Daçya: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
k r2.7.1) (Bot değişikliği Ekleniyor: an:Dacia |
k →Tarihi: Bot: genel dz. ve madde bakımı (hata bildir) |
||
| (15 kullanıcı tarafından yapılan 25 ara revizyon gösterilmiyor) | |||
| 1. satır: | 1. satır: | ||
[[Dosya: |
[[Dosya:Dacian Draco.svg|küçükresim|sağ|Daçya'nın sembolü olan Daçya Dracosu]]{{Romanya tarihi}}{{Moldova tarihi}}'''Daçya''' (''Dacia'') eski bir coğrafi isimdir. [[Daçyalılar]]ın yaşadıkları toprakları kapsar. Daçya [[Balkanlar]]da kuzeyde [[Karpatlar|Karpat dağları]], güneyde [[Tuna nehri]], batıda [[Tisa nehri]], doğuda ise [[Dinyester nehri]] ile sınırlıydı. Ülkenin dörtte biri ormanlıktır ve sadece onda birlik bir bölümü çıplak dağlardan ve sulardan oluşmuştur.<ref>{{Kitap kaynağı|başlık=Vasile S. Cucu, “Romania”, Encyclopaedia Britannica,2019}}</ref> Başkenti [[Sarmizegetusa Regia|Sarmizegetusa]] idi. Ahalisi genellikle [[Traklar]]a mensup kabul edilir. |
||
== |
== Tarihi == |
||
Yer altı kaynakları bakımından altın ve gümüş rezervleriyle ön plana çıkan ''Dacia'', bulunduğu konum itibarıyla [[Helenistik Dönem|Hellenistik dünya]] ile yoğun ticari faaliyetlerde bulunmuştur. Bu durum onları [[Keltler|Kelt]] ve [[Cermenler|Germen]] komşularından daha gelişmiş teknolojik ve kültürel zenginliğe ulaştırmıştır. Dacialılar'ın, Hellenistik dünya ile ilişkileri bunlarla sınırlı kalmamış [[Grek]] kolonilerinin savunma stratejilerini temel alıp kendi stratejilerini oluşturmuş ve bu stratejileri ileri seviyeye taşımışlardır. [[Murus Dacicus]] surları buna en güzel örnek olarak gösterilebilir. Bugünkü [[Romanya]], [[Moldova]] ve [[Ukrayna]]'nın bir bölümüne tekabül eder. |
|||
* [[:en:Dacia|4 Mayıs 2007 tarihli İngilizce Vikipedi]] |
|||
Kral [[Burebista]] hükümdarlığı zamanında ve başkent [[Sarmizegetusa Regia|Sarmizegethusa]]’nın etrafını çevreleyen Murus Dacicus surları; barbar Avrupa’nın çoğu kentini çevreleyen surların aksine, şahmerdanlara karşı daha dayanıklı olması için taş duvarlar ile örülmüş, iç yüzeyi ahşap molozlarla desteklenmiş ve surlarda okçuların karşı saldırı yapmasına imkân verecek kuleler yapılmıştır. Mevcut Dacia savunma sistemine eklenen yeni yapılar ile kaleler işgalcilere karşı neredeyse aşılmaz bir engel hâline gelmiştir. |
|||
{{Roma İmparatorluk Eyaletleri}} |
|||
=== Daçya ve Roma İlişkileri === |
|||
{{Antik Roma-taslak}} |
|||
Dacialılar, Romalılar tarafından ‘barbar’ bir kavim olarak görülmüştür. Kral [[Burebista]]’nın Dacia’yı tek çatı altında birleştirdiği zamana kadar yarı-göçebe yaşam tarzıyla hayatlarını idame ettirmişlerdir. Temel geçim kaynakları hayvancılıktır. Geçimlerini sağlayabilmek için sürekli bölgedeki diğer kavimlerle mücadele etmişlerdir. Ancak tam anlamıyla kendi içlerinde bir bütünlük sağlayamadıkları için diğer kavimlere karşı verimli otlatma sahalarını hâkimiyetleri altına alamamışlardır. Bu sebepten ötürü Roma topraklarına bağlı otlatma sahalarını taciz etmişlerdir.<ref>{{Kitap kaynağı|başlık=J. Bennett, Trajan Optimus Princeps: A Life and Times, Routledge, London 1997|sayfa=87}}</ref> Kral Burebista’nın başa geçmesi ile Dacia üzerinde gerçekleştirdiği bütünlük politikası neticesinde ilk başlarda taciz denilecek derecede görünen çarpışmalar, Dacia’nın devletleşmesi neticesinde Roma için büyük bir sorun hâline gelmiştir. Ciddi olarak nitelendirilecek ilk mücadele Iulius [[Jül Sezar|Caesar]] döneminde gerçekleşmiş ancak tam anlamıyla sonuç elde edilememiştir.<ref group="not">Roma, Burebista’nın genişlemeye başlayan imparatorluğundan rahatsızlık duymaya başlamıştır. Burebista, Kırım’daki bir Grek bölgesi olan Olbia’ya saldırmış ve Makedonya’ya saldırı olasılığı Roma’yı endişelendirmiştir. [[Jül Sezar|I. Caesar]], Burebista’ya karşı savaş hazırlığına başlamıştır. Ancak her ikisinin de aynı dönem içinde ölmesi krizi ortadan kaldırmıştır ([[Suetonius]], Caesar, XLIV.; Augustus, VIII).</ref><ref>{{Kitap kaynağı|başlık=C. Dio, LI.22.7.}}</ref> İmparator [[Domitianus]] döneminde Dacialılarla mücadele artmıştır.<ref group="not">Dacialılar’ın MS 85/86 yılındaki saldırısı [[Mezya|Moesia]] valisi Oppius Sabinus’un ölümüyle sona ermiş ve Domitianus’un hızlı müdahalesi sayesinde eyalet kurtarılabilmiştir. Ertesi yıl yeni kralları [[Decebalus]], ''Praetorian'' Valisi Fuscus’u ve ordusunu imha etmiştir. Bu durum Domitianus’un generali Tettius Iulianus’un Dacialıları Tapae’da yenilgiye uğrattığı MS 88 yılına kadar çözülemeyen bir krize neden olmuştur. Ancak o zaman bile Dacialılara askeri üstünlük kurulamamıştır. Domitianus, başarısını sağlamlaştırmak için Decabalus ile anlaşma yapmış ve iki ülke arasında ilişkiler kurulmuştur. Decebalus, Dacia üzerindeki egemenliğini Domitianus’a onaylatmak için Diegis’i vekil olarak göndermiştir. Roma tarafından gelecekte daha fazlası vaat edilen büyük miktarlarda para ödenmiş ve hem barış hem de savaşla ilgili her türlü ticaret [[Sarmizegetusa Regia|Sarmizegethusa]] ile başlatılmıştır.</ref><ref>{{Kitap kaynağı|başlık=Strabon, Geographika, VII.3.10 ve 13}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|başlık=Tacitus, Historiae,II.83.,III.46. ve IV.4}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|başlık=C. Dio, LV.30.4.; LXVII,7.3.}}</ref> Domitianus’un politikaları ve Dacialılara verdiği imtiyazlar sonucunda, Roma’nın istemeden de olsa Dacia’yı güçlendirdiği görülmektedir. [[Trajan|Traianus]] Germen eyaletleri komutanı olduğu dönemde Domitianus’un politikalarıyla güçlenen Dacia’nın Roma için ne kadar büyük bir tehlike olacağını farketmiştir. Traianus kuzey Pannonia’nın karşısında Tuna Nehri’nin sol yakasında birtakım önlemler almaya başlamıştır. Djerdap patika yolunun yeniden inşa edilmesini, yol üzerinde bulunan kalelerin taştan yeniden inşasını ve Ister nehrindeki taşımacılığın yol açtığı tehlikeleri ortadan kaldırmak için Karatash—Gradac kanalının kesilmesini emretmiştir.<ref>J. Bennett, a.g.e., s.89</ref> |
|||
| ⚫ | |||
== Kaynakça == |
|||
[[Kategori:Daçya| ]] |
|||
{{Kaynakça}} |
|||
; Notlar |
|||
{{Link FA|it}} |
|||
<references group="not" /> |
|||
| ⚫ | |||
{{Klasik Antik Çağ}} |
|||
{{Otorite kontrolü}} |
|||
[[ |
[[Kategori:Daçya| ]] |
||
[[ar:داقية]] |
|||
[[arz:داتشيا]] |
|||
[[be:Дакія]] |
|||
[[bg:Дакия]] |
|||
[[br:Dacia]] |
|||
[[ca:Dàcia]] |
|||
[[cs:Dácie]] |
|||
[[da:Dakien]] |
|||
[[de:Dakien]] |
|||
[[el:Δακία]] |
|||
[[en:Dacia]] |
|||
[[eo:Dakio]] |
|||
[[es:Dacia]] |
|||
[[et:Daakia]] |
|||
[[fi:Daakia]] |
|||
[[fr:Dacie]] |
|||
[[fy:Daasje]] |
|||
[[he:דאקיה]] |
|||
[[hr:Dacija]] |
|||
[[hu:Dacia]] |
|||
[[id:Dacia]] |
|||
[[io:Dacia]] |
|||
[[it:Dacia (regione storica)]] |
|||
[[ja:ダキア]] |
|||
[[ka:დაკია]] |
|||
[[ko:다키아]] |
|||
[[la:Dacia]] |
|||
[[lt:Dakija]] |
|||
[[nl:Dacië]] |
|||
[[no:Dakia]] |
|||
[[pl:Dacja]] |
|||
[[pt:Dácia]] |
|||
[[ro:Dacia]] |
|||
[[ru:Дакия]] |
|||
[[scn:Dacia]] |
|||
[[simple:Dacia]] |
|||
[[sk:Dácia]] |
|||
[[sr:Дакија]] |
|||
[[sv:Dakien]] |
|||
[[uk:Дакія]] |
|||
[[zh:達基亞]] |
|||
14.27, 24 Eylül 2024 itibarı ile sayfanın şu anki hâli.
| Romanya tarihi |
|---|
  |
| Moldova tarihi |
|---|
 |
Daçya (Dacia) eski bir coğrafi isimdir. Daçyalıların yaşadıkları toprakları kapsar. Daçya Balkanlarda kuzeyde Karpat dağları, güneyde Tuna nehri, batıda Tisa nehri, doğuda ise Dinyester nehri ile sınırlıydı. Ülkenin dörtte biri ormanlıktır ve sadece onda birlik bir bölümü çıplak dağlardan ve sulardan oluşmuştur.[1] Başkenti Sarmizegetusa idi. Ahalisi genellikle Traklara mensup kabul edilir.
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Yer altı kaynakları bakımından altın ve gümüş rezervleriyle ön plana çıkan Dacia, bulunduğu konum itibarıyla Hellenistik dünya ile yoğun ticari faaliyetlerde bulunmuştur. Bu durum onları Kelt ve Germen komşularından daha gelişmiş teknolojik ve kültürel zenginliğe ulaştırmıştır. Dacialılar'ın, Hellenistik dünya ile ilişkileri bunlarla sınırlı kalmamış Grek kolonilerinin savunma stratejilerini temel alıp kendi stratejilerini oluşturmuş ve bu stratejileri ileri seviyeye taşımışlardır. Murus Dacicus surları buna en güzel örnek olarak gösterilebilir. Bugünkü Romanya, Moldova ve Ukrayna'nın bir bölümüne tekabül eder.
Kral Burebista hükümdarlığı zamanında ve başkent Sarmizegethusa’nın etrafını çevreleyen Murus Dacicus surları; barbar Avrupa’nın çoğu kentini çevreleyen surların aksine, şahmerdanlara karşı daha dayanıklı olması için taş duvarlar ile örülmüş, iç yüzeyi ahşap molozlarla desteklenmiş ve surlarda okçuların karşı saldırı yapmasına imkân verecek kuleler yapılmıştır. Mevcut Dacia savunma sistemine eklenen yeni yapılar ile kaleler işgalcilere karşı neredeyse aşılmaz bir engel hâline gelmiştir.
Daçya ve Roma İlişkileri
[değiştir | kaynağı değiştir]Dacialılar, Romalılar tarafından ‘barbar’ bir kavim olarak görülmüştür. Kral Burebista’nın Dacia’yı tek çatı altında birleştirdiği zamana kadar yarı-göçebe yaşam tarzıyla hayatlarını idame ettirmişlerdir. Temel geçim kaynakları hayvancılıktır. Geçimlerini sağlayabilmek için sürekli bölgedeki diğer kavimlerle mücadele etmişlerdir. Ancak tam anlamıyla kendi içlerinde bir bütünlük sağlayamadıkları için diğer kavimlere karşı verimli otlatma sahalarını hâkimiyetleri altına alamamışlardır. Bu sebepten ötürü Roma topraklarına bağlı otlatma sahalarını taciz etmişlerdir.[2] Kral Burebista’nın başa geçmesi ile Dacia üzerinde gerçekleştirdiği bütünlük politikası neticesinde ilk başlarda taciz denilecek derecede görünen çarpışmalar, Dacia’nın devletleşmesi neticesinde Roma için büyük bir sorun hâline gelmiştir. Ciddi olarak nitelendirilecek ilk mücadele Iulius Caesar döneminde gerçekleşmiş ancak tam anlamıyla sonuç elde edilememiştir.[not 1][3] İmparator Domitianus döneminde Dacialılarla mücadele artmıştır.[not 2][4][5][6] Domitianus’un politikaları ve Dacialılara verdiği imtiyazlar sonucunda, Roma’nın istemeden de olsa Dacia’yı güçlendirdiği görülmektedir. Traianus Germen eyaletleri komutanı olduğu dönemde Domitianus’un politikalarıyla güçlenen Dacia’nın Roma için ne kadar büyük bir tehlike olacağını farketmiştir. Traianus kuzey Pannonia’nın karşısında Tuna Nehri’nin sol yakasında birtakım önlemler almaya başlamıştır. Djerdap patika yolunun yeniden inşa edilmesini, yol üzerinde bulunan kalelerin taştan yeniden inşasını ve Ister nehrindeki taşımacılığın yol açtığı tehlikeleri ortadan kaldırmak için Karatash—Gradac kanalının kesilmesini emretmiştir.[7]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Vasile S. Cucu, “Romania”, Encyclopaedia Britannica,2019.
- ^ J. Bennett, Trajan Optimus Princeps: A Life and Times, Routledge, London 1997. s. 87.
- ^ C. Dio, LI.22.7.
- ^ Strabon, Geographika, VII.3.10 ve 13.
- ^ Tacitus, Historiae,II.83.,III.46. ve IV.4.
- ^ C. Dio, LV.30.4.; LXVII,7.3.
- ^ J. Bennett, a.g.e., s.89
- Notlar
- ^ Roma, Burebista’nın genişlemeye başlayan imparatorluğundan rahatsızlık duymaya başlamıştır. Burebista, Kırım’daki bir Grek bölgesi olan Olbia’ya saldırmış ve Makedonya’ya saldırı olasılığı Roma’yı endişelendirmiştir. I. Caesar, Burebista’ya karşı savaş hazırlığına başlamıştır. Ancak her ikisinin de aynı dönem içinde ölmesi krizi ortadan kaldırmıştır (Suetonius, Caesar, XLIV.; Augustus, VIII).
- ^ Dacialılar’ın MS 85/86 yılındaki saldırısı Moesia valisi Oppius Sabinus’un ölümüyle sona ermiş ve Domitianus’un hızlı müdahalesi sayesinde eyalet kurtarılabilmiştir. Ertesi yıl yeni kralları Decebalus, Praetorian Valisi Fuscus’u ve ordusunu imha etmiştir. Bu durum Domitianus’un generali Tettius Iulianus’un Dacialıları Tapae’da yenilgiye uğrattığı MS 88 yılına kadar çözülemeyen bir krize neden olmuştur. Ancak o zaman bile Dacialılara askeri üstünlük kurulamamıştır. Domitianus, başarısını sağlamlaştırmak için Decabalus ile anlaşma yapmış ve iki ülke arasında ilişkiler kurulmuştur. Decebalus, Dacia üzerindeki egemenliğini Domitianus’a onaylatmak için Diegis’i vekil olarak göndermiştir. Roma tarafından gelecekte daha fazlası vaat edilen büyük miktarlarda para ödenmiş ve hem barış hem de savaşla ilgili her türlü ticaret Sarmizegethusa ile başlatılmıştır.
 | Romanya'daki bir yerleşim yeri ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
