Devalüasyon

Devalüasyon, sabit kur sistemlerinde ödemeler dengesi açık veren ülkenin ulusal parasının dış satınalma gücünün, hükümetçe alınan bir kararla düşürülmesidir. Başka bir deyişle devalüasyon, bir devletin resmi para biriminin diğer ülke dövizleri karşısında değer kaybettirilmesidir. Bu yolla ithal malları pahalılaşırken yerli malların fiyatı da aşağı çekilmiş olur. Devlet tarafından ülke ekonomisine yapılan müdahaleye devalüasyon denir. Bazı durumlarda ülke ekonomisinin toparlanması için zorla devalüasyon yapılır. Devletler gereğinden fazla para basar basılan bu fazla para karşı devletin parasının değerinin düşmesine neden olur. Hiçbir ülke kendi para biriminin diğer devletlerin para birimi karşısında değer kaybetmesini istemez. Toplam ithalat toplam ihracattan fazla ise ekonomide dış ticaret açığı vardır. Böyle bir durumla karşılaşıldığında o ülkenin satın alma gücü zayıflatılır daha fazla ihracata gidilir, daha az ithalat yapılır. Merkez Bankası tarafından kur, negatif yönde değiştirilir. Devalüasyon olduğunda enflasyon ve faizler yükselir, ekonomi yavaşlar. İhracat daha cazip hale gelir, ithalat pahalılaşır. Bu durumda cari açık azalır. Bütçe açığı artar. Devalüasyon, para arzı ile kıymete bedelini birbirine eşitler. Bu durumda yerli para değer kaybeder, yabancı para değerlenir. İhracatı özendirmek, avantajlı hale getirmek için devalüasyona gidilir. Enflasyonun kontrol altında tutulmadığı zamanlarda IMF tarafından baskıyla devalüasyona gidilir. Yapılan devalüasyonun ekonomiyi dengeye ulaştırabilmesi için diğer ülkelerin karşı devalüasyon yapmaması, enflasyonun düşürülmüş olması, ihraç edilen malların talebi artıran ürünler olması gerekir. Ülkeler birbirleriyle dış ticaret yaparken ihracat ve ithalatları birbirine eşit olmayabilir bu da dış ticaret açığı, cari işlemler açığı vermelerine neden olur. Bu gibi durumlarda dış dengeyi sağlamaya yardımcı olabilmek için döviz kuru değiştirmeye gidebilirler. Aynı zamanda paranın değerini yabancı paralar karşısında düşürmek isteyebilirler. Bu çerçevede sabit döviz kuru sistemi uygulayan bir ülkede para otoritesi genellikle Merkez Bankası tarafından döviz kurunun yükseltilerek yerli paranın değerinin düşürülmesi devalüasyon olarak tanımlanabilir. Esnek kur sisteminde arz ve talep koşullarındaki değişmeler sonucu yerli paranın değer kaybetmesi, döviz kurunun yükselmesi devalüasyon olarak değil değer kaybı olarak isimlendirilir.

Tarihte devalüasyon

Eski Yunan ve Roma'da devalüasyon, paranın temsil ettiği maden miktarının azaltılması yoluyla gerçekleştirilmekteydi. Belli bir altın ve gümüş miktarından basılan sikke miktarının çoğaltılması, para değerinin düşürülmesi sonucunu doğurmaktaydı. On dokuzuncu yüzyılda ise kâğıt para miktarının arttırılması sonucu meydana gelen enflasyon, iç fiyatların artışı ve banknotların altına tahvil kabiliyetini yok ederek, para değerinin düşüşüne yol açmıştır. Böylece milli para biriminin karşılığı kabul edilen altın miktarı indirilmiş ve kambiyo kurları da buna göre ayarlanmıştır.

Günümüzde devalüasyon

Günümüzde, madeni para, altın para sistemi olmadığından yerli para biriminin değerinin düşülmesine, iç fiyatların yükselmesi sonucu elde edilemeyen döviz gelirleri dolayısıyla girişilmektedir. Başlıca ihracatı teşvik etmek için yerli para birimi değeri, belli bir yabancı para esas alınmak suretiyle ayarlanmaktadır. Ancak bu tür bir uygulamanın başarılı olabilmesi için, devalüasyon sonrası iç fiyatların artışının önlenmesi, yabancı ülkelerin ithalat kısıtlamalarına başvurmaması gerekmektedir.

Ayrıca bakınız

• Revalüasyon