ref> NetBlocks, internet kesintilerinin 17.00 itibarıyla yoğunlaştığını bildirdi.<ref name=":7" /><ref>{{Web kaynağı | url = https://www.forbes.com/sites/roberthart/2022/01/05/kazakhstan-reportedly-hit-by-internet-blackout-as-oil-rich-nation-breaks-out-in-rare-anti-government-protests/ | başlık = Kazakhstan Reportedly Hit By Internet Blackout As Oil-Rich Nation Breaks Out In Rare Anti-Government Protests | erişimtarihi = | tarih = 5 Ocak 2022 | dil = İngilizce | website = Forbes | soyadı = Hart | ad = Robert | ölüurl = hayır | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220105141349/https://www.forbes.com/sites/roberthart/2022/01/05/kazakhstan-reportedly-hit-by-internet-blackout-as-oil-rich-nation-breaks-out-in-rare-anti-government-protests/ | arşivtarihi = 5 Ocak 2022}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://www.barrons.com/news/kazakhstan-sees-nation-scale-internet-blackout-amid-protests-01641385807 | başlık = Kazakhstan Sees 'Nation-scale Internet Blackout' Amid Protests | erişimtarihi = | tarih = 5 Ocak 2022 | dil = en-US | website = www.barrons.com | soyadı = Agence France Presse | ad = AFP | ölüurl = hayır | arşivengelli = evet | arşiv-url = https://web.archive.org/web/20220105154017/https://www.barrons.com/news/kazakhstan-sees-nation-scale-internet-blackout-amid-protests-01641385807 | arşiv-tarihi = 5 Ocak 2022 }}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://apnews.com/article/business-kazakhstan-almaty-9da42330ca51c36fe9fd88f9ef35ff4e | başlık = Report: Kazakh president's home ablaze as protests escalate | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | tarih = 5 Ocak 2022 | dil = İngilizce | website = Associated Press | ölüurl = hayır | arşivengelli = evet | arşiv-url = https://web.archive.org/web/20220105155242/https://apnews.com/article/business-kazakhstan-almaty-9da42330ca51c36fe9fd88f9ef35ff4e | arşiv-tarihi = 5 Ocak 2022 }}</ref> |
||
[[Almatı Akimat Binası|Almatı'da belediye başkanlığı binası]]na baskın düzenlendi ve ateşe verildi.<ref name=":8">{{Web kaynağı | url = https://www.theguardian.com/world/2022/jan/05/kazakhstan-protests-president-threatens-ruthless-crackdown | başlık = Kazakhstan protests: president denounces protesters as ‘terrorists’ | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | tarih = 5 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = the Guardian | arşivengelli = evet}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = http://centralasia.media/news:1754444 | başlık = Здание мэрии Алматы захвачено, из здания идет дым. Видео | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | tarih = 5 Ocak 2022 | çalışma = centralasia.media | arşivengelli = evet}}</ref> [[Almatı Uluslararası Havalimanı]]'ndaki protestolar, uçuşların iptal edilmesi ve rotalarının değiştirilmesine neden oldu.<ref name=":8"/> Ayrıca, iktidardaki [[Nur Otan]] partisinin binaları da ateşe verildi.<ref>{{Web kaynağı | url = https://akipress.com/news:666665:Office_of_ruling_Nur_Otan_party_set_on_fire_in_Almaty/ | başlık = Office of ruling Nur Otan party set on fire in Almaty | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | çalışma = akipress.com | arşivengelli = evet}}</ref> Rus devlet medyası, protestocuların Cumhurbaşkanı Tokayev'in konutuna da tüfek ve el bombalarıyla saldırdığını ve evin kısmen yıkıldığını bildirdi.<ref name=":9">{{Web kaynağı | url = https://www.newsweek.com/kazakhstan-president-asks-russia-led-military-alliance-help-amid-protests-1666033 | başlık = Kazakhstan president asks Russia-led military alliance for help amid protests | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | tarih = 5 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = Newsweek | ad = Tom | soyadı = O'Connor | arşivengelli = evet}}</ref> |
[[Almatı Akimat Binası|Almatı'da belediye başkanlığı binası]]na baskın düzenlendi ve ateşe verildi.<ref name=":8">{{Web kaynağı | url = https://www.theguardian.com/world/2022/jan/05/kazakhstan-protests-president-threatens-ruthless-crackdown | başlık = Kazakhstan protests: president denounces protesters as ‘terrorists’ | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | tarih = 5 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = the Guardian | arşivengelli = evet | arşiv-url = https://web.archive.org/web/20220105143027/https://www.theguardian.com/world/2022/jan/05/kazakhstan-protests-president-threatens-ruthless-crackdown | arşiv-tarihi = 5 Ocak 2022 | ölüurl = hayır }}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = http://centralasia.media/news:1754444 | başlık = Здание мэрии Алматы захвачено, из здания идет дым. Видео | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | tarih = 5 Ocak 2022 | çalışma = centralasia.media | arşivengelli = evet | arşiv-url = https://web.archive.org/web/20220105132253/http://centralasia.media/news:1754444 | arşiv-tarihi = 5 Ocak 2022 | ölüurl = hayır }}</ref> [[Almatı Uluslararası Havalimanı]]'ndaki protestolar, uçuşların iptal edilmesi ve rotalarının değiştirilmesine neden oldu.<ref name=":8"/> Ayrıca, iktidardaki [[Nur Otan]] partisinin binaları da ateşe verildi.<ref>{{Web kaynağı | url = https://akipress.com/news:666665:Office_of_ruling_Nur_Otan_party_set_on_fire_in_Almaty/ | başlık = Office of ruling Nur Otan party set on fire in Almaty | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | çalışma = akipress.com | arşivengelli = evet | arşiv-url = https://web.archive.org/web/20220105154913/https://akipress.com/news:666665:Office_of_ruling_Nur_Otan_party_set_on_fire_in_Almaty/ | arşiv-tarihi = 5 Ocak 2022 | ölüurl = hayır }}</ref> Rus devlet medyası, protestocuların Cumhurbaşkanı Tokayev'in konutuna da tüfek ve el bombalarıyla saldırdığını ve evin kısmen yıkıldığını bildirdi.<ref name=":9">{{Web kaynağı | url = https://www.newsweek.com/kazakhstan-president-asks-russia-led-military-alliance-help-amid-protests-1666033 | başlık = Kazakhstan president asks Russia-led military alliance for help amid protests | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | tarih = 5 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = Newsweek | ad = Tom | soyadı = O'Connor | arşivengelli = evet | arşiv-url = https://web.archive.org/web/20220105214223/http://www.newsweek.com/kazakhstan-president-asks-russia-led-military-alliance-help-amid-protests-1666033 | arşiv-tarihi = 5 Ocak 2022 | ölüurl = hayır }}</ref> |
||
[[Taldıkorgan]]'daki eski Cumhurbaşkanı [[Nursultan Nazarbayev|Nazarbayev]]'in heykeli, "İhtiyar git!" sloganları atan göstericiler tarafından yıkıldı.<ref name=":9" /><ref name=":52">{{Haber kaynağı|url=https://www.nytimes.com/2022/01/05/world/europe/kazakhstan-protests-gas-prices.html|başlık=Kazakh Protesters Burn Government Offices as Unrest Sweeps Country|erişimtarihi=5 Ocak 2022|tarih=5 Ocak 2022|dil=en-US|çalışma=The New York Times|ad=Valerie|soyadı=Hopkins|ad2=Ivan|soyadı2=Nechepurenko|issn=0362-4331}}</ref> |
[[Taldıkorgan]]'daki eski Cumhurbaşkanı [[Nursultan Nazarbayev|Nazarbayev]]'in heykeli, "İhtiyar git!" sloganları atan göstericiler tarafından yıkıldı.<ref name=":9" /><ref name=":52">{{Haber kaynağı|url=https://www.nytimes.com/2022/01/05/world/europe/kazakhstan-protests-gas-prices.html|başlık=Kazakh Protesters Burn Government Offices as Unrest Sweeps Country|erişimtarihi=5 Ocak 2022|tarih=5 Ocak 2022|dil=en-US|çalışma=The New York Times|ad=Valerie|soyadı=Hopkins|ad2=Ivan|soyadı2=Nechepurenko|issn=0362-4331|arşiv-url=https://web.archive.org/web/20220105203224/https://www.nytimes.com/2022/01/05/world/europe/kazakhstan-protests-gas-prices.html|arşiv-tarihi=5 Ocak 2022|ölüurl=hayır}}</ref> |
||
Öğleden sonra, Cumhurbaşkanı Tokayev, 19 Ocak 2022'ye kadar ülke çapında olağanüstü hâl ilan etti. Buna 23.00 ile 07.00 saatleri arasında [[sokağa çıkma yasağı]], geçici hareket kısıtlamaları ve toplu toplantıların yasaklanması da dahil edildi.<ref>{{Web kaynağı | url = https://astanatimes.com/2022/01/kazakhstan-declares-state-of-emergency-after-fuel-price-protests/ | başlık = Kazakhstan Declares State of Emergency After Fuel Price Protests | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | tarih = 5 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = The Astana Times | ad = Assel | soyadı = Satubaldina | ad2 = Zhanna Shayakhmetova in Nation on 5 | soyadı2 = January 2022 | arşivengelli = evet}}</ref> Televizyonda yayınlanan bir konuşmada, cumhurbaşkanı protestocuları baskı altına almakla tehdit etti ve "Mümkün olduğunca sert davranmayı planlıyorum" dedi ve ülkeden kaçmak gibi bir niyeti olmadığını söyledi.<ref name=":8" /> |
Öğleden sonra, Cumhurbaşkanı Tokayev, 19 Ocak 2022'ye kadar ülke çapında olağanüstü hâl ilan etti. Buna 23.00 ile 07.00 saatleri arasında [[sokağa çıkma yasağı]], geçici hareket kısıtlamaları ve toplu toplantıların yasaklanması da dahil edildi.<ref>{{Web kaynağı | url = https://astanatimes.com/2022/01/kazakhstan-declares-state-of-emergency-after-fuel-price-protests/ | başlık = Kazakhstan Declares State of Emergency After Fuel Price Protests | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | tarih = 5 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = The Astana Times | ad = Assel | soyadı = Satubaldina | ad2 = Zhanna Shayakhmetova in Nation on 5 | soyadı2 = January 2022 | arşivengelli = evet | arşiv-url = https://web.archive.org/web/20220105175138/https://astanatimes.com/2022/01/kazakhstan-declares-state-of-emergency-after-fuel-price-protests/ | arşiv-tarihi = 5 Ocak 2022 | ölüurl = hayır }}</ref> Televizyonda yayınlanan bir konuşmada, cumhurbaşkanı protestocuları baskı altına almakla tehdit etti ve "Mümkün olduğunca sert davranmayı planlıyorum" dedi ve ülkeden kaçmak gibi bir niyeti olmadığını söyledi.<ref name=":8" /> |
||
=== 6 Ocak === |
=== 6 Ocak === |
||
[[İçişleri Bakanlığı (Kazakistan)|Kazakistan İçişleri Bakanlığı]], "Almatı polis teşkilatı çalışanları Karasay-batyr ve Masanchi sokaklarında temizlik operasyonu başlattı. Yasakları ihlal edenlerin yakalanması için tedbirler alınıyor. Toplamda 2 bin kişi karakola götürüldü." açıklamasını yaptı.<ref>{{Web kaynağı | url = https://tass.com/world/1384529 | başlık = Police detain nearly 2,000 protesters in Almaty | erişimtarihi = 6 Ocak 2022 | çalışma = TASS | arşivengelli = evet}}</ref> |
[[İçişleri Bakanlığı (Kazakistan)|Kazakistan İçişleri Bakanlığı]], "Almatı polis teşkilatı çalışanları Karasay-batyr ve Masanchi sokaklarında temizlik operasyonu başlattı. Yasakları ihlal edenlerin yakalanması için tedbirler alınıyor. Toplamda 2 bin kişi karakola götürüldü." açıklamasını yaptı.<ref>{{Web kaynağı | url = https://tass.com/world/1384529 | başlık = Police detain nearly 2,000 protesters in Almaty | erişimtarihi = 6 Ocak 2022 | çalışma = TASS | arşivengelli = evet | arşiv-url = https://web.archive.org/web/20220106142034/https://tass.com/world/1384529 | arşiv-tarihi = 6 Ocak 2022 | ölüurl = hayır }}</ref> |
||
En az düzinelerce protestocu ve en az 12 polis memurunun öldüğü bildirildi. Almatı'daki tanıklar, hükûmet binalarının yağmalandığı veya ateşe verildiği ve yaygın yağmalamaların yaşandığı çeşitli kaos sahnelerini anlattı. İçişleri Bakanlığı, olaylar sırasında 2.298 kişinin tutuklandığını söylerken, polis sözcüsü Saltanat Azirbek devlet haber kanalı [[Khabar-24]]'e "düzinelerce saldırganın tasfiye edildiğini" söyledi.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.theguardian.com/world/2022/jan/06/protesters-police-die-amid-kazakhstan-unrest | başlık = Dozens of protesters and police dead amid Kazakhstan unrest | erişimtarihi = 6 Ocak 2022 | tarih = 6 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = the Guardian | arşivengelli = evet}}</ref> |
En az düzinelerce protestocu ve en az 12 polis memurunun öldüğü bildirildi. Almatı'daki tanıklar, hükûmet binalarının yağmalandığı veya ateşe verildiği ve yaygın yağmalamaların yaşandığı çeşitli kaos sahnelerini anlattı. İçişleri Bakanlığı, olaylar sırasında 2.298 kişinin tutuklandığını söylerken, polis sözcüsü Saltanat Azirbek devlet haber kanalı [[Khabar-24]]'e "düzinelerce saldırganın tasfiye edildiğini" söyledi.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.theguardian.com/world/2022/jan/06/protesters-police-die-amid-kazakhstan-unrest | başlık = Dozens of protesters and police dead amid Kazakhstan unrest | erişimtarihi = 6 Ocak 2022 | tarih = 6 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = the Guardian | arşivengelli = evet | arşiv-url = https://web.archive.org/web/20220106163532/https://www.theguardian.com/world/2022/jan/06/protesters-police-die-amid-kazakhstan-unrest | arşiv-tarihi = 6 Ocak 2022 | ölüurl = hayır }}</ref> |
||
3.000 Rus paraşütçü, 6 Ocak sabahı, Cumhurbaşkanı Tokayev'in [[Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü]]'ne yardım için resmî bir talepte bulunmasının ardından Kazakistan'a geldi. Ek olarak [[Ermenistan]], [[Belarus]], [[Kırgızistan]] ve [[Tacikistan]] da ülkeye asker gönderdi.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.themoscowtimes.com/2022/01/06/russias-involvement-in-kazakhstans-crisis-could-have-wide-implications-a75985 | başlık = Russia’s Involvement in Kazakhstan’s Crisis Could Have Wide Implications | erişimtarihi = 6 Ocak 2022 | tarih = 6 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = The Moscow Times | ad = Felix | soyadı = Light | arşivengelli = evet}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://www.theguardian.com/world/2022/jan/06/shots-heard-in-kazakhstan-as-protests-enter-third-day | başlık = Russian paratroopers arrive in Kazakhstan as unrest continues | erişimtarihi = 6 Ocak 2022 | tarih = 6 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = the Guardian | arşivengelli = evet}}</ref> |
3.000 Rus paraşütçü, 6 Ocak sabahı, Cumhurbaşkanı Tokayev'in [[Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü]]'ne yardım için resmî bir talepte bulunmasının ardından Kazakistan'a geldi. Ek olarak [[Ermenistan]], [[Belarus]], [[Kırgızistan]] ve [[Tacikistan]] da ülkeye asker gönderdi.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.themoscowtimes.com/2022/01/06/russias-involvement-in-kazakhstans-crisis-could-have-wide-implications-a75985 | başlık = Russia’s Involvement in Kazakhstan’s Crisis Could Have Wide Implications | erişimtarihi = 6 Ocak 2022 | tarih = 6 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = The Moscow Times | ad = Felix | soyadı = Light | arşivengelli = evet | arşiv-url = https://web.archive.org/web/20220106155942/https://www.themoscowtimes.com/2022/01/06/russias-involvement-in-kazakhstans-crisis-could-have-wide-implications-a75985 | arşiv-tarihi = 6 Ocak 2022 | ölüurl = hayır }}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://www.theguardian.com/world/2022/jan/06/shots-heard-in-kazakhstan-as-protests-enter-third-day | başlık = Russian paratroopers arrive in Kazakhstan as unrest continues | erişimtarihi = 6 Ocak 2022 | tarih = 6 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = the Guardian | arşivengelli = evet | arşiv-url = https://web.archive.org/web/20220106203038/https://www.theguardian.com/world/2022/jan/06/shots-heard-in-kazakhstan-as-protests-enter-third-day | arşiv-tarihi = 6 Ocak 2022 | ölüurl = hayır }}</ref> |
||
=== 7 Ocak === |
=== 7 Ocak === |
||
7 Ocak'ta, bir taviz olarak, Cumhurbaşkanı Tokayev, litre başına 50 [[tenge]]'lik araç yakıt fiyatlarına tavan uygulamasının 6 aylığına geri getirildiğini söyledi.<ref name=":12">{{Haber kaynağı|url=https://www.reuters.com/markets/commodities/protests-erupt-kazakhstan-after-fuel-price-rise-2022-01-04/|başlık=Kazakhstan declares state of emergency in protest-hit city, province|erişimtarihi=7 Ocak 2022|tarih=5 Ocak 2022|dil=İngilizce|çalışma=Reuters|soyadı=Reuters}}</ref><ref name=":13">{{Haber kaynağı|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-59896471|başlık=Kazakhstan unrest: Government restores fuel price cap after bloodshed|erişimtarihi=7 Ocak 2022|tarih=6 Ocak 2022|dil=en-GB|çalışma=BBC News}}</ref><ref name=":14">{{Web kaynağı | url = https://www.aa.com.tr/en/asia-pacific/kazakhstan-imposes-180-day-state-regulation-on-fuel-food-prices-amid-protests/2465999 | başlık = Kazakhstan imposes 180-day state regulation on fuel, food prices amid protests | erişimtarihi = 7 Ocak 2022 | çalışma = www.aa.com.tr | arşivengelli = evet}}</ref> |
7 Ocak'ta, bir taviz olarak, Cumhurbaşkanı Tokayev, litre başına 50 [[tenge]]'lik araç yakıt fiyatlarına tavan uygulamasının 6 aylığına geri getirildiğini söyledi.<ref name=":12">{{Haber kaynağı|url=https://www.reuters.com/markets/commodities/protests-erupt-kazakhstan-after-fuel-price-rise-2022-01-04/|başlık=Kazakhstan declares state of emergency in protest-hit city, province|erişimtarihi=7 Ocak 2022|tarih=5 Ocak 2022|dil=İngilizce|çalışma=Reuters|soyadı=Reuters|arşiv-url=https://web.archive.org/web/20220107075114/https://www.reuters.com/markets/commodities/protests-erupt-kazakhstan-after-fuel-price-rise-2022-01-04/|arşiv-tarihi=7 Ocak 2022|ölüurl=hayır}}</ref><ref name=":13">{{Haber kaynağı|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-59896471|başlık=Kazakhstan unrest: Government restores fuel price cap after bloodshed|erişimtarihi=7 Ocak 2022|tarih=6 Ocak 2022|dil=en-GB|çalışma=BBC News|arşiv-url=https://web.archive.org/web/20220106190233/https://www.bbc.com/news/world-asia-59896471|arşiv-tarihi=6 Ocak 2022|ölüurl=hayır}}</ref><ref name=":14">{{Web kaynağı | url = https://www.aa.com.tr/en/asia-pacific/kazakhstan-imposes-180-day-state-regulation-on-fuel-food-prices-amid-protests/2465999 | başlık = Kazakhstan imposes 180-day state regulation on fuel, food prices amid protests | erişimtarihi = 7 Ocak 2022 | çalışma = www.aa.com.tr | arşivengelli = evet | arşiv-url = https://web.archive.org/web/20220107094106/https://www.aa.com.tr/en/asia-pacific/kazakhstan-imposes-180-day-state-regulation-on-fuel-food-prices-amid-protests/2465999 | arşiv-tarihi = 7 Ocak 2022 | ölüurl = hayır }}</ref> |
||
Tokayev yaptığı açıklamada, "Ülkenin tüm bölgelerinde anayasal düzen büyük ölçüde restore edildi" dedi.<ref name=":11">{{Haber kaynağı|url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/kazakh-president-says-constitutional-order-has-mostly-been-restored-2022-01-07/|başlık=Kazakh president gives shoot-to-kill order to put down uprising|erişimtarihi=7 Ocak 2022|tarih=7 Ocak 2022|dil=İngilizce|çalışma=Reuters|ad=Olzhas|soyadı=Auyezov}}</ref><ref name=":15">{{Haber kaynağı|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-59900037|başlık=Kazakhstan unrest: Fresh gunfire as president says order largely restored|erişimtarihi=7 Ocak 2022|tarih=7 Ocak 2022|dil=en-GB|çalışma=BBC News}}</ref><ref name=":16">{{Web kaynağı | url = https://www.voanews.com/amp/kazakh-president-constitutional-order-restored/6386592.html | başlık = Kazakh President: Constitutional Order Restored | erişimtarihi = 7 Ocak 2022 | çalışma = www.voanews.com | arşivengelli = evet}}</ref> Ayrıca, protestoculara 'haydutlar ve teröristler' diyerek ve güç kullanımının devam edeceğini söyleyerek, askerlere herhangi bir uyarıda bulunmadan ateş etme emri verdiğini açıkladı.<ref name=":17">{{Web kaynağı | url = https://www.aljazeera.com/news/2022/1/7/more-killed-as-kazakh-leader-says-order-restored-live-updates | başlık = ‘Shoot to kill without warning’: Kazakh leader to troops | erişimtarihi = 7 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = www.aljazeera.com | ad = Anealla Safdar,David | soyadı = Child | arşivengelli = evet}}</ref><ref name=":18">{{Web kaynağı | url = https://www.theguardian.com/world/2022/jan/07/kazakhstan-protests-thousands-detained-as-president-says-order-mostly-restored | başlık = Kazakhstan president says he gave order to ‘open fire with lethal force’ | erişimtarihi = 7 Ocak 2022 | tarih = 7 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = the Guardian | arşivengelli = evet}}</ref><ref name=":19">{{Web kaynağı | url = https://apnews.com/article/kazakhstan-law-enforcement-agencies-6dc8df9639367c3845aa00a008072997 | başlık = Kazakh president: Forces can shoot to kill to quell unrest | erişimtarihi = 7 Ocak 2022 | tarih = 7 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = AP NEWS | arşivengelli = evet}}</ref> Cumhurbaşkanı yaptığı ulusa sesleniş konuşmasında, “Tarafların sorunlara barışçıl bir çözüm bulmak için müzakere etmeleri için yurtdışından çağrılar duyuyoruz, bu sadece saçmalık. Suçlular ve katillerle ne tür pazarlıklar olabilir? Bunların yok edilmesi gerekiyor ve bu yapılacak.” dedi. Ayrıca [[Rusya]]'ya düzenin sağlanması konusunda yardım etmek için asker gönderdiği için teşekkür etti.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.nytimes.com/2022/01/07/world/asia/kazakhstan-protests.html|başlık=Kazakhstan’s President Says Security Forces Can ‘Fire Without Warning’ to Quell Unrest|erişimtarihi=7 Ocak 2022|tarih=7 Ocak 2022|dil=en-US|çalışma=The New York Times|ad=Ivan|soyadı=Nechepurenko|ad2=Valerie|ad3=Marc|soyadı2=Hopkins|soyadı3=Santora|issn=0362-4331}}</ref> |
Tokayev yaptığı açıklamada, "Ülkenin tüm bölgelerinde anayasal düzen büyük ölçüde restore edildi" dedi.<ref name=":11">{{Haber kaynağı|url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/kazakh-president-says-constitutional-order-has-mostly-been-restored-2022-01-07/|başlık=Kazakh president gives shoot-to-kill order to put down uprising|erişimtarihi=7 Ocak 2022|tarih=7 Ocak 2022|dil=İngilizce|çalışma=Reuters|ad=Olzhas|soyadı=Auyezov|arşiv-url=https://web.archive.org/web/20220107171733/https://www.reuters.com/world/asia-pacific/kazakh-president-says-constitutional-order-has-mostly-been-restored-2022-01-07/|arşiv-tarihi=7 Ocak 2022|ölüurl=hayır}}</ref><ref name=":15">{{Haber kaynağı|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-59900037|başlık=Kazakhstan unrest: Fresh gunfire as president says order largely restored|erişimtarihi=7 Ocak 2022|tarih=7 Ocak 2022|dil=en-GB|çalışma=BBC News|arşiv-url=https://web.archive.org/web/20220106210210/https://www.bbc.com/news/world-asia-59900037|arşiv-tarihi=6 Ocak 2022|ölüurl=hayır}}</ref><ref name=":16">{{Web kaynağı | url = https://www.voanews.com/amp/kazakh-president-constitutional-order-restored/6386592.html | başlık = Kazakh President: Constitutional Order Restored | erişimtarihi = 7 Ocak 2022 | çalışma = www.voanews.com | arşivengelli = evet | arşiv-url = https://web.archive.org/web/20220107094103/https://www.voanews.com/amp/kazakh-president-constitutional-order-restored/6386592.html | arşiv-tarihi = 7 Ocak 2022 | ölüurl = hayır }}</ref> Ayrıca, protestoculara 'haydutlar ve teröristler' diyerek ve güç kullanımının devam edeceğini söyleyerek, askerlere herhangi bir uyarıda bulunmadan ateş etme emri verdiğini açıkladı.<ref name=":17">{{Web kaynağı | url = https://www.aljazeera.com/news/2022/1/7/more-killed-as-kazakh-leader-says-order-restored-live-updates | başlık = ‘Shoot to kill without warning’: Kazakh leader to troops | erişimtarihi = 7 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = www.aljazeera.com | ad = Anealla Safdar,David | soyadı = Child | arşivengelli = evet | arşiv-url = https://web.archive.org/web/20220108223801/https://www.aljazeera.com/news/2022/1/7/more-killed-as-kazakh-leader-says-order-restored-live-updates | arşiv-tarihi = 8 Ocak 2022 | ölüurl = hayır }}</ref><ref name=":18">{{Web kaynağı | url = https://www.theguardian.com/world/2022/jan/07/kazakhstan-protests-thousands-detained-as-president-says-order-mostly-restored | başlık = Kazakhstan president says he gave order to ‘open fire with lethal force’ | erişimtarihi = 7 Ocak 2022 | tarih = 7 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = the Guardian | arşivengelli = evet | arşiv-url = https://web.archive.org/web/20220107123204/https://www.theguardian.com/world/2022/jan/07/kazakhstan-protests-thousands-detained-as-president-says-order-mostly-restored | arşiv-tarihi = 7 Ocak 2022 | ölüurl = hayır }}</ref><ref name=":19">{{Web kaynağı | url = https://apnews.com/article/kazakhstan-law-enforcement-agencies-6dc8df9639367c3845aa00a008072997 | başlık = Kazakh president: Forces can shoot to kill to quell unrest | erişimtarihi = 7 Ocak 2022 | tarih = 7 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = AP NEWS | arşivengelli = evet | arşiv-url = https://web.archive.org/web/20220108011958/https://apnews.com/article/kazakhstan-law-enforcement-agencies-6dc8df9639367c3845aa00a008072997 | arşiv-tarihi = 8 Ocak 2022 | ölüurl = hayır }}</ref> Cumhurbaşkanı yaptığı ulusa sesleniş konuşmasında, “Tarafların sorunlara barışçıl bir çözüm bulmak için müzakere etmeleri için yurtdışından çağrılar duyuyoruz, bu sadece saçmalık. Suçlular ve katillerle ne tür pazarlıklar olabilir? Bunların yok edilmesi gerekiyor ve bu yapılacak.” dedi. Ayrıca [[Rusya]]'ya düzenin sağlanması konusunda yardım etmek için asker gönderdiği için teşekkür etti.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.nytimes.com/2022/01/07/world/asia/kazakhstan-protests.html|başlık=Kazakhstan’s President Says Security Forces Can ‘Fire Without Warning’ to Quell Unrest|erişimtarihi=7 Ocak 2022|tarih=7 Ocak 2022|dil=en-US|çalışma=The New York Times|ad=Ivan|soyadı=Nechepurenko|ad2=Valerie|ad3=Marc|soyadı2=Hopkins|soyadı3=Santora|issn=0362-4331|arşiv-url=https://web.archive.org/web/20220107090005/https://www.nytimes.com/2022/01/07/world/asia/kazakhstan-protests.html|arşiv-tarihi=7 Ocak 2022|ölüurl=hayır}}</ref> |
||
[[Rusya Federasyonu Savunma Bakanlığı]], 70'den fazla uçağın Rus birliklerini Kazakistan'a getirmek için gece gündüz uçtuğunu ve şimdi [[Almatı]]'nın [[Almatı Havalimanı|ana havalimanının]] kontrol altına alınmasına yardımcı olduklarını belirtti.<ref name=":11" /> Bazı Rus medya kaynaklarına göre, eski cumhurbaşkanı [[Nursultan Nazarbayev]], üç kızı ve aileleriyle birlikte ülkeyi terk etmişti. Nazarbayev'in nereye gittiği belli değildi ama görünüşe göre sağlık nedenleriyle ülkeyi terk etmişti.<ref>{{Web kaynağı | url = https://halktv.com.tr/dunya/iddia-nazarbayev-ve-ailesi-kazakistani-terketti-659625h | başlık = İddia: Nazarbayev ve ailesi Kazakistan’ı terketti | erişimtarihi = 7 Ocak 2022 | dil = Türkçe | çalışma = Halk TV | arşivengelli = evet}}</ref> |
[[Rusya Federasyonu Savunma Bakanlığı]], 70'den fazla uçağın Rus birliklerini Kazakistan'a getirmek için gece gündüz uçtuğunu ve şimdi [[Almatı]]'nın [[Almatı Havalimanı|ana havalimanının]] kontrol altına alınmasına yardımcı olduklarını belirtti.<ref name=":11" /> Bazı Rus medya kaynaklarına göre, eski cumhurbaşkanı [[Nursultan Nazarbayev]], üç kızı ve aileleriyle birlikte ülkeyi terk etmişti. Nazarbayev'in nereye gittiği belli değildi ama görünüşe göre sağlık nedenleriyle ülkeyi terk etmişti.<ref>{{Web kaynağı | url = https://halktv.com.tr/dunya/iddia-nazarbayev-ve-ailesi-kazakistani-terketti-659625h | başlık = İddia: Nazarbayev ve ailesi Kazakistan’ı terketti | erişimtarihi = 7 Ocak 2022 | dil = Türkçe | çalışma = Halk TV | arşivengelli = evet | arşiv-url = https://web.archive.org/web/20220107132201/https://halktv.com.tr/dunya/iddia-nazarbayev-ve-ailesi-kazakistani-terketti-659625h | arşiv-tarihi = 7 Ocak 2022 | ölüurl = hayır }}</ref> |
||
Fransa'da bulunan [[Kazakistan'ın Demokratik Seçimi]] lideri [[Muhtar Ablyazov]] [[Reuters]]'a; "Kendimi muhalefetin lideri olarak görüyorum". Batı'nın Kazakistan'ı Moskova'nın yörüngesinden çekmesi gerektiğini, aksi takdirde [[Rusya devlet başkanı]] [[Vladimir Putin]]'in ülke devletini "[[Sovyetler Birliği]] gibi bir yapıya" çekeceğini söyledi.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.reuters.com/world/exclusive-west-must-stand-up-russia-kazakhstan-dissident-former-banker-says-2022-01-07/|başlık=West must stand up to Russia in Kazakhstan, opposition leader says|erişimtarihi=7 Ocak 2022|tarih=7 Ocak 2022|dil=İngilizce|çalışma=Reuters|ad=Guy|soyadı=Faulconbridge}}</ref> |
Fransa'da bulunan [[Kazakistan'ın Demokratik Seçimi]] lideri [[Muhtar Ablyazov]] [[Reuters]]'a; "Kendimi muhalefetin lideri olarak görüyorum". Batı'nın Kazakistan'ı Moskova'nın yörüngesinden çekmesi gerektiğini, aksi takdirde [[Rusya devlet başkanı]] [[Vladimir Putin]]'in ülke devletini "[[Sovyetler Birliği]] gibi bir yapıya" çekeceğini söyledi.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.reuters.com/world/exclusive-west-must-stand-up-russia-kazakhstan-dissident-former-banker-says-2022-01-07/|başlık=West must stand up to Russia in Kazakhstan, opposition leader says|erişimtarihi=7 Ocak 2022|tarih=7 Ocak 2022|dil=İngilizce|çalışma=Reuters|ad=Guy|soyadı=Faulconbridge|arşiv-url=https://web.archive.org/web/20220107102256/https://www.reuters.com/world/exclusive-west-must-stand-up-russia-kazakhstan-dissident-former-banker-says-2022-01-07/|arşiv-tarihi=7 Ocak 2022|ölüurl=hayır}}</ref> |
||
Kazak hükûmeti [[Almatı]]'da 7 polis memurunun daha öldürüldüğünü duyurdu.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.aa.com.tr/en/world/at-least-18-security-officers-killed-in-protests-in-kazakhstan/2467548 | başlık = At least 18 security officers killed in protests in Kazakhstan | erişimtarihi = 7 Ocak 2022 | çalışma = www.aa.com.tr | arşivengelli = evet}}</ref> |
Kazak hükûmeti [[Almatı]]'da 7 polis memurunun daha öldürüldüğünü duyurdu.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.aa.com.tr/en/world/at-least-18-security-officers-killed-in-protests-in-kazakhstan/2467548 | başlık = At least 18 security officers killed in protests in Kazakhstan | erişimtarihi = 7 Ocak 2022 | çalışma = www.aa.com.tr | arşivengelli = evet | arşiv-url = https://web.archive.org/web/20220107012527/https://www.aa.com.tr/en/world/at-least-18-security-officers-killed-in-protests-in-kazakhstan/2467548 | arşiv-tarihi = 7 Ocak 2022 | ölüurl = hayır }}</ref> |
||
=== 8 Ocak === |
=== 8 Ocak === |
||
8 Ocak'ta, Kazakistan İstihbarat Teşkilatı, [[Ulusal Güvenlik Kurulu (Kazakistan)|Ulusal Güvenlik Kurulu]]'nun eski başkanı [[Kerim Mesimov]]'un [[vatana ihanet]] şüphesiyle tutuklandığını söyledi ve [[Reuters]] tutuklamayı "eski Sovyet cumhuriyeti bir huzursuzluk dalgasını bastırıyor ve artmaya başlıyor" olarak nitelendirdi.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/kazakhstan-detains-ex-security-chief-crisis-convulses-nation-2022-01-08/|başlık=Ex-security chief arrested as Kazakhstan presses crackdown on unrest|erişimtarihi=8 Ocak 2022|tarih=8 Ocak 2022|dil=İngilizce|çalışma=Reuters|ad=Olzhas|soyadı=Auyezov|ad2=Tamara|soyadı2=Vaal}}</ref> |
8 Ocak'ta, Kazakistan İstihbarat Teşkilatı, [[Ulusal Güvenlik Kurulu (Kazakistan)|Ulusal Güvenlik Kurulu]]'nun eski başkanı [[Kerim Mesimov]]'un [[vatana ihanet]] şüphesiyle tutuklandığını söyledi ve [[Reuters]] tutuklamayı "eski Sovyet cumhuriyeti bir huzursuzluk dalgasını bastırıyor ve artmaya başlıyor" olarak nitelendirdi.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/kazakhstan-detains-ex-security-chief-crisis-convulses-nation-2022-01-08/|başlık=Ex-security chief arrested as Kazakhstan presses crackdown on unrest|erişimtarihi=8 Ocak 2022|tarih=8 Ocak 2022|dil=İngilizce|çalışma=Reuters|ad=Olzhas|soyadı=Auyezov|ad2=Tamara|soyadı2=Vaal|arşiv-url=https://web.archive.org/web/20220108094730/https://www.reuters.com/world/asia-pacific/kazakhstan-detains-ex-security-chief-crisis-convulses-nation-2022-01-08/|arşiv-tarihi=8 Ocak 2022|ölüurl=hayır}}</ref> |
||
Kazakistan İçişleri Bakanlığı, protestolar sırasında 4.404 kişinin gözaltına alındığını ve en az 40 kişinin hayatını kaybettiğini duyurdu.<ref>{{Web kaynağı | url = https://marketresearchtelecast.com/gas-price-protests-in-kazakhstan-leave-at-least-40-dead-and-more-than-4400-arrested/240019/ | başlık = Gas price protests in Kazakhstan leave at least 40 dead and more than 4,400 arrested | erişimtarihi = 8 Ocak 2022 | tarih = 8 Ocak 2022 | dil = en-US | çalışma = Market Research Telecast | arşivengelli = evet}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://tass.com/world/1384977 | başlık = Kazakhstan police detain over 4,400 people in riots | erişimtarihi = 8 Ocak 2022 | çalışma = TASS | arşivengelli = evet}}</ref> |
Kazakistan İçişleri Bakanlığı, protestolar sırasında 4.404 kişinin gözaltına alındığını ve en az 40 kişinin hayatını kaybettiğini duyurdu.<ref>{{Web kaynağı | url = https://marketresearchtelecast.com/gas-price-protests-in-kazakhstan-leave-at-least-40-dead-and-more-than-4400-arrested/240019/ | başlık = Gas price protests in Kazakhstan leave at least 40 dead and more than 4,400 arrested | erişimtarihi = 8 Ocak 2022 | tarih = 8 Ocak 2022 | dil = en-US | çalışma = Market Research Telecast | arşivengelli = evet | arşiv-url = https://web.archive.org/web/20220108170648/https://marketresearchtelecast.com/gas-price-protests-in-kazakhstan-leave-at-least-40-dead-and-more-than-4400-arrested/240019/ | arşiv-tarihi = 8 Ocak 2022 | ölüurl = hayır }}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://tass.com/world/1384977 | başlık = Kazakhstan police detain over 4,400 people in riots | erişimtarihi = 8 Ocak 2022 | çalışma = TASS | arşivengelli = evet | arşiv-url = https://web.archive.org/web/20220108091745/https://tass.com/world/1384977 | arşiv-tarihi = 8 Ocak 2022 | ölüurl = hayır }}</ref> |
||
=== 9 Ocak === |
=== 9 Ocak === |
||
9 Ocak'ta İçişleri Bakanlığı, ilk tahminlerin maddi hasarın yaklaşık 175 milyon avro olduğunu, 100'den fazla işyeri ve bankanın saldırıya uğradığını ve yağmalandığını, yaklaşık 400 aracın ise hurda hale getirildiğini açıkladı. Bakanlık, olaylarla ilgili 125 ayrı soruşturma kapsamında 160'tan fazla kişinin öldürüldüğünü ve 5.000'den fazla kişinin sorgulanmak üzere tutuklandığını doğruladı.<ref name=":20">{{Web kaynağı | url = https://www.aljazeera.com/news/2022/1/9/more-than-5000-arrested-since-riots-erupted-a-week-ago | başlık = Kazakhstan: More than 160 killed, 5,000 arrested during riots | erişimtarihi = 10 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = www.aljazeera.com | arşivengelli = evet}}</ref> Ayrıca bakanlık, 2.200'den fazla kişinin tedavi gördüğünü ve yaklaşık 1.300 güvenlik görevlisinin yaralandığını da bildirdi.<ref>{{Web kaynağı | url = https://apnews.com/article/europe-russia-kazakhstan-almaty-e8041ebee995d41050e6919ea0cdca64 | başlık = Kazakhstan says 164 killed in last week's protests | erişimtarihi = 10 Ocak 2022 | tarih = 9 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = AP NEWS | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220109110734/https://apnews.com/article/europe-russia-kazakhstan-almaty-e8041ebee995d41050e6919ea0cdca64 | arşivtarihi = 9 Ocak 2022}}</ref> [[Kazakistan cumhurbaşkanı|Kazakistan cumhurbaşkanlığı]] ofisi, toplamda 5.800 kişinin gözaltına alındığını söyledi.<ref>{{Web kaynağı | url = https://arab.news/jd8dq | başlık = Kazakhstan says 5,800 detained in week of protests | erişimtarihi = 10 Ocak 2022 | tarih = 9 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = Arab News | arşivengelli = evet}}</ref> Sağlık Bakanlığı, ikisi çocuk olmak üzere toplam 164 kişinin öldürüldüğünü söyledi. Ayrıca Kazakistan'ın en büyük şehri [[Almatı]]'da da 103 kişinin hayatını kaybettiği belirtildi. İçişleri bakanı [[Erlan Turgumbayev]] düzenlediği basın toplantısında, "Bugün ülkenin tüm bölgelerinde durum istikrara kavuştu... Ülkede düzeni yeniden sağlamak için terörle mücadele operasyonu devam ediyor" dedi.<ref name=":20" /> |
9 Ocak'ta İçişleri Bakanlığı, ilk tahminlerin maddi hasarın yaklaşık 175 milyon avro olduğunu, 100'den fazla işyeri ve bankanın saldırıya uğradığını ve yağmalandığını, yaklaşık 400 aracın ise hurda hale getirildiğini açıkladı. Bakanlık, olaylarla ilgili 125 ayrı soruşturma kapsamında 160'tan fazla kişinin öldürüldüğünü ve 5.000'den fazla kişinin sorgulanmak üzere tutuklandığını doğruladı.<ref name=":20">{{Web kaynağı | url = https://www.aljazeera.com/news/2022/1/9/more-than-5000-arrested-since-riots-erupted-a-week-ago | başlık = Kazakhstan: More than 160 killed, 5,000 arrested during riots | erişimtarihi = 10 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = www.aljazeera.com | arşivengelli = evet | arşiv-url = https://web.archive.org/web/20220109222940/https://www.aljazeera.com/news/2022/1/9/more-than-5000-arrested-since-riots-erupted-a-week-ago | arşiv-tarihi = 9 Ocak 2022 | ölüurl = hayır }}</ref> Ayrıca bakanlık, 2.200'den fazla kişinin tedavi gördüğünü ve yaklaşık 1.300 güvenlik görevlisinin yaralandığını da bildirdi.<ref>{{Web kaynağı | url = https://apnews.com/article/europe-russia-kazakhstan-almaty-e8041ebee995d41050e6919ea0cdca64 | başlık = Kazakhstan says 164 killed in last week's protests | erişimtarihi = 10 Ocak 2022 | tarih = 9 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = AP NEWS | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220109110734/https://apnews.com/article/europe-russia-kazakhstan-almaty-e8041ebee995d41050e6919ea0cdca64 | arşivtarihi = 9 Ocak 2022}}</ref> [[Kazakistan cumhurbaşkanı|Kazakistan cumhurbaşkanlığı]] ofisi, toplamda 5.800 kişinin gözaltına alındığını söyledi.<ref>{{Web kaynağı | url = https://arab.news/jd8dq | başlık = Kazakhstan says 5,800 detained in week of protests | erişimtarihi = 10 Ocak 2022 | tarih = 9 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = Arab News | arşivengelli = evet}}</ref> Sağlık Bakanlığı, ikisi çocuk olmak üzere toplam 164 kişinin öldürüldüğünü söyledi. Ayrıca Kazakistan'ın en büyük şehri [[Almatı]]'da da 103 kişinin hayatını kaybettiği belirtildi. İçişleri bakanı [[Erlan Turgumbayev]] düzenlediği basın toplantısında, "Bugün ülkenin tüm bölgelerinde durum istikrara kavuştu... Ülkede düzeni yeniden sağlamak için terörle mücadele operasyonu devam ediyor" dedi.<ref name=":20" /> |
||
=== 10 Ocak === |
=== 10 Ocak === |
||
10 Ocak'ta [[Kazakistan hükûmeti|hükûmet]] protestolarda hayatını kaybeden onlarca kişi için bir günlük yas ilan etti. Kazakistan İçişleri Bakanlığı, ülke genelinde toplam 7.939 kişinin gözaltına alındığını bildirdi. Kazakistan'ın istihbarat ve terörle mücadele kurumu olan [[Ulusal Güvenlik Kurulu (Kazakistan)|Ulusal Güvenlik Kurulu]], ülkedeki durumun "istikrarlı hale geldiğini ve kontrol altında olduğunu" söyledi.<ref name=":21">{{Web kaynağı | url = https://apnews.com/article/kazakhstan-europe-national-security-terrorism-2c026ecb00584aba668f320d4482d0f1 | başlık = Nearly 8,000 detained in Kazakhstan over violent protests | erişimtarihi = 10 Ocak 2022 | tarih = 10 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = AP NEWS | arşivengelli = evet}}</ref> Tokayev, protestoları "darbe girişimi" olarak nitelendirdi.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.rbc.ru/politics/10/01/2022/61dbe3519a79471ffb313e6c | başlık = Токаев заявил о попытке госпереворота в Казахстане | erişimtarihi = 10 Ocak 2022 | dil = ru | çalışma = РБК | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220110075234/https://www.rbc.ru/politics/10/01/2022/61dbe3519a79471ffb313e6c | arşivtarihi = 10 Ocak 2022}}</ref> Hükûmet ayrıca, geçen hafta kamu binalarına ve güvenlik güçlerine saldıranlar arasında "yabancı eğitimli İslamcı radikallerin" olduğunu ve polisin durumu kontrol altına almak için şu anda yaklaşık 8 bin kişiyi gözaltına aldığını belirtti.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.scmp.com/news/world/russia-central-asia/article/3162811/kazakhstan-blames-foreign-trained-islamic-radicals | başlık = Kazakhstan blames foreign-trained Islamic radicals for unrest | erişimtarihi = 10 Ocak 2022 | tarih = 10 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = South China Morning Post | arşivengelli = evet}}</ref> |
10 Ocak'ta [[Kazakistan hükûmeti|hükûmet]] protestolarda hayatını kaybeden onlarca kişi için bir günlük yas ilan etti. Kazakistan İçişleri Bakanlığı, ülke genelinde toplam 7.939 kişinin gözaltına alındığını bildirdi. Kazakistan'ın istihbarat ve terörle mücadele kurumu olan [[Ulusal Güvenlik Kurulu (Kazakistan)|Ulusal Güvenlik Kurulu]], ülkedeki durumun "istikrarlı hale geldiğini ve kontrol altında olduğunu" söyledi.<ref name=":21">{{Web kaynağı | url = https://apnews.com/article/kazakhstan-europe-national-security-terrorism-2c026ecb00584aba668f320d4482d0f1 | başlık = Nearly 8,000 detained in Kazakhstan over violent protests | erişimtarihi = 10 Ocak 2022 | tarih = 10 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = AP NEWS | arşivengelli = evet | arşiv-url = https://web.archive.org/web/20220110093014/https://apnews.com/article/kazakhstan-europe-national-security-terrorism-2c026ecb00584aba668f320d4482d0f1 | arşiv-tarihi = 10 Ocak 2022 | ölüurl = hayır }}</ref> Tokayev, protestoları "darbe girişimi" olarak nitelendirdi.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.rbc.ru/politics/10/01/2022/61dbe3519a79471ffb313e6c | başlık = Токаев заявил о попытке госпереворота в Казахстане | erişimtarihi = 10 Ocak 2022 | dil = ru | çalışma = РБК | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220110075234/https://www.rbc.ru/politics/10/01/2022/61dbe3519a79471ffb313e6c | arşivtarihi = 10 Ocak 2022}}</ref> Hükûmet ayrıca, geçen hafta kamu binalarına ve güvenlik güçlerine saldıranlar arasında "yabancı eğitimli İslamcı radikallerin" olduğunu ve polisin durumu kontrol altına almak için şu anda yaklaşık 8 bin kişiyi gözaltına aldığını belirtti.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.scmp.com/news/world/russia-central-asia/article/3162811/kazakhstan-blames-foreign-trained-islamic-radicals | başlık = Kazakhstan blames foreign-trained Islamic radicals for unrest | erişimtarihi = 10 Ocak 2022 | tarih = 10 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = South China Morning Post | arşivengelli = evet | arşiv-url = https://web.archive.org/web/20220110082909/https://www.scmp.com/news/world/russia-central-asia/article/3162811/kazakhstan-blames-foreign-trained-islamic-radicals | arşiv-tarihi = 10 Ocak 2022 | ölüurl = hayır }}</ref> |
||
[[Almatı]]'daki beş günlük internet kesintisinin ardından internet bağlantısı yeniden sağlandı.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-59927267|başlık=Kazakhstan unrest: Internet returns to Almaty following a five day outage|erişimtarihi=10 Ocak 2022|tarih=10 Ocak 2022|dil=en-GB|çalışma=BBC News}}</ref> |
[[Almatı]]'daki beş günlük internet kesintisinin ardından internet bağlantısı yeniden sağlandı.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-59927267|başlık=Kazakhstan unrest: Internet returns to Almaty following a five day outage|erişimtarihi=10 Ocak 2022|tarih=10 Ocak 2022|dil=en-GB|çalışma=BBC News|arşiv-url=https://web.archive.org/web/20220110015818/https://www.bbc.com/news/world-asia-59927267|arşiv-tarihi=10 Ocak 2022|ölüurl=hayır}}</ref> |
||
=== 11 Ocak === |
=== 11 Ocak === |
||
11 Ocak'ta, [[Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü]]'nün video bağlantısıyla çevrimiçi bir toplantısında yaptığı konuşmada Tokayev, Kazakistan'da düzenin artık yeniden sağlandığını ve protestoların "bittiğini" söyledi.<ref name=":22">{{Haber kaynağı|url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/president-kazakhstan-says-he-has-weathered-attempted-coup-detat-2022-01-10/|başlık=President of Kazakhstan says he has weathered attempted coup d'etat|erişimtarihi=11 Ocak 2022|tarih=11 Ocak 2022|dil=İngilizce|çalışma=Reuters|soyadı=Reuters}}</ref> [[Rusya devlet başkanı|Rusya Devlet başkanı]] [[Vladimir Putin]], Kazakistan'ı "yabancı destekli terörist ayaklanma" olarak nitelendirdiği şeyden koruyarak zafer kazandığını iddia etti ve diğer eski Sovyet devletlerinin liderlerine Moskova liderliğindeki bir ittifakın (KGAÖ) onları da koruyacağına söz verdi.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/kazakhstan-detains-7939-people-over-unrest-2022-01-10/|başlık=Putin claims victory in defending Kazakhstan from revolt|erişimtarihi=11 Ocak 2022|tarih=10 Ocak 2022|dil=İngilizce|çalışma=Reuters|ad=Tamara|soyadı=Vaal}}</ref> |
11 Ocak'ta, [[Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü]]'nün video bağlantısıyla çevrimiçi bir toplantısında yaptığı konuşmada Tokayev, Kazakistan'da düzenin artık yeniden sağlandığını ve protestoların "bittiğini" söyledi.<ref name=":22">{{Haber kaynağı|url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/president-kazakhstan-says-he-has-weathered-attempted-coup-detat-2022-01-10/|başlık=President of Kazakhstan says he has weathered attempted coup d'etat|erişimtarihi=11 Ocak 2022|tarih=11 Ocak 2022|dil=İngilizce|çalışma=Reuters|soyadı=Reuters|arşiv-url=https://web.archive.org/web/20220111000910/https://www.reuters.com/world/asia-pacific/president-kazakhstan-says-he-has-weathered-attempted-coup-detat-2022-01-10/|arşiv-tarihi=11 Ocak 2022|ölüurl=hayır}}</ref> [[Rusya devlet başkanı|Rusya Devlet başkanı]] [[Vladimir Putin]], Kazakistan'ı "yabancı destekli terörist ayaklanma" olarak nitelendirdiği şeyden koruyarak zafer kazandığını iddia etti ve diğer eski Sovyet devletlerinin liderlerine Moskova liderliğindeki bir ittifakın (KGAÖ) onları da koruyacağına söz verdi.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/kazakhstan-detains-7939-people-over-unrest-2022-01-10/|başlık=Putin claims victory in defending Kazakhstan from revolt|erişimtarihi=11 Ocak 2022|tarih=10 Ocak 2022|dil=İngilizce|çalışma=Reuters|ad=Tamara|soyadı=Vaal|arşiv-url=https://web.archive.org/web/20220111021034/https://www.reuters.com/world/asia-pacific/kazakhstan-detains-7939-people-over-unrest-2022-01-10/|arşiv-tarihi=11 Ocak 2022|ölüurl=hayır}}</ref> |
||
Tokayev, yaşananlarla ilgili olarak [[Kazakistan Cumhuriyeti Parlamentosu Meclisi|mecliste]] yaptığı konuşmada, halkın gelir eşitsizliği konusundaki hoşnutsuzluğunu kabul etti ve [[Nursultan Nazarbayev]] ve arkadaşlarını varlıkları nedeniyle eleştirdi. Halkın hoşnutsuzluğunun haklı olduğunu ve eski cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev'in ortaklarının servetlerini halkla paylaşmalarını istediğini söyledi. Tokayev parlamentoya yaptığı konuşmada, “Nazarbayev sayesinde ülkede çok karlı bir grup şirket ve uluslararası standartların bile üzerinde zengin bir grup insan ortaya çıktı, bence Kazakistan halkına olan borçlarını ödemelerinin ve onlara yardım etmelerinin zamanı geldi." Finansal sisteme, "her şey arkadaşlar için, yasalar herkes için" ilkesine dayanan büyük iş gruplarının hakim olduğunu söylemeye devam etti. Ayrıca servet açığını daraltma, madencilik sektöründeki vergileri artırma ve devlet alımlarındaki ve Nazarbayev'in ortaklarının ticari çıkarlarının olduğu alanlardaki usulsüzlükleri ortadan kaldırma girişimlerinden de bahsetti.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/kazakhstan-detains-almost-10000-over-deadly-unrest-2022-01-11/|başlık=Russian troops to quit Kazakhstan, says president, taking aim at the elite|erişimtarihi=12 Ocak 2022|tarih=11 Ocak 2022|dil=İngilizce|çalışma=Reuters|ad=Tamara|soyadı=Vaal}}</ref> |
Tokayev, yaşananlarla ilgili olarak [[Kazakistan Cumhuriyeti Parlamentosu Meclisi|mecliste]] yaptığı konuşmada, halkın gelir eşitsizliği konusundaki hoşnutsuzluğunu kabul etti ve [[Nursultan Nazarbayev]] ve arkadaşlarını varlıkları nedeniyle eleştirdi. Halkın hoşnutsuzluğunun haklı olduğunu ve eski cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev'in ortaklarının servetlerini halkla paylaşmalarını istediğini söyledi. Tokayev parlamentoya yaptığı konuşmada, “Nazarbayev sayesinde ülkede çok karlı bir grup şirket ve uluslararası standartların bile üzerinde zengin bir grup insan ortaya çıktı, bence Kazakistan halkına olan borçlarını ödemelerinin ve onlara yardım etmelerinin zamanı geldi." Finansal sisteme, "her şey arkadaşlar için, yasalar herkes için" ilkesine dayanan büyük iş gruplarının hakim olduğunu söylemeye devam etti. Ayrıca servet açığını daraltma, madencilik sektöründeki vergileri artırma ve devlet alımlarındaki ve Nazarbayev'in ortaklarının ticari çıkarlarının olduğu alanlardaki usulsüzlükleri ortadan kaldırma girişimlerinden de bahsetti.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/kazakhstan-detains-almost-10000-over-deadly-unrest-2022-01-11/|başlık=Russian troops to quit Kazakhstan, says president, taking aim at the elite|erişimtarihi=12 Ocak 2022|tarih=11 Ocak 2022|dil=İngilizce|çalışma=Reuters|ad=Tamara|soyadı=Vaal|arşiv-url=https://web.archive.org/web/20220111234547/https://www.reuters.com/world/asia-pacific/kazakhstan-detains-almost-10000-over-deadly-unrest-2022-01-11/|arşiv-tarihi=11 Ocak 2022|ölüurl=hayır}}</ref> |
||
Tokayev, KGAÖ'nün Kazakistan'daki görevini tamamladığını, 13 Ocak'ta ülkeden çekilmeye başlayacağını ve önümüzdeki 10 gün içinde tamamen geri çekileceğini duyurdu. İçişleri Bakanlığı, güvenlik güçlerinin protestolarla bağlantılı olarak 9 bin 900'den fazla kişiyi gözaltına aldığını söyledi.<ref name=":23">{{Web kaynağı | url = https://www.rferl.org/a/kazakhstan-detains-10000-unrest/31648618.html | başlık = Kazakh President Announces CSTO Troop Withdrawal, Criticizes Predecessor | erişimtarihi = 11 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = RadioFreeEurope/RadioLiberty | arşivengelli = evet}}</ref> Ayrıca, ülkenin başkenti [[Nur-Sultan]]'a uluslararası uçuşlar yeniden başlatıldı.<ref name=":24">{{Web kaynağı | url = https://www.rbc.ru/society/11/01/2022/61dd0e8c9a79478101f27958 | başlık = В Нур-Султане восстановили международное авиасообщение | erişimtarihi = 11 Ocak 2022 | dil = ru | çalışma = РБК | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220111065919/https://www.rbc.ru/society/11/01/2022/61dd0e8c9a79478101f27958 | arşivtarihi = 11 Ocak 2022}}</ref> |
Tokayev, KGAÖ'nün Kazakistan'daki görevini tamamladığını, 13 Ocak'ta ülkeden çekilmeye başlayacağını ve önümüzdeki 10 gün içinde tamamen geri çekileceğini duyurdu. İçişleri Bakanlığı, güvenlik güçlerinin protestolarla bağlantılı olarak 9 bin 900'den fazla kişiyi gözaltına aldığını söyledi.<ref name=":23">{{Web kaynağı | url = https://www.rferl.org/a/kazakhstan-detains-10000-unrest/31648618.html | başlık = Kazakh President Announces CSTO Troop Withdrawal, Criticizes Predecessor | erişimtarihi = 11 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = RadioFreeEurope/RadioLiberty | arşivengelli = evet | arşiv-url = https://web.archive.org/web/20220112095626/https://www.rferl.org/a/kazakhstan-detains-10000-unrest/31648618.html | arşiv-tarihi = 12 Ocak 2022 | ölüurl = hayır }}</ref> Ayrıca, ülkenin başkenti [[Nur-Sultan]]'a uluslararası uçuşlar yeniden başlatıldı.<ref name=":24">{{Web kaynağı | url = https://www.rbc.ru/society/11/01/2022/61dd0e8c9a79478101f27958 | başlık = В Нур-Султане восстановили международное авиасообщение | erişimtarihi = 11 Ocak 2022 | dil = ru | çalışma = РБК | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220111065919/https://www.rbc.ru/society/11/01/2022/61dd0e8c9a79478101f27958 | arşivtarihi = 11 Ocak 2022}}</ref> |
||
== Şiddet == |
== Şiddet == |
||
[[Dosya:Бойня при Алматы 360p.webmhd.webm|küçükresim|234x234pik|[[Almatı]]'daki olaylar]] |
[[Dosya:Бойня при Алматы 360p.webmhd.webm|küçükresim|234x234pik|[[Almatı]]'daki olaylar]] |
||
[[Almatı]]'daki yetkililer, protestolarda 400'den fazla işyerinin zarar gördüğünü ve 200 kişinin tutuklandığını bildirdi.<ref name=":5" /> [[Atırau]]'da polis protestoculara ateş açtı ve en az bir kişinin ölümüyle sonuçlandı.<ref name=":5" /> Hükûmet 5 Ocak'ta 8 kolluk görevlisinin öldüğünü ve 317 kişinin yaralandığını bildirdi.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.1tv.ru/news/2022-01-05/419056-vo_vremya_besporyadkov_v_kazahstane_pogibli_8_politseyskih_i_voennyh_317_raneny | başlık = Во время беспорядков в Казахстане погибли 8 полицейских и военных, 317 ранены. Новости. Первый канал | erişimtarihi = 11 Ocak 2022 | tarih = 5 Ocak 2022 | dil = ru-RU | çalışma = 1tv.ru | çeviribaşlık = Kazakistan'daki isyanlarda 8 polis ve asker öldü, 317 kişi yaralandı. | arşivengelli = evet}}</ref> Fransız [[Agence France-Presse|AFP]] haber ajansı tarafından yayınlanan bir haberde, Rus [[TASS]] haber ajansı [[Almatı]]'nın Cumhuriyet Meydanı yakınında şiddetli bir silahlı çatışmanın görüntülerini yayınlarken, düzinelerce protestocunun öldürüldüğünü belirtti.<ref>{{Web kaynağı | url = https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/13361479?utm_source=yxnews&utm_medium=desktop | başlık = В Алма-Ате началась интенсивная перестрелка между военными и вооруженными людьми | erişimtarihi = 6 Ocak 2022 | çalışma = ТАСС | arşivengelli = evet}}</ref> |
[[Almatı]]'daki yetkililer, protestolarda 400'den fazla işyerinin zarar gördüğünü ve 200 kişinin tutuklandığını bildirdi.<ref name=":5" /> [[Atırau]]'da polis protestoculara ateş açtı ve en az bir kişinin ölümüyle sonuçlandı.<ref name=":5" /> Hükûmet 5 Ocak'ta 8 kolluk görevlisinin öldüğünü ve 317 kişinin yaralandığını bildirdi.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.1tv.ru/news/2022-01-05/419056-vo_vremya_besporyadkov_v_kazahstane_pogibli_8_politseyskih_i_voennyh_317_raneny | başlık = Во время беспорядков в Казахстане погибли 8 полицейских и военных, 317 ранены. Новости. Первый канал | erişimtarihi = 11 Ocak 2022 | tarih = 5 Ocak 2022 | dil = ru-RU | çalışma = 1tv.ru | çeviribaşlık = Kazakistan'daki isyanlarda 8 polis ve asker öldü, 317 kişi yaralandı. | arşivengelli = evet | arşiv-url = https://web.archive.org/web/20220105183747/https://www.1tv.ru/news/2022-01-05/419056-vo_vremya_besporyadkov_v_kazahstane_pogibli_8_politseyskih_i_voennyh_317_raneny | arşiv-tarihi = 5 Ocak 2022 | ölüurl = hayır }}</ref> Fransız [[Agence France-Presse|AFP]] haber ajansı tarafından yayınlanan bir haberde, Rus [[TASS]] haber ajansı [[Almatı]]'nın Cumhuriyet Meydanı yakınında şiddetli bir silahlı çatışmanın görüntülerini yayınlarken, düzinelerce protestocunun öldürüldüğünü belirtti.<ref>{{Web kaynağı | url = https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/13361479?utm_source=yxnews&utm_medium=desktop | başlık = В Алма-Ате началась интенсивная перестрелка между военными и вооруженными людьми | erişimtarihi = 6 Ocak 2022 | çalışma = ТАСС | arşivengelli = evet | arşiv-url = https://web.archive.org/web/20220106044305/https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/13361479?utm_source=yxnews&utm_medium=desktop | arşiv-tarihi = 6 Ocak 2022 | ölüurl = hayır }}</ref> |
||
== Analizler == |
== Analizler == |
||
| 229. satır: | 229. satır: | ||
==== Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü ==== |
==== Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü ==== |
||
Cumhurbaşkanı Tokayev, [[2020-21 Belarus protestoları]]nı durduran [[Belarus devlet başkanı]] [[Aleksandr Lukaşenko]] ve [[Rusya devlet başkanı]] [[Vladimir Putin]] ile görüşmelerde bulundu ve [[Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü]]'nü (KGAÖ) "uluslararası teröristler" olarak nitelendirdiği protestoculara müdahale etmeye çağırdı.<ref name=":8" /><ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.nytimes.com/2022/01/05/world/europe/kazakhstan-protests-gas-prices.html|başlık=Russia-Allied Forces to Intervene as Unrest Sweeps Kazakhstan|erişimtarihi=6 Ocak 2022|tarih=5 Ocak 2022|dil=en-US|çalışma=The New York Times|ad=Valerie|soyadı=Hopkins|ad2=Ivan|soyadı2=Nechepurenko|issn=0362-4331}}</ref> 3 Ocak 2022'de KGAÖ başkanlığına yeni getirilen [[Ermenistan başbakanı]] [[Nikol Paşinyan]], Tokayev'in talebine yanıt vererek, "ÇKP Meclisi Güvenlik Konseyi Başkanı olarak, KGAÖ ülkelerinin liderleriyle derhal istişarelere başlıyorum." açıklamasını yaptı.<ref name=":9" /> |
Cumhurbaşkanı Tokayev, [[2020-21 Belarus protestoları]]nı durduran [[Belarus devlet başkanı]] [[Aleksandr Lukaşenko]] ve [[Rusya devlet başkanı]] [[Vladimir Putin]] ile görüşmelerde bulundu ve [[Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü]]'nü (KGAÖ) "uluslararası teröristler" olarak nitelendirdiği protestoculara müdahale etmeye çağırdı.<ref name=":8" /><ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.nytimes.com/2022/01/05/world/europe/kazakhstan-protests-gas-prices.html|başlık=Russia-Allied Forces to Intervene as Unrest Sweeps Kazakhstan|erişimtarihi=6 Ocak 2022|tarih=5 Ocak 2022|dil=en-US|çalışma=The New York Times|ad=Valerie|soyadı=Hopkins|ad2=Ivan|soyadı2=Nechepurenko|issn=0362-4331|arşiv-url=https://web.archive.org/web/20220105203224/https://www.nytimes.com/2022/01/05/world/europe/kazakhstan-protests-gas-prices.html|arşiv-tarihi=5 Ocak 2022|ölüurl=hayır}}</ref> 3 Ocak 2022'de KGAÖ başkanlığına yeni getirilen [[Ermenistan başbakanı]] [[Nikol Paşinyan]], Tokayev'in talebine yanıt vererek, "ÇKP Meclisi Güvenlik Konseyi Başkanı olarak, KGAÖ ülkelerinin liderleriyle derhal istişarelere başlıyorum." açıklamasını yaptı.<ref name=":9" /> |
||
6 Ocak 2022'de KGAÖ, Kolektif Güvenlik Antlaşması'nın "Saldırganlık durumunda (güvenliği, istikrarı, toprak bütünlüğünü tehdit eden silahlı bir saldırı) belirten 4. ve egemenlik) herhangi bir üye devlete karşı, bu üye devletin talebi üzerine diğer tüm üye devletler, bu üye devlete askeri de dahil olmak üzere gerekli yardımı derhal sağlayacaktır."<ref>{{Web kaynağı | url = https://tass.com/world/1384305 | başlık = CSTO Council decides to send collective peacekeeping forces to Kazakhstan | erişimtarihi = 6 Ocak 2022 | çalışma = TASS | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220106011818/https://tass.com/world/1384305 | arşivtarihi = 6 Ocak 2022}}</ref><ref name=":10">{{Web kaynağı | url = https://eurasianet.org/csto-agrees-to-intervene-in-kazakhstan-unrest | başlık = CSTO agrees to intervene in Kazakhstan unrest {{!}} Eurasianet | erişimtarihi = 6 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = eurasianet.org | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220105232421/https://eurasianet.org/csto-agrees-to-intervene-in-kazakhstan-unrest | arşivtarihi = 5 Ocak 2022}}</ref> Ermenistan başbakanı Paşinyan yaptığı açıklamada, KGAÖ'nün "dış müdahale de dahil olmak üzere [[Kazakistan Cumhuriyeti]]'nin ulusal güvenliğine ve egemenliğine yönelik tehditler" nedeniyle konuşlandırılacağını söyledi.<ref name=":10" /> Bu sebeple [[Orenburg]]'daki bir [[Rusya Hava Kuvvetleri]] alayının Kazakistan'a gönderilmek üzere kendisini hazırladığı bildirildi.<ref name=":10" /> |
6 Ocak 2022'de KGAÖ, Kolektif Güvenlik Antlaşması'nın "Saldırganlık durumunda (güvenliği, istikrarı, toprak bütünlüğünü tehdit eden silahlı bir saldırı) belirten 4. ve egemenlik) herhangi bir üye devlete karşı, bu üye devletin talebi üzerine diğer tüm üye devletler, bu üye devlete askeri de dahil olmak üzere gerekli yardımı derhal sağlayacaktır."<ref>{{Web kaynağı | url = https://tass.com/world/1384305 | başlık = CSTO Council decides to send collective peacekeeping forces to Kazakhstan | erişimtarihi = 6 Ocak 2022 | çalışma = TASS | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220106011818/https://tass.com/world/1384305 | arşivtarihi = 6 Ocak 2022}}</ref><ref name=":10">{{Web kaynağı | url = https://eurasianet.org/csto-agrees-to-intervene-in-kazakhstan-unrest | başlık = CSTO agrees to intervene in Kazakhstan unrest {{!}} Eurasianet | erişimtarihi = 6 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = eurasianet.org | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220105232421/https://eurasianet.org/csto-agrees-to-intervene-in-kazakhstan-unrest | arşivtarihi = 5 Ocak 2022}}</ref> Ermenistan başbakanı Paşinyan yaptığı açıklamada, KGAÖ'nün "dış müdahale de dahil olmak üzere [[Kazakistan Cumhuriyeti]]'nin ulusal güvenliğine ve egemenliğine yönelik tehditler" nedeniyle konuşlandırılacağını söyledi.<ref name=":10" /> Bu sebeple [[Orenburg]]'daki bir [[Rusya Hava Kuvvetleri]] alayının Kazakistan'a gönderilmek üzere kendisini hazırladığı bildirildi.<ref name=":10" /> |
||
| 236. satır: | 236. satır: | ||
===== Kuruluşlar ===== |
===== Kuruluşlar ===== |
||
{{Bayrakülke|nation=Avrupa Birliği}}: "İlgili herkesi sorumluluk ve itidal ile hareket etmeye ve şiddetin daha da tırmanmasına yol açabilecek eylemlerden kaçınmaya çağırıyoruz. Avrupa Birliği, barışçıl gösteri hakkını tanırken, onların şiddetten uzak durmalarını ve şiddete teşvikten kaçınmalarını bekler."<ref>{{Web kaynağı | url = https://eeas.europa.eu/headquarters/headquarters-homepage/109425/kazakhstan-statement-spokesperson-latest-developments_en | başlık = Kazakhstan : Statement by the Spokesperson on the latest developments | tarih = 5 Ocak 2022 | yayıncı = [[Avrupa Birliği Dış İlişkiler Servisi|EEAS]] | alıntı = The European Union encourages a peaceful resolution of the situation through inclusive dialogue with all stakeholders and respect for the fundamental rights of citizens. | arşivengelli = evet}}</ref> |
{{Bayrakülke|nation=Avrupa Birliği}}: "İlgili herkesi sorumluluk ve itidal ile hareket etmeye ve şiddetin daha da tırmanmasına yol açabilecek eylemlerden kaçınmaya çağırıyoruz. Avrupa Birliği, barışçıl gösteri hakkını tanırken, onların şiddetten uzak durmalarını ve şiddete teşvikten kaçınmalarını bekler."<ref>{{Web kaynağı | url = https://eeas.europa.eu/headquarters/headquarters-homepage/109425/kazakhstan-statement-spokesperson-latest-developments_en | başlık = Kazakhstan : Statement by the Spokesperson on the latest developments | tarih = 5 Ocak 2022 | yayıncı = [[Avrupa Birliği Dış İlişkiler Servisi|EEAS]] | alıntı = The European Union encourages a peaceful resolution of the situation through inclusive dialogue with all stakeholders and respect for the fundamental rights of citizens. | arşivengelli = evet | erişimtarihi = 5 Ocak 2022 | arşiv-url = https://web.archive.org/web/20220105211119/https://eeas.europa.eu/headquarters/headquarters-homepage/109425/kazakhstan-statement-spokesperson-latest-developments_en | arşiv-tarihi = 5 Ocak 2022 | ölüurl = hayır }}</ref> |
||
{{Bayrakülke|nation=Türk Devletleri Teşkilatı}}: Kazakistan'daki olaylarda halkın sağduyusu ve normalde dönüş isteğine güvendiklerini ve Kazakistan hükûmetine ihtiyaç halinde destek vermeye hazır olduklarını belirtti.<ref>{{Web kaynağı | url = https://tr.sputniknews.com/20220106/turk-devletleri-teskilati-kazakistana-destek-vermeye-haziriz-1052462170.html | başlık = Türk Devletleri Teşkilatı: Kazakistan'a destek vermeye hazırız | erişimtarihi = 6 Ocak 2022 | tarih = 6 Ocak 2022 | dil = Türkçe | çalışma = Sputnik Türkiye | ad = Sputnik | soyadı = Türkiye | arşivengelli = evet}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://www.trthaber.com/haber/dunya/turk-devletleri-teskilati-kazakistana-destek-vermeye-haziriz-642468.html | başlık = Türk Devletleri Teşkilatı: Kazakistan'a destek vermeye hazırız | erişimtarihi = 6 Ocak 2022 | dil = Türkçe | çalışma = www.trthaber.com | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220106085841/https://www.trthaber.com/haber/dunya/turk-devletleri-teskilati-kazakistana-destek-vermeye-haziriz-642468.html | arşivtarihi = 6 Ocak 2022}}</ref> Türk Devletleri Teşkilatı'nın Dönem başkanı olan Recep Tayyip Erdoğan, üye devletlerin cumhurbaşkanlarıyla da bir telefon görüşmesi gerçekleştirdi.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.hurriyet.com.tr/dunya/son-dakika-cumhurbaskani-erdogandan-kazakistan-diplomasisi-41976419 | başlık = Son dakika: Cumhurbaşkanı Erdoğan'dan Kazakistan diplomasisi | erişimtarihi = 6 Ocak 2022 | dil = Türkçe | çalışma = www.hurriyet.com.tr | arşivengelli = evet}}</ref> |
{{Bayrakülke|nation=Türk Devletleri Teşkilatı}}: Kazakistan'daki olaylarda halkın sağduyusu ve normalde dönüş isteğine güvendiklerini ve Kazakistan hükûmetine ihtiyaç halinde destek vermeye hazır olduklarını belirtti.<ref>{{Web kaynağı | url = https://tr.sputniknews.com/20220106/turk-devletleri-teskilati-kazakistana-destek-vermeye-haziriz-1052462170.html | başlık = Türk Devletleri Teşkilatı: Kazakistan'a destek vermeye hazırız | erişimtarihi = 6 Ocak 2022 | tarih = 6 Ocak 2022 | dil = Türkçe | çalışma = Sputnik Türkiye | ad = Sputnik | soyadı = Türkiye | arşivengelli = evet | arşiv-url = https://web.archive.org/web/20220106092249/https://tr.sputniknews.com/20220106/turk-devletleri-teskilati-kazakistana-destek-vermeye-haziriz-1052462170.html | arşiv-tarihi = 6 Ocak 2022 | ölüurl = hayır }}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://www.trthaber.com/haber/dunya/turk-devletleri-teskilati-kazakistana-destek-vermeye-haziriz-642468.html | başlık = Türk Devletleri Teşkilatı: Kazakistan'a destek vermeye hazırız | erişimtarihi = 6 Ocak 2022 | dil = Türkçe | çalışma = www.trthaber.com | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220106085841/https://www.trthaber.com/haber/dunya/turk-devletleri-teskilati-kazakistana-destek-vermeye-haziriz-642468.html | arşivtarihi = 6 Ocak 2022}}</ref> Türk Devletleri Teşkilatı'nın Dönem başkanı olan Recep Tayyip Erdoğan, üye devletlerin cumhurbaşkanlarıyla da bir telefon görüşmesi gerçekleştirdi.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.hurriyet.com.tr/dunya/son-dakika-cumhurbaskani-erdogandan-kazakistan-diplomasisi-41976419 | başlık = Son dakika: Cumhurbaşkanı Erdoğan'dan Kazakistan diplomasisi | erişimtarihi = 6 Ocak 2022 | dil = Türkçe | çalışma = www.hurriyet.com.tr | arşivengelli = evet | arşiv-url = https://web.archive.org/web/20220106152213/https://www.hurriyet.com.tr/dunya/son-dakika-cumhurbaskani-erdogandan-kazakistan-diplomasisi-41976419 | arşiv-tarihi = 6 Ocak 2022 | ölüurl = hayır }}</ref> |
||
{{Bayrakülke|nation=Birleşmiş Milletler}}: [[Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği|Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiseri]] [[Michelle Bachelet]], Kazakistan'daki tüm tarafları şiddetten kaçınmaya ve günlerce süren gösterilerin ardından kitlesel huzursuzluğun ardından mağduriyetlerine barışçıl bir çözüm bulmaya çağırdı. Bachelet yaptığı açıklamada, "İnsanların barışçıl protesto ve ifade özgürlüğü hakkı vardır. Aynı zamanda, protestocular ne kadar kızgın veya kırgın olursa olsun, başkalarına karşı şiddete başvurmamalıdır" dedi.<ref>{{Web kaynağı | url = https://english.alaraby.co.uk/news/un-rights-chief-urges-step-back-violence-kazakhstan | başlık = UN rights chief urges step back from violence in Kazakhstan | erişimtarihi = 6 Ocak 2022 | tarih = 6 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = | yayıncı = The New Arab Staff & Agencies | ad = | soyadı = | arşivengelli = evet}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://www.ohchr.org/EN/NewsEvents/Pages/media.aspx?IsMediaPage=true | başlık = OHCHR {{!}} Kazakhstan unrest: Bachelet urges peaceful resolution of grievances | erişimtarihi = 6 Ocak 2022 | çalışma = www.ohchr.org | arşivurl = https://web.archive.org/web/20100204014902/https://www.ohchr.org/EN/NewsEvents/Pages/media.aspx?IsMediaPage=true | arşivtarihi = 4 Şubat 2010}}</ref> |
{{Bayrakülke|nation=Birleşmiş Milletler}}: [[Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği|Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiseri]] [[Michelle Bachelet]], Kazakistan'daki tüm tarafları şiddetten kaçınmaya ve günlerce süren gösterilerin ardından kitlesel huzursuzluğun ardından mağduriyetlerine barışçıl bir çözüm bulmaya çağırdı. Bachelet yaptığı açıklamada, "İnsanların barışçıl protesto ve ifade özgürlüğü hakkı vardır. Aynı zamanda, protestocular ne kadar kızgın veya kırgın olursa olsun, başkalarına karşı şiddete başvurmamalıdır" dedi.<ref>{{Web kaynağı | url = https://english.alaraby.co.uk/news/un-rights-chief-urges-step-back-violence-kazakhstan | başlık = UN rights chief urges step back from violence in Kazakhstan | erişimtarihi = 6 Ocak 2022 | tarih = 6 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = | yayıncı = The New Arab Staff & Agencies | ad = | soyadı = | arşivengelli = evet | arşiv-url = https://web.archive.org/web/20220107054855/https://english.alaraby.co.uk/news/un-rights-chief-urges-step-back-violence-kazakhstan | arşiv-tarihi = 7 Ocak 2022 | ölüurl = hayır }}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://www.ohchr.org/EN/NewsEvents/Pages/media.aspx?IsMediaPage=true | başlık = OHCHR {{!}} Kazakhstan unrest: Bachelet urges peaceful resolution of grievances | erişimtarihi = 6 Ocak 2022 | çalışma = www.ohchr.org | arşivurl = https://web.archive.org/web/20100204014902/https://www.ohchr.org/EN/NewsEvents/Pages/media.aspx?IsMediaPage=true | arşivtarihi = 4 Şubat 2010}}</ref> |
||
[[Türk Hava Yolları]], Pazar gününe kadar Türkiye ile Kazakistan arasındaki tüm yolcu seferlerini askıya aldı.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.aljazeera.com/news/2022/1/6/protesters-police-killed-in-kazakhstan-unrest-live-updates | başlık = Kazakhstan unrest latest updates: Russia-led troops arrive | erişimtarihi = 6 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = www.aljazeera.com | ad = David Child,Anealla Safdar,Mersiha | soyadı = Gadzo | arşivengelli = evet}}</ref> |
[[Türk Hava Yolları]], Pazar gününe kadar Türkiye ile Kazakistan arasındaki tüm yolcu seferlerini askıya aldı.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.aljazeera.com/news/2022/1/6/protesters-police-killed-in-kazakhstan-unrest-live-updates | başlık = Kazakhstan unrest latest updates: Russia-led troops arrive | erişimtarihi = 6 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = www.aljazeera.com | ad = David Child,Anealla Safdar,Mersiha | soyadı = Gadzo | arşivengelli = evet | arşiv-url = https://web.archive.org/web/20220106170916/https://www.aljazeera.com/news/2022/1/6/protesters-police-killed-in-kazakhstan-unrest-live-updates | arşiv-tarihi = 6 Ocak 2022 | ölüurl = hayır }}</ref> |
||
===== Ülkeler ===== |
===== Ülkeler ===== |
||
{{Bayrakülke|nation=ABD}} - {{Bayrakülke|nation=Rusya}}: Hem [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]] hem de [[Rusya]] sükûnet çağrısında bulundu.<ref name="reuters" /> ''[[The Independent]]'', [[Amerika Birleşik Devletleri federal hükûmeti|Amerikan hükûmeti]]nin huzursuzluğu izlediğini bildirdi.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.independent.co.uk/asia/central-asia/kazakhstan-protests-news-live-almaty-b1987361.html | başlık = Kazakhstan protests leave eight dead and hundreds injured | erişimtarihi = 6 Ocak 2022 | tarih = 5 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = The Independent | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220105164453/https://www.independent.co.uk/asia/central-asia/kazakhstan-protests-news-live-almaty-b1987361.html | arşivtarihi = 5 Ocak 2022}}</ref> |
{{Bayrakülke|nation=ABD}} - {{Bayrakülke|nation=Rusya}}: Hem [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]] hem de [[Rusya]] sükûnet çağrısında bulundu.<ref name="reuters" /> ''[[The Independent]]'', [[Amerika Birleşik Devletleri federal hükûmeti|Amerikan hükûmeti]]nin huzursuzluğu izlediğini bildirdi.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.independent.co.uk/asia/central-asia/kazakhstan-protests-news-live-almaty-b1987361.html | başlık = Kazakhstan protests leave eight dead and hundreds injured | erişimtarihi = 6 Ocak 2022 | tarih = 5 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = The Independent | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220105164453/https://www.independent.co.uk/asia/central-asia/kazakhstan-protests-news-live-almaty-b1987361.html | arşivtarihi = 5 Ocak 2022}}</ref> |
||
{{Bayrakülke|nation=Türkiye}}: [[Türkiye cumhurbaşkanı]] [[Recep Tayyip Erdoğan]], Tokayev ile yaptığı telefon görüşmesinde [[Türkiye]]'nin Kazakistan ile dayanışma içinde olduğunu söyledi.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.aljazeera.com/news/2022/1/6/kazakhstan-unrest-how-has-the-world-reacted | başlık = Kazakhstan unrest: From Russia to US, the world reacts | erişimtarihi = 6 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = www.aljazeera.com | arşivengelli = evet}}</ref> |
{{Bayrakülke|nation=Türkiye}}: [[Türkiye cumhurbaşkanı]] [[Recep Tayyip Erdoğan]], Tokayev ile yaptığı telefon görüşmesinde [[Türkiye]]'nin Kazakistan ile dayanışma içinde olduğunu söyledi.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.aljazeera.com/news/2022/1/6/kazakhstan-unrest-how-has-the-world-reacted | başlık = Kazakhstan unrest: From Russia to US, the world reacts | erişimtarihi = 6 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = www.aljazeera.com | arşivengelli = evet | arşiv-url = https://web.archive.org/web/20220106151758/http://www.aljazeera.com/news/2022/1/6/kazakhstan-unrest-how-has-the-world-reacted | arşiv-tarihi = 6 Ocak 2022 | ölüurl = hayır }}</ref> |
||
{{Bayrakülke|nation=Çin}}: [[Çin Dışişleri Bakanlığı]] Sözcüsü Wang Wenbin, [[Çin]] ve Kazakistan'ın dostane ilişkiler paylaştığını ve stratejik ortak olduklarını ve Kazakistan'da "kamu düzeninin erkenden sağlanmasını umduklarını" ifade ederek, konunun "Kazakistan'ın iç meselesi" olduğunu yineledi.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.aninews.in/news/world/asia/china-expresses-hopes-for-early-restoration-of-public-order-in-kazakhstan20220106182343/ | başlık = China expresses hopes for early restoration of public order in Kazakhstan | erişimtarihi = 6 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = ANI News | arşivengelli = evet}}</ref> |
{{Bayrakülke|nation=Çin}}: [[Çin Dışişleri Bakanlığı]] Sözcüsü Wang Wenbin, [[Çin]] ve Kazakistan'ın dostane ilişkiler paylaştığını ve stratejik ortak olduklarını ve Kazakistan'da "kamu düzeninin erkenden sağlanmasını umduklarını" ifade ederek, konunun "Kazakistan'ın iç meselesi" olduğunu yineledi.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.aninews.in/news/world/asia/china-expresses-hopes-for-early-restoration-of-public-order-in-kazakhstan20220106182343/ | başlık = China expresses hopes for early restoration of public order in Kazakhstan | erişimtarihi = 6 Ocak 2022 | dil = İngilizce | çalışma = ANI News | arşivengelli = evet | arşiv-url = https://web.archive.org/web/20220106133201/https://www.aninews.in/news/world/asia/china-expresses-hopes-for-early-restoration-of-public-order-in-kazakhstan20220106182343/ | arşiv-tarihi = 6 Ocak 2022 | ölüurl = hayır }}</ref> |
||
== Ayrıca bakınız == |
== Ayrıca bakınız == |
||
Sayfanın 03.33, 2 Mayıs 2022 tarihindeki hâli
| 2022 Kazakistan protestoları | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
.jpg)
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
2022 Kazakistan protestoları, Kazakistan hükûmetine göre, yüksek talep ve fiyat sabitlemesi nedeniyle gaz fiyatlarındaki ani keskin artışın ardından 2 Ocak 2022 tarihinde başladı. Protestolar ilk olarak petrol işleme tesislerinin bulunduğu Janaözen'de başladı,[7][8] ancak daha sonra hükûmetten artan memnuniyetsizlik ve ekonomik eşitsizlik nedeniyle ülkenin diğer şehirlerine, özellikle de en büyük şehir olan Almatı'ya yayıldı.[9]
Hükûmete ve eski Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev'e karşı artan hoşnutsuzluk, daha büyük gösterileri de tetikledi. Hükûmete karşı popüler muhalefet grupları olmadığı için, huzursuzluk doğrudan vatandaşlar arasında tırmanmış gibi görünüyordu. Buna karşılık, Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, Mangistav Eyaleti ve Almatı'da 5 Ocak'tan itibaren geçerli olmak üzere olağanüstü hâl ilan etti. Aynı gün Başbakan Askar Mamin'in kabinesi de istifa etti.[10][11][12] Protestolara yanıt olarak, Ermenistan, Beyaz Rusya, Kırgızistan, Rusya, Tacikistan ve Kazakistan'ın da dahil olduğu Sovyet sonrası devletlerin askeri bir koleksiyonu olan Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü (KGAÖ) Kazakistan'da barışı koruma birlikleri konuşlandırmayı kabul etti.[13] Yerel polis, "düzinelerce saldırganın tasfiye edildiğini", eski Cumhurbaşkanı Nazarbayev'in Kazakistan Güvenlik Konseyi Başkanlığı görevinden alındığını bildirdi.[14]
Bir taviz olarak, Cumhurbaşkanı Tokayev, litre başına 50 tenge'lik araç akaryakıt fiyatları için tavan uygulamasının 6 ay süreyle restore edildiğini söyledi.[15][16][17] 7 Ocak'ta Cumhurbaşkanı tarafından yapılan açıklamada, "Anayasal düzen, ülkenin tüm bölgelerinde büyük ölçüde restore edildi" dendiği belirtildi.[18][19][20] Ayrıca askerlere protestoculara karşı katı güç kullanma emri, gösteri yapanlara uyarıda bulunmadan "öldürmek için ateş etme" talimatı verdiğini, protestocuları "haydutlar ve teröristler" olarak nitelendirdiğini ve güç kullanımının "protestoları yok etmeye devam edeceğini" söyledi."[18][21][22][23]
10 Ocak'ta hükûmet, protestolarda hayatını kaybedenler için bir günlük yas ilan etti.[24] 11 Ocak'ta Cumhurbaşkanı Tokayev, Kazakistan'da tekrar düzenin sağlandığını ve protestoların sona erdiğini söyledi.[25] Ayrıca, KGAÖ birliklerinin 13 Ocak'ta ülkeden çekilmeye başlayacağını ve 10 gün içinde tamamen geri çekileceğini duyurdu.[26] Boşalan Başbakanlık makamına ise Alihan İsmailov atandı.[26] Başkent Nur-Sultan'a uluslararası uçuşlar da yeniden başladı.[27]
Protestolar boyunca 164 kişi öldü ve 9900'den fazla kişi tutuklandı.[24][26]
Arka plan
Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından Kazakistan'ın ilk cumhurbaşkanı olan ve 1990'dan 2019'a kadar ülkeyi yöneten Nursultan Nazarbayev'e duyulan hoşnutsuzluk da protestolara yol açtı.[28] Sovyetler Birliği'nin dağılmasından bu yana, uluslararası gözlemciler Kazakistan'daki hiçbir seçimin adil olduğunu kabul etmediler.[28] The Daily Telegraph'a göre Nazarbayev, ülkeyi otoriter, adam kayırmacılık ve muhalifleri gözaltına alarak yönetti.[29]
Bu dönem boyunca Kazakistan, 2010'ların ortalarında petrol fiyatları düşene kadar ekonomik büyümesinin büyük bir yüzdesini temsil eden petrol üretimi ile Orta Asya'daki en güçlü performans gösteren ekonomilerden biri oldu.[30] Ülke ayrıca dünya uranyum kaynaklarının yaklaşık %40'ını kendi topraklarında tutmaktadır.[9] Bu büyümeye rağmen, Kazakistan'da sıradan bir birey için asgari ücretin ayda 100 ABD dolarının altında olması ve ekonomik eşitsizliğin yaygın olması nedeniyle, ekonomik faydaların hiçbiri nüfus genelinde paylaşılmadı.[9] 2012'de Dünya Ekonomik Forumu, yolsuzluğu ülkede iş yapmanın en büyük sorunu olarak sıralarken, Dünya Bankası, Kazakistan'ı Angola, Bolivya, Kenya ve Libya ile eşit düzeyde bir yolsuzluk noktası olarak listeledi.[31] 2013 yılında Aftenposten, insan hakları aktivisti ve avukat Denis Jivaga'nın "Kazakistan'da bir petrol fonu olduğunu ancak kimse gelirin nasıl harcandığını bilmediğini" söylediğini aktardı.[32] Çeşitli uluslararası bankacılık skandallarının ardından varlıklı Kazaklar başta Birleşik Krallık olmak üzere yabancı ülkelere göç ettiler.[9] 2018'de Credit Suisse'in yayınladığı raporda, servet dağılımında Kazakistan, 174 ülke arasında 169. sırada yer aldı.[33] 2022'ye kadar 162 zengin Kazak, ülke servetinin %55'ini elinde tutuyordu.[9]
Janaözen ayaklanmaları
Mangistav Eyaleti'nde petrol üreten bir şehir olan Janaözen, işçi grevleri ve gösterileriyle dolu bir geçmişe sahiptir. 2011 yılında Bağımsızlık Günü'nün 20. yıl dönümünde kentte çıkan ve resmi rakamlara göre 16 kişinin ölümü ve 100 kişinin yaralanmasıyla sonuçlanan bir ayaklanma çıktı. Güvenlik güçleri, daha iyi çalışma koşulları talep eden protestoculara ateş açtı. Bu süre zarfında, Janaözen'de yaygın bir araç yakıtı olan bütan ve propan karışımı olan bir litre sıvılaştırılmış petrol gazının (LPG) fiyatı 30-35 tenge civarındaydı ve zamanla arttı.
Nazarbayev, 2018'deki protestolar ve gösterilere yönelik baskılarının ardından, ömür boyu Kazakistan Güvenlik Konseyi Başkanı oldu.[29]
Ocak 2019'dan bu yana, Kazakistan hükûmeti, devlet gaz sübvansiyonlarını kademeli olarak sona erdirmek ve bunun yerine piyasanın fiyatları belirlemesine izin vermek için LPG'nin elektronik piyasa ticaretine geçiş politikasını aşamalı hale getirdi ve bunun sonucunda Eurasianet'e göre LPG fiyatları arttı.[34]
Ocak 2020'de, Janaözen'de şehir sakinlerinin gaz fiyatında 55 tenge'den 65 tenge'ye yükselen indirim talep ettiği bir protesto düzenlendi.[35] COVID-19 pandemisi ekonomiyi etkilediğinden, kemer sıkma önlemleri ve hükûmetin yetersiz miktarda ekonomik teşviki, enflasyon ve durgun ücretlerle sonuçlandı.[9]
Janaözen'deki protestoculara göre, 1 Ocak 2022'den bu yana, LPG'nin fiyatı litre başına 120 tenge'ye çıkarak vatandaşlar arasında öfkeye neden oldu.[36] Eski cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev'den olan hoşnutsuzluk, oligarşiden, yolsuzluktan ve ekonomik eşitsizlik, protestoların ülke geneline yayılmasına neden oldu.[9][12]
Protestolar
2 Ocak
2 Ocak 2022 sabahı, Janaözen'deki vatandaşlar, gaz fiyatlarındaki artışı protesto etmek için yolları kapattı.[37] Oradan göstericiler, Mangystau Belediye başkanı Nurlan Nogayev ve İl Belediye başkanı Maksat İbagarov'u fiyatları istikrara kavuşturmak ve yakıt kıtlığını önlemek için önlem almaya çağırdılar.[37] Vatandaşlar, kalabalığa şehir yönetimine bir şikayet mektubu yazmalarını tavsiye eden Janaözen Belediye Başkan vekili Galym Baijanov ile bir araya geldi.[37]
3 Ocak
Yüzlerce Janaözenli bir gecede şehir meydanında toplandı ve kamp kurdu.[38] Öğleden sonra diğer vatandaşlar da kalabalığa katılırken, yerel liderlerin doğrudan seçilmesini talep eden ve şarkılar söyleyen yaklaşık 1000 kişi meydanda bulunuyordu.[38] Polisler, gösteri sırasında meydanda bulunuyorlardı ancak herhangi bir müdahale gerçekleşmedi.[38] Mangistav Eyaleti Belediye başkanı Nurlan Nogayev ve Janaözen Belediye başkanı Maksat İbagarov'un yanı sıra Kazak Gaz İşleme Tesisi müdürü Nakbergen Tulepov da meydana gelerek gaz fiyatlarının 85-90 tenge'ye düşürülmesini vadederek protestocuları sakinleştirmeye çalıştılar.[39] Nogayev ve beraberindekiler, öfkeli kalabalık yüzünden meydandan ayrılmak zorunda kaldı.[39]
Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, duruma ilişkin Twitter hesabından yaptığı açıklama hükûmete Mangystau Eyaleti'ndeki durumu "hukuki alanda ekonomik fizibiliteyi dikkate alarak" değerlendirmesi talimatını verdiği belirtti.[40] Göstericilere kamu düzenini bozmamaları çağrısında bulunan Bakan, Kazak vatandaşlarının "hukuka uygun" olması gerektiğini söyleyerek yerel ve merkezi hükûmete sesini alenen ifade etme hakkına sahip olduğunu hatırlattı.[40] Mangistav'daki sosyo-ekonomik durumu değerlendirmek üzere Başbakan yardımcısı Yeralı Toğjanov başkanlığında bir hükûmet komisyonu kuruldu.[41]
Cumhuriyet Meydanı ve Astana Meydanı'nın kapatıldığı ve güvenlik görevlilerinin konuşlandırıldığı başkent Nur-Sultan, Aktöbe ve Almatı şehirlerinden çeşitli tutuklama haberleri geldi.[42] Diğer şehirlerde de, halka açık alanlarda polislerin bulunduğu belirtildi.[42]
Aktau'da bir grup protestocu, şehir yönetim binasının önündeki Yntymaq Meydanı'nda kamp kurmak için çadırlar ve yurtlar kurdu.[43] Akşam saatlerinde, tahminen 6 bin gösterici meydandaydı ve gaz fiyatlarının düşürülmesinin yanı sıra hükûmetin istifasını talep etti. Protesto eden halka, Kazakistan'ın komşu bölgelerinden ve şehirlerinden başka destekçi gruplar da katıldı.[43] Mangitsav Belediye başkanı Nurlan Nogayev mitingi ziyaret ederek kalabalığa Kazak hükûmetinin gaz fiyatını düşürdüğünü ve Rekabeti Koruma ve Geliştirme Dairesi'nin şüpheli fiyat anlaşmazlığı nedeniyle benzin istasyonu sahipleri hakkında soruşturma başlattığını belirtti.[44] Ayrıca Nogayev, Aktau'daki protestocuları kamu düzenini korumaya çağırdı ve yetkililerle yapıcı bir diyalog kurmalarını önerdi.[44]
4 Ocak
4 Ocak'ta Almatı'nın merkezinde yaklaşık 1000 kişi protesto için toplandı.[45] Polis, protestocuları dağıtmak için sersemletici bomba ve göz yaşartıcı gaz kullandı.[45] Tokayev, Mangistav Eyaleti ve Almatı'da yerel saatle 5 Ocak 01.30'dan 19 Ocak 00.00'a kadar olağanüstü hâl ilan etmek için kararname imzaladı.[46] Tokayev'e göre, protestocuların tüm meşru talepleri dikkate alınacak.[45] Protestocularla görüştükten sonra özel bir komisyon, LPG fiyatını litre başına 50 tenge ($0,11) düşürmeyi kabul etti.[36] Dijital haklar izleyicisi NetBlocks, halkın siyasi hoşnutsuzluğunu ifade etme yeteneğini sınırlaması muhtemel olan "mobil hizmetlere yüksek etkisi" olan önemli internet kesintilerini belgeledi.[47][48] Taldıkorgan'da da halk protestolara başladı.
5 Ocak
.jpg)
5 Ocak'ta Cumhurbaşkanı Tokayev, hükûmetin istifasını kabul etti.[49] Aynı gün bir Reuters muhabiri, güvenlik güçlerinin göz yaşartıcı gaz ve sersemletici bombalarla dağıtmayı başaramaması üzerine binlerce protestocunun Almatı şehir merkezine doğru ilerlemeye başladığını bildirdi.[50] Aynı günün ilerleyen saatlerinde Tokayev, eski Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev'in Kazakistan Güvenlik Konseyi Başkanlığı görevinden istifa ettiğini ve Tokayev'in bu görevi kendisinin üstlendiğini duyurdu.[51] NetBlocks, internet kesintilerinin 17.00 itibarıyla yoğunlaştığını bildirdi.[45][52][53][54]
Almatı'da belediye başkanlığı binasına baskın düzenlendi ve ateşe verildi.[12][55] Almatı Uluslararası Havalimanı'ndaki protestolar, uçuşların iptal edilmesi ve rotalarının değiştirilmesine neden oldu.[12] Ayrıca, iktidardaki Nur Otan partisinin binaları da ateşe verildi.[56] Rus devlet medyası, protestocuların Cumhurbaşkanı Tokayev'in konutuna da tüfek ve el bombalarıyla saldırdığını ve evin kısmen yıkıldığını bildirdi.[57]
Taldıkorgan'daki eski Cumhurbaşkanı Nazarbayev'in heykeli, "İhtiyar git!" sloganları atan göstericiler tarafından yıkıldı.[57][58]
Öğleden sonra, Cumhurbaşkanı Tokayev, 19 Ocak 2022'ye kadar ülke çapında olağanüstü hâl ilan etti. Buna 23.00 ile 07.00 saatleri arasında sokağa çıkma yasağı, geçici hareket kısıtlamaları ve toplu toplantıların yasaklanması da dahil edildi.[59] Televizyonda yayınlanan bir konuşmada, cumhurbaşkanı protestocuları baskı altına almakla tehdit etti ve "Mümkün olduğunca sert davranmayı planlıyorum" dedi ve ülkeden kaçmak gibi bir niyeti olmadığını söyledi.[12]
6 Ocak
Kazakistan İçişleri Bakanlığı, "Almatı polis teşkilatı çalışanları Karasay-batyr ve Masanchi sokaklarında temizlik operasyonu başlattı. Yasakları ihlal edenlerin yakalanması için tedbirler alınıyor. Toplamda 2 bin kişi karakola götürüldü." açıklamasını yaptı.[60]
En az düzinelerce protestocu ve en az 12 polis memurunun öldüğü bildirildi. Almatı'daki tanıklar, hükûmet binalarının yağmalandığı veya ateşe verildiği ve yaygın yağmalamaların yaşandığı çeşitli kaos sahnelerini anlattı. İçişleri Bakanlığı, olaylar sırasında 2.298 kişinin tutuklandığını söylerken, polis sözcüsü Saltanat Azirbek devlet haber kanalı Khabar-24'e "düzinelerce saldırganın tasfiye edildiğini" söyledi.[61]
3.000 Rus paraşütçü, 6 Ocak sabahı, Cumhurbaşkanı Tokayev'in Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü'ne yardım için resmî bir talepte bulunmasının ardından Kazakistan'a geldi. Ek olarak Ermenistan, Belarus, Kırgızistan ve Tacikistan da ülkeye asker gönderdi.[62][63]
7 Ocak
7 Ocak'ta, bir taviz olarak, Cumhurbaşkanı Tokayev, litre başına 50 tenge'lik araç yakıt fiyatlarına tavan uygulamasının 6 aylığına geri getirildiğini söyledi.[15][16][17]
Tokayev yaptığı açıklamada, "Ülkenin tüm bölgelerinde anayasal düzen büyük ölçüde restore edildi" dedi.[18][19][20] Ayrıca, protestoculara 'haydutlar ve teröristler' diyerek ve güç kullanımının devam edeceğini söyleyerek, askerlere herhangi bir uyarıda bulunmadan ateş etme emri verdiğini açıkladı.[21][22][23] Cumhurbaşkanı yaptığı ulusa sesleniş konuşmasında, “Tarafların sorunlara barışçıl bir çözüm bulmak için müzakere etmeleri için yurtdışından çağrılar duyuyoruz, bu sadece saçmalık. Suçlular ve katillerle ne tür pazarlıklar olabilir? Bunların yok edilmesi gerekiyor ve bu yapılacak.” dedi. Ayrıca Rusya'ya düzenin sağlanması konusunda yardım etmek için asker gönderdiği için teşekkür etti.[64]
Rusya Federasyonu Savunma Bakanlığı, 70'den fazla uçağın Rus birliklerini Kazakistan'a getirmek için gece gündüz uçtuğunu ve şimdi Almatı'nın ana havalimanının kontrol altına alınmasına yardımcı olduklarını belirtti.[18] Bazı Rus medya kaynaklarına göre, eski cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, üç kızı ve aileleriyle birlikte ülkeyi terk etmişti. Nazarbayev'in nereye gittiği belli değildi ama görünüşe göre sağlık nedenleriyle ülkeyi terk etmişti.[65]
Fransa'da bulunan Kazakistan'ın Demokratik Seçimi lideri Muhtar Ablyazov Reuters'a; "Kendimi muhalefetin lideri olarak görüyorum". Batı'nın Kazakistan'ı Moskova'nın yörüngesinden çekmesi gerektiğini, aksi takdirde Rusya devlet başkanı Vladimir Putin'in ülke devletini "Sovyetler Birliği gibi bir yapıya" çekeceğini söyledi.[66]
Kazak hükûmeti Almatı'da 7 polis memurunun daha öldürüldüğünü duyurdu.[67]
8 Ocak
8 Ocak'ta, Kazakistan İstihbarat Teşkilatı, Ulusal Güvenlik Kurulu'nun eski başkanı Kerim Mesimov'un vatana ihanet şüphesiyle tutuklandığını söyledi ve Reuters tutuklamayı "eski Sovyet cumhuriyeti bir huzursuzluk dalgasını bastırıyor ve artmaya başlıyor" olarak nitelendirdi.[68]
Kazakistan İçişleri Bakanlığı, protestolar sırasında 4.404 kişinin gözaltına alındığını ve en az 40 kişinin hayatını kaybettiğini duyurdu.[69][70]
9 Ocak
9 Ocak'ta İçişleri Bakanlığı, ilk tahminlerin maddi hasarın yaklaşık 175 milyon avro olduğunu, 100'den fazla işyeri ve bankanın saldırıya uğradığını ve yağmalandığını, yaklaşık 400 aracın ise hurda hale getirildiğini açıkladı. Bakanlık, olaylarla ilgili 125 ayrı soruşturma kapsamında 160'tan fazla kişinin öldürüldüğünü ve 5.000'den fazla kişinin sorgulanmak üzere tutuklandığını doğruladı.[71] Ayrıca bakanlık, 2.200'den fazla kişinin tedavi gördüğünü ve yaklaşık 1.300 güvenlik görevlisinin yaralandığını da bildirdi.[72] Kazakistan cumhurbaşkanlığı ofisi, toplamda 5.800 kişinin gözaltına alındığını söyledi.[73] Sağlık Bakanlığı, ikisi çocuk olmak üzere toplam 164 kişinin öldürüldüğünü söyledi. Ayrıca Kazakistan'ın en büyük şehri Almatı'da da 103 kişinin hayatını kaybettiği belirtildi. İçişleri bakanı Erlan Turgumbayev düzenlediği basın toplantısında, "Bugün ülkenin tüm bölgelerinde durum istikrara kavuştu... Ülkede düzeni yeniden sağlamak için terörle mücadele operasyonu devam ediyor" dedi.[71]
10 Ocak
10 Ocak'ta hükûmet protestolarda hayatını kaybeden onlarca kişi için bir günlük yas ilan etti. Kazakistan İçişleri Bakanlığı, ülke genelinde toplam 7.939 kişinin gözaltına alındığını bildirdi. Kazakistan'ın istihbarat ve terörle mücadele kurumu olan Ulusal Güvenlik Kurulu, ülkedeki durumun "istikrarlı hale geldiğini ve kontrol altında olduğunu" söyledi.[24] Tokayev, protestoları "darbe girişimi" olarak nitelendirdi.[74] Hükûmet ayrıca, geçen hafta kamu binalarına ve güvenlik güçlerine saldıranlar arasında "yabancı eğitimli İslamcı radikallerin" olduğunu ve polisin durumu kontrol altına almak için şu anda yaklaşık 8 bin kişiyi gözaltına aldığını belirtti.[75]
Almatı'daki beş günlük internet kesintisinin ardından internet bağlantısı yeniden sağlandı.[76]
11 Ocak
11 Ocak'ta, Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü'nün video bağlantısıyla çevrimiçi bir toplantısında yaptığı konuşmada Tokayev, Kazakistan'da düzenin artık yeniden sağlandığını ve protestoların "bittiğini" söyledi.[25] Rusya Devlet başkanı Vladimir Putin, Kazakistan'ı "yabancı destekli terörist ayaklanma" olarak nitelendirdiği şeyden koruyarak zafer kazandığını iddia etti ve diğer eski Sovyet devletlerinin liderlerine Moskova liderliğindeki bir ittifakın (KGAÖ) onları da koruyacağına söz verdi.[77]
Tokayev, yaşananlarla ilgili olarak mecliste yaptığı konuşmada, halkın gelir eşitsizliği konusundaki hoşnutsuzluğunu kabul etti ve Nursultan Nazarbayev ve arkadaşlarını varlıkları nedeniyle eleştirdi. Halkın hoşnutsuzluğunun haklı olduğunu ve eski cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev'in ortaklarının servetlerini halkla paylaşmalarını istediğini söyledi. Tokayev parlamentoya yaptığı konuşmada, “Nazarbayev sayesinde ülkede çok karlı bir grup şirket ve uluslararası standartların bile üzerinde zengin bir grup insan ortaya çıktı, bence Kazakistan halkına olan borçlarını ödemelerinin ve onlara yardım etmelerinin zamanı geldi." Finansal sisteme, "her şey arkadaşlar için, yasalar herkes için" ilkesine dayanan büyük iş gruplarının hakim olduğunu söylemeye devam etti. Ayrıca servet açığını daraltma, madencilik sektöründeki vergileri artırma ve devlet alımlarındaki ve Nazarbayev'in ortaklarının ticari çıkarlarının olduğu alanlardaki usulsüzlükleri ortadan kaldırma girişimlerinden de bahsetti.[78]
Tokayev, KGAÖ'nün Kazakistan'daki görevini tamamladığını, 13 Ocak'ta ülkeden çekilmeye başlayacağını ve önümüzdeki 10 gün içinde tamamen geri çekileceğini duyurdu. İçişleri Bakanlığı, güvenlik güçlerinin protestolarla bağlantılı olarak 9 bin 900'den fazla kişiyi gözaltına aldığını söyledi.[26] Ayrıca, ülkenin başkenti Nur-Sultan'a uluslararası uçuşlar yeniden başlatıldı.[27]
Şiddet
Almatı'daki yetkililer, protestolarda 400'den fazla işyerinin zarar gördüğünü ve 200 kişinin tutuklandığını bildirdi.[1] Atırau'da polis protestoculara ateş açtı ve en az bir kişinin ölümüyle sonuçlandı.[1] Hükûmet 5 Ocak'ta 8 kolluk görevlisinin öldüğünü ve 317 kişinin yaralandığını bildirdi.[79] Fransız AFP haber ajansı tarafından yayınlanan bir haberde, Rus TASS haber ajansı Almatı'nın Cumhuriyet Meydanı yakınında şiddetli bir silahlı çatışmanın görüntülerini yayınlarken, düzinelerce protestocunun öldürüldüğünü belirtti.[80]
Analizler
![[icon]](/https/tr.wikipedia.org/wiki/Dosya:Wiki_letter_w_cropped.svg){kind=small} | Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Kazak siyasi analist Dosym Satpayev, Kazak hükûmetinin protestolara yanıt vermek için esas olarak güç kullanacağını belirterek, "Yetkililer, vaatler ve tehditler karışımıyla ortalığı sakinleştirmek için her şeyi deniyorlar, ancak şu ana kadar işe yaramıyor. ... Diyalog taklitleri olacak ama esasen rejim güç kullanarak karşılık verecek çünkü başka araçları yok" dedi.[1]
Carnegie Moscow Center'dan siyaset bilimci Arkady Dubnov, bu tür protestoların Rus hükûmeti için rahatsız edici olduğunu gözlemledi ve Dubnov, "Kremlin'in böyle bir rejimin muhalefetle konuşmaya başlayıp kabul ettiğini görmek istemeyeceğine şüphe yok" dedi.[1]
Tepkiler
| Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Uluslararası
Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü
Cumhurbaşkanı Tokayev, 2020-21 Belarus protestolarını durduran Belarus devlet başkanı Aleksandr Lukaşenko ve Rusya devlet başkanı Vladimir Putin ile görüşmelerde bulundu ve Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü'nü (KGAÖ) "uluslararası teröristler" olarak nitelendirdiği protestoculara müdahale etmeye çağırdı.[12][81] 3 Ocak 2022'de KGAÖ başkanlığına yeni getirilen Ermenistan başbakanı Nikol Paşinyan, Tokayev'in talebine yanıt vererek, "ÇKP Meclisi Güvenlik Konseyi Başkanı olarak, KGAÖ ülkelerinin liderleriyle derhal istişarelere başlıyorum." açıklamasını yaptı.[57]
6 Ocak 2022'de KGAÖ, Kolektif Güvenlik Antlaşması'nın "Saldırganlık durumunda (güvenliği, istikrarı, toprak bütünlüğünü tehdit eden silahlı bir saldırı) belirten 4. ve egemenlik) herhangi bir üye devlete karşı, bu üye devletin talebi üzerine diğer tüm üye devletler, bu üye devlete askeri de dahil olmak üzere gerekli yardımı derhal sağlayacaktır."[82][83] Ermenistan başbakanı Paşinyan yaptığı açıklamada, KGAÖ'nün "dış müdahale de dahil olmak üzere Kazakistan Cumhuriyeti'nin ulusal güvenliğine ve egemenliğine yönelik tehditler" nedeniyle konuşlandırılacağını söyledi.[83] Bu sebeple Orenburg'daki bir Rusya Hava Kuvvetleri alayının Kazakistan'a gönderilmek üzere kendisini hazırladığı bildirildi.[83]
Diğer
Kuruluşlar
Avrupa Birliği: "İlgili herkesi sorumluluk ve itidal ile hareket etmeye ve şiddetin daha da tırmanmasına yol açabilecek eylemlerden kaçınmaya çağırıyoruz. Avrupa Birliği, barışçıl gösteri hakkını tanırken, onların şiddetten uzak durmalarını ve şiddete teşvikten kaçınmalarını bekler."[84]
Türk Devletleri Teşkilatı: Kazakistan'daki olaylarda halkın sağduyusu ve normalde dönüş isteğine güvendiklerini ve Kazakistan hükûmetine ihtiyaç halinde destek vermeye hazır olduklarını belirtti.[85][86] Türk Devletleri Teşkilatı'nın Dönem başkanı olan Recep Tayyip Erdoğan, üye devletlerin cumhurbaşkanlarıyla da bir telefon görüşmesi gerçekleştirdi.[87]
Birleşmiş Milletler: Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiseri Michelle Bachelet, Kazakistan'daki tüm tarafları şiddetten kaçınmaya ve günlerce süren gösterilerin ardından kitlesel huzursuzluğun ardından mağduriyetlerine barışçıl bir çözüm bulmaya çağırdı. Bachelet yaptığı açıklamada, "İnsanların barışçıl protesto ve ifade özgürlüğü hakkı vardır. Aynı zamanda, protestocular ne kadar kızgın veya kırgın olursa olsun, başkalarına karşı şiddete başvurmamalıdır" dedi.[88][89]
Türk Hava Yolları, Pazar gününe kadar Türkiye ile Kazakistan arasındaki tüm yolcu seferlerini askıya aldı.[90]
Ülkeler
ABD - 
Rusya: Hem ABD hem de Rusya sükûnet çağrısında bulundu.[10] The Independent, Amerikan hükûmetinin huzursuzluğu izlediğini bildirdi.[91]
Türkiye: Türkiye cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Tokayev ile yaptığı telefon görüşmesinde Türkiye'nin Kazakistan ile dayanışma içinde olduğunu söyledi.[92]
Çin: Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Wang Wenbin, Çin ve Kazakistan'ın dostane ilişkiler paylaştığını ve stratejik ortak olduklarını ve Kazakistan'da "kamu düzeninin erkenden sağlanmasını umduklarını" ifade ederek, konunun "Kazakistan'ın iç meselesi" olduğunu yineledi.[93]
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b c d e "Kazakhstan protests: president appeals to Moscow-led security for help". the Guardian (İngilizce). 5 Ocak 2022. 5 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2022.
- ^ "The Consequences Of Inviting Russian-Led CSTO Troops Into Kazakhstan". RadioFreeEurope/RadioLiberty (İngilizce). 7 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2022.
- ^ "Kazakhstan: More than 160 killed, 5,000 arrested during riots". www.aljazeera.com (İngilizce).
- ^ "Kazakhstan says 164 killed in last week's protests". AP NEWS (İngilizce). 9 Ocak 2022.
- ^ "Kazakhstan unrest: Fresh gunfire as president says order largely restored". BBC News. 7 Ocak 2022.
- ^ "Nearly 8,000 detained in Kazakhstan over violent protests". AP NEWS (İngilizce). 10 Ocak 2022.
- ^ "Kazakhstan: Gas price hike fuels Zhanaozen protests | Eurasianet". eurasianet.org (İngilizce). 4 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2022.
- ^ "Sharp Energy Price Hike Triggers Protests In Kazakhstan". RadioFreeEurope/RadioLiberty (İngilizce). 3 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2022.
- ^ a b c d e f g Kantchev, Georgi (7 Ocak 2022). "Kazakhstan's Elite Got Richer on Natural Resources. Then Came the Unrest". Wall Street Journal (İngilizce). ISSN 0099-9660. 10 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2022.
- ^ a b "Kazakhstan government's resignation fails to quell protests". Reuters. 5 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2022.
- ^ "Kazakhstan protests: government resigns amid rare outbreak of unrest". the Guardian (İngilizce). 5 Ocak 2022. 4 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2022.
- ^ a b c d e f "Kazakhstan protests: president denounces protesters as 'terrorists'". the Guardian (İngilizce). 5 Ocak 2022. 5 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2022.
- ^ "Son dakika... Dünyaya duyurdular! Rusya ve dört ülke asker gönderiyor". Milliyet. 6 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2022.
- ^ Jacobs, Harrison (6 Ocak 2022). "Russia-led alliance troops have arrived in Kazakhstan after mass protests". NPR (İngilizce). 6 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2022.
- ^ a b Reuters (5 Ocak 2022). "Kazakhstan declares state of emergency in protest-hit city, province". Reuters (İngilizce). 7 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2022.
- ^ a b "Kazakhstan unrest: Government restores fuel price cap after bloodshed". BBC News (İngilizce). 6 Ocak 2022. 6 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2022.
- ^ a b "Kazakhstan imposes 180-day state regulation on fuel, food prices amid protests". www.aa.com.tr. 7 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2022.
- ^ a b c d Auyezov, Olzhas (7 Ocak 2022). "Kazakh president gives shoot-to-kill order to put down uprising". Reuters (İngilizce). 7 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2022.
- ^ a b "Kazakhstan unrest: Fresh gunfire as president says order largely restored". BBC News (İngilizce). 7 Ocak 2022. 6 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2022.
- ^ a b "Kazakh President: Constitutional Order Restored". www.voanews.com. 7 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2022.
- ^ a b Child, Anealla Safdar,David. "'Shoot to kill without warning': Kazakh leader to troops". www.aljazeera.com (İngilizce). 8 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2022.
- ^ a b "Kazakhstan president says he gave order to 'open fire with lethal force'". the Guardian (İngilizce). 7 Ocak 2022. 7 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2022.
- ^ a b "Kazakh president: Forces can shoot to kill to quell unrest". AP NEWS (İngilizce). 7 Ocak 2022. 8 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2022.
- ^ a b c "Nearly 8,000 detained in Kazakhstan over violent protests". AP NEWS (İngilizce). 10 Ocak 2022. 10 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2022.
- ^ a b Reuters (11 Ocak 2022). "President of Kazakhstan says he has weathered attempted coup d'etat". Reuters (İngilizce). 11 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2022.
- ^ a b c d "Kazakh President Announces CSTO Troop Withdrawal, Criticizes Predecessor". RadioFreeEurope/RadioLiberty (İngilizce). 12 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2022.
- ^ a b "В Нур-Султане восстановили международное авиасообщение". РБК (Rusça). 11 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2022.
- ^ a b "Kazakhstan protests: president appeals to Moscow-led security bloc". the Guardian (İngilizce). 5 Ocak 2022. 5 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2022.
- ^ a b Redmayne, Nick (16 Aralık 2021). "The truth about the world's most misunderstood country". The Telegraph (İngilizce). ISSN 0307-1235. 5 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2022.
- ^ "Public Information Notice: IMF Executive Board Concludes 2013 Article IV Consultation with the Republic of Kazakhstan". IMF (İngilizce). 2 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2022.
- ^ Stodghill, Ron (5 Kasım 2006). "Oil, Cash and Corruption". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 31 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2022.
- ^ "Observatører fra tidligere Sovjet jakter på valg-juks - Aftenposten". web.archive.org. 3 Mart 2016. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2022.
- ^ "Global Wealth Report 2018". Credit Suisse (İngilizce). 11 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2022.
- ^ "Kazakhstan explainer: Why did fuel prices spike, bringing protesters out onto the streets? | Eurasianet". eurasianet.org (İngilizce). 5 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2022.
- ^ "Жанаозенцы вновь пришли в акимат, требуя снижения цен на газ". Радио Азаттык (Rusça). 4 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2022.
- ^ a b "В аэропорту Актау в Казахстане задерживается часть рейсов". ТАСС. 4 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2022.
- ^ a b c "Жители Жанаозена перекрыли дорогу, протестуя против повышения цен на газ". Радио Азаттык (Rusça). 2 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2022.
- ^ a b c "«Акимов должен выбирать народ!» Протест в Жанаозене: от призывов снизить цены до политических требований". Радио Азаттык (Rusça). 3 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2022.
- ^ a b "«Мы устали от сказок!» В Жанаозене протестующие прогнали с площади акима области Ногаева". Радио Азаттык (Rusça). 3 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2022.
- ^ a b "Касым-Жомарт Токаев высказался по ситуации в Жанаозене". inbusiness.kz (Rusça). 3 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2022.
- ^ a b "В Казахстане второй день продолжаются протесты из-за повышения цен на газ, задержаны более 20 человек". Настоящее Время (Rusça). 3 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2022.
- ^ a b "«Правительство в отставку!» и «Шал, кет!». В Актау и Жанаозене продолжились митинги". Радио Азаттык (Rusça). 4 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2022.
- ^ a b tengrinews.kz (4 Ocak 2022). "Нурлан Ногаев вышел к митингующим в Актау". Главные новости Казахстана - Tengrinews.kz (Rusça). 3 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2022.
- ^ a b c d "В Алма-Ате проходят задержания протестующих". РИА Новости (Rusça). 5 Ocak 2022. 5 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2022.
- ^ "Президент Казахстана ввел ЧП в Алма-Ате и Мангистауской области". РИА Новости (Rusça). 5 Ocak 2022. 4 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2022.
- ^ "Internet disrupted in Kazakhstan amid energy price protests". NetBlocks (İngilizce). 4 Ocak 2022. 5 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2022.
- ^ "NetBlocks: Казакстанда интернет чектелди". Азаттык Υналгысы (Kırgızca). 5 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2022.
- ^ "Kazakistan: Protestolar sonrası hükümet istifa etti: OHAL ilan edildi". euronews. 5 Ocak 2022. 5 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2022.
- ^ Auyezov, Olzhas (5 Ocak 2022). "Kazakh president fails to quell protests, 8 deaths reported". Reuters (İngilizce). 5 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2022.
- ^ REFORM.by (5 Ocak 2022). "Назарбаев перестал быть председателем Совбеза Казахстана". REFORM.by (Rusça). 5 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2022.
- ^ Hart, Robert (5 Ocak 2022). "Kazakhstan Reportedly Hit By Internet Blackout As Oil-Rich Nation Breaks Out In Rare Anti-Government Protests". Forbes (İngilizce). 5 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Agence France Presse, AFP (5 Ocak 2022). "Kazakhstan Sees 'Nation-scale Internet Blackout' Amid Protests". www.barrons.com (İngilizce). 5 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Report: Kazakh president's home ablaze as protests escalate". Associated Press (İngilizce). 5 Ocak 2022. 5 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2022.
- ^ "Здание мэрии Алматы захвачено, из здания идет дым. Видео". centralasia.media. 5 Ocak 2022. 5 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2022.
- ^ "Office of ruling Nur Otan party set on fire in Almaty". akipress.com. 5 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2022.
- ^ a b c O'Connor, Tom (5 Ocak 2022). "Kazakhstan president asks Russia-led military alliance for help amid protests". Newsweek (İngilizce). 5 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2022.
- ^ Hopkins, Valerie; Nechepurenko, Ivan (5 Ocak 2022). "Kazakh Protesters Burn Government Offices as Unrest Sweeps Country". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 5 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2022.
- ^ Satubaldina, Assel; January 2022, Zhanna Shayakhmetova in Nation on 5 (5 Ocak 2022). "Kazakhstan Declares State of Emergency After Fuel Price Protests". The Astana Times (İngilizce). 5 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2022.
- ^ "Police detain nearly 2,000 protesters in Almaty". TASS. 6 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2022.
- ^ "Dozens of protesters and police dead amid Kazakhstan unrest". the Guardian (İngilizce). 6 Ocak 2022. 6 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2022.
- ^ Light, Felix (6 Ocak 2022). "Russia's Involvement in Kazakhstan's Crisis Could Have Wide Implications". The Moscow Times (İngilizce). 6 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2022.
- ^ "Russian paratroopers arrive in Kazakhstan as unrest continues". the Guardian (İngilizce). 6 Ocak 2022. 6 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2022.
- ^ Nechepurenko, Ivan; Hopkins, Valerie; Santora, Marc (7 Ocak 2022). "Kazakhstan's President Says Security Forces Can 'Fire Without Warning' to Quell Unrest". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 7 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2022.
- ^ "İddia: Nazarbayev ve ailesi Kazakistan'ı terketti". Halk TV. 7 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2022.
- ^ Faulconbridge, Guy (7 Ocak 2022). "West must stand up to Russia in Kazakhstan, opposition leader says". Reuters (İngilizce). 7 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2022.
- ^ "At least 18 security officers killed in protests in Kazakhstan". www.aa.com.tr. 7 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2022.
- ^ Auyezov, Olzhas; Vaal, Tamara (8 Ocak 2022). "Ex-security chief arrested as Kazakhstan presses crackdown on unrest". Reuters (İngilizce). 8 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2022.
- ^ "Gas price protests in Kazakhstan leave at least 40 dead and more than 4,400 arrested". Market Research Telecast (İngilizce). 8 Ocak 2022. 8 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2022.
- ^ "Kazakhstan police detain over 4,400 people in riots". TASS. 8 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2022.
- ^ a b "Kazakhstan: More than 160 killed, 5,000 arrested during riots". www.aljazeera.com (İngilizce). 9 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2022.
- ^ "Kazakhstan says 164 killed in last week's protests". AP NEWS (İngilizce). 9 Ocak 2022. 9 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2022.
- ^ "Kazakhstan says 5,800 detained in week of protests". Arab News (İngilizce). 9 Ocak 2022. Erişim tarihi: 10 Ocak 2022.
- ^ "Токаев заявил о попытке госпереворота в Казахстане". РБК (Rusça). 10 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2022.
- ^ "Kazakhstan blames foreign-trained Islamic radicals for unrest". South China Morning Post (İngilizce). 10 Ocak 2022. 10 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2022.
- ^ "Kazakhstan unrest: Internet returns to Almaty following a five day outage". BBC News (İngilizce). 10 Ocak 2022. 10 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2022.
- ^ Vaal, Tamara (10 Ocak 2022). "Putin claims victory in defending Kazakhstan from revolt". Reuters (İngilizce). 11 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2022.
- ^ Vaal, Tamara (11 Ocak 2022). "Russian troops to quit Kazakhstan, says president, taking aim at the elite". Reuters (İngilizce). 11 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2022.
- ^ "Во время беспорядков в Казахстане погибли 8 полицейских и военных, 317 ранены. Новости. Первый канал" [Kazakistan'daki isyanlarda 8 polis ve asker öldü, 317 kişi yaralandı.]. 1tv.ru (Rusça). 5 Ocak 2022. 5 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2022.
- ^ "В Алма-Ате началась интенсивная перестрелка между военными и вооруженными людьми". ТАСС. 6 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2022.
- ^ Hopkins, Valerie; Nechepurenko, Ivan (5 Ocak 2022). "Russia-Allied Forces to Intervene as Unrest Sweeps Kazakhstan". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 5 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2022.
- ^ "CSTO Council decides to send collective peacekeeping forces to Kazakhstan". TASS. 6 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2022.
- ^ a b c "CSTO agrees to intervene in Kazakhstan unrest | Eurasianet". eurasianet.org (İngilizce). 5 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2022.
- ^ "Kazakhstan : Statement by the Spokesperson on the latest developments". EEAS. 5 Ocak 2022. 5 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2022.
The European Union encourages a peaceful resolution of the situation through inclusive dialogue with all stakeholders and respect for the fundamental rights of citizens.
- ^ Türkiye, Sputnik (6 Ocak 2022). "Türk Devletleri Teşkilatı: Kazakistan'a destek vermeye hazırız". Sputnik Türkiye. 6 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2022.
- ^ "Türk Devletleri Teşkilatı: Kazakistan'a destek vermeye hazırız". www.trthaber.com. 6 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2022.
- ^ "Son dakika: Cumhurbaşkanı Erdoğan'dan Kazakistan diplomasisi". www.hurriyet.com.tr. 6 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2022.
- ^ "UN rights chief urges step back from violence in Kazakhstan" (İngilizce). The New Arab Staff & Agencies. 6 Ocak 2022. 7 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2022.
- ^ "OHCHR | Kazakhstan unrest: Bachelet urges peaceful resolution of grievances". www.ohchr.org. 4 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2022.
- ^ Gadzo, David Child,Anealla Safdar,Mersiha. "Kazakhstan unrest latest updates: Russia-led troops arrive". www.aljazeera.com (İngilizce). 6 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2022.
- ^ "Kazakhstan protests leave eight dead and hundreds injured". The Independent (İngilizce). 5 Ocak 2022. 5 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2022.
- ^ "Kazakhstan unrest: From Russia to US, the world reacts". www.aljazeera.com (İngilizce). 6 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2022.
- ^ "China expresses hopes for early restoration of public order in Kazakhstan". ANI News (İngilizce). 6 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2022.