దాశరథీ శతకము

by రామదాసు

దాశరథీ శతకము శ్రీరాముని ప్రస్తుతిస్తూ కంచర్ల గోపన్న 17వ శతాబ్దంలో రచించిన భక్తి శతకము. ఈ శతకానికి దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ అనే మకుటం అన్ని పద్యాలలో చివరగా వస్తుంది. దాశరథీ అనగా దశరథుని పుత్రుడైన శ్రీరాముడు.

భద్రాచల రామదాసు (Ramadasu) గా ప్రసిద్ధి పొందిన ఇతని అసలు పేరు కంచెర్ల గోపన్న (Kancherla Gopanna). 1620 లో, ఖమ్మం జిల్లా నేలకొండపల్లిలో లింగన్నమూర్తి, కామాంబ దంపతులకు జన్మించినాడు. వీరి భార్య కమలమ్మ శ్రీరాముని కొలిచి, కీర్తించి, భక్త రామదాసు గా సుప్రసిద్ధుడైనాడు. భద్రాచల దేవస్థానమునకు, ఇతని జీవిత కథకు అవినాభావ సంబంధము. దాశరధి శతకము, ఎన్నో రామ సంకీర్తనలు, భద్రాచలం దేవస్థానము - ఇవన్నీ రామదాసు నుండి తెలుగు వారికి సంక్రమించిన పెన్నిధులు. ఇతని గురువు శ్రీ రఘునాథ భట్టాచార్యులు.

001

శ్రీ రఘురామ చారుతులసీ దళధామ శమక్షమాది శృం

గార గుణాభిరామ త్రిజగన్నుత శౌర్య రమాలలామ దు

ర్వార కబంధరాక్షస విరామ జగజ్జన కల్మషార్ణవో

త్తారకనామ భద్రగిరి దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ

భావం: రఘువంశమున బుట్టినవాడవు, సొంపైన తులసీదండలు గలవాడవు, శాంతి, ఓరిమి మొదలు గుణములచే నొప్పువాడవు, ముల్లోకముల బొగడదగిన పరాక్రమలక్ష్మికి ఆభరణమైనవాడా! వారింపనలవికాని కబంధుడను రాక్షసుని సంహరించినవాడా, జనుల పాపములను సముద్రమును దాటించు నామము గలవాడా! దయకు సముద్రమువంటివాడా! భద్రాచలమందుండు శ్రీరామా!

002

రామవిశాల విక్రమ పరాజిత భార్గవరామ సద్గుణ

స్తోమ పరాంగనావిముఖ సువ్రత కామ వినీల నీరద

శ్యామ కకుత్ధ్సవంశ కలశాంభుధిసోమ సురారిదోర్భలో

ద్ధామ విరామ భద్రగిరి - దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ!

భావం: జనులను సంతోషింపజేయువాడవు, పరశురాముని జయించినవాడవు, పరస్రీలయందాసక్తి లేనివాడవు, నల్లని మేఘమువంటి శరీర కాంతిగలవాడవు, కాకుత్ స్థ వంశమును సముద్రమునకు చంద్రునివంటి వాడవు, రాక్షసుల సంహరించిన వాడవునైన భద్రాచల రామా!

003

అగణిత సత్యభాష, శరణాగతపోష, దయాలసజ్ఘరీ

విగత సమస్తదోష, పృథివీసురతోష, త్రిలోక పూతకృ

ద్గగన ధునీ మరంద పదకంజ విశేష మణిప్రభా ధగ

ద్ధగిత విభూష భద్రగిరి దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం: సత్యము మాట్లాడువాఁడవు, శరణన్న వారిని రక్ష్మించువాడవు, దయచేతఁ బాపములఁ బోగొట్టువాడవు, బ్రాహ్మణుల సంతోషింపజేయువాడవు, గంగానది పుట్టిన పాదపద్మములు గలవాడవు, మణులచే నిగ నిగ మెఱయు సొమ్ములు గలవాడవు, భద్రాచల రామా!

004

రంగదరాతిభంగ, ఖగ రాజతురంగ, విపత్పరంపరో

త్తుంగ తమఃపతంగ, పరి తోషితరంగ, దయాంతరంగ స

త్సంగ ధరాత్మజా హృదయ సారసభృంగ నిశాచరాబ్జమా

తంగ, శుభాంగ, భద్రగిరి దాశరథీ కరుణాపయోనిథీ.

భావం: శత్రువుల సంహరించినవాడవు, గరుత్మంతుడు వాహనముగ గలవాడవు, ఆపదల బోగొట్టువాడవు, రంగనాధునిచే సేవింపబడిన వాడవు, దయతో నొప్పు మనస్సుగలవాడవు, సత్సంగుడవు, సీతాహృదయమును పద్మమునకు తుమ్మెదవంటివాడవు, రాక్షసులకు బీభత్స కరుడవు, శుభాంగుడవునైన భద్రాచల రామా!

005

శ్రీద సనందనాది మునిసేవిత పాద దిగంతకీర్తిసం

పాద సమస్తభూత పరిపాల వినోద విషాద వల్లి కా

చ్ఛేద ధరాధినాథకుల సింధుసుధామయపాద నృత్తగీ

తాది వినోద భద్రగిరి దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం: సంపదల నిచ్చువాడవు, మునులచే బూజింపబడినవాడవు, కీర్తిమంతుడవు, అన్ని భూతములను పాలించువాడవు, దుఖఃముల బోగొట్టువాడవు, క్షత్రియ కులమును సముద్రమునకు జంద్రుడవు, నృత్యము, గానము వేడుకగా గలవాడవు, భద్ర - నిధీ!

006

ఆర్యుల కెల్ల మ్రొక్కివిన తాంగుడనై రఘునాధ భట్టరా

రార్యుల కంజలెత్తి కవి సత్తములన్ వినుతించి కార్య సౌ

కర్య మెలర్పనొక్క శతకంబొన గూర్చి రచింతునేడుతా

త్పర్యమునన్ గ్రహింపుమిది దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం: పెద్దల కందఱికి మ్రొక్కి, వంచిన శరీరము గలవాడనై గురువైన రఘునాధభట్టునకు నమస్కరించి, కవిశ్రేష్ఠులను పొగడి, కార్య లాభమునకై యొక శతకంబును వ్రాసెదను. దీని నిష్టముతో గైకొనుము దాశ - నిధీ!

007

మసకొని రేంగుబండ్లుకును మౌక్తికముల్ వెలవోసినట్లు దు

ర్వ్యసనముజెంది కావ్యము దురాత్ములకిచ్చితి మోసమయ్యె నా

రసనకుఁ బూతవృత్తి సుకరంబుగ జేకురునట్లు వాక్సుధా

రసములుచిల్క బద్యముఖ రంగమునందునటింప వయ్య సం

తసమును జెంది భద్రగిరి దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం: రేగుపండ్లను ముత్తెములుపోసి కొనినట్లు దురాశతో మోసపోయి నా కావ్యములను దుర్మార్గుల కిచ్చితిని; నా నాల్కకు పవిత్రత సులభముగ గల్గునట్లును, పలుకుదేనియలు చిల్కునట్లు నా పద్యము ముఖమును నాట్యరంగమునందు సంతోషముతో నీవు నటింపుము. భద్ర - నిధీ!

008

శ్రీరమణీయహార యతసీ కుసుమాభ శరీర, భక్త మం

దార, వికారదూర, పరతత్త్వవిహార త్రిలోక చేతనో

ద్ధార, దురంత పాతక వితాన విదూర, ఖరాది దైత్యకాం

తార కుఠార భద్రగిరి దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం: హారములు గలవాడవు, అవిసెపూవువంటి శరీరకాంతి గలవాడవు, భక్తులకు కల్పవృక్షమవు, వికారములు లేనివాడవు, దేవతాతత్త్వమందు విహరించువాడవు, మూడులోకముల గల ప్రాణులను బోషించువాడవు, పాపముల బోగొట్టువాడవు, ఖరాది రాక్షసారణ్యమునకు గొడ్డలివంటి వాడవు, భద్ర - నిధీ!

009

దురితలతాలవిత్ర, ఖర దూషణ కానన వీతిహోత్ర, భూ

భరణకళావిచిత్ర, భవ బంధ విమోచన సూత్ర, చారువి

స్ఫురదరవింద నేత్ర, ఘన పుణ్యచరిత్ర, వినీలభూరికం

ధరసమగాత్ర, భద్రగిరి దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం: పాపమను తీగలకు కొడవలివంటివాడవు, ఖరదూషణాదుల నెడి యడవికి యగ్నివంటివాడవు, భూమిని రక్షించుటయందు విచిత్రుడవు, పుట్టుకయను ముడిని విడదీయుటయే విధిగాగలవాడవు, ప్రకాశించు పద్మములవంటి నేత్రములు గలవాడవు, పుణ్యచరిత్రుడవు, మేఘకాంతి వంటి శరీరకాంతి గలవాడవు.

010

కనకవిశాలచేల భవకానన శాతకుఠారధార స

జ్జనపరిపాలశీల! దివిజస్తుత సద్గుణ కాండ! కాండ సం

జనిత పరాక్రమ! క్రమ విశారద! శారద కందకుంద చం

దన ఘనసార! సారయశ దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం: బంగారు మయమైన వస్త్రములు గలవాడవు, సంసారమను నడవికి గొడ్డలి మొనవంటివాడవు, సజ్జనుల పరిపాలించెడివాడవు, దేవతలచే బొగడబడినవాడవు, మంచి గుణములు గలవాడవు, బాణవిద్యలో బండితుండవు, శరత్కాలపు మేఘము, మొల్లలు, గంధము పచ్చ కర్పూరము వంటి నిగ్గైన కీర్తిగలవాడవు.

011

శ్రీ రఘువంశ తోయధికి శీతమయూఖుడవైన నీ పవి

త్రోరుపదాబ్జముల్ వికసితోత్పల చంపక వృత్తమాధురీ

పూరితవాక్ప్రసూనముల బూజలొనర్చెద జిత్తగింపుమీ

తారకనామ భద్రగిరి దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ

భావం: రఘువంశమునకు జంద్రునివంటివాడవు, అట్టి నీ చరణముల నుత్పలము, చంపకము మొదలగు పద్యవృత్తములను పూలచే బూజించును. నా పూజలను గైకొనుము.

012

గురుతరమైన కావ్యరస గుంభనకబ్బుర మందిముష్కరుల్

సరసులమాడ్కి సంతసిల జాల రదెట్లు శశాంక చంద్రికాం

కురముల కిందు కాంతమణి కోటిస్రవించిన భంగివింధ్యభూ

ధరమున జాఱునే శిలలు దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం: మూఢులు గ్రంధములలోని రసముయొక్క కూర్పునకు రసికుల వలె సంతోషింపజాలరు. ఎట్లన చంద్రుని వెన్నెలకు చంద్రకాంత శిలలు కఱగి జాఱునట్లు వింధ్యపర్వతమున నుండు ఱాళ్ళు జాఱవు.

013

తరణికులేశ నానుడుల దప్పులు గల్గిన నీదునామ స

ద్విరచితమైన కావ్యము పవిత్రముగాదె వియన్నదీజలం

బరగుచువంకయైన మలినాకృతి బాఱిన దన్మహత్వముం

దరమె గణింప నెవ్వరికి దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం: నా మాటలలో దప్పులున్నను నీ పేరుతో వ్రాయబడు కావ్యము పవిత్రమైనదే, ఎట్లన గంగానది నీరు వంకరగ బాఱినను, ముఱికిగ మాఱినను దాని గొప్పతన మెక్కడ పోవును?

014

దారుణపాత కాబ్ధికి సదా బడబాగ్ని భవాకులార్తివి

స్తారదవానలార్చికి సుధారసవృష్టి దురంత దుర్మతా

చారభయంక రాటవికి జండకఠోరకుఠారధార నీ

తారకనామ మెన్నుకొన దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం: నీ పేరు పాపమను సముద్రమునకు బడబాగ్ని వంటిది, సంసారమను కార్చిచ్చునకు నమృతపు వాన, దుర్మతాచారములకు గొడ్డలి మొన వంటిది.

015

హరునకు నవ్విభీషణునక ద్రిజకుం దిరుమంత్ర రాజమై

కరికి సహల్యకుం ద్రుపదకన్యకు నార్తిహరించుచుట్టమై

పరగినయట్టి నీపతిత పావననామము జిహ్వపై నిరం

తరము నటింపజేయుమిక దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం: నీ నామ మీశ్వరునకు, విభీషణునకు, పార్వతికిని శ్రేష్ఠమగు మంత్రమైనది. అట్టి పరమ పవిత్రమైన నీ నామము నా నాల్కయం దెప్పుడు నాడునట్లు చేయుము.

016

ముప్పున గాలకింకరులు ముంగిటవచ్చిన వేళ, రోగముల్

గొప్పరమైనచో గఫము కుత్తుక నిండినవేళ, బాంధవుల్

గప్పినవేళ, మీస్మరణ గల్గునొ గల్గదొ నాటి కిప్పుడే

తప్పకచేతు మీభజన దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం: ముసలితనమున యమభటులు వాకిట ముందునకు వచ్చి యుండగా, రోగ మెక్కువై కఫము గొంతులో నిండినప్పుడు, బంధువులు చుట్టుకొన్నప్పుడు మిమ్ము తలతునో తలపలేనో, భజింతునో భజింపలేనో కాబట్టి యిప్పుడే యా పని నెరవేర్చెదను.

017

పరమదయానిధే పతితపావననామ హరే యటంచు సు

స్ధిరమతులై సదాభజన సేయు మహాత్ముల పాదధూళి నా

శిరమునదాల్తుమీరటకు జేరకుడంచు యముండు కింకరో

త్కరముల కాన బెట్టునట దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం: దయకు సముద్రమువంటివాడవు, పాపులనుద్ధరించు పేరుగలవాడవు. హరీ యని నిలుకడగల బుధ్ధితో గొలుచు మహాత్ముల కాళ్ళ దుమ్ము నా నెత్తిపై దాల్తును. అప్పుడు యముడు తన భటులను నా జోలికి పోవద్దని యాజ్ఞాపించును.

018

అజునకు తండ్రివయ్యు సనకాదులకున్ బరతత్త్వమయ్యుస

ద్ద్విజమునికోటికెల్లబర దేతవయ్యు దినేశవంశ భూ

భుజులకు మేటివయ్యుబరి పూర్ణుడవై వెలిగొందుపక్షిరా

డ్ధ్వజమిము బ్రస్తుతించెదను దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం: బ్రహ్మకు దండ్రివి, సనకాదులకున్ బరతత్త్వమవు, బ్రాహ్మణులకు, ఋషులకు ముఖ్య దేవుడవు, సూర్యవంశపు రాజులలో నధికుడవు, అట్టి నిన్ను పొగడెదను.

019

పండిత రక్షకుం డఖిల పాపవిమొచను డబ్జసంభవా

ఖండల పూజితుండు దశకంఠ విలుంఠన చండకాండకో

దండకళా ప్రవీణుడవు తావక కీర్తి వధూటి కిత్తుపూ

దండలు గాగ నా కవిత దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ!

భావం: పండిత రక్షకుఁడు, పాపములఁ బోఁగొట్టువాఁడు, బ్రహ్మేంద్రాదులచే బూజింపఁబడినవాఁడు, రావణాసురిని సంహరించినవాడను నీ కీర్తి కన్యకు నా కవిత్వమును బూదండవలెనిత్తును.

020

శ్రీరమ సీతగాగ నిజసేవక బృందము వీరవైష్ణవా

చార జవంబుగాగ విరజానది గౌతమిగా వికుంఠ ము

న్నారయభద్ర శైలశిఖరాగ్రముగాగ వసించు చేతనో

ద్ధారకుడైన విష్ణుడవు దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం: లక్ష్మీదేవి సీత, సేవకులు వైష్ణవజనులు, విరజానది, గోదావరి, వైకుంఠము, భద్రాచలము కాగా ప్రాణుల నుధ్ధరించునట్టి విష్ణువుడ నీవు దా - నిధీ!

021

కంటి నదీతటంబుబొడగంటిని భద్రనగాధివాసమున్

గంటి నిలాతనూజనురు కార్ముక మార్గణశంఖచక్రముల్

గంటిని మిమ్ము లక్ష్మణుని గంటి కృతార్ధుడ నైతి నో జగ

త్కంటక దైత్యనిర్ధళన దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ!

భావం: ఏటిదరిని భద్రాచలమునం దుండుట జూచితిని, సీతను జూచితిని, గొప్పవైన ధనువును, బాణములను, శంఖచక్రముల జూచితిని, మిమ్ము, లక్ష్మణుని జూచి కృతార్ధుడనైతి.

022

హలికునకున్ హలాగ్రమున నర్ధము సేకురుభంగి దప్పిచే

నలమట జెందువానికి సురాపగలో జల మబ్బినట్లు దు

ర్మలిన మనోవికారియగు మర్త్యుని నన్నొడగూర్చి నీపయిన్

దలవు ఘటింపజేసితివి దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ!

భావం: రైతునకు నాగేటి చివర ధనమిచ్చినట్లును, దప్పితో బాధ పడువానికి గంగానదీజల మబ్బినట్లును, చెడు మనస్సు గల నాకు నీపై భక్తి కలుగునట్లు చేసితివి.

023

కొంజకతర్క వాదమను గుద్దలిచే బరతత్త్వ భూస్ధలిన్

రంజిల ద్రవ్వి కన్గొనని రామ నిధానము నేడు భక్తి సి

ద్ధాంజనమందు హస్తగత మయ్యె భళీ యనగా మదీయహృ

త్కంజమునన్ వసింపుమిక దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం: తర్కవాదముచేనైన గన్గొనరాని రాముడను నిధి, భక్తియను బైరాగుల కాటుకతో నందఱు సెబాసనగా జేజిక్కిన దయ్యెను. ఇంక నా మనస్సునందు స్థావరముగా నిలువుము.

024

రాముఁడు ఘోర పాతక విరాముడు సద్గుణకల్పవల్లికా

రాముడుషడ్వికారజయ రాముడు సాధుజనావనవ్రతో

ద్దాముఁడు రాముడే పరమ దైవము మాకని మీ యడుంగు గెం

దామరలే భుజించెదను దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం: పాపములను పోగొట్టువాడు, మంచిగుణములను కల్పవృక్షపు తీగెలకు దోటవంటివాడు, వికారములను జయించినవాడు, మంచివారిని రక్షించువాడు నైన రాముడే ముఖ్య దేవుడుగా నీ యడుగు లను పద్మముల గొలుతును.

025

చక్కెరమానివేముదిన జాలినకైవడి మానవాధముల్

పెక్కురు బక్క దైవముల వేమఱుగొల్చెదరట్లు కాదయా

మ్రొక్కిననీకు మ్రొక్కవలె మోక్ష మొసంగిన నీవయీవలెం

దక్కినమాట లేమిటికి దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం: హీనులనేకులు నిన్ను విడిచి ఇంకొకరిని గొలిచెదరు. అనగా తియ్యని చక్కెరను తినలేక వేప వస్తువగు చేదును తినుటకు నేర్చినట్లున్నది.మ్రొక్క దగినవాడవు నీవే , మోక్షదాయకుడవు నీవే !

026

'రా' కలుషంబులెల్ల బయలంబడద్రోచిన 'మా'క వాటమై

డీకొనిప్రోవుచునిక్క మనిధీయుతులెన్నఁదదీయ వర్ణముల్

గైకొని భక్తి చే నుడువఁగానరు గాక విపత్పరంపరల్

దాకొనునే జగజ్జనుల దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం: 'రా' యను నక్షరము పాపముల బారద్రోలగా, 'మా' యను నక్షరము వాకిలియై పాపముల జొరనీయకుండును అని పెద్దలైనవారు పై 'రామ' యను నక్షరముల బుద్ధిమంతులు భక్తితో బలుకకుందురే గాని, పలికినట్లైన యాపదలు ప్రపంచ జనుల గ్రమ్ముకొనవు.

027

రామహరే కకుత్ధ్సకుల రామహరే రఘురామరామశ్రీ

రామహరేయటంచు మది రంజిల భేకగళంబులీల నీ

నామము సంస్మరించిన జనంబు భవంబెడబాసి తత్పరం

ధామ నివాసులౌదురట దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం: రామ హరే యని నీ పేరును గప్ప గొంతుకవలె దలఁచిన జనులు జన్మరహితులై మోక్షము జెందుదురట.

028

చక్కెర లప్పకున్ మిగుల జవ్వని కెంజిగురాకు మోవికిం

జొక్కపుజుంటి తేనియకు జొక్కులుచుం గనలేరు గాక నే

డక్కట రామనామమధు రామృతమానుటకంటె సౌఖ్యామా

తక్కినమాధురీ మహిమ దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం: అయ్యో! ఈ కాలమువారు చక్కెరరాశికిని, యువతి యొక్క పెదవికిని, తేనెటీగలు పెట్టిన తేనెకు నాసపడుచున్నారు. రాముని పేరులో గల తీపిని నెఱుంగలేరు. రాముని పేరులో గల తీయదనము కంటే వానిలో గల తీయదన మంత సుఖమా!

029

అండజవాహ నిన్ను హృదయంబుననమ్మిన వారి పాపముల్

కొండలవంటివైన వెసగూలి నశింపక యున్నె సంత తా

ఖండలవైభవోన్నతులు గల్గకమానునె మోక్ష లక్ష్మికై

దండయొసంగకున్నె తుద దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం: నిన్ను నమ్మి కొలిచినవారి పాపములు కొండలంతటివైనను నశించిపోవును. ఇంద్రవైభవములు కల్గును. మోక్షలక్ష్మి చేయూతనొసంగును.

030

చిక్కనిపాలపై మిసిమి జెందిన మీగడ పంచదారతో

మెక్కినభంగి మీవిమల మేచకరూప సుధారసంబు నా

మక్కువ పళ్లేరంబున సమాహిత దాస్యము నేటిదో యిటన్

దక్కెనటంచు జుఱ్ఱెదను దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం: చిక్కని పాలిమీద నిగనిగలాడు మీగడతో జక్కెర గలిపికొని తిన్నట్లుగ నీ రూప మనియెడు నమృతము నా ప్రేమ పాత్రలో దగిన దాస్యమును దోసిలియందు లభించిందని చెప్పి జుఱ్ఱుకొందును.

031

సిరులిడసీత పీడలెగ జిమ్ముటకున్ హనుమంతుడార్తిసో

దరుడు సుమిత్రసూతి దురితంబులుమానుప రామ నామముం

గరుణదలిర్ప మానవులగావగ బన్నిన వజ్రపంజరో

త్కరముగదా భవన్మహిమ దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం: సంపద లిచ్చుటకు సీత, పీడల పోగొట్టుటకు హనుమంతుడు, ధుఃఖముబాప లక్ష్మణుడు పాపము హరించుటకు రామనామములను గరుణతో మానవుల రక్షిచుటకై యేర్పరుపబడినవి.

032

హలికులిశాంకుశధ్వజ శరాసన శంఖరథాంగ కల్పకో

జ్వలజలజాత రేఖలను సాంశములై కనుపట్టుచున్న మీ

కలితపదాంబుజ ద్వయము గౌతమపత్ని కొసంగినట్లు నా

తలపున జేర్చికావగదె దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం: శంకచక్రాదులతో బ్రకాశించు పద్మరేఖల వలె చిహ్నములు గలవైన మీ పాదముల నహల్య కొసగినట్లు నా భామునందు గూడ నిలుచునట్లు చేయును.

033

జలనిధిలోనదూఱి కుల శైలముమీటి ధరిత్రిగొమ్మునం

దలవడమాటిరక్కసుని యంగముగీటిబలీంద్రునిన్ రసా

తలమునమాటి పార్ధివక దంబముగూల్చిన మేటిరామ నా

తలపుననాటి రాగదవె దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం: మత్స్య, కూర్మ, వరాహ, నరసింహ, వామన, పరశురామాద్యవతారముల నెత్తినట్టి రామా! నా భావమునందు నిలువగా రమ్ము.

034

భండన భీముడా ర్తజన బాంధవుడుజ్జ్వల బాణతూణకో

దండకళాప్రచండ భుజ తాండవకీర్తికి రామమూర్తికిన్

రెండవ సాటిదైవమిక లేడనుచున్ గడగట్టి భేరికా

దాండద దాండ దాండ నిన దంబులజాండము నిండమత్తవే

దండము నెక్కి చాటెదను దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం: యుద్ధమునందు భయంకరుడు, దుఃఖితులకు జుట్టము, ధనుర్విద్యయందును, భుజబలము నందును పేరు గన్న రాముని వంటి దేవుడింకొకడు లేడు. ఈ విషయము నేను లోకమునకు జాటెదను.

035

అవనిజ కన్నుదోయి తొగలందు వెలింగెడు సోమ, జానకీ

కువలయనేత్ర గబ్బిచనుకొండల నుండు ఘనంబ మైధిలీ

నవనవ యౌవనంబను వనంబుకున్ మదదంతి వీవెకా

దవిలి భజింతు నెల్లపుడు దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ!

భావం: సీత కన్నులను కలువలకు జంద్రుడవు, సీత యొక్క యుబ్బిన స్తనములను కొండల నుండెడి మేఘమవు. సీత యొక్క కొంగ్రొత్త యౌవన మను వనమునకు మదించిన యేనుగువంటివాడవు నీవని యిష్టముతో గొలుతును.

036

ఖరకరవంశజా విను మఖండిత భూతపిశాచఢాకినీ

జ్వర పరితాపసర్పభయ వారకమైన భవత్పదాబ్జ ని

స్పుర దురువజ్రపంజరముజొచ్చితి, నీయెడ దీన మానవో

ధ్ధర బిరుదంక మేమఱుకు దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ!

భావం: భూత పిశాచాది భయముల బోగొట్టునవైన నీ పాదముల బ్రవేశించితిని. ఇపుడు దీనుల నుద్ధరించువాడవను నీ బిరుదు యొక్క చిహ్నము మఱవకుము.

037

జుఱ్ఱెదమీక థామృతము జుఱ్ఱెదమీపదకంజతో యమున్

జుఱ్ఱెద రామనామమున జొబ్బిలుచున్న సుధారసంబు నే

జుఱ్ఱెద జుఱ్ఱుజుఱ్ఱుఁన రుచుల్ గనువారిపదంబు గూర్పవే

తుఱ్ఱులతోడి పొత్తిడక దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం: మీ కధామృతమును మీ పాదపద్మములను జుఱ్ఱుకొందును. రామనామములో గారుచున్న యమృతరసమును జుఱ్ఱెదను. అందలి రుచుల నెఱిగినవారి స్థానమిమ్ము. దుర్మార్గుల స్నేహ మొసగకుము.

038

ఘోరకృతాంత వీరభట కోటికి గుండెదిగుల్ దరిద్రతా

కారపిశాచ సంహరణ కార్యవినోది వికుంఠ మందిర

ద్వార కవాట భేది నిజదాస జనావళికెల్ల ప్రొద్దు నీ

తారకనామ మెన్నుకొన దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం: నీ నామము యమభటులకు గుండె దిగులు కలిగించునది, దరిద్ర పిశాచమును నాశనము చేయునది. నీ భక్తుల కెప్పటికిని వైకుంఠ ద్వారమున గల తలుపులను బ్రద్దలు గొట్టునటువంటిది.

039

విన్నపమాలకించు రఘువీర నహిప్రతిలోకమందు నా

కన్నదురాత్ముడున్ బరమ కారుణికోత్తమ వేల్పులందు నీ

కన్న మహాత్ముడుం బతిత కల్మషదూరుడు లేడునాకువి

ద్వన్నుత నీవెనాకు గతి దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం: నాకన్న దురాత్ముడు ప్రపంచమున లేడు. నీకన్న మహాత్ముడు దేవతలలో లేడు. కావున నాకు నీవె దిక్కు. మరియొకరు కాదు.

040

పెంపునఁదల్లివై కలుష బృందసమాగమ మొందుకుండు ర

క్షింపనుదండ్రివై మెయు వసించు దశేంద్రియ రోగముల్ నివా

రింపను వెజ్జవై కృప గుఱించి పరంబు దిరబుగాఁగ స

త్సంపదలీయ నీవెగతి దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం: పోషించుటలో దల్లివి, పాపముల బొందకుండ రక్షించుటలో దండ్రివి, రోగమును వారించుటలో వైద్యుడవై, దయతో శాశ్వతమోక్ష మొసగి రక్షింపుము.

041

కుక్షినజాండపం క్తులొన గూర్చి చరాచరజంతుకోటి సం

రక్షణసేయు తండ్రివి పరంపర నీ తనయుండనైన నా

పక్షము నీవుగావలదె పాపము లెన్ని యొనర్చినన్ జగ

ద్రక్షక కర్తవీవెకద దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం: కడుపులో బ్రహ్మాండముల నుంచుకొని చేతనా చేతన జంతువుల బాలించు నీవే నాకు దిక్కు. పాపములెన్ని చేసినను రక్షించు వాడవు నీవే సుమా!

042

గద్దరి యోగి హృత్కమల గంధర సానుభవంబుఁజెందు పె

న్నిద్దవు గండుఁ దేఁటి థరణీసుత కౌఁగిలిపంజరంబునన్

ముద్దులుగుల్కు రాచిలుక ముక్తినిధానమురామరాఁగదే

తద్దయు నేఁడు నాకడకు దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం: మహాత్ముల హృదయ పద్మములనుండు మకరందమును గ్రోలుదుమ్మెదవంటివాడవు, ముక్తికి నిక్షేపమువంటివాడవు నైన, రామ! నేడు దయతో నా కడకు రమ్ము.

043

కలియుగ మర్త్యకోటినిను గన్గొన రానివిధంబో భక్తవ

త్సలతవహింపవో చటుల సాంద్రవిపద్దశ వార్ధి గ్రుంకుచో

బిలిచిన బల్క వింతమఱపే నరులిట్లనరాదు గాక నీ

తలపున లేదె సీత చెఱ దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం: ఈ కలియుగములోని మనుష్యులు నిన్ను గనలేకున్నారో లేక నీకు భక్తులపై దయలేదో యెఱుంగను. మిక్కిలి విశేషమైన యాపద లను సముద్రములో బడుచు బిలిచినను బలుకకున్నావు. మే మిట్లనగూడదు, సీత పడిన బాధ నప్పుడే మఱచితివా? (మమ్ములను మఱువకు మనుట.)

044

జనవర మీ కథాళి వినసైఁపక కర్ణములందు ఘంటికా

నినద వినోదముల్ సులుపునీచునకున్ వరమిచ్చినావు ని

న్ననయమునమ్మి కొల్చిన మహాత్మునకేమి యొసంగెదో సనం

దననుత మాకొసంగుమయ దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం: నీ కధలు చెవులతో విన నిష్టపడక గంటలమ్రోఁతల నానందపడు ఘంటాకర్ణాదులకు వరము లిచ్చితివి. నిన్నెప్పుడుఁ గొల్చువారి కే మోసంగితివి. మాకు మోక్ష మిమ్ము.

045

పాపము లొందువేళ రణపన్నగ భూత భయజ్వారాదులన్

దాపద నొందువేళ భరతాగ్రజ మిమ్ము భజించువారికిన్

బ్రాపుగ నీవుదమ్ము డిరుపక్కియలన్ జని తద్విపత్తి సం

తాపము మాన్పి కాతురట దాశరథీ కరుణాపయోనిధి!

భావం:

046

అగణిత జన్మకర్మదురి తాంబుధిలో బహుదుఃఖవీచికల్

దెగిపడ నీదలేక జగతీధర నీపదభక్తి నావచే

దగిలి తరింపగోరితి బదంపబడి నదు భయంభు మాన్పవే

తగదని చిత్తమం దిడక దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ!

భావం:

047

నేనొనరించు పాపముల నేకములైనను నాదుజిహ్వకుం

బానకమయ్యెమీపరమ పావననామముదొంటి చిల్కరా

మాననుగావుమన్న తుది మాటకు సద్గతి జెందెగావునన్

దాని ధరింపగోరెదను దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

048

పరధనముల్ హరించి పరభామలనంటి పరాన్న మబ్బినన్

మురిపమ కానిమీఁదనగు మోసమెఱుంగదు మానసంబు, దు

స్తర మిదికాలకింకర గదాహతి పాల్పడనీక మమ్ము నే

తఱి దిరజేర్చి కాచెదవొ దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

049

చేసితి ఘోరకృత్యములు చేసితి భాగవతాపచారముల్

చేసితి నన్యదైవములఁ జేరి భజించిన వారిపొందు నేఁ

జేసిన నేరముల్ దలఁచి చిక్కులఁబెట్టకుమయ్యయయ్య నీ

దాసుఁడనయ్య భద్రగిరి దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

050

పరుల ధనంబుఁజూచిపర భామలజూచి హరింపగోరు మ

ద్గురుతరమానసం బనెడు దొంగనుబట్టినిరూఢదాస్య వి

స్ఫురితవివేక పాశములఁ జుట్టి భవచ్చరణంబనే మరు

త్తరువునగట్టివేయగ దె దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

051

సలలిత రామనామ జపసార మెఱుంగను గాశికాపురీ

నిలయుడగానుమీచరణ నీరజరేణు మహాప్రభావముం

దెలియనహల్యగాను జగతీవర నీదగు సత్యవాక్యముం

దలపగ రావణాసురుని తమ్ముడగాను భవద్విలాసముల్

దలచినుతింప నాతరమె దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

052

పాతకులైన మీకృపకు బాత్రులు కారెతలంచిచూడ జ

ట్రాతికిగల్గె భావన మరాతికి రాజ్యసుఖంబుగల్గె దు

ర్జాతికి బుణ్యమబ్బెగపి జాతిమహత్త్వమునొందెగావునం

దాతవ యెట్టివారలకు దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

053

మామక పాతక వజ్రము మ్రాన్పనగణ్యము చిత్రగుప్తు లే

యేమని వ్రాతురో? శమనుడేమి విధించునొ? కాలకింకర

స్తోమ మొనర్చిటేమొ? వినజొప్పడ దింతకమున్నె దీన చిం

తామణి యొట్లు గాచెదవొ దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ!

భావం:

054

దాచిన చుట్టూమా శబరి? దాని దయామతి నేలినావు; నీ

దాసుని దాసుడా? గుహుడు తావకదాస్య మొసంగినావు నే

జేసిన పాపమా! వినుతి చేసినగావవు గావుమయ్య! నీ

దాసులలోన నేనొకఁడ దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ!

భావం: శబరి నీకు దగ్గరి చుట్టము కాదుగదా. అయినను కరుణతో పాలించినావు. గుహుడు నీ దాసునికి దాసుడు కాకపోయినను నీ సేవాభాగ్యము నిచ్చితివి. నేను నీ స్తోత్రమే గాని ఎట్టి పాపము చేయలేదు. నన్నేల నీ దాసునిగ చేసికొనవు. అనగా నాకు మోక్షము ఇవ్వమని ప్రార్ధన.

055

దీక్షవహించి నాకొలది దీనుల నెందఱి గాచితో జగ

ద్రక్షక తొల్లియా ద్రుపద రాజతనూజ తలంచినంతనే

యక్షయమైన వల్వలిడి తక్కట నామొఱజిత్తగించి

ప్రత్యక్షము గావవేమిటికి దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

056

నీలఘనాభమూర్తివగు నిన్ను గనుంగొనికోరి వేడినన్

జాలముసేసి డాగెదవు సంస్తుతి కెక్కిన రామనామ మే

మూలను దాచుకోగలవు ముక్తికి బ్రాపది పాపమూలకు

ద్దాలముగాదె మాయెడల దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

057

వలదు పరాకు భక్తజనవత్సల నీ చరితంబు వమ్ముగా

వలదు పరాకు నీబిరుదు వజ్రమువంటిది గాన కూరకే

వలదు పరాకు నాదురిత వార్ధికి దెప్పవుగా మనంబులో

దలతుమెకా నిరంతరము దాశరథీ కరునాపయోనిధీ.

భావం:

058

తప్పులెఱుంగ లేక దురితంబులు సేసితినంటి నీవుమా

యప్పవుగావు మంటి నికనన్యులకున్ నుదురంటనంటినీ

కొప్పిదమైన దాసజను లొప్పిన బంటుకు బటవంటి నా

తప్పుల కెల్ల నీవెగతి దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

059

ఇతడు దురాత్ముడంచుజను లెన్నఁగ నాఱడిఁగొంటినేనెపో

పతితుఁడ నంటినో పతిత పావనమూర్తివి నీవుగల్ల నే

నితరుల వేఁడనంటి నిహ మిచ్చిననిమ్ముపరంబొసంగుమీ

యతులిత రామనామ మధు రాక్షర పాళినిరంతరంబు హృ

ద్గతమని నమ్మికొల్చెదను దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

060

అంచితమైననీదు కరుణామృతసారము నాదుపైని బ్రో

క్షించిన జాలు; దాన నిర సించెదనాదురితంబు లెల్లదూ

లించెద వైరివర్గ మెడలించెద గోర్కుల నీదుబంటనై

దంచెద, గాలకింకరుల దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

061

జలనిధు లేడునొక్క మొగిఁ జక్కికి దెచ్చె శరంబు, ఱాతినిం

పలరఁగ జేసెనాతిగఁ బదాబ్జ పరాగము, నీ చరిత్రముం

జలజభవాది నిర్జరులు సన్నుతి సేయఁగ లేరు గావునం

దలప నగణ్య మయ్య యిది దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

062

కోతికిశక్యమా యసురకోటుల గెల్వను గాల్చెబో నిజం

బాతనిమేన శీతకరుడౌట దవానలు డెట్టివింత? మా

సీతపతివ్రతా మహిమ సేవకు భాగ్యము మీ కటాక్షమున్

ధాతకు శక్యమా పొగడ దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

రాక్షసులను గెలవటం కోతికి(హనుమంతునికి) సాధ్యమా? అగ్నిదేవుడు హనుమ వంటికి చల్లదనం చేకూర్చుట ఎంత వింత? యిది అంతయు పతివ్రత అయిన సీతమ్మ తల్లిని సేవించి హనుమ పొందిన కటాక్ష భాగ్యము వలన సాధ్యమైనది, అట్టి సీతమ్మను పొగడ బ్రహ్మకు కూడా శక్యము కాదయ్య ఓ కరుణ అనె నీటితో నిండిన సముద్రమంతటి వాడా, దశరధుని కుమారుడా (ఓ రామా).

063

భూపలలామ రామరఘుపుంగవరామ త్రిలోక రాజ్య సం

స్ధాపనరామ మోక్షఫల దాయక రామ మదీయ పాపముల్

పాపగదయ్యరామ నిను బ్రస్తుతి చేసెదనయ్యరామ సీ

తాపతిరామ భద్రగిరి దాసరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

064

నీసహజంబు సాత్వికము నీవిడిపట్టు సుధాపయోధి, ప

ద్మాసనుడాత్మజుండు, గమలాలయనీ ప్రియురాలు నీకు సిం

హాసనమిద్ధరిత్రి; గొడుగాక సమక్షులు చంద్రభాస్కరుల్

నీ సుమ తల్ప మాదిఫణి నీవె సమస్తము గొల్చినట్టి నీ

దాసుల భాగ్యమెట్టిదయ దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

065

చరణము సోకినట్టి శిలజవ్వనిరూపగు టొక్కవింత, సు

స్ధిరముగ నీటిపై గిరులు దేలిన దొక్కటి వింతగాని మీ

స్మరణ దనర్చుమానవులు సద్గతి జెందిన దెంతవింత? యీ

ధరను ధరాత్మజారమణ దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం: నీ పాద స్పర్శ మాత్రమున శిల స్త్రీ రూపు దాల్చి అహల్య అయినది. శిలా పర్వతములు సముద్రముపై స్టిరముగ తేలినవె. ఇట్టి వింతలు జరుగగా నీ స్మరణ చేయు భక్తులు మోక్ష్మము పొందట వింత ఏమియుగాదు.

066

దైవము తల్లిదండ్రితగు దాత గురుండు సఖుండు నిన్నె కా

భావన సేయుచున్నతఱి పాపములెల్ల మనోవికార దు

ర్భావితుజేయుచున్నవికృపామతివైనను కావుమీ జగ

త్పావనమూర్తి భద్రగిరి దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

067

వాసవ రాజ్యభోగ సుఖ వార్ధిని దేలు ప్రభుత్వమబ్బినా

యాసకుమేర లేదు కనకాద్రిసమాన ధనంబుగూర్చినం

గాసును వెంటరాదు కని కానక చేసిన పుణ్యపాపముల్

వీసరబోవ నీవు పదివేలకు జాలు భవంబునొల్ల నీ

దాసునిగాగ నేలుకొను దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

068

సూరిజనుల్ దయాపరులు సూనృతవాదు లలుబ్ధమానవుల్

వేరపతిప్రతాంగనలు విప్రులు గోవులు వేదముల్ మహా

భారముదాల్పగా జనులు పావనమైన పరోపకార స

త్కార మెఱుంగులే రకట దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ!

భావం:

069

వారిచరావతారము వారిధిలో జొఱబాఱి క్రోధ వి

స్తారగుడైన యా నిగమతస్కరవీర నిశాచరేంద్రునిం

జేరి వధించి వేదముల చిక్కెడలించి విరించికి మహో

దారతనిచ్చితీవెగద దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

070

కరమనుర క్తిమందరము గవ్వముగా నహిరాజుద్రాడుగా

దొరకొన దేవదానవులు దుగ్ధపయోధిమథించుచున్నచో

ధరణిచలింపలోకములు తల్లడమందగ గూర్మమై ధరా

ధరము ధరించితీవెకద దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

071

ధారుణి జాపజుట్టిన విధంబునగైకొని హేమనేత్రుడ

వ్వారిధిలోనదాగినను వానివధించి వరాహమూర్తివై

ధారుణిదొంటికై వడిని దక్షిణశృంగమునన్ ధరించి వి

స్తార మొనర్చితీవే కద దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

072

పెటపెట నుక్కు కంబమున భీకరదంత నఖాంతర ప్రభా

పటలము గప్ప నుప్పతిలి భండనవీధి నృసింహ భీకర

స్ఫుటపటు శక్తి హేమకశిపున్ విదళించి సురారిపట్టి నం

తట గృప జూచి తీవెకద దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

073

పదయుగళంబు భూగగన భాగములన్ వెసనూని విక్రమా

స్పద మగు నబ్బలీంద్రు నొక పాదమునందల క్రిందనొత్తి మే

లొదవ జగత్త్రయంబు బురు హూతునికియ్య వటుండవైన చి

త్సదమలమూర్తి వీవెకద దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

074

ఇరువదియొక్కమాఱు ధరణీశుల నెల్ల వధించి తత్కళే

బర రుధిర ప్రవాహమున బైతృకతర్పణ మొప్పజేసి భూ

సురవర కోటికిన్ ముదము సొప్పడ భార్గవరామమూర్తివై

ధరణి నొసంగి తీవెకద దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

075

దురమున దాటకందునిమి ధూర్జటివిల్ దునుమాడిసీతనుం

బరిణయమంది తండ్రిపనుపన్ ఘన కాననభూమి కేగి దు

స్తరపటుచండ కాండకులిశాహతి రావణకుంభకర్ణ భూ

ధరముల గూల్చి తీవెకద దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

076

అనుపమ యాదవాన్వయ సుధాబ్ధి సుధానిధి కృష్ణమూర్తి నీ

కనుజుడుగా జనించి కుజనావళి నెల్ల నడంచి రోహిణీ

తనయుడనంగ బాహుబల దర్పమునన్ బలరామ మూర్తివై

తనరిన వేల్ప వీవెకద దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

077

సురలు నుతింపగా ద్రిపుర సుందరులన్ వరియింప బుద్ధ రూ

పరయగ దాల్చితీవు త్రిపురాసురకోటి దహించునప్పుడా

హరునకు దోడుగా వర శరాసన బాణ ముఖోగ్రసాధనో

త్కర మొనరించితీవుకద దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

078

సంకరదుర్గమై దురిత సంకులమైన జగంబుజూచి స

ర్వంకషలీల ను త్తమ తురంగమునెక్కి కరాసిబూని వీ

రాంకవిలాస మొప్ప గలి కాకృత సజ్జనకోటికి నిరా

తంక మొనర్చితీవుకద దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

079

మనమున నూహపోషణలు మర్వకమున్నె కఫాది రోగముల్

దనువుననంటి మేనిబిగి దప్పకమున్నె నరుండు మోక్ష సా

ధన మొనరింపఁగావలయుఁ దత్త్వవిచారము మానియుండుట

ల్తనువునకున్ విరోధమిది దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:"దశరథరామా! మనస్సునకు ఆలోచించే శక్తి నశించడానికి పూర్వమే, శ్లేష్మ కఫాది వ్యాధులు దేహములో వ్యాపించి దాని బలమును హరించడానికి ముందే, మనుష్యుడు పరమాత్మను గురించి విచారము చేసి, మోక్షసాధనకు తగిన ఉపాయములను అన్వేషించవలెను. తర్వాత ఇటువంటి ప్రయత్నం చేయుట సాధ్యం కాదు" అంటున్నాడు రామదాసు.

080

ముదమున కాటపట్టుభవ మోహమద్వ దిరదాంకుశంబు సం

పదల కొటారు కోరికల పంట పరంబున కాది వైరుల

న్నదల జయించుత్రోవ విపదబ్ధికినావగదా సదాభవ

త్సదమలనామసంస్మరణ దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

081

దురిత లతానుసార భయ దుఃఖ కదంబము రామనామభీ

కరతర హేతిచేఁ దెగి కకావికలై చనకుండ నేర్చునే

దరికొని మండుచుండు శిఖ దార్కొనినన్ శలబాది కీట కో

త్కరము విలీనమై చనవె దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

082

హరిపదభక్తినింద్రియజ యాన్వితుడుత్తముఁడింద్రిమంబులన్

మరుగక నిల్పనూదినను మధ్యముఁడింద్రియపారశ్యుడై

పరగినచో నికృష్టుడని పల్కగ దుర్మతినైన నన్ను నా

దరమున నెట్లుకాచెదవొ దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

083

వనకరిచిక్కు మైనసకు పాచవికిం జెడిపోయె మీనుతా

వినికికిఁజిక్కెఁజిల్వగను వేఁదుఱుఁ జెందెను లేళ్ళు తావిలో

మనికినశించె దేటితర మాయిరుమూఁటిని గెల్వనై దుసా

ధనములనీ వె కావనగు దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

084

కరములుమీకుమ్రొక్కులిడ కన్నులు మిమ్మునె చూడ జిహ్వ మీ

స్మరణదనర్పవీనులుభ వత్కథలన్ వినుచుండనాస మీ

యఱుతును బెట్టుపూసరుల కాసగొనం బరమార్థ సాధనో

త్కరమిది చేయవేకృపను దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

085

చిరతరభక్తి నొక్కతుళసీదళ మర్పణ చేయువాడు ఖే

చరగరు డోరగ ప్రముఖ సంఘములో వెలుగన్ సధా భవత్

సురుచిర ధీంద పాదముల బూజలొనర్చిన వారికెల్లద

త్పర మరచేతిధాత్రిగద దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ!

భావం:

086

భానుడు తూర్పునందు గనుపట్టినఁ బావక చంద్ర తేజముల్

హీనత జెందినట్లు జగదేక విరాజితమైన నీ పద

ధ్యానము చేయుచున్నఁ బర దైవమరీచు లడంగకుండునే

దానవ గర్వ నిర్దళన దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

087

నీమహనీయతత్త్వ రస నిర్ణయ బోధ కథామృతాబ్ధిలో

దామును గ్రుంకులాడక వృథా తను కష్టము జెంది మానవుం

డీ మహిలోక తీర్థముల నెల్ల మునింగిన దుర్వికార హృ

త్తామసపంకముల్ విడునె దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

088

నీమహనీయతత్త్వ రస నిర్ణ యబోధ కథామృతాబ్ధిలో

దామునుగ్రుంకులాడకవృ థాతనుకష్టముజెంది మానవుం

డీ మహిలోకతీర్థముల నెల్ల మునింగిన దుర్వికార హృ

తామసపంకముల్ విదునె దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

089

కాంచన వస్తుసంకలిత కల్మష మగ్ని పుటంబు బెట్టివా

రించినరీతి నాత్మనిగిడించిన దుష్కర దుర్మలత్రయం

బంచిత భ క్తియోగ దహనార్చిఁదగుల్పక పాయునే కన

త్కాంచనకుండలాభరణ దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

090

నీసతి పెక్కు గల్ములిడనేర్పిరి, లోక మకల్మషంబుగా

నీసుత సేయు పావనము నిర్మిత కార్యధురీణ దక్షుడై

నీసుతుడిచ్చు నాయువులు నిన్న భుజించినఁ గల్గకుండునే

దాసులకీప్సి తార్థములు దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

091

వారిజపత్రమందిడిన వారి విధంబున వర్తనీయ మం

దారయ రొంపిలోన దను వంటని కుమ్మరపుర్వురీతి సం

సారమునన్ మెలంగుచు విచారగుడైపరమొందుగాదె స

త్కార మెఱింగి మానవుడు దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

092

ఎక్కడి తల్లిదండ్రి సుతులెక్కడి వారు కళత్ర బాంధవం

బెక్కడ జీవుఁడెట్టి తను వెత్తిన బుట్టును బోవుచున్న వా

డొక్కడెపాప పుణ్య ఫల మొందిన నొక్కడె కానరాడు వే

ఱొక్కడు వెంటనంటిభవ మొల్లనయాకృప జూడవయ్య నీ

టక్కరి మాయలందిడక దాశరథీ కరుణా పయోనిధీ.

భావం:

093

దొరసినకాయముల్ముదిమి తోచినఁజూచిప్రభుత్వముల్సిరు

ల్మెఱపులుగాగజూచిమఱి మేదినిలోఁదమతోడివారుముం

దరుగుటజూచిచూచి తెగు నాయువెఱుంగక మోహపాశము

ల్దరుగనివారికేమిగతి దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

094

సిరిగలనాఁడు మైమఱచి చిక్కిననాఁడుదలంచి పుణ్యముల్

పొరిఁబొరి సేయనైతినని పొక్కినఁ గల్గు నెగాలిచిచ్చుపైఁ

గెరలిన వేళఁదప్పికొని కీడ్పడు వేళ జలంబు గోరి త

త్తరమునఁ ద్రవ్వినం గలదె దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

095

జీవనమింకఁ బంకమున జిక్కిన మీను చలింపకెంతయున్

దావున నిల్చి జీవనమె దద్దయుఁ గోరువిధంబు చొప్పడం

దావలమైనఁగాని గుఱి తప్పనివాఁడు తరించువాఁడయా

తావకభక్తి యోగమున దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

096

సరసునిమానసంబు సరసజ్ఞుడెరుంగును ముష్కరాధముం

డెఱిఁగి గ్రహించువాడె కొల నేకనివాసము గాగ దర్దురం

బరయఁగ నేర్చునెట్లు వికచాబ్జ మరందరసైక సౌరభో

త్కరముమిళింద మొందుక్రియ దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:సరసుని మనసును సరసజ్ఞుదె తెలుసుకొగలదు

097

నోఁచినతల్లిదండ్రికిఁ దనూభవుఁడొక్కడెచాలు మేటిచే

చాఁచనివాడు వేఱొకఁడు చాచిన లేదన కిచ్చువాఁడునో

రాఁచినిజంబకాని పలు కాడనివాఁడు రణంబులోన మేన్

దాచనివాఁడు భద్రగిరి దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

098

శ్రీయుతజానకీరమణ చిన్మయరూప రమేశరామ నా

రాయణ పాహిపాహియని బ్రస్తుతిఁ జేసితి నా మనంబునం

బాయక కిల్బిషవ్రజ విపాటనమందఁగ జేసి సత్కళా

దాయి ఫలంబు నాకియవె దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

099

ఎంతటిపుణ్యమో శబరి యెంగిలిగొంటివి వింతగాదె నీ

మంతన మెట్టిదో యుడుత మైనిక రాగ్ర నఖాంకురంబులన్

సంతసమందఁ జేసితివి సత్కులజన్మము లేమి లెక్క వే

దాంతముగాదె నీ మహిమ దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

100

బొంకనివాఁడెయోగ్యుడరి బృందము లెత్తిన చోటజివ్వకుం

జంకనివాఁడెజోదు రభసంబున నర్థి కరంబుసాఁచినం

గొంకనివాఁడెదాత మిముఁ గొల్చిభజించిన వాఁడె పోనిరా

తంక మనస్కుఁ డెన్న గను దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

101

భ్రమరముగీటకంబుఁ గొని పాల్పడి ఝాంకరణో కారియై

భ్రమరముగానొనర్చునని పల్కుటఁ జేసి భవాది దుఃఖసం

తమసమెడల్చి భక్తిసహి తంబుగ జీవుని విశ్వరూప త

త్త్వమునధరించు టేమరుదు దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

102

తరువులు పూచికాయలగు దక్కుసుమంబులు పూజగాభవ

చ్చరణము సోకిదాసులకు సారములో ధనధాన్యరాశులై

కరిభట ఘోటకాంబర నకాయములై విరజా సము

త్తరణ మొనర్చుజిత్రమిది దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ!

భావం:

103

పట్టితిభట్టరార్యగురు పాదములిమ్మెయినూర్ధ్వ పుండ్రముల్

వెట్టితిమంత్రరాజ మొడి బెట్టితి నయ్యమకింక రాలికిం

గట్టితిబొమ్మమీచరణ కంజలందుఁ దలంపుపెట్టి బో

దట్టితిఁ బాపపుంజముల దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

భావం:

104

అల్లన లింగమంత్రి సుతుడత్రిజ గోత్రజుడాదిశాఖ కం

చెర్ల కులోద్బవుండనప్రసిద్ధుడనై భవదంకితంబుగా

నెల్లకవుల్ నుతింప రచియించితి గోపకవీంద్రుడన్ జగ

ద్వల్లభ నీకు దాసుడను దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ!

భావం:

---

వనరులు

శతకములు

శ్రీ కాళహస్తీశ్వర శతకము | వేమన శతకము | సుమతీ శతకము | దాశరథీ శతకము | భాస్కర శతకము | భర్తృహరి శతకములు | నారాయణ శతకము | కృష్ణ శతకము | ఆంధ్ర నాయక శతకము | నరసింహ శతకము | రామలింగేశ శతకము | వృషాధిప శతకము | మారుతి శతకము | దేవకీనందన శతకము | గువ్వలచెన్న శతకము | కుమార శతకము | కుమారీ శతకము | వేంకటేశ శతకము | సూర్య శతకము | సర్వేశ్వర శతకము | శ్రీ (అలమేలుమంగా) వేంకటేశ్వర శతకము | ధూర్తమానవా శతకము | కుప్పుసామి శతకము | కామేశ్వరీ శతకము