Catur Warna
Catur Warna dina agama Hindu, istilah Kasta disebut ogé Warna (Sanskerta: वर्ण; varṇa). akar kecap Warna asalna ti basa Sansekerta vrn nu hartina "milih (hiji kelompok)". Dina ajaran agama Hindu, status saurang dimeunangkeun saluyu jeung pagawéanna. Dina konsép éta dijentrékeun yén sanajan salah saurang gumelar ti kulawarga Sudra (budak) atawa Waisya (padagang), lamun nekunan widang rohaniah nepi ka jadi pandita, ku kitu manéhna boga hak keur status Brahmana (rohaniawan). Jadi status hiji jalma teu dimeunangkeun nalika gumelar namung dimeunangkeun sanggeus manéhna nekunan hiji profesi dina hiji widang nu tangtu.[1]
Dina tradisi Hindu,lamun saurang ahli dina widang karohanian ku kituna manéhna boga status Brāhmana. Lamun hiji ahli atawa nekunan widang administrasi pamaréntahan atawa mibanda gelar minangka pagawéi atawa prajurit nagara, ku kituna manéhna mibanda gelar Ksatriya. Lamun hiji ahli dina padagangan, tatanén, sarta profesi séjénna nu aya hubunganna jeung niaga, duit jeung harta banda, ku kituna anjeunna mibanda status Waisya. Lamun hiji jalma nekunan profési minangka nu ngabantuan ti tilu status éta (Brahmana, Ksatriya, Waisya), ku kituna manéhna boga gelar minangka Sudra.
Warna nu utama
[édit | édit sumber]Brahmana
[édit | édit sumber]Brahmana mangrupa golongan pandita jeung rohaniawan dina hiji masarakat, golongan ieu kacida dipihormat. Jalma disebut golongan Brahmana saupama manéhna mibanda kaparigelan dina widang pangaweruh kaagamaan. Ku kituna, status Brahmana teu dimeunangkeun ti leutik kénéh. Status Brahmana dipimeunang ku nekunan ageman agama nepi ka manéhna pantes jeung diaku minangka rohaniawan.
Ksatriya
[édit | édit sumber]Ksatriya mangrupa golongan bangsawan anu nekunan widang pamréntahan atawa administrasi nagara. Ksatriya ogé mangrupa golongan kesatria atawa Raja nu ahli dina widang militer jeung mahér ngagunakeun sanjata. Kawajiban golongan Ksatriya nyaéta méré rasa aman ka golongan Brahmana, Waisya, jeung Sudra. Lamun golongan Ksatriya ngalakukeun kawajibanna kalawan hadé, maranéhna meunang walesan jasa teu langsung ti golongan Brāhmana, Waisya, dan Sudra.
Waisya
[édit | édit sumber]Waisya mangrupa golongan padagang, tani, jeung pamayang, sarta profesi séjénna nu kaasup widang niaga atawa pagawéanna nu nyepeng sagala hal anu sifatna material. Kawajibanna minuhan kabutuhan pokok (sandang, pangan, jeung papan) golongan Brahmana, Ksatriya, dan Sudra.
Sudra
[édit | édit sumber]Sudra mangrupa golongan nu ngabantuan golongan Brāhmana, Kshatriya, jeung Waisya supaya pagawéan maranéhna bisa kacumponan. Dina filsafat Hindu, tampa ayana golongan Sudra, ku kituna kawajiban tilu kasta moal bisa kawujud. Jadi ayana golongan Sudra, tilu kasta séjénna bisa ngalaksanakeun kawajibanna sacara saimbang jeung silih méré konstribusi.
Sistim gawé
[édit | édit sumber]Caturwarna nekenkeun hiji jalma ngalaksanakeun kawajiban kalawan sahadé-hadéna. Golongan Brahmana diwajibkeun keur méré élmu rohani ka golongan Ksatriya, Waisya, jeung Sudra. Golongan Ksatriya diwajibkeun méré rasa aman ka golongan Brahmana, Waisya, jeung Sudra. Golongan Waisya diwajibkeun pikeun minuhan kabutuhan material golongan Brahmana, Ksatriya, jeung Sudra. Sedengkeun golongan Sudra diwajibkeun pikeun ngabantuan golongan Brahmana, Ksatriya, jeung Waisya nepi ka kawajiban maranéhna bisa dicumponan kalawan hadé.
Opta golongan éa, silih bantu jeung silih minuhan lamun maranéhna mampuh ngalaksanakeun kawajibanna kalawan hadé. Dina sistim Caturwarna, katangtuan ngeunaan hak teu dijentrékeun sabab hak dipimeunang sacara otomatis. Hak teu bisa dipimeunang lamu opat golongan teu kerja sama. Opat golongan kacida dianjurkeun pikeun silih bantuan sangkan maranéhna meeunang hak. Dina sistim Caturwarna aya hiji siklus méré jeung dibéré lamun kaopat golongan éta silih minuhan kawajibanna.
sabab status hiji jalma te dipimeunang ti leutik, ku kituna statusna bisa dirobah. Hal éta aya lamun hiji jalma teu bisa ngalaksanakeun kawajiban sakumaha status nu dicepengna. Hiji jalma nu lahir di kulawarga Brāhmana bisa jadi Sudra lamun jalma éa teu mibanda wawasan rohani nu jembar, jeung lamun teu pantes jadi pandita. Kitu ogé hiji jalma nu lahir ti golongan Sudra bisa jadi Brāhmana sabab mibanda pangaweruh nu jembar di widang karohanian jeung pantes pikeun jadi pandita.
Pasalia
[édit | édit sumber]Loba jalma anu nganggap Caturwarna sarua jeung Kasta nu méré hiji jalma status dina masarakat ti leutik kénéh. Mung dina prak-prakanna, status dina sistim Warna dipimeunang sanggeus hiji jalma nekunan hiji widang/profesi nu tangtu. Sistim Warna ogé dianggap ngabéda-bédakeun kalungguhan hiji jalma. Namung dina ajaranna, sistim Warna hayang hiji jalma ngalaksanakeun kawajiban sahadé-hadéna.
Sakapeung hiji jalma lahir di kulawarga nu mibanda status sosial nu pangluhurna jeung nyieun budakna leuwih bagja kalawan status sosial ti batan ngalaksanakeun kawajibanna. Sistim Warna ngajarkeun hiji jalma supaya teu ngabagjakeun atawa mikiran status sosialna, tatapi dipiharep maranéhna ngalakukeun kawajiban saluyu jeung status nu dicekel sabab status éta teu dipimeunang nalika lahir, tatapi dumasar kaahlian maranéhna. Jadi, maranéhna ditungtut keur leuwih tanggung jawab kalawan status nu dipiboga ti batan ngabagjakeun.
Di Indonesia (khususna di Bali) sorangan ogé aya kasalahpahaman dina sistim Catur Warna. Catur Warna kudu sacara teges dipisahkeun ti wangenan kasta. Sawangan éta dituturkeun ku Drs. I Gusti Agung gedé Putera, dina mangsa éta Dekan Fakultas Agama jeung Kebudayaan Institut Hindu Dharma Denpasar di rapat désa Adat sa-kabupatén Bandung taun 1974. gedé Putera nu kiwari jadi Dirjen Bimas Hindu jeung Buddha Departemen Agama nyebutkeun[2]:
| Kasta-kasta kalawan sagala macem titel-na nu bisa urang panggihan kiwari di Bali nyaéta hiji anugerah kahormatan nu dibéré ku Dalem (Pangawasa wewengkon Bali), ku sabab kitu jasa-jasa jeung kalungguhanna dina widang pamaréntahan/nagara atawa di masarakat. Sarta masalah ieu diwariskeun ka tungturanna budak jeung cucuna nu dianggap minangka hak, sanajan manéhna teu deui nyepeng kalungguhan éta. Hayu ulang nyampur-nyampurkeun masalah titel ieu kalawan agama, sabab titel ieu nyaéta pasualan masarakat, pasualan jasa, pasualan kalungguhan nu dibéré ku raja dina mangsa baheula. Dina agama, sanés kasta nu dipikawanoh, tatapi "warna" di mana aya opat warna atawa Caturwarna nu ngabagi jalma di handap pancén-pancén (fungsi) nu saluyu jeung bakatna. Babagéan opat warna ieu aya salawasna. |
Nurutkeun I Gusti Agung gedé Putera, kabagjaan ka hiji gelar sanajan kalungguhan éta geus teu dicepeng deui mangrupa kasalahpahaman masarakat Bali tungturunan. Nurutkeun manéhna, agama Hindu teu kungsi ngajarkeun sistim kasta tatapi nu dipaké nyaéta sistim Warna.
Catatan
[édit | édit sumber]Referensi
[édit | édit sumber]- Ketut Wiana dan Raka Santeri, Kasta dalam Hindu – kesalahpahaman selama berabad-abad. Penerbit: Yayasan Dharma Naradha. ISBN 979-8357-03-5
- I Gusti Agung Oka, Slokantara. Penerbit: Hanumān Sakti, Jakarta.