Petro Nini Luarasi
Petro Nini Luarasi | |
|---|---|
 Pedagog, Publicist | |
| U lind më | Petro Nino Luarasi 22 prill 1865 Luaras, Vilajeti i Manastirit, Perandoria Osmane |
| Vdiq më | 17 gusht 1911 Ersekë, Perandoria Osmane |
| Kombësia | Shqiptar |
| Firma | .svg){kind=small} |
Petro Nini Luarasi (Luaras, 22 prill 1865[1] - Ersekë, 17 gusht 1911) ka qenë prift ortodoks i krishterë, mësues, publicist dhe veprimtar i lëvizjes kombëtare. Edhe babai i tij, Nini Petro Kostallari, kishte qenë aktiv në Rilindjen Kombëtare Shqiptare si publicist dhe mësues.
Jeta
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Pasi mbaroi shkollën e seminarit të Qestoratit nën Koto Hoxhin,[2] punoi si mësues në fshatrat e rrethit të Kolonjës, ku mësoi shqip i maskuar dhe përgatiti një numër shokësh si mësues të ardhshëm të shqipes. Në vitin 1887 Luarasi dhe shoku i tij mësues Thanas Sina morën drejtimin e shkollës shqipe në Korçë nga Pandeli Sotiri pas largimit të tij.[3] Mes viteve 1887 dhe 1893 Luarasi hapi në Ersekë dhe në disa fshatra të rrethit të Kolonjës shkolla në gjuhën shqipe. Themelimi dhe promovimi i shkollave shqipe nga Luarasi në zonën e Kolonjës e solli atë në konflikt me Filaretos, kryepeshkopin grek të Kosturit.[4] Në vitin 1892 një letër qarkore iu dërgua popullatës shqiptare ortodokse të Kolonjës për të shkëputur lidhjet mes tyre dhe Luarasit me Filaretos, duke iu referuar atij si një "renegat i mallkuar" që përhapte "masonerinë dhe protestantizmin e lirë", ndërsa dënonte punën e tij me shkollën shqipe dhe thoshte se Gjuha shqipe “nuk ekzistonte”.[4]
Më pas emigroi në Shtetet e Bashkuara të Amerikës në periudhën 1904 - 1908, ku ishte anëtar aktiv i Lëvizjes Kombëtare Shqiptare dhe nismëtar i shoqatave patriotike "Malli i Mëmëdheut"[5] dhe "Pellazgu". Luarasi punoi gjithashtu si drejtor dhe mësues i Shkollës së parë shqipe të motrave Qiriazi në Korçë dhe në vitet 1909-1911 punoi si drejtor i shkollës së Negovanit, të themeluar nga Papa Kristo Negovani.
Ai gjithashtu ka kontribuar në organizatat për rrugën që çon në Shpalljen e Pavarësisë së Shqipërisë (shkëputja) nga Perandoria Osmane.[6][7][8][9]
Luarasi mori pjesë në Kongresin e Manastirit që sanksionoi krijimin e alfabetit të shqipes në vitin 1908. Për veprat e tij patriotike, shkëputjen e Shqipërisë nga Perandoria Osmane, mësimin e gjuhës shqipe dhe veprimtarinë shoqërore, ai u persekutua të dy nga Patriarku Ekumenik i Kostandinopojës dhe regjimi i turqve të rinj. Sipas shumë mundësive ai vdiq i helmuar nga Patriarkana më 17 gusht 1911.[6][7][9][10]
Shkrimet
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Ai bashkëpunoi, botoi dhe ishte kryeredaktor me këto revista:
- Bashkimi i kombit (botuar në Manastir gjatë periudhës 1909-1910), ku ai ishte kryeredaktor;
- Drita, (botuar në Sofje, Bulgaria gjatë periudhës 1907-1908);
- Kombi (botuar në Boston, më 1908);
- Liria (botuar në Selanik gjatë periudhës 1909-1910)
Në këto revista ai botoi shkrime mësimore, poezi dhe publicistike. Në veprën e tij politike "Mallkimi i shkronjave shqipe" dhe "Çpërfolja e shqiptarit" (Manastir, 1911),[11] mbrojti të drejtat e popullit shqiptar për të drejtat e tyre për kulturën e vet kombëtare. Ai propagandoi idetë kryesore të Rilindjes Kombëtare Shqiptare që ishin ato të bashkimit të popullit shqiptar në luftën e tij për lirinë e Shqipërisë, pavarësisht besimeve fetare.
Tituj të veprave
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Artikuj në Drita (Sofje, 1907 - 1908 - redaktor i gazetës)
- Mallkimi i shkronjave shqipe, (Manastir, 1911);
- Çpërfolja e shqiptarit (Manastir, 1911)
Mirënjohje
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Presidenti i Shqipërisë, Bamir Topi më 13 janar 2012 i akordoi Petro Nini Luarasit (pas vdekjes) Urdhrin “Nderi i Kombit” me motivacionin: “Figurë e shquar e kombit, një nga veprimtarët e ndritur të Rilindjes Kombëtare, luftëtar i paepur për zgjimin, emancipimin dhe prosperimin e kombit shqiptar, për çlirimin nga zgjedha osmane dhe formimin e shtetit komb të shqiptarëve, luftëtarit të madh të krijimit të arsimit kombëtar si një nga shtyllat e çështjes kombëtare, vepër për të cilën dha edhe jetën.” [12]
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ Partington, Paul G. (1979). Who's Who on the Postage Stamps of Eastern Europe (në anglisht). Scarecrow Press, Incorporated. ISBN 9780810812666.
- ^ Skendi 1967, pp. 133–134.
- ^ Skendi 1967, p. 135.
- ^ a b Skendi 1967, pp. 137–138.
- ^ Skendi 1967, p. 160.
- ^ a b Bociurkiw, Bohdan R.; Strong, John W.; Laux, Jean K. (1975). Religion and atheism in the U.S.S.R. and Eastern Europe (në anglisht). fq. 397. ISBN 9780333150603.
- ^ a b Islami, Selim; Buda, Aleks; Frashëri, Kristo (1967). Historia e Shqipërisë, Volume 2. fq. 274.
- ^ Skendi, Stavro (1967). The Albanian national awakening (në anglisht). Princeton: Princeton University Press. fq. 160, 213. ISBN 9781400847761.
- ^ a b Rexhepagiqi, Jashar (1970). Zhvillimi i arësimit dhe i sistemit shkollor të kombësisë shqiptare në teritorin e Jugosllavisë së sotme deri në vitin 1918. fq. 87.
- ^ Schwandner-Sievers, Stephanie; Fischer, Bernd Jürgen (2002). Albanian identities: myth and history (në anglisht). Indiana University Press. fq. 55. ISBN 0-253-21570-6.
- ^ Lua error te Moduli:Citation/CS1 te rreshti 1697: attempt to index field '?' (a nil value).
- ^ Presidenti Topi dekoron Petro Nini Luarasin (pas vdekjes) me Urdhrin “Nderi i Kombit” Arkivuar 11 shkurt 2012 tek Archive.today, Web faqaja president.al, 13 janar 2012