Brunei
Brunei (汶萊)
u siwkay
u Brunei (汶萊) sa i labu nu Ya-Cuo (亞洲), itiza i 4 30 N, 114 40 E.
u ahebal nu lala' mapulung sa 5,765 sq km. u ahebal nu lala'ay sa 5,265 sq km, u ahebal nu nanumay sa 500 sq km. hamin nu tademaw sa 436,620. kakalukan umah sa 2.5%, kilakilangan umah sa 71.80%, zumaay henay umah sa 25.70%.
tapang tusu nu kanatal (首都)
mikawaway-kalumyiti
u tapang tusu nu kanatal sa u Bandar Seri Begawan.
kakininan nu kanatal demiad (國家紀念日)
mikawaway-kalumyitikakining nu kanatal demiad sa 23 bulad 2 demiad.
tabakiay a tapang nu kanatal (元首)
mikawaway-kalumyitiu tabakiay a tapang nu kanatal (congtung) ayza sa ci Haji Hassanal Bolkiah Mu'izzaddin Waddaulah, micakat a demiad sa i 1967 a mihca 10 bulad 5 demiad.
u kulit nu hata nu Brunei, u takulaway, u sumanahay, u lumeniay atu salengacay.
u hata (國旗)
mikawaway-kalumyitiu kulit nu hata nu kanatal sa, sisepat ku kulit. u takuliway u salengacay u lumeni'ay atu sumanahay.
u sulit nu zuma a kamu
mikawaway-kalumyitiu sulit nu Hulam: 汶萊
u sulit nu Amilika: Brunei]]
u sulit nu Lipun: ブルネイ・ダルサラーム国
u sikalisiway (經濟)
mikawaway-kalumyitiBrunei a kanatal u kakitaan sa u caay kayadah ku tademaw i sawalitimulan a Ya-Cuo (tung-nan-ya, 東南亞). u Brunei sikalisiway u kakitaan micidek ku kapah, 2014 a mihecaan u tademaw i GDP (人均GDP) sikaidaw i Ya-Cuo (亞洲) misilsil tuway u sakalima, anu bulicen ku "Bu-Se-Wan a kanatal" (波斯灣國家), ku sakatusaay i nikasilsil a singanga i kitakit (maludikudan ku Sin-Cia-Bo tu sakacacay). u "simal" (石油) atu "tahekalsanay" (天然氣) nikaidaw atu sapatakekal, hamin i kanatal tu payhunpi (百分比) enen idaw ku pitu saidaway ku kalisiw,[1] u sadak nu simal nu hekalay a tuudtuud kanca siwaay (九成) ku patahekal, i kitakit a simal i kanatal u nikabiyalaw kinaida ku saliemen tu sakalakakitaan nu kanatal kuyni.[2]
nikasisimal tu miida a patahkalay nu tenes, tadamapahabay sikamiida ku niyadu’ nu Brunei sikaidaw ku "siykay nikakapah" (社會福利), u sapaisin sapasubana’ amin ku sapatahekal nu cenhu (政府) ku mitamudungay. u niyaduay a tademaw sa caay padansu’.
sangalepan misayadah tu nu tawan a patayni tu mamikawaw, idaw ku Mun-Cia-La, Min-Tian a kanatalay a mikawaw, pacunus tu niyadu’ay a sakacaay musakawaway tu adidi’ay ku nikangeluanay a kawaw.
sausihansa, u nisupetan a simal tusa tu a bataan nu mihcaan ku suped nu Brunei, tu nu mihmihcaan hanca, maselep mamin ku aca nu simal i kitakit, idaw tu ku nisabaluhayan a patahekal tu sapakutay a sapisanga tu tuud, maselep tu ku nipatahkal tu simal, zayhan sikasipun tu kalisiw, haymaw sa maadihadih tu i nu ayawan, kanca maselep aca ku nikakapah (福利) nu tademaw, anu macunus yadah ku tadah atu miselep tu kalisiw atu nikakapah nu tademaw sa, hakay caay kalalucek ku binawlan i siykay.[3]
i Tung-Nan-Ya u masacacayay nu huntiay nipikuwan a kanatal (東南亞唯一絕對皇權制國家)
mikawaway-kalumyitiu mamikuwanay tu binawlan caay kalalucek kya Brunei, u "su-tan" (i-se-lan-ciway a hunti') ku sitatudungay mikuwan tu kanatal, u ucul han ni su-tan "Ha-San-Na-Paw-Ci-Ya" ku misahulicay tina kanatalan sitatudungay, nai 2017 a mihcaan napadasu tu nikalahuntian nida tu lima a bataan ku mihecaan, u satenesay mala hungti ayda i Tung-Nan-Ya.
i pikawawan a mikawaw ku sakakaay sa, cen-hu pu-huy (政府部會) nu Brunei sinika idaway tu ku sabaw cacay idaw ku tusaay, nu hungti a tademaw mamin idaw ku dumaay a tademaw. ayda u Brunei a hungti sa sasaacawaan nu heni tu i labuay ku saaawan, miadin tu nu hungtiay a iluc, nika tademaw nu hungtiay katuud ku maydih i nu tawan a kanatal micudad.[4]
likisi (歷史)
mikawaway-kalumyitiBrunei namihican ku tenes hakiya u likisi mahiya nu Cung-Kuo (中國), cacay idaw ku tulu a si-ji (世紀) nu nadikudan mala "i-se-lan" (伊斯蘭化) "masadumaduma tu ku laylay alawmasa i-se-lan ku laylay". u yadaay a Brunei nu tatusaay a tatungus a nipasimetekay: "Pu-Ni-Kuo" (渤泥國) su-tan "Ma-Ha-Mu-Sa" (Sultan Muhammad Shah) atu Hu-Cian (福建) nu malimatay ci Huang-Sen-Ping (黃森屏) u mikelitay Hwa a tademaw (華人) ku sitatungs.
sumamadan sa a hungti ci "Ming-Cen-Cu" (明成祖) ya i "yung-le" (永樂) nu sumamadan a mihca, "Pu-Ni a hungti" (渤泥王) "Ma-Na-Ze-Cia-Na" nanu mahida sakaku sa mikelida tu taniay nu mililiday mididaw tu Cung-Kuo a hungti "Min-Cen-Cu", caay kalemed mapatay, balengen i Nan-Cin (南京), hanca ayda a demiad "lunem nu Pu-Ni a hungti". likisi nu Brunei u hungtian ku salisinnan nu heni sa ci Huang-Sen-Ping (黃森屏) u saayaway a hungti.
1846 a mihca, midebung ku Ing-Kuo (英國) tu Brunei zayhan u tudud tu su-tan wang-wei (王位) tu miduducay (繼承者) tu enen nu tungus sikalacus nu lalabuway hansa. 1880~1889 nu mihca nikalingatu sa, u Brunei nu hungti a kanatal satulintulin sa tadikud.
hungti nu su-tan pawadaen ku lala' nu aydaay a Sa-Law-Ye (砂勞越) pawada tu namipadangay cinidaan u misasaay a tademaw u Ing-Kuo a tademaw ci Can-Mu-Se-Pu-Lu-Ke (James Brooke), kapahen a patideng cinidaan tu "Sa-Law-Ye a kanatal". namahida tu nadikudan sa, ci Pu-Lu-Ke atu miduducay cinidaanay hansa kinapina tu pacaliw pasuy atu misakaku tu yadahay a lala'. u Brunei yadah tu ku nipawada tu lala' pabeli ci Pu-Lu-Ke nidaay tu kanatal.
1888 a mihca siwaay a bulad idaw ku cacay idaw ku pitu a demiad, ci Siw-Luo (Hugh Low) hansa namasasakamu a matadengilay ku ci Ay-se, u Brunei atu Ing-Kuo masasulit tu "sapaadin a masimaway a kanatal" (〈保護國條約〉). ya cedang sakay i "su-tan u i-se-lan a kanatal nu hungti lacus acaay pisulu ku Ing-Kuo sa, sakakusa tu mikelap atu pacaliw pasuy tu canacanan a lala' pabeli tu dumaay a kanatal sitatungsay".
kina cedang tatenga' masimaw nu Ing-Kuo ku Brunei tu nudumaan a nikasacabay, maselep ku kakididaan nu Brunei, sisa u Ing-Kuo tu ku paadingay a miading, katukuh i 1984 a mihca kya miliyas tu Ing-Kuo, masacacay satu lihalay. nika namahida u Sa-Law-Ye i 1890 a miheca namisakaku tu Brunei i "Pan-Ta-Lu-Anay" a kakididaan sa, yu mahida u Ing-Kuo nai’ ku nipipulu' tu mahicahicaay a kawawan.[5]
u tademaw (人口)
mikawaway-kalumyititademaw nu Brunei hamin sepat a bataan idaw ku cacay a mang (萬), hatida nu Ma-Lay a tademaw (馬來人) tu tusahuntulu (2/3), u yian-cu-min tu payhuenen (6%), sayadahay nu tademaw u saadidi'ay nu binacadan u Hulam (華人), hamin nu tademaw payhu sabaw tu lima (15%), u Hulam ku katuuday misinciya tu bu-ciyaw (佛教), caay kahacica ku misinciya tu i-se-lan-ciyaw u "mu-se-lin" (穆斯林). u Brunei a Hulam nu tademaw u nu makay Hu-Cian (福建), Cin-Men (金門) a layak (閩南人) ku yadahay nu tademaw, u liwan tu nu tademaw atu dumaay a binacadan payhunpi nu sabaw tusa (12%) idaw ku Ing-Tu (印度) a tademaw.[6]
u kamu (語言)
mikawaway-kalumyitiu kanatalay a kamu ku Ma-Lay-i (馬來語), alahican sa nu kamu nu Ing-i atu nu layak a kamu, zayhan u Brunei nu Hulam a tademaw (華人) namakay Hu-Cian (福建) atu Kuang-Tung (廣東) nu mabulaway a iluciluc ku yadahay, sisa u kamu nu heni nu i Tung-Nan-Ya u layak (東南亞閩南語) atu ngayngay ku kamu (客家話), caay kaw nu Hulam a kamu (華語), nu yadaay matatungusay a layak a kamu (現代標準漢語). nika u Brunei anu pangiha i tilibi atu mihusuay (廣播) nu layak a kamu ku sapatengil (中文節目) kanca nu layak tu ku sapasuni tu ngiha.
naisulitay kya u nu "Ma-Lay-wen" (馬來文) atu nu "layakay tu a sasulitan nu laylayay" (繁體中文). malecad ku u sulit nu Ma-Lay-Wen atu Ma-Lay-Si-Ya (Malaysia) nu lo-ma a sulit (羅馬字), laylay nu a-la-pu (阿拉伯) a sasulitan nu "cuwa-i-wen" (爪夷文) idaw ku kanatalay makay situdungay a tudung. i kanatal ku Brunei u masacacay tu ayda u cuwa-i-wen (爪夷文) ku sulit.[7]