Xhava
Ishulli Java (Indonezisht: Jawa, Javanisht: ꦗꦮ; translit, Jåwå, Kinezisht: 爪哇, Arabisht: جاوة, Hindi: जावा) është një ishull i Indonezisë, në kufi me Oqeanin Indian në jug dhe Detin Java në veri. Me një popullsi prej mbi 141 milion (vetëm Java) ose 145 milion (duke përfshirë banorët e ishujve të saj përreth), Java është ishulli më i populluar në botë.[1] Kryeqyteti indonezian, Xhakarta, është vendosur në bregdetin e tij veriperëndimor. Pjesa më e madhe e historisë indoneziane u zhvillua në Java. Ishte qendra e perandorive të fuqishme hindu-budiste, sulltanatet islame dhe thelbi i kolonisë së Indive Hollandeze Lindore. Java ishte gjithashtu qendra e luftës indoneziane për pavarësi gjatë viteve 1930 dhe 1940. Java dominon Indonezinë në mënyrë politike, ekonomike dhe kulturore. Katër nga tetë vendet e trashëgimisë botërore të UNESCO në Indonezi janë të vendosura në Java: Parku Kombëtar Ujung Kulon, Tempulli Borobudur, Tempulli Prambanan dhe Sangiran Early Man Site.
Java është ishulli i 13-të më i madh në botë dhe i pesti më i madh në Indonezi. Tre gjuhë kryesore që folin në ishull janë: Javanishtja, Sundanezishtja dhe Madurezishtja, ku Javanishtja është më e folura; është gjuha amtare e rreth 60 milion javanezëve në Indonezi, shumica e të cilëve jetojnë në Java. Për më tepër, shumica e banorëve janë dygjuhësh, duke folur indonezisht (gjuha zyrtare e Indonezisë) si gjuha e tyre e parë ose e dytë. Ndërsa shumica e njerëzve të Java janë muslimanë, popullsia e Java përbëhet nga njerëz të besimeve, etnive dhe kulturave të ndryshme fetare.
Java është e ndarë në katër provinca administrative, Java e Perëndimore, Java Qendrore, Java Lindore, dhe Banten, dhe dy rajone të veçanta, Xhakarta dhe Yogyakarta.
Gjeografia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Java shtrihet midis Sumatra në perëndim dhe Bali në lindje. Borneo shtrihet në veri dhe Christmas Island është në jug. Java është e rrethuar nga Deti Java në veri, ngushtica e Sundës në perëndim, Oqeani Indian në jug dhe ngushtica e Balit dhe ngushtica e Maduras në lindje.
Java është pothuajse tërësisht me origjinë vullkanike; ai përmban tridhjetë e tetë male që formojnë një shpinë lindje-perëndim që në një kohë ose në një tjetër kanë qenë vullkane aktive. Vullkani më i lartë në Java është mali Semeru (3,676 metra). Vullkani më aktiv në Java dhe gjithashtu në Indonezi është Mali Merapi (2.930 metra). Gjithsej, Java mburret me më shumë se 150 male.
Zona e Javës është afërsisht 150,000 km2.[2] Është e gjatë rreth 1.000 km dhe deri 210 km e gjerë. Lumi më i gjatë i ishullit është Lumi Solo i gjatë 600 km.[3] Lumenj të tjerë të mëdhenj janë Brantas, Citarum, Cimanuk dhe Serayu.
Temperatura mesatare varion nga 22 ° C deri 29 ° C; lagështia mesatare është 75%. Rrafshnalta bregdetare veriore është normalisht më e nxehtë, mesatarisht 34 ° C gjatë ditës në sezonin e thatë. Bregdeti jugor është përgjithësisht më i ftohtë se veriu, dhe zonat malore në brendësi janë edhe më të ftohta.[4] Stina e lagësht fillon në nëntor dhe përfundon në prill. Gjatë kësaj shiu bie kryesisht në pasdite dhe me ndërprerje gjatë pjesëve të tjera të vitit. Muajt më të lagësht janë janari dhe shkurti.
Java Perëndimore është më e lagësht se Java Lindore dhe rajonet malore marrin reshje shumë më të larta. Malësitë e Parahyangan të Java Perëndimore marrin mbi 4,000 milimetra në vit, ndërsa bregdeti verior i Java Lindore merr 900 milimetra në vit.
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ Indonesia: Urban Population of Cities
- ^ Ricklefs, M. C. (1990). A History of Modern Indonesia since c.1300 (bot. 2). London: MacMillan. fq. 15. ISBN 978-0-333-57690-8.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Management of Bengawan Solo River Area Arkivuar 11 tetor 2007 tek Wayback Machine Jasa Tirta I Corporation 2004. Retrieved 26 July 2006.
- ^ "Climate, Weather, and Temperature of Java Indonesia". Arkivuar nga origjinali më 3 shtator 2019. Marrë më 1 prill 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)