Yahudilikte Musa sayfasının kaynağını görüntüle

{{Kaynaksız|tarih=Ağustos 2012}}
{{diğer anlamı2|Musa}}

{{Yahudilik}}

'''Musa''' ([[İbranice]]: ''Moşe Rabenu משה רבנו)'', [[Yahudilik|Yahudiliğin]] [[peygamber]]i.

== Ailesi ==
[[Yahudilik|Yahudi]] inancına göre Musa: MÖ 1392 yılında Mısır’da doğdu. Annesi [[Levi kabilesi|Levi]] ailesinden [[Yehoved]], babası aynı aileden [[Keat]] oğlu [[Amram]]'dır.

Amram ile Yehoved’in ilk önce [[Miryam]] adında bir kızları olur. Bundan dört yıl kadar önce Mûsâ’nın ağabeyi olan [[Harun|Hârûn]] ([[İbranice|İbrânîce]]: Aaron) dünyâya gelir.

== Doğumu ve saraya girişi ==
Hârûn’un doğmasından üç yıl sonra [[Mısır]] [[firavun]]u, [[Yahudiler]]in Mısır’da çoğaldıklarını ve güçlendiklerini görünce onları kontrol altına almak için üzerlerine angarya memurları koyar ve onları şehir inşaatlarında çalıştırmaya başlar. Bu şekilde de kontrol altında tutamayacağını anlayınca bu sefer de Mısır’daki ebelere "Bütün yeni doğacak İbrânî erkek çocukları öldürün ama kız çocuklarına dokunmayın" emrini verir. Mısırlı ebeler, bu emri yerine getirmekten korkarlar. Bu sefer de Firavun: "Bütün doğacak olan İbrânî çocuklar Nil nehrine atılacak" emrini verir. Bundan bir yıl kadar sonra Amram'la Yehoved’in bir erkek çocuğu olur. Onu Nil’e atmaya kıyamazlar ve sekiz günlük olunca usûlüne göre [[Erkek sünneti|sünnet]] ederler. Üç ay kadar Musa’ya baktıktan sonra daha fazla bakamayacaklarını anlarlar, bir sepet yaparlar bunu ziftle sıvayıp daha o zamanki ismi Musa olmayıp bu isim daha sonra Firavun’un kızı [[Batya]] tarafından konulacak olan Musa’yı içine koyarlar ve [[Nil]]’e bırakırlar.

Musa’nın ablası ve henüz 6-7 yaşlarında olan Miryam (Meryem), sepetin ve kardeşinin akıbetini öğrenebilmek için sepeti takip eder. Sepet, [[Firavun]]’un sarayının bahçesine doğru süzülür. O sırada Firavun’un kızı Batya sepeti bulur, sünnetli olduğu için çocuğun [[İbrani]] olduğunu hemen anlarsa da bu çocuğa acır ve onu himaye eder. Ancak çocuk, hiçbir süt anneden süt emmemektedir. Bunun üzerine Miryam, Batya'ya ona bir süt anne bulmayı teklif eder ve kendi annesini çağırır. Çocuk, kendi annesinin sütünü içince firavunun kızı Batya, çocuğu kendi annesine emzirmesi için verir. Çocuk iki yaşına geldiğinde annesi Musa’yı firavunun kızına getirir. Firavunun kızı, çocuğa '''Musa''' ([[İbranice]]: Moşe משה, ''Sudan çıkarttım'') ismini koyar ve onu evlat edinir. Bu tarihten sonra çocuk '''Musa''' adıyla anılmaya başlanır. Musa’nın anne ve babası tarafından konulmuş gerçek bir ismi olduğu kesindir. Çünkü Yahudi geleneklerine göre sekiz günlükken sünnet olan bir çocuğa mutlaka bir isim takılır. Ancak bu isim bilinmemektedir.

== Saray günleri ve kaçış ==
Musa, Firavun'un sarayında bir Mısır prensi gibi yetiştirilir, iyi bir eğitim alır ve bir takım imtiyazlara sahip olur. Ancak ailesi ile kaldığı iki yıl içerisinde anne ve babasının verdiği eğitimle halkını, kökeni bilmekte ve kendini bir Mısırlıdan çok [[İbrânî]] olarak görmektedir.

Firavun, Musa’yı sevmekle beraber çocuktaki bir takım hareketlerden ve ileride tahtına göz dikebileceğinden kuşkulanmaktadır. Danışmanlarının da verdiği tavsiyeyle çocuğu sınamaya karar verirler. Bir kabın içine bir parça som altın ve bir adet kor haline gelmiş kömür koyarak Musa’ya uzatırlar. Böylelikle çocuğun altına olan zaafını kontrol edeceklerdir. Çocuk, önce altının parlaklığına ve câzibesine kapılıp elini altına doğru uzatırsa da daha sonra [[Cebrail|Cebrâil]]’in Musa’nın elini tutar kor kömürü alıp ağzına atmasını sağlar. Bu yüzden Musa, hayâtının sonuna kadar bir konuşma problemi yaşayacak, bâzı harfleri düzgün telaffuz edemeyecektir.

Bir gün Musa bir İbrânîyle Mısırlı bir [[Kıpti]]’nin kavga ettiğini görür ve onları ayırmak için araya girer ve yanlışlıkla Mısırlıyı öldürür. Bir süre sonra yine kavga eden o İbrânî’yle bir başkasının arasını bulmak isteyince o adam: "Seni üzerimize kim hakem tâyin etti? Yoksa o Mısırlıyı öldürdüğün gibi beni de öldürecek misin?" deyince, Musa olayın duyulduğunu ve yayıldığını anlar. Firavun da olayı duyar ve Musa’nın idâmını ister. Musa, bunun üzerine Mısır’dan kaçar.

Musa as peygamberlik le şereflendiniz doğrudan iyiden yana olan güçlü bir peygamberdir  haksızlığa uğradığını düşündüğü tanıdığını savunmak arzusuyla yardim etmek ister sinirlenmiş olan hak sahibine yumruk atar sonra gaflete düştüğünü anlar  tanıdığı <nowiki>''faiz'</nowiki>  isler yaparak hak yemekte fakirlere zulmetmektedir firavun kaosunun düzenine   uymaktadır bir gün geçer musa as olayın iç yüzünü anlayarak bu isin şeytan isi olduğunu faiz le insanlara fayda yerine yalan sözler vererek mallarını ele geçirenlere KARŞI Rabbine  sığınır haksızlığa hicrete zorlanır.

Filistinliler hz Musa nin kurallarını yahudilerden  daha iyi benimsemektedir.

Lakin zamaninda Firavunun zulmune maruz kalanlar azdıkça sürülen siyon misyonu faizle finansla  kullanım  ürünleriyle haman ve karuna ozenmektedirler

== Çöldeki günler ve evlenmesi ==
Musa, [[Midyan]] (Medyan) şehrine giderek orada bulunan Midyan’ın Peygamberlerinden [[Şuayb|Yitro]] ([[Şuayb]])'la tanışır. Yitro, ona iyi davranır ve Musa’yı kızı [[Tsipora]] ile evlendirir. Bu evlilikten Musa’nın iki çocuğu olur. Musa, onlara [[Gerşom]] (yaşadığı yere ait olmayan) ve [[Eliezer]] adlarını verir.

== Tanrı ile Konuşması ==
Bu sırada Firavun ölmüş, yerine başka bir firavun geçmiştir. Bu firavun da İbrânîlere baskılarını arttırmıştır. Musa ise kardeşlerinin acılarını hissetmektedir. Bir gün Musa dağda gezerken yanan, ancak duman çıkartmayan bir çalılık görür. O anda Tanrı’nın sesini duyar. Tanrı, ona Mısır’da acı çekmekte bulunan Yahudileri Mısır’dan çıkartma görevini verir. Musa önceleri bu görevden kaçınır. Ancak Tanrı’nın emri olduğu için kabul eder.

Musa Tanrı’ya küçükken yaşadığı olaydan dolayı konuşma problemi olduğunu, firavunu iknâ etmekte problemler yaşayacağını söyler. Tanrı bunun üzerine ağabeyi Hârûn’un ona yardımcı olacağını, Musa’nın düşündüklerini Hârûn’un ağzından çıkacağını söyler.

Tanrı, ayrıca Musa’yı bir takım mucizelerle donatır. Bunlardan bir tanesi, yere atılınca yılana dönüşen ve tekrar eline aldığında eski haline dönen Musa’nın Asası'dır. Diğeri ise Musa elini göğsüne sokup çıkarttığında elini kar gibi bembeyaz ışıldatan, tekrar göğsüne sokup çıkarttığında normale döndüren mucizedir.

Musa, kayınpederi Yitro’dan Mısır’a gitmek için izin ister ve Yitro’dan ''Selametle git!'' yanıtını alınca karısı ve çocuklarını Midyan'da bırakıp Mısır’a doğru yola çıkar.

== Firavunla görüşme ve Mısır’dan çıkış ==
{{ayrıca bakınız|Pesah|On Bela}}
Musa ile Harun, birlikte Firavunun karşısına çıkarlar. Musa, Yahudilerin serbest bırakılması konusunda Firavunu ikna etmeye çalışır. Firavun: "Senin Tanrın kim ki onun sözünü dinleyip İsrail Halkını salayım? Tanrını tanımıyor, İsrail Halkını da salmıyorum" yanıtını verir. Bunun üzerine Musa, asasını yere atar asa yılana dönüşür. Firavun’un sihirbazları da ellerindeki ipleri yere atarlar, onlar da yılana dönüşür ve Musa’nın yılanı, diğer yılanları yutar. Firavun’un sihirbazları, bunun bir sihir olmadığını, mucize olduğunu söylerlerse de Firavun ikna olmaz. Yahudiler üzerindeki yükü daha da arttırıp Yahudiler ile Musa’nın arasını açma yoluna gider.

Bunun üzerine Tanrı, Mısır’ın üzerine [[on bela]] gönderir. Ancak her seferinde Firavun "Salacağım!" diye söz verip bela ortadan kalkınca vazgeçer. Bu belalar:

# Nil’in bütün sularının kana dönüşmesi
# Bütün Mısır’ı kurbağaların basması
# Şehri bitlerin basması
# Vahşi hayvanların istilası
# Mısırlılarda baş gösteren salgın hastalıklar
# Mısırlılarda çıkan çıbanlar
# Dolu yağması ve hayvanların telefi
# Çekirge istilası
# Her yerin zifîri karanlık olması ve insanların hareket edememesi.
# Mısırlıların bütün ilk doğanlarının ölmesi.

Bu son belada Firavun’un çocuğu da ölünce Firavun, İsrail Oğullarını salmaya karar verir. Yahudiler, o gece apar topar Mısır’ı terk ederler; öyle ki ekmeklerini bile mayalamaya fırsat bulamazlar. (''bkz. [[Matsa]]'').

İsrail Oğulları, Musa’nın rehberliğinde [[Vadedilmiş Topraklar]]'a girmek üzere yola çıkarlar. [[Kızıldeniz]] önlerine geldiklerinde pişman olan Firavun ve orduları arkalarından yetişir. O arada Musa, asasını Kızıldeniz’e vurur. Deniz yarılır ve Yahudiler aradan geçerek karşıya ulaşırlar. Mısır ordusu da peşlerinden gelirken Musa, asasını tekrar vurur ve Kızıl Deniz kapanır. Firavunun ordusu da Kızıldeniz’in sularında boğulur.

== Çölde kırk yıl ==
Bundan sonra Yahudiler, çölde kırk yıl dolaşırlar. Bu süre boyunca [[Tanrı]]’nın gökten yağdırdığı [[Man]] ile beslenirler. Man, mûcizevi bir yiyecektir. İnanışa göre sabahları çiğ gibi yağan Man, toplanıp öğütüldüğünde meydana gelen undan yapılan ekmek, her yiyeceğin tadını almaktadır.

Bu arada Musa'nın kayınpederi Yitro, karısı Tsipora ve iki çocuğu Gerşom ve Eliezer, Musa’nın yanına geri dönerler. O güne kadar Mısır'dan çıkan tüm insanlarla bire bir konuşan, onların anlaşmazlıklarına hakemlik eden Musa, kayınpederi Yitro’nun tavsiyesiyle halkını örgütler, onların başına liderler koyar. Böylece sorunların çözülmesini kolaylaştırır.

Musa, Sina dağında Yahudiliğin esâsı olan [[10 Emir]]'i alır. Ancak aşağıya inmesi gecikince halkdan bâzıları [[Altın buzağı|altın bir buzağı]] yapıp ona tapmak isterler. Bunun üzerine sinirlenen Musa, 10 Emir tabletlerini kırar. Halkın pişmanlığı üzerine kısa bir zaman sonra tekrar 10 Emir tabletlerini Tanrı’dan alır. Altından bir [[Ahit Sandığı]] yapılır ve [[10 Emir]] tabletleri bunun içine yerleştirilir. Ayrıca ibâdet etmek için seyyar bir çadır tapınak yapılır ve Yahudiler, kırk yıl boyunca çadır tapınak olan [[Mişkan]]’da ibâdet ederler ve orada [[Korban|kurban]] keserler.

Çölde geçen bu süre içerisinde Tanrı’dan yeni emir ve yasaklar gelir. Yahudilik tam olarak şekillenmeye başlar. Çölde nüfus sayımı yapılır, kabîleler belirlenir ve [[Vadedilmiş Topraklar]]'da nerelere hangi kabîlenin yerleşecekleri kararlaştırılır.

Musa, MÖ 1272 yılında 120 yaşında [[Moab]] ovasında [[Eriha]] karşısında bulunan [[Nebo]] dağındaki [[Pisga]] tepesine çıkar. Oradan Vaat Edilmiş Topraklar’a son bir kez bakar ve ölür. [[Eski Ahit]]'e göre Musa, bizzat Tanrı tarafından, Moab ülkesindeki [[Bet-Peor]] nehrine gömülür. Mezarının yeri bugün bilinmemektedir.

==Ayrıca bakınız==
* [[Musa]]
* {{tl|LevininOğluKehatınNesli}} (Musa'nın neslini gösteren şablon)

{{Commons-ufak|Moses}}

== İlgili belgeseller ==
* [http://www.youtube.com/watch?v=J20V-LLSKI4 The Exodus Decoded (The History Channel)] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20150604152816/https://www.youtube.com/watch?v=J20V-LLSKI4 |tarih=4 Haziran 2015 }}

== İlgili filmler ==
* [[On Emir (film)|The Ten Commandments (On Emir)]], (1923) [http://www.youtube.com/watch?v=9vaOESB2mWg Fragman]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20151205224347/https://www.youtube.com/watch?v=9vaOESB2mWg |tarih=5 Aralık 2015 }}
* [[On Emir (film)|The Ten Commandments (On Emir)]], (1956) [http://www.youtube.com/watch?v=pXyEcMG5bDs Fragman]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20071010113057/http://www.youtube.com/watch?v=pXyEcMG5bDs |tarih=10 Ekim 2007 }}
* 'The Bible', (1966) [http://www.youtube.com/watch?v=krLB35Aqk98 Fragman]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20070330020119/http://youtube.com/watch?v=krLB35Aqk98 |tarih=30 Mart 2007 }}
* 'Moses', (TV, 1995) Ben Kingsley
* 'The Prince of Egypt', (Anime, 1998) [http://www.youtube.com/watch?v=CPwxr6WBaFk Fragman]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20071219183555/http://www.youtube.com/watch?v=CPwxr6WBaFk |tarih=19 Aralık 2007 }}
* 'The Ten Commandments' (Anime, 2007) [http://www.youtube.com/watch?v=pxsaXDTbZU4 Fragman]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20110330102710/http://www.youtube.com/watch?v=pxsaXDTbZU4 |tarih=30 Mart 2011 }}

[[Kategori:Musa]]