Apartheid: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Bölüm eklendi. Etiketler: Mobil değişiklik Mobil ağ değişikliği |
k →Kaynakça: Bot: kaynak dz. (hata bildir) |
||
| (17 kullanıcı tarafından yapılan 33 ara revizyon gösterilmiyor) | |||
| 1. satır: | 1. satır: | ||
{{kaynaksız}} |
|||
{{Apartheid}} |
{{Apartheid}} |
||
[[Dosya:ApartheidSignEnglishAfrikaans.jpg| |
[[Dosya:ApartheidSignEnglishAfrikaans.jpg|küçükresim|Apartheid döneminde beyazlara ayrıcalık tanıyan bir tabela]] |
||
'''Apartheid''' ({{IPA|af|aˈpartɦəit}}, [[Türkçe]]: ''Ayrı olmak''), [[Afrika]]'nın güneyinde bulunan [[Güney Afrika Cumhuriyeti]] ile bu devlete bağlı [[Güneybatı Afrika]]'da ([[Namibya]]) 1948-1994 yılları arasında resmî devlet politikası olarak iktidarda bulunan Ulusal Parti hükûmeti tarafından uygulanan ve bu doğrultuda yasalar çıkartarak [[Irkçılık|ırksal ayrımcılığı]] savunan sistemdir.<ref>{{Web kaynağı |url=https://news.google.com/newspapers?nid=1893&dat=19910618&id=3sQfAAAAIBAJ&sjid=ltgEAAAAIBAJ&pg=5582,6356040&hl=en |başlık=Myre, Greg (18 Haziran 1991). "South Africa ends racial classifications". Southeast Missourian. Cape Girardeau. |erişimtarihi=19 Ekim 2017 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20200609205845/https://news.google.com/newspapers?nid=1893&dat=19910618&id=3sQfAAAAIBAJ&sjid=ltgEAAAAIBAJ&pg=5582,6356040&hl=en |arşivtarihi=9 Haziran 2020 |ölüurl=hayır }}</ref> ''Apartheid'' kelimesi [[Afrikaanca]] "ayrılık" anlamına gelmektedir.<ref>Nancy L. Clarkson & William H. Worger. ''South Africa: The Rise and Fall of ''. Routledge, 2013. Chapter 3: The Basis of Apartheid.</ref> Bu süreç Avrupa kökenli beyazlar tarafından, ''baasskap'' adı da verilen ve beyaz ırkın diğer ırklardan üstün olduğunu savunan bir ideoloji ile yürütülmüştür. |
|||
'''Apartheid''' ([[Afrikaanca|Afrika dilinde]] "ayrılık" anlamına gelmektedir), [[Güney Afrika Cumhuriyeti]]'nde [[1948]] - [[1994]] yılları arasında, Ulusal Parti hükümeti tarafından uygulanan [[ırkçı]] ayrımcılık sistemidir. |
|||
Uzun yıllar boyunca beyaz ırkın yönetiminde olan Güney Afrika'da [[ |
Uzun yıllar boyunca beyaz ırkın yönetiminde olan Güney Afrika'da [[Siyahiler]]e ve diğer beyaz olmayan etnik gruplara karşı uygulanan ayrımcılık, 1948 yılı genel seçimlerinden sonra resmîleşerek sürdü. 1958 yılından itibaren yasalarla da desteklenen Apartheid sistemi, insanların kökenlerine göre sınıflandırılmaları sonucu, beyaz azınlık dışında kalanların [[vatandaşlık]] hizmetlerinden daha az yararlanmaları, devletin sağladığı sağlık ve eğitim hizmetleri gibi sosyal hizmetlerden daha az yararlanmaları gibi ırkçı uygulamalara zemin olmuştur. |
||
Güney Afrika'da |
Güney Afrika'da apartheid sistemine karşı [[Anti-Apartheid Hareketi]] oluşturulmuş, ülkenin ilk siyahi devlet başkanı olarak bu makama gelen [[Nelson Mandela]] iktidarıyla ırkçı-ayrımcı uygulamalar durdurulunca Apartheid yönetiminin ortadan kalkmasıyla bu hareket de son bulmuştur. |
||
== |
== Irksal ayrımlar == |
||
Apartheid sistemine göre Beyazlar en üst kademede yer alırken, bu grubu [[Asyalı]]lar, [[Renkliler]] (''Coloured'') ve Siyahiler takip etmekteydi.<ref name="Mayne">{{Kitap kaynağı|soyadı=Mayne|ad=Alan|başlık=From Politics Past to Politics Future: An Integrated Analysis of Current and Emergent Paradigms|url=https://archive.org/details/frompoliticspast0000mayn|tarih=1999|sayfa=[https://archive.org/details/frompoliticspast0000mayn/page/52 52]|yayıncı=Praeger|yer=Westport, Connecticut|isbn=978-0-275-96151-0}}</ref> |
|||
{{kaynakça}} |
|||
=== Siyahiler === |
|||
Siyahiler, Apartheid rejimde en dezavantajlı konumda bulunan etnik grubu oluşturmaktaydı. Apartheid sisteminde, çoğunlukla [[Bantular|Bantu]] olan Siyahi nüfusun şehirlerin bazı mahallelerinden kovulmaları ve sadece Siyahilerin yaşadığı mahallelerde ya da [[Bantustan]] adı verilen, devlet tarafından tasarlanmış özerk "kabile anavatanlarında" yaşamaları zorunlu kılınmaktaydı.<ref name="Routledge">{{Kitap kaynağı|soyadı1=Walton|ad1=F. Carl|soyadı2=Udayakumar|ad2=S.P.|soyadı3=Muck|ad3=William|soyadı4=McIlwain|ad4=Charlton|soyadı5=Kramer|ad5=Eric|soyadı6=Jensen|ad6=Robert|soyadı7=Ibrahim|ad7=Vivian|soyadı8=Caliendo|ad8=Stephen Maynard|soyadı9=Asher|ad9=Nhia|başlık=The Routledge Companion to Race and Ethnicity|tarih=2011|sayfalar=103-105|yayıncı=Routledge Books|yer=New York|isbn=978-0415777070}}</ref> Bantustan bölgelerine taşınmak, Güney Afrika vatandaşlığından men edilmek anlamına da geliyordu.<ref name="Crompton">{{Kitap kaynağı|başlık=Desmond Tutu: Fighting Apartheid|url=https://archive.org/details/desmondtutumoder00crom|soyadı=Crompton|ad=Samuel Willard|yıl=2007|yer=New York|yayıncı=Chelsea House, Publishers|isbn=978-0791092217|sayfalar=[https://archive.org/details/desmondtutumoder00crom/page/n40 34]-35}}</ref> |
|||
=== Renkliler === |
|||
Renkliler veya ''Coloured'' halkı kökensel olarak, Avrupalılar ve Hindistan, [[Malezya]] ve diğer eski koloni bölgelerinden getirilmiş işçiler ile Afrikalı Siyahilerin melezleşmesine dayanan bir etnik gruptur.<ref name="Intro">Patric Tariq Mellet [https://archive.today/20120707062952/http://cape-slavery-heritage.iblog.co.za/intro/ "Intro"], ''Cape Slavery Heritage''. Retrieved 24 May 2011.</ref> Siyahilerde olduğu gibi Renklilerin de özel mahallelerde yaşamaları beklenmiştir. Renklilere oy verme hakkı Hintler ile birlikte 1980'lerde, üç kamara sistemi adı verilen, her grubun kendine ait bir kamarasının olduğu bir parlamentonun kurulması ile verilmiştir.<ref name="SAHistoryOrg">{{Web kaynağı | başlık = Apartheid Legislation 1850s - 1970s | url = https://www.sahistory.org.za/article/apartheid-legislation-1850s-1970s | website = SAHistory.org | erişimtarihi = 20 Mayıs 2019 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20190401181624/https://www.sahistory.org.za/article/apartheid-legislation-1850s-1970s | arşivtarihi = 1 Nisan 2019 | ölüurl =hayır}}</ref> |
|||
=== Doğu Asyalılar === |
|||
Apartheid yönetiminin [[Doğu Asya]]lı halklara karşı tutumu değişkenlik göstermiştir. Yönetimin ekonomik ve diplomatik ilişkiler içinde bulunduğu [[Japonya]], [[Tayvan]] ve [[Güney Kore]] kökenli Güney Afrikalılar genellikle Beyazlar ile eşit haklara sahip olmuş ve "[[onursal Beyaz]]" olarak sınıflandırılmıştır.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://blogs.wsj.com/chinajournal/2008/06/19/in-south-africa-chinese-is-the-new-black|tarih=19 Haziran 2008|başlık=In South Africa, Chinese is the New Black|yayıncı=China Realtime Report|erişimtarihi=21 Kasım 2019|arşivurl=https://web.archive.org/web/20090724024004/http://blogs.wsj.com/chinajournal/2008/06/19/in-south-africa-chinese-is-the-new-black/|arşivtarihi=24 Temmuz 2009|ölüurl=hayır}}</ref> Bu halkların Beyazların aksine seçme ve seçilme hakkı bulunmamış, ancak [[zorunlu askerlik]] gibi Beyazların da dâhil olduğu diğer grupların katılması gereken uygulamalara katılmaları gerekmemiştir.<ref name="park">Afro-Hispanic Review: [https://www.jstor.org/stable/23055227 White, Honorary White, or Non-White: Apartheid Era Constructions of Chinese] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20191209035850/https://www.jstor.org/stable/23055227 |tarih=9 Aralık 2019 }}, Dr. Yoon Jung Park (Univ of Johannesburg), Spring 2008</ref> |
|||
=== Hintler === |
|||
Hindistan Yarımadası kökenli Güney Afrikalılar pek çok ayrımcı yasaya tabi tutulmuştur. Bazen Renkliler ile bazen de ayrı olarak sınıflandırılan Hint kökenli Güney Afrikalılar genellikle Renkliler ile benzer haklara sahip olmuştur. Hintlere seçme ve seçilme hakkı 1980'lerde gerçekleştirilen bir referandum sonucunda, üç kamara sistemi adı verilen, her grubun kendine ait bir kamarasının olduğu bir parlamentonun kurulması ile verilmiştir.<ref name="SAHistoryOrg" /> |
|||
== Galeri == |
|||
<gallery> |
|||
Dosya:DurbanSign1989.jpg|[[Durban]]'da bulunan sahilin sadece beyazlara ait olduğunu gösteren tabela |
|||
Dosya:Population registration certificate South Africa 1988.jpg|Kişinin beyaz ırka dahil olduğunu gösteren sertifika |
|||
Dosya:Apartheid.jpg|Köpeklerin ve beyaz olmayanların giremeyeceğini gösteren tabelalar |
|||
</gallery> |
|||
== Kaynakça == |
|||
{{Kaynakça}} |
|||
== Dış bağlantılar == |
|||
{{Vikisözlük}} |
|||
{{Commons kategori}} |
|||
{{Vikisöz}} |
|||
* [http://www.un.org/en/events/mandeladay/apartheid.shtml The United Nations: Birleşmiş Milletler resmî sitesi - BM'de Apartheid süreci ''Partner in the Struggle against Apartheid'' - www.un.org] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20100828032047/http://www.un.org/en/events/mandeladay/apartheid.shtml |tarih=28 Ağustos 2010 }} (İngilizce) |
|||
{{Güney Afrika Cumhuriyeti-taslak}} |
{{Güney Afrika Cumhuriyeti-taslak}} |
||
{{Suç-taslak}} |
{{Suç-taslak}} |
||
{{Antikomünizm}} |
{{Antikomünizm}} |
||
{{Ayrımcılık}} |
|||
{{Otorite kontrolü}} |
|||
[[Kategori:Apartheid| ]] |
[[Kategori:Apartheid| ]] |
||
20.04, 8 Mayıs 2024 itibarı ile sayfanın şu anki hâli.
Apartheid (Afrikaans telaffuz: [aˈpartɦəit], Türkçe: Ayrı olmak), Afrika'nın güneyinde bulunan Güney Afrika Cumhuriyeti ile bu devlete bağlı Güneybatı Afrika'da (Namibya) 1948-1994 yılları arasında resmî devlet politikası olarak iktidarda bulunan Ulusal Parti hükûmeti tarafından uygulanan ve bu doğrultuda yasalar çıkartarak ırksal ayrımcılığı savunan sistemdir.[1] Apartheid kelimesi Afrikaanca "ayrılık" anlamına gelmektedir.[2] Bu süreç Avrupa kökenli beyazlar tarafından, baasskap adı da verilen ve beyaz ırkın diğer ırklardan üstün olduğunu savunan bir ideoloji ile yürütülmüştür.
Uzun yıllar boyunca beyaz ırkın yönetiminde olan Güney Afrika'da Siyahilere ve diğer beyaz olmayan etnik gruplara karşı uygulanan ayrımcılık, 1948 yılı genel seçimlerinden sonra resmîleşerek sürdü. 1958 yılından itibaren yasalarla da desteklenen Apartheid sistemi, insanların kökenlerine göre sınıflandırılmaları sonucu, beyaz azınlık dışında kalanların vatandaşlık hizmetlerinden daha az yararlanmaları, devletin sağladığı sağlık ve eğitim hizmetleri gibi sosyal hizmetlerden daha az yararlanmaları gibi ırkçı uygulamalara zemin olmuştur.
Güney Afrika'da apartheid sistemine karşı Anti-Apartheid Hareketi oluşturulmuş, ülkenin ilk siyahi devlet başkanı olarak bu makama gelen Nelson Mandela iktidarıyla ırkçı-ayrımcı uygulamalar durdurulunca Apartheid yönetiminin ortadan kalkmasıyla bu hareket de son bulmuştur.
Irksal ayrımlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Apartheid sistemine göre Beyazlar en üst kademede yer alırken, bu grubu Asyalılar, Renkliler (Coloured) ve Siyahiler takip etmekteydi.[3]
Siyahiler
[değiştir | kaynağı değiştir]Siyahiler, Apartheid rejimde en dezavantajlı konumda bulunan etnik grubu oluşturmaktaydı. Apartheid sisteminde, çoğunlukla Bantu olan Siyahi nüfusun şehirlerin bazı mahallelerinden kovulmaları ve sadece Siyahilerin yaşadığı mahallelerde ya da Bantustan adı verilen, devlet tarafından tasarlanmış özerk "kabile anavatanlarında" yaşamaları zorunlu kılınmaktaydı.[4] Bantustan bölgelerine taşınmak, Güney Afrika vatandaşlığından men edilmek anlamına da geliyordu.[5]
Renkliler
[değiştir | kaynağı değiştir]Renkliler veya Coloured halkı kökensel olarak, Avrupalılar ve Hindistan, Malezya ve diğer eski koloni bölgelerinden getirilmiş işçiler ile Afrikalı Siyahilerin melezleşmesine dayanan bir etnik gruptur.[6] Siyahilerde olduğu gibi Renklilerin de özel mahallelerde yaşamaları beklenmiştir. Renklilere oy verme hakkı Hintler ile birlikte 1980'lerde, üç kamara sistemi adı verilen, her grubun kendine ait bir kamarasının olduğu bir parlamentonun kurulması ile verilmiştir.[7]
Doğu Asyalılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Apartheid yönetiminin Doğu Asyalı halklara karşı tutumu değişkenlik göstermiştir. Yönetimin ekonomik ve diplomatik ilişkiler içinde bulunduğu Japonya, Tayvan ve Güney Kore kökenli Güney Afrikalılar genellikle Beyazlar ile eşit haklara sahip olmuş ve "onursal Beyaz" olarak sınıflandırılmıştır.[8] Bu halkların Beyazların aksine seçme ve seçilme hakkı bulunmamış, ancak zorunlu askerlik gibi Beyazların da dâhil olduğu diğer grupların katılması gereken uygulamalara katılmaları gerekmemiştir.[9]
Hintler
[değiştir | kaynağı değiştir]Hindistan Yarımadası kökenli Güney Afrikalılar pek çok ayrımcı yasaya tabi tutulmuştur. Bazen Renkliler ile bazen de ayrı olarak sınıflandırılan Hint kökenli Güney Afrikalılar genellikle Renkliler ile benzer haklara sahip olmuştur. Hintlere seçme ve seçilme hakkı 1980'lerde gerçekleştirilen bir referandum sonucunda, üç kamara sistemi adı verilen, her grubun kendine ait bir kamarasının olduğu bir parlamentonun kurulması ile verilmiştir.[7]
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Durban'da bulunan sahilin sadece beyazlara ait olduğunu gösteren tabela -
Kişinin beyaz ırka dahil olduğunu gösteren sertifika -
Köpeklerin ve beyaz olmayanların giremeyeceğini gösteren tabelalar
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Myre, Greg (18 Haziran 1991). "South Africa ends racial classifications". Southeast Missourian. Cape Girardeau". 9 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2017.
- ^ Nancy L. Clarkson & William H. Worger. South Africa: The Rise and Fall of . Routledge, 2013. Chapter 3: The Basis of Apartheid.
- ^ Mayne, Alan (1999). From Politics Past to Politics Future: An Integrated Analysis of Current and Emergent Paradigms. Westport, Connecticut: Praeger. s. 52. ISBN 978-0-275-96151-0.
- ^ Walton, F. Carl; Udayakumar, S.P.; Muck, William; McIlwain, Charlton; Kramer, Eric; Jensen, Robert; Ibrahim, Vivian; Caliendo, Stephen Maynard; Asher, Nhia (2011). The Routledge Companion to Race and Ethnicity. New York: Routledge Books. ss. 103-105. ISBN 978-0415777070.
- ^ Crompton, Samuel Willard (2007). Desmond Tutu: Fighting Apartheid. New York: Chelsea House, Publishers. ss. 34-35. ISBN 978-0791092217.
- ^ Patric Tariq Mellet "Intro", Cape Slavery Heritage. Retrieved 24 May 2011.
- ^ a b "Apartheid Legislation 1850s - 1970s". SAHistory.org. 1 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2019.
- ^ "In South Africa, Chinese is the New Black". China Realtime Report. 19 Haziran 2008. 24 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2019.
- ^ Afro-Hispanic Review: White, Honorary White, or Non-White: Apartheid Era Constructions of Chinese 9 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Dr. Yoon Jung Park (Univ of Johannesburg), Spring 2008
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Vikisözlük'te apartheid ile ilgili tanım bulabilirsiniz.
Wikimedia Commons'ta Apartheid ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
- The United Nations: Birleşmiş Milletler resmî sitesi - BM'de Apartheid süreci Partner in the Struggle against Apartheid - www.un.org 28 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
 | Güney Afrika Cumhuriyeti ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
 | Suç ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
| |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
