Formula Një
Formula Një ose Formula 1, (zyr. Formula One World Championship, shk. edhe F1) është klasi më i lartë i serisë së garimit automobilistik i organizuar Fédération Internationale de l'Automobile (FIA) dhe zotëruar nga Formula One Group. FIA Kampionati Botëror i Formula Një ka qënë një nga format parësore të garimit që nga sezoni i parë në 1950. Fjala "formula" në emër i referohet një grup rregullash që të gjithë makinat e pjesëmarrësve duhet t'i zbatojnë.[1] Një sezon i Formula Një përmban një seri garash, të njohura si Çmimet e mëdha, të cilat zhvillohet në të gjithë botën në cirkuite të ndërtuara ose në rrugë publike.
Rezultatet e çdo gare vlerësohen nga një sistem pikësh për të vendosur dy trofe: një për pilotë dhe një për konstruktorë. Pilotët duhet të kenë super licencën, klasa më e lartë e lejes së drejtimit që lëshohet nga FIA.[2] Garat duhet të zhvillohen në pista të graduara "1" (më parë "A"), gradimi më i lartë i lëshuar nga FIA.[2] Garat zakonisht zhvillohen në vendndodhje rurale në cirkuite të ndërtuara, por disa gara të tjera zhvillohen edhe në rrugë qyteti.
Për vitin aktual (2016) kalendari i Formula 1 përfshin 21 gara të veçanta të emëruara si Grand Prix (shqip: Çmimi i Madh). Çdo garë mban emrin e shtetit ku mbahet gara (me pak përjashtime) dhe vlerësohet me pikë për pozitën e arritur në garë. pilotit që ka mbledhur më shumë pikë i jepet në fund të sezonit titulli kampion botëror.
Prej vitit 1958, përveç pilotëve marrin pjesë edhe ekipet e konstruktorëve të makinave, të cilat kanë dy pilotë të cilët konkurrojnë për titullin e kampionit botëror të konstruktorëve. Kampionati i pilotëve dhe konstruktorëve të makinave sot numërohet në paralel, gjë që nuk ka qenë e njëjtë në të kaluarën, pasi më parë numëroheshin edhe garat e tjera në seri të garës për titullin e kampionit.
Formula 1 ka njohur 34 kampione bote te saj te cilët janë
1) Nino Farina – Italian – Alfa Romeo 1950 _30 pike = 1 kampionat te fituar
2) Juan Manuel Fangio – Argjentinas – Alfa Romeo 1951_31 pike , Mercedez Benz 1954_42 pike , Mercedez Benz 1955_40 pike , Ferrari 1956_30 pike , Masserati 1957_40 pike = 5 kampionate te fituar
3 ) Alberto Ascari – Italian – Ferrari 1952_36 pike , Ferrari 1953_34.5 pike = 2 kampionate te fituar
4 ) Mike Hawthorn – Anglez – Ferrari 1958_42 pike = 1 kampionate te fituar
5) Jack Brabham – Australia – Cooper Climax 1959_31 pike , Cooper Climax 1960_43 pike , Brabham Repco 1966_42 pike = 3 kampionate te fituar
6) Philip Hill – Amerikan – Ferrari 1961_34 pike = 1 kampionate te fituar
7 ) Graham Hill – Anglez – BRM 1962_42 pike , Lotus Ford 1968_48 pike = 2 kampionate te fituar
8 ) Jim Clark – Anglez – Lotus Climax 1963_54 pike , Lotus Climax 1965_54 pike = 2 kampionate te fituar
9) John Surtees – Anglez – Ferrari 1964_40 pike = 1 kampionate te fituar
10 ) Denny Hulme – Zelanda Re – Brabham Repco 1967_51 pike = 1 kampionate te fituar
11 ) Jackie Stewart – Anglez – Matra Ford 1969_63 pike , Tyrrell Ford 1971_62 pike , Tyrrell Ford 1973_71 pike = 3 kampionate te fituar
12 ) Jochen Rindt – Austriak - Lotus Ford 1970_45 pike = 1 kampionate te fituar
13) Emerson Fittipaldi - Brazilian - Lotus Ford 1972_61 pike , Mclaren Ford 1974_55 pike = 2 kampionate te fituar
14) Niki Lauda – Austriak – Ferrari 1975_64.5 pike , Ferrari 1977_72 pike , Mclaren Tag 1984_72 pike = 3 kampionate te fituar
15 ) James Hunt – Anglez – Mclaren Ford 1976_69 pike = 1 kampionate te fituar
16 ) Mario Andreti – Amerikan – Lotus Ford 1978_64 pike = 1 kampionate te fituar
17) Jody Scheckter – Afrika Jugut – Ferrari 1979_51 pike = 1 kampionate te fituar
18) Alan Jones – Australian - Williams Ford 1980_67 pike = 1 kampionate te fituar
19 ) Nelson Pique – Brazilian – Brabham Ford 1981_50 pike , Brabham BMW 1983_59 pike , Williams Honda 1987_73 pike = 3 kampionate te fituar
20 ) Keke Rosberg – Finland – Williams Ford 1982_44 pike = 1 kampionate te fituar
21) Alain Prost- Francez – Mclaren Tag 1985_73 pike , Mclaren Tag 1986_72 pike , Mclaren Honda 1989_76 pike , Williams Renault 1993_99 pike = 4 kampionate te fituar
22) Ayrton Senna – Brazilian - Mclaren Honda 1988_90 pike , Mclaren Honda 1990_78 pike , Mclaren Honda 1991_96 pike = 3 kampionate te fituar
23) Nigel Mansell – Anglez – Williams Renault 1992_108 pike = 1 kampionate te fituar
24) Michael Schumacher – Gjerman – Benetton Ford 1994_92 pike , Benetton Ford 1995_102 pike , Ferrari 2000_108 pike , Ferrari 2001_123 pike , Ferrari 2002_144 pike , Ferrari 2003_93 pike , Ferrari 2004_148 pike = 7 kampionate te fituar
25) Damon Hill – Anglez – Williams Renault 1996_97 pike = 1 kampionate te fituar
26) Jacques Villeneuve – Kanadez – Williams Renault 1997_81 pike = 1 kampionate te fituar
27) Mika Hakkinen - Finlandez – Mclaren Mercedez 1998_100 pike , Mclaren Mercedez 1999_76 pike = 2 kampionate te fituar
28) Fernando Alonso – Spanjoll – Renault 2005_133 pike , Renault 2006_134 pike = 2 kampionate te fituar
29) Kimi Raikkonen – Finlandez – Ferrari 2007_110 pike = 1 kampionate te fituar
30 ) Lewis Hamilton – Anglez – Mclaren Mercedes 2008_98 pike , Mercedes 2014_384 pike , Mercedes 2015_381 pike, Mercedes 2017_363 pikë, Mercedes 2018_408 pikë, Mercedes 2019_413 pikë, Mercedes 2020_347 pikë = 7 kampionate te fituar
31 ) Jenson Button – Anglez – Brawn Mercedes 2009_95 pike = 1 kampionate te fituar
32) Sebastian Vettel – Gjerman – Redbull Renault 2010_256 pike , Redbull Renault 2011_392 pike , Redbull Renault 2012_281 pike , Redbull Renault 2013_397 pike = 4 kampionate te fituar
33) Nico Rosberg - Gjerman - Mercedes 2016_385 pikë = 1 kampionate te fituar
34) Max Verstappen - Holandez - Redbull 2021_395.5 = 1 kampionate te fituar
Pistat e Formula 1
Formula 1 Numeron 21 pista aktualisht te cilat shtrihen ne te gjitha kontinentet
1) MELBOURNE GRAND PRIX CIRCUIT
Debutimi i pare -1996
Numri i Xhirove - 58
Gjatësia e pistes 5.303KM
Distanca Gares 307.574KM
Rekordi i Gares 1:24.125 MICHAEL SCHUMACHER ( 2004 )
2 ) BAHRAIN INTERNATIONAL CIRCUIT
debutimi i pare 2004
numri i xhirove 57
gjatësia pistes 5.412KM
distanca gares 308.238KM
rekordi i pistes 1:31.447 PEDRO DE LA ROSA (2005)
3) SHANGHAI INTERNATIONAL CIRCUIT
debutimi i pare 2004
numri i xhirove 56
gjatësia e pistes 5.451KM
gjatësia e gare s 305.066KM
rekordi i pistes 1:32.238 MICHAEL SCHUMACHER (2004)
debutimi i pare 2014
NUmri i xhirove 53
gjatësia e pistes 5.848KM
gjatësia e gares 309.745KM
Rekordi pistes 1:39.094 NICO ROSBERG (2016)
5) CIRCUIT DE BARCELONA-CATALUNYA
Debutimi i pare 1991
numri i xhirove 66
Gjatësia e pistes 4.655KM
gjatësia e gares 307.104KM
Rekordi i pistes 1:21.670 KIMI RÄIKKÖNEN (2008)
debutimi i pare1950
numri i xhirove 78
gjatësia e pistes 3.337KM
gjatësia e gares 260.286KM
rekordi pistes 1:17.939 LEWIS HAMILTON (2016)
debutimi i pare 1978
numri i xhirove 70
gjatësia e pistes 4.361KM
gjatësia e gares 305.27KM
rekordi pistes 1:13.622 RUBENS BARRICHELLO (2004)
debutimi i pare 2016
NUmri i xhirove 51
gjatësia e pistes 6.003KM
gjatësia e gares 306.049KM
Rekordi pistes 1:46.485 NICO ROSBERG (2016)
debutimi i pare1970
NUmri i xhirove 71
gjatësia e pistes 4.326KM
gjatësia e gares 307.02KM
Rekordi pistes 1:08.337 MICHAEL SCHUMACHER (2003)
debutimi i pare 1950
NUmri i xhirove 52
gjatësia e pistes 5.891KM
gjatësia e gares 306.198KM
Rekordi pistes 1:33.401 MARK WEBBER (2013)
11) HUNGARORING
debutimi i pare 1986
NUmri i xhirove 70
gjatësia e pistes 4.381KM
gjatësia e gares 306.63KM
Rekordi pistes 1:19.071 MICHAEL SCHUMACHER (2004)
12) HOCKENHEIMRING
debutimi i pare 1970
NUmri i xhirove 67
gjatësia e pistes 4.574KM
gjatësia e gares 306.458KM
Rekordi pistes 1:13.780 KIMI RÄIKKÖNEN (2004)
13) CIRCUIT DE SPA-FRANCORCHAMPS
debutimi i pare 1950
NUmri i xhirove 44
gjatësia e pistes 7.004KM
gjatësia e gares 308.052KM
Rekordi pistes 1:47.263 SEBASTIAN VETTEL (2009)
debutimi i pare 1950
NUmri i xhirove 53
gjatësia e pistes 5.793KM
gjatësia e gares 306.72KM
Rekordi pistes 1:21.046 RUBENS BARRICHELLO (2004)
15 ) MARINA BAY STREET CIRCUIT
debutimi i pare 2008
NUmri i xhirove 61
gjatësia e pistes 5.065KM
gjatësia e gares 308.828KM
Rekordi pistes 1:47.187 DANIEL RICCIARDO (2016)
16 ) SEPANG INTERNATIONAL CIRCUIT
debutimi i pare 1999
NUmri i xhirove 56
gjatësia e pistes 5.543KM
gjatësia e gares 310.408KM
Rekordi pistes 1:34.223 JUAN PABLO MONTOYA (2004)
17 ) SUZUKA INTERNATIONAL RACING COURSE
debutimi i pare 1987
NUmri i xhirove 53
gjatësia e pistes 5.807KM
gjatësia e gares 307.471KM
Rekordi pistes 1:31.540 KIMI RÄIKKÖNEN (2005)
debutimi i pare 2012
NUmri i xhirove 56
gjatësia e pistes 5.513KM
gjatësia e gares 308.405KM
Rekordi pistes 1:39.347 SEBASTIAN VETTEL (2012)
19 ) AUTÓDROMO HERMANOS RODRÍGUEZ
debutimi i pare 1963
NUmri i xhirove 71
gjatësia e pistes 4.304KM
gjatësia e gares 305.354KM
Rekordi pistes 1:20.521 NICO ROSBERG (2015)
20 )AUTÓDROMO JOSÉ CARLOS PACE
debutimi i pare 1973
NUmri i xhirove 71
gjatësia e pistes 4.309KM
gjatësia e gares 305.909KM
Rekordi pistes 1:11.473 JUAN PABLO MONTOYA (2004)
debutimi i pare 2009
NUmri i xhirove 55
gjatësia e pistes 5.554KM
gjatësia e gares 305.355KM
Rekordi pistes 1:40.279 SEBASTIAN VETTEL (2009)
Ndërsa nga viti 1958 Formula Nje Filloj te garonte dhe për Konstruktor
Lista e Skuadrave qe kan fituar Formula 1
1) Vanwall 1958_48 pike
2) Copper Climax 1959_40 pike , 1960_48 pike
3) Ferrari 1961_40 pike , 1964_45 pike , 1975_72 pike , 1976_83 pike , 1977_95 pike , 1979_113 pike , 1982_74 pike , 1983_89 pike , 1999_128 pike , 2000_170 pike , 2001_179 pike , 2002_221 pike , 2003_158 pike , 2004_262 pike , 2007_204 pike , 2008_172 pike
4) BMR 1962_42 pike
5) Lotus Climax 1963_54 pike , 1965_54 pike
6) Brabham Repco 1966_42 pike , 1967_63 pike
7) Lotus Ford 1968_62 pike , 1970_59 pike , 1972_61 pike , 1973_92 pike , 1978_86 pike
8) Matra Ford 1969_66 pike
9) Tyrrell Ford 1971_73 pike
10) Mclaren Ford 1974_73 pike
11) Williams Ford 1980_120 pike , 1981_95 pike
12) Mclaren Tag 1984_143 pike , 1985_90 pike
13) Williams Honda 1986_141 pike , 1987_137 pike
14) Mclaren Honda 1988_199 pike , 1989_141 pike , 1990_121 pike , 1991_139 pike
15) Williams Renault 1992_164 pike , 1993_168 pike , 1994_118 pike , 1996_175 pike , 1997_123 pike
16) Benetton Renault 1995_137 pike
17) Mclaren Mercedez 1998_156 pike
18) Renault 2005_191 pike , 2006_206 pike
19) Brawn Mercedez 2009_172 pike
20) Redbull Renault 2010_498 pike , 2011_650 pike , 2012_460 pike , 2013_596 pike
21) Mercedez 2014_701 pike , 2015_703 pike
Referime
- ^ "Discovering What Makes Formula One, Formula One – For Dummies" [Duke zbuluar se çfarë e bënë Formula Një, Formula Një] (në anglisht). Dummies.com. Marrë më 14 shtator 2009.
- ^ a b "International Sporting Code" [Kodi sportiv ndërkombëtar] (PDF) (në anglisht). FIA. 28 mars 2007. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 6 gusht 2009. Marrë më 30 gusht 2009.
