Mustafa Kemal Atatürk
Mustafa Kemal Atatürk | |
|---|---|
 | |
| Unang Pangulo ng Turkiya | |
| Nasa puwesto Oktubre 29, 1923 – Nobyembre 10, 1938 | |
| Sinundan ni | İsmet İnönü |
| Unang Punong Ministro ng Turkiya | |
| Nasa puwesto Mayo 3, 1920 – Enero 24, 1921 | |
| Sinundan ni | Fevzi Çakmak |
| Unang Ispiker ng Parliyamento | |
| Nasa puwesto Abril 24, 1920 – Oktubre 29, 1923 | |
| Sinundan ni | Ali Fethi Okyar |
| Unang Pinuno ng C.H.P. | |
| Nasa puwesto 1923–1938 | |
| Sinundan ni | İsmet İnönü |
| Personal na detalye | |
| Isinilang | 19 Mayo 1881 Selânik (Thessaloniki) |
| Yumao | 10 Nobyembre 1938 (edad 57) Palasyo ng Dolmabahçe, İstanbul |
| Kabansaan | Turko |
| Partidong pampolitika | Cumhuriyet Halk Partisi |
| Asawa | Lâtife Uşaklıgil (1923–25) |
| Pirma |  |
| Serbisyo sa militar | |
| Katapatan | Imperyong Otomano (1893 - Hulyo 8, 1919) Turkiya (1921 - Hunyo 30, 1927) |
| Sangay/Serbisyo | Hukbong Sandatahan |
| Ranggo | Imperyong Ottoman: Heneral Republika ng Turkiya: Mareşal |
| Atasan | 19th Dibisyon - XVI pulutong - Ikalawang Sandatahang Lakas - Ikapitong Sandatahang Lakas |
Si Mustafa Kemal Atatürk (Mayo 19, 1881–Nobyembre 10, 1938) ay isang Turkong opisyal ng sandatahang lakas, rebolusyonaryong estadista, at nagtatag ng Republika ng Turkiya at naging unang Pangulo nito.
Nakilala ang Atatürk para sa kanyang papel sa pagsagip sa panalo ng Otomanong Turko sa Labanan ng Gallipoli (1915) noong Unang Digmaang Pandaigdig.[1] Kasunod ng pagkatalo ng imperyo at kasunod na paglusaw, pinamunuan niya ang pambansang kilusan ng Turkiya, na labag sa partisyon ng mainland Turkiya sa hanay ng matagumpay na kapangyarihan ng mga alyado. Itinatag ang isang pansamantalang gobyerno sa kasalukuyang dayuhang kabisera ng Ankara, natalo niya ang mga pwersang ipinadala ng mga Alyado, kaya lumilitaw na matagumpay mula sa kung ano ang tinukoy sa hinaharap bilang Turko digmaan ng kalayaan. Kasunod niyang pinawalang bisa ang huklong Otomano at ipinahayag ang pundasyon ng republika ng Turkiya sa lugar nito.
Bilang presidente ng bagong repormang Turkong republika, pinasimulan ni Atatürk ang isang mahigpit na programa ng mga repormang pampulitika, pang-ekonomiya, at kultural na may tunay na layunin ng pagtatayo ng modernong, progresibo, at sekular na bansa-estado. Ginawa niya ang pangunahing edukasyon na libre at sapilitan, nagbukas ng libu-libong bagong mga paaralan sa buong bansa. Ipinakilala rin niya ang alpabetong Turko na nakabatay sa Latin, na pinapalitan ang lumang alpabetong Ottoman Turko. Ang mga kababaihang Turko ay tumanggap ng pantay na karapatang sibil at pulitika sa panahon ng pagkapangulo ni Atatürk sa unahan ng maraming mga bansa sa Kanluran.[2] Sa partikular, ang mga kababaihan ay binigyan ng mga karapatan sa pagboto sa mga lokal na halalan sa pamamagitan ng Batas no. 1580 noong ika-3 ng Abril 1930 at ilang taon na ang lumipas, noong 1934, ang buong unibersal na pagboto, mas maaga kaysa sa karamihan ng ibang mga bansa sa mundo.[3]