Qarku Vilnius
Qarku Vilnius
Vilniaus apskritis | |
|---|---|
 Horizonti i Vilniusit | |
 Flamuri  Stema | |
 Vendndodhja e Qarkut Vilnius | |
| Vendi |  Lituania |
| Qendra administrative | Vilnius |
| Komunat | |
| Sipërfaqja | |
| • Gjithsej | 9.730 km2 (3.757 sq mi) |
| (14.9% e sipërfaqes së Lituanisë) | |
| Popullsia (2023) | |
| • Gjithsej | 851.346 |
| • Vendi | 1-ra nga 10 (30% e popullsisë së Lituanisë) |
| • Dendësia | 87,000/km2 (230,000/sq mi) |
| GDP | |
| • Gjithsej | €29.4 miliard (2022) |
| • Per capita | €35,300 (2022) |
| Zona kohore | UTC+2 (EET) |
| • Verës (DST) | UTC+3 (EEST) |
| Kodi ISO 3166 | LT-VL |
| IZHNJ (2021) | 0.882[2] very high · 1-ra |
Qarku Vilnius (Lituanisht: Vilniaus apskritis) është një nga dhjetë qarqet e Lituanisë. ndodhet në lindje të vendit rreth qytetit Vilnius dhe njihet gjithashtu si Rajoni i Kryeqytetit ose rajonet e Sostinės nga departamenti i statistikave lituaneze dhe Eurostat. Më 1 korrik 2010, administrata e qarkut u hoq.[3]
Historia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Deri në ndarjet e Komonuelthit Polako-Lituanez në fund të shekullit të 18-të, zona i përkiste Vilnius Voivodship dhe Trakai Voivodship të Komonuelthit Polako-Lituanez. Në Perandorinë Ruse ai i përkiste Krai Veriperëndimor dhe përafërsisht korrespondonte me Governoratin Vilna (që nga viti 1843). Gjatë Luftës së Parë Botërore, pas ofensivës gjermane të vitit 1915, ajo u pushtua nga ushtria gjermane. Pas luftës, disa pjesë të zonës u sunduan nga vetëqeverisja lokale polake e krijuar pasi ushtria gjermane Ober-Ost u tërhoq nga zona.
Pas fillimit të Luftës Polako-Bolshevike në 1919, ajo u pushtua nga Ushtria e Kuqe, e cila u shty nga Ushtria Polake. Në vitin 1920, ai u pushtua përsëri nga Ushtria e Kuqe, por sovjetikët njohën zyrtarisht sovranitetin e Republikës së Lituanisë mbi qytetin menjëherë pas humbjes gjatë Betejës së Varshavës. Gjatë tërheqjes së tyre, bolshevikët ia kaluan sovranitetin e zonës Lituanisë. Komandanti polak Józef Piłsudski urdhëroi gjeneralin e tij vartës Lucjan Żeligowski të "rebelohej" me divizionin e tij lituanez-bjellorus dhe të pushtonte qytetin e Vilniusit, pa i shpallur luftë Lituanisë. Zona e qarkut të ardhshëm të Vilniusit u pushtua nga forcat polake pa kundërshtime të konsiderueshme nga forcat lituaneze dhe gjenerali Żeligowski krijoi një shtet jetëshkurtër të quajtur Republika e Lituanisë Qendrore.
Si rezultat i Aleancës Nazi-Sovjetike dhe Luftës Mbrojtëse Polake të vitit 1939, zona u pushtua nga Bashkimi Sovjetik, i cili transferoi pjesë të asaj që tani është Qarku Vilnius dhe Qarku Utena në Lituani, vetëm për ta aneksuar atë vitin e ardhshëm. Në vitin 1941, ajo u pushtua nga Gjermania Naziste. Gjatë Luftës së Dytë Botërore, zona pa formimin e shumë njësive të rezistencës, më së shumti Ushtria e Shtëpisë Polake dhe, pas 1943, partizanët sovjetikë. Pas luftës, Vilniaus Apskritis ekzistonte si një relike e shtetit të pavarur të paraluftës në RSS të Lituanisë midis viteve 1944 dhe 1950. Në këtë periudhë, një pjesë e konsiderueshme e popullsisë së saj u shpërngul në Poloni gjatë të ashtuquajturit riatdhesim.
Pas vitit 1990, kur Lituania u bë e pavarur, Qarku Vilnius u rithemelua ndryshe në vitin 1994. Ky ent ka kufij të ndryshëm nga çdo ent i mëparshëm dhe nuk lidhet drejtpërdrejt me entitetet e mëparshme në këtë zonë. Misioni i qarkut është gjithashtu i ndryshëm: qëllimi i tij kryesor (si në atë të qarqeve të tjera të Lituanisë) është të mbikëqyrë që komunat në zonën e tij të ndjekin ligjet e Lituanisë.
Komunat
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Qarku është i ndarë në gjashtë komuna distriktesh, një komunë dhe një komunë të qytetit:
.svg){kind=small}
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ Gross domestic product by region in 2022 osp.stat.gov.lt
- ^ "Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab". hdi.globaldatalab.org (në anglisht). Marrë më 2018-09-13.
- ^ "Dėl apskričių viršininkų administracijų likvidavimo" (në lituanisht). Seimas of the Republic of Lithuania. Marrë më 21 gusht 2011.