Vikipedi

Mutlak monarşi

Hükümdarın sınırsız yetkilere sahip olduğu yönetim biçimi

Mutlak monarşi,[1][2] yasama ve yürütme kuvvetlerinin hükümdarda toplandığı bir hükûmet sistemidir. Bu sistemde, devlet içinde tek ve en büyük otorite sahibi hükümdardır. Yasama, yürütme ve hatta yargı yetkisinin sahibi 'hükümdar'dır (monark, kral, padişah...). Mutlak monarşiyi meşruti monarşi ile karıştırmamak gerekir. Meşruti monarşi bir kuvvetler ayrılığı sistemidir. Mutlak monarşi ise kuvvetler birliğini esas alır. Yani mutlak monarşi, devletin tek bir kişi tarafından hiçbir sınırlamaya bağımlı olmayarak yönetildiği rejim türüdür. Merkezi krallık anlamına ya da padişahın tek elden kendi kararlarıyla yönetimine denir.

Mutlak monarşiler Avrupa'da ilk defa Kara Ölüm ve Rönesans’ı takip eden beyliklerin yıkılması gibi siyasi ve sosyal değişimler ile Orta Çağ toplumunun hükûmeti dengeleyici güçlerine karşı olarak hükümdarların merkezi bir devlet kurma çabaları sonucunda çıkmıştır. Başlangıçta Burgonya Düklüğü'nde görülmüş ve sonrasında İspanya ve Fransa Krallıkları'nın çeşitli topraklarını merkezileştirmek için bir model olarak yayılmıştır.

Mutlakiyetçi hükûmet sistemi, 16. yüzyılın sonları ve 17. yüzyılda, Fransa Kralı 14. Louis ve İspanya Kralı II. Felipe gibi daha otokratik bir yönetim biçimiyle ilişkilendirilen figürler altında en tepe noktasını gördü. Mutlakiyetçi bir hükûmet kurmaya çalışan I. Charles parlamentoyu gereksiz olarak gördü ve bu sonrasında İngiliz İç Savaşı’na ve takiben idamına yol açtı.

Mutlakiyetçilik ilk olarak Fransız Devrimi’nin ardından ve sonrasında I. Dünya Savaşı'nın bitişiyle büyük ölçüde geriledi. Her iki olay da halkın egemenliği temelli hükûmet sisteminin halk arasında yaygınlaşmasına yol açtı. Fakat, 19. yüzyılın başlarında Meşruiyetçilik ve Karlizm gibi liberal demokrasiye karşı çıkan yeni siyasi hareketler ile 20. yüzyılın başlarında çıkan bütüncül milliyetçilik için bir temel sağlamıştır.

Günümüzde Mutlak monarşiyle yönetilen ülkeler arasında, Brunei, Esvatini,[3] Umman,[4] Suudi Arabistan,[5] Vatikan[6] ve Birleşik Arap Emirlikleri'ni oluşturan emirlikler[7][8] vardır.[9]

Günümüzdeki mutlak monarşiler

değiştir
  Federal monarşiyi belirtir
Krallık Resim Monark Doğum Yaş Tahta çıkış Tahtta kalma süresi Veraset Ref(s)
  Brunei Kralığı   Sultan Hassanal Bolkiah 15 Temmuz 1946 (78 yaşında) 78 yıl, 149 gün 4 Ekim 1967 57 yıl, 68 gün Kan bağı [10]
  Şârika Emirliği   Emir Sultan bin Muhammad Al-Qasimi 2 Temmuz 1939 (85 yaşında) 85 yıl, 162 gün 25 Ocak 1972 52 yıl, 321 gün Kan bağı [11]
  Füceyre Emirliği   Emir Hamad bin Muhammed El Şarki 22 Şubat 1949 (75 yaşında) 75 yıl, 293 gün 18 Eylül 1974 50 yıl, 84 gün Kan bağı [11]
  Acman Emirliği Emir III. Humeyd bin Reşid El Nueymi 6 Eylül 1981 (43 yaşında) 43 yıl, 96 gün 6 Eylül 1981 43 yıl, 96 gün Kan bağı [11]
  Esvatini Krallığı   Ngwenyama III. Mswati 19 Nisan 1968 (56 yaşında) 56 yıl, 236 gün 25 Nisan 1986 38 yıl, 230 gün Kan bağı ve seçim [12]
  Dubai Emirliği   Emir Muhammed bin Raşid el-Mektum 15 Temmuz 1949 (75 yaşında) 75 yıl, 149 gün 4 Ocak 2006 18 yıl, 342 gün Kan bağı [11]
  Ümmü'l-Kayveyn Emirliği   Emir Suud bin Reşid El Mualla 1 Ekim 1952 (72 yaşında) 72 yıl, 71 gün 2 Ocak 2009 15 yıl, 344 gün Kan bağı [11]
  Resü'l-Hayme Emirliği   Emir Suud bin Saqr El Kasımi 10 Şubat 1956 (68 yaşında) 68 yıl, 305 gün 27 Ekim 2010 14 yıl, 45 gün Kan bağı [11]
  Vatikan   Papa Franciscus 17 Aralık 1936 (87 yaşında) 87 yıl, 360 gün 13 Mart 2013 11 yıl, 273 gün Seçim [13]
  Suudi Arabistan   Kral Selman bin Abdülaziz el-Suud 31 Aralık 1935 (88 yaşında) 88 yıl, 346 gün 23 Ocak 2015 9 yıl, 323 gün Kan bağı ve seçim [14]
  Umman Sultanlığı   Sultan Heysem bin Tarık 11 Ekim 1954 (70 yaşında) 70 yıl, 61 gün 11 Ocak 2020 4 yıl, 335 gün Kan bağı [15][16]
  Abu Dabi Emirliği   Emir Muhammed bin Zayid en-Nehyan 11 Mart 1961 (63 yaşında) 63 yıl, 275 gün 13 Mayıs 2022 2 yıl, 212 gün Kan bağı [11]
 
Dünya devletleri hükûmet sistemlerine göre renklendirilmiştir:
Parlamenter sistemler: Hükûmet başkanı yasama organı tarafından seçilir veya aday gösterilir ve yasama organına karşı sorumludur
  Törensel bir hükümdarı olan anayasal monarşi
  Törensel bir cumhurbaşkanı olan parlamenter cumhuriyet
  İcracı bir cumhurbaşkanını olan parlamenter cumhuriyet
Başkanlık sistemi: Hükûmet başkanı (cumhurbaşkanı) halk tarafından seçilir ve yasama organından bağımsızdır
  Başkanlık cumhuriyeti
Hibrit sistemler:
  Yarı başkanlık cumhuriyeti: Yürütme başkanı yasama organından bağımsızdır; hükûmet başkanı cumhurbaşkanı tarafından atanır ve yasama organına karşı sorumludur
  Meclisten bağımsız cumhuriyet: Hükûmet başkanı (cumhurbaşkanı veya yönetim kurulu) yasama organı tarafından seçilir, ancak yasama organına karşı sorumlu değildir
Diğer sistemler:
  Teokratik cumhuriyet: Yüce lider önemli miktarda yürütme ve yasama gücünü elinde bulundurmaktadır
  Yarı anayasal monarşi: Hükümdar önemli yürütme veya yasama gücünü elinde bulundurur
  Mutlak monarşi: Hükümdarın sınırsız gücü vardır
  Tek parti rejimi: İktidar anayasal olarak tek bir siyasi partiye bağlıdır
  Askerî cunta: Askerî liderlerden oluşan komite hükümeti kontrol eder; anayasal hükümler askıya alınır
  Geçici hükûmet: Mevcut rejimin anayasal olarak tanımlanmış bir dayanağı yoktur
  Bağımlı bölgeler veya hükûmetleri olmayan yerler
Not: bu tablo de facto demokrasi̇ derecesi̇ni̇ deği̇l, de jure hükûmet si̇stemleri̇ni̇ göstermektedi̇r.

Kaynakça

değiştir
  1. ^ Goldie, Mark; Wokler, Robert (31 Ağustos 2006). "Philosophical kingship and enlightened despotism". The Cambridge History of Eighteenth-Century Political Thought. Cambridge University Press. s. 523. ISBN 9780521374224. Erişim tarihi: 13 Ocak 2016. 
  2. ^ Leopardi, Giacomo (2013) [1898]. Zibaldone. Farrar Straus Giroux. s. 1438. ISBN 978-0374296827. 
  3. ^ "Swaziland profile". BBC News. 3 Eylül 2018. 15 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2023. 
  4. ^ "Q&A: Elections to Oman's consultative Council". BBC News. 13 Ekim 2011. 28 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2023. 
  5. ^ Cavendish, Marshall (2007). World and Its Peoples: the Arabian Peninsula. Marshall Cavendish. s. 78. ISBN 978-0-7614-7571-2. 
  6. ^ "Organi dello Stato" [State Departments]. vaticanstate.va. Vatican State. 2 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2014. "State Departments". vaticanstate.va. Vatican State. 11 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2019. 
  7. ^ Stephens, Michael (7 Ocak 2013). "Qatar: Regional backwater to global player". BBC News. 1 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2023. 
  8. ^ "Vatican to emirates, monarchs keep the reins in modern world". The Times of India. 16 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  9. ^ "Dünyada monarşiyle yönetilen ülkeler hangileri?". euronews. 20 Aralık 2019. 7 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2023. 
  10. ^ Government of Brunei. "Prime Minister". The Royal Ark. Office of the Prime Minister. 7 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2011. 
  11. ^ a b c d e f g Walters, Timothy; Barwind, Jack A. (January 2004). "Media and Modernity in the United Arab Emirates: Searching for the Beat of a Different Drummer". Free Speech Yearbook. 41 (1): 151-163. doi:10.1080/08997225.2004.10556311. Seven absolute monarchs exercise political power over a federation established in 1971. 
  12. ^ Simelane, H.S. (2005), "Swaziland: Mswati III, Reign of", Shillington, Kevin (Ed.), Encyclopedia of African history, 3, Fitzroy Dearborn, ss. 1528-30, 9781579584559 
  13. ^ "Argentina's Jorge Mario Bergoglio elected Pope". BBC News. 9 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2013. 
  14. ^ "Saudi Arabia's King Abdullah dies". BBC News. 23 Ocak 2015. 22 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2015. 
  15. ^ Sultan Qaboos Centre for Islamic Culture. "About H.M the Sultan". Government of Oman, Diwan of the Royal Court. 18 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2011. 
  16. ^ Nyrop, Richard F (2008). Area Handbook for the Persian Gulf States. Wildside Press LLC. s. 341. ISBN 978-1-4344-6210-7. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mutlak_monarşi&oldid=33943987" sayfasından alınmıştır