Shihni burimin për Bosnja dhe Hercegovina

{{coord|44|N|18|E|source:wikidata|display=title}}
{{ShtetPrototip
| EMRIISHTETIT    =<br/> Bosna i Hercegovina<br/>Босна и Херцеговинa
| EMRI NË SHQIP       = Bosnja dhe Hercegovina
| EMRIRASADHANORE   = Bosnjës dhe Hercegovinës
| SKEDA_FLAMURI          = Flag of Bosnia and Herzegovina.svg
| SKEDA_EMBLEMA          = Coat of arms of Bosnia and Herzegovina.svg
| SKEDA_EMBLEMA_MADHESIA = 90px
| SKEDA_HARTA            = Bosnia and Herzegovina in Europe.svg
| SKEDA_HARTA_GJERESI    = 250x250px
| MOTO_KOMBETARE         = 
| HIMNI_KOMBETARE        = Intermeco
| HIMNI_KOMBETARE_KENGA  = 
| KRYEQYTETI             = Sarajeva
| KRYEQYTETI_LOCACIONI   = 
| QYTETI ME I MADH       = [[Sarajeva]]
| GJUHAZYRTARE           = [[Gjuha boshnjake]], [[Gjuha serbe|serbishtja]], [[Gjuha kroate|kroatishtja]]
| QEVERIA                = Republik parlamentare federale
| KRYEMINISTRI           =Midjan kurti
| KRYETARI               = Bakir Izetbegoviç, Nebojsha Radmanoviç, Zheljko Komshiç
| EMRIIKRYEMINISTRIT     = 
| EMRIIKRYETARIT         = 
| DITAEPAVARESISE        = [[22 maj]] [[1992]]
| SIPERFAQJA             = 51,197
| SIPERFAQJA_VENDI       = 
| SIPERFAQJA_UJE         = %
| KUFIA                  =  km
| ZEE                    =  km²
| POPULLSIA              = 3.791.662<ref>2013 population census in Bosnia and Herzegovina</ref>
| POPULLSIA_E_VITIT      = 2013
| POPULLSIA_VENDI        = 
| POPULLSIA_DENDESIA     = 89
| BPV                    = 
| BPV_E_VITIT            = 
| BPV_PER_BANORE         = 
| IZHN                   = 0.812
| IZHN_I_VITIT           = 
| IZHN_VENDI             = 
| VALUTA                 = [[Marka e këmbyeshëm]]
| ZONA_KOHORE            = [[UTC+1]]
| ZONA_KOHORE_NE_VERE    = [[Ora Verore e Evropës Qendrore|UTC+2]]
| CCTLD                  = [[.ba]]
| SHENJE_DALLUESE        = BIH
| KODI_TELEFONIK         = 387
| PREFIKSI_RADIOFONIK    = 
| KODI_ISO               = BA, BIH, 070
| ANETAR E               = 
| ANETAR                 = 
}}
[[Skeda:Map Bih entities.png|thumb|250px|right]]
'''Bosnja dhe Hercegovina''' (BH) është shtet në jug-lindje të Evropës, i ndodhur në pjesën perëndimore të [[Gadishulli Ballkanik|Gadishullit Ballkanik]]. Në veri dhe jug kufizohet nga [[Kroacia]] ndërsa në lindje kufizohet me [[Konfederata Serbia dhe Mali i Zi|Serbien dhe Malin e Zi]] Ka një dalje në detin [[Deti Adriatik|Adriatik]] në afërsi të [[Mostari]]t. Si shtet i pavarur pas një lufte katërvjeçare, daton nga [[5 prill]]i i vitit [[1992]]. Sipas llogaritjeve të organizatave ndërkombëtare ([[Central Intelligence Agency|CIA]]) ky vend në vitin [[2004]] ka pasur 4 milion banorë.

== Historiku ==
Në shekullin e parë të erës sonë, pjesa më e madhe e Bosnjës së sotme e gjejmë si pjesë të perandoris Romake. Kjo pjesë ishte e banuar nga Ilirët. Pas rënies së perandorisë Romake ajo bëhet pjesë e perandoris Bizantine sikurse disa pjesë tjera të Ilirisë. Sllavët vijnë diku rreth shekullit të shtatë në këtë pjesë të Ilrisë dhe të Trakisë. Me rritjen e numrit të ardhacakëve fillon procesi i tërheqjes së popullsisë nga qytete dhe vendbanimet në periferi e dikur më vonë edhe në pjesët malore. Proces që mund të vërehet në shtete perendimore ku banorët vendas tërhiqen nga qendrat në periferi të tyre.

* '''Mos e përziej me''' [[Republika Socialiste e Bosnjës dhe Hercegovinës]].

== Politika ==
: '''''Artikulli kryesor [[Sistemi shtetror në Bosnje|Sistemi shtetror]]'''''

== Njësit administrative ==
: '''{{Shiko gjithashtu|Njësitë administrative të Bosnjës dhe Hercegovinës}}'''
Bosnja dhe Hercegovina ndahet në dy njësi shtetërore dhe një njësi e pacaktuar të cilat ndahen më tej në njësi administrative.

Njësi shtetërore janë: [[Federata e Bosnjës dhe Hercegovinës]] (org.: Federacija Bosne i Hercegovine) dhe [[Republika Serbe]] (org.: Republika Srpska)

Njësitë administrative sipas njësive shtetërore janë:
{{Artikulli kryesor|Kantonet e Federatës së Bosnjes dhe Hercegovinës}}
* Në Federatën e Bosnjës dhe Hercegovinës quhen kantone:
** [[Kantoni Una-Sana]];
** [[Kantoni Posavina]];
** [[Kantoni Tuzlla]];
** [[Kantoni Zenica-Doboj]];
** [[Kantoni Bosnja-Podrinje]];
** [[Kantoni Qendror Bosnja]];
** [[Kantoni Hercegovina-Neretva]];
** [[Kantoni Perëndimor Hercegovina]];
** [[Kantoni Sarajeva]];
** [[Kantoni 10]];
* Në Republikën Serbe quhen regjione:
** [[Regjioni Banja Luka]];
** [[Regjioni Prijedor]];
** [[Regjioni Doboj]];
** [[Regjioni Bijeljina]];
** [[Regjioni Sarajevsko-romanijska]];
** [[Regjioni Trebinje]].
*[[Lista e qyteteve të Bosnjës dhe Hercegovinës]]

== Gjeografia ==
: '''''Artikulli kryesor [[Gjeografia e Bosnjës dhe Hercegovinës|Gjeografia e Bosnjës]]'''''
Sipërfaqja e përgjithshme e Bosnjës dhe Hercegovinës është 51,129&nbsp;km<sup>2</sup> dhe shtrihet në koordinatat gjeografike 44 00 '''V''', 18 00 '''L'''.

Klima është e shumellojshme. Në pjesën veriore të saj mbizotëron klima kontinentale mesatare, në viset e larta malore kemi klimë malore, kurse në luginën e lumit Neretvë ndihet ndikimi i klimës mesdhetare. Në fushat karstike vera është e nxehtë, me temperatura të larta dhe dimër të ashpër dhe të ftohtë.

Relievi i Bosnjës është kryesisht shkëmborë dhe malorë me disa rrafshnalta dhe një pjesë e vogël e bregdetit në jug. Malet më të njohura janë: Dinara, Prenji, Jahorina, Vitorogu, Ozreni, Kozara, Zelengora etj.Pika më e ultë e Bosnjës gjendet në brigjet e detit Adriatik (0m) dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 2,386 metrave në Magliq afër kufirit me Malin e Zi.

Lumenjtë më të njohur që përshkojn Bosnjën dhe Hercegovinën janë lumenjtë Drina, Una, Sana, Sava, Neretva dhe Vërbas.

== Demografia ==
 
: '''''Artikulli kryesor [[Demografia e Bosnjës dhe Hercegovinës|Demografia e Bosnjës]]'''''
 
 
Sipas regjistrimit të popullsisë së vitit 1991 struktura nacionale e B dhe H ka qenë: 44% Boshnjak, 31% Serb dhe 17% Kroat, derisa 6% janë deklaruar si Jugosllav, dhe 2% të tjerë. Përbërja fetare ishte e ngjashme me atë nacionale: 99% Kroatëve  ishin katolik, 90% e Boshnjakëve ishin mysliman dhe 95% e Serbëve ishin ortodoks.
Të dhënat me kalimin e kohës kanë ndryshuar, sepse gjatë luftës janë shkaktuar 100.000 deri 250.000 viktima, dhe se gati gjysma e popullsisë ka ndërruar vendbanimin. Sipas të dhënave të agjencisë amerikane CIA të vitit 2000, thuhet se në B dhe H kanë jetuar 48% boshnjak, 37,1% Serb, 14,3% Kroat dhe 0.6% të Tjerë. Sipas vlerësimeve të CIA-së në vitin 2004, Bosna dhe Hercegovina ka rreth 4.007.608 banorë. Sipas vlerësimeve vendase në federatën e B dhe H jetojnë 2.517.972 banorë, ndërsa në RS 1.490.993 banorë. Përveç këtyre tre popujve jetojnë edhe disa pakica kombëtare. Sipas regjistrimit të popullsisë së vitit 1991 kanë jetuar edhe: Shqiptarë - 4.922, Malazezë - 10.048, Çek - 590,Italianë - 732, Ebrej - 426, Hungarez-893, Maqedonë-1.596, Gjerman-470, Polak-526, Rom - 8.864, Romun - 162, Rus - 296, Rusin - 133, Sllovak - 297, Turq - 267, dhe Ukrahinas - 3.929.<ref>{{Cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bk.html#People |title=Kopje e arkivuar |access-date=31 korrik 2015 |archive-date=15 mars 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180315193211/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bk.html#People |url-status=dead }}</ref>

== Ekonomia ==

: '''''Artikulli kryesor [[Ekonomia e Bosnjës dhe Hercegovinës|Ekonomia e Bosnjës]]'''''

Bosnja dhe Hercegovina në pikëpamje ekonomike ishte e zhvilluar relativisht mirë, sidomos pjesa qendrore dhe veriore, të cilat disponojnë me pasuri mineralesh dhe toka të mira ose pyje. Nxjerrja e mineraleve është degë e rëndësishme ekonomike. Minerali i hekurit nxirret në Lubijë dhe Varesh, boksiti në afërsi të Mostarit, qymyrguri në Banoviq dhe në Krekë, kripa e ngurtë në Tuzle etj. Bazuar në pasuritë minerale, është zhvilluar metalurgjia e zezë (Zenica dhe Vareshi), metalurgjia me ngjyra (Mostar), industria kimike (Tuzla), metalurgjia përpunuese (Sarajevë, Travnik, Banja Luka, Mostari), elektroindustria (Sarajevë dhe Banja Luka), e tekstilit (Sarajevë, Mostar, Bosanski Brod etj.), e drurit, ushqimore. Pas luftës 3 vjeçare, Bosnja pësoi shkatërrime të mëdha në ekonomi dhe humbje në njerëz. Tash ekonomia është aktivizuar pjesërisht, refugjatët janë kthyer pjesërisht, dhe po bëhen përpjekje që jeta e ndarë mes tre popujve të normalizohet.
Bujqësia është më pak e zhvilluar. Më tepër është zhvilluar në veri dhe në luginat e lumenjve. Në veri kultivohen drithërat, bimët industriale, në luginën e Neretvës duhani, bimët mesdhetare, vreshtat, perimet. Prania e livadheve dhe kullotave në male ka ndikuar në zhvillimin e blegtorisë. Ndër llojet e blegtorisë më shumë rriten gjedhët (mbi 1 milion kokë). Në Bosnjë-Hercegovinë rreth 50% e sipërfaqeve gjenden nën pyje, andaj pylltaria ka rëndësi të mëdha ekonomike.

== Kultura ==
: '''''Artikulli kryesor [[Kultura e Bosnjës]]'''''

:* Telekomunikacioni
:* Rrjeti i transportit nuk i plotëson kërkesat e vendit.T ransporti ajror: ne Bosnje ka 4 aeroporte ai i Sarajeves, Tuzles, Mostarit dhe Banja Lukes.
:* Ushtria
:* Turizmi zhvillohet kryesisht në ofertat për vizita në qendrat kulturoro-historike, arkitekturore orientale, për kuzhinën boshnjake etj.

== Shih edhe këtë ==
* [[Distrikti i Brçkos]]

== Lidhje të jashtme ==
			<!-- Lidhje me projektet tjera -->
					{{Commonskat|Bosnia and Herzegovina|{{PAGENAME}}}}

			<!--Lidhje me fletat zyrtare të shtetit-->
* Qeveria	:
* Kryetari	:[https://web.archive.org/web/20051212092506/http://www.predsjednistvobih.ba/index.aspx?lang=en Presednik] 
* Parlamenti	:
* Ministria	:
* [http://www.ohr.int/ Office of the High Representative in Bosnia and Herzegovina] - faqe zyrtare e [[Organizata e Kombeve të Bashkuara|OKB]]-së
----
			<!--Lidhje tjera-->
* [https://web.archive.org/web/20180323174444/http://dzamije.info/ Fotot te Xhamiave ne Bosnje]
* [http://www.balkanium.com Bosnia-Herzegovina and the Balkans] Forum diskutues
* [http://bosnia.europe-countries.com Bosnia & Herzegovina] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190702211106/http://bosnia.europe-countries.com/ |date=2 korrik 2019 }} - ekonomi e BH (anglisht)
* [http://www.freeworldmaps.net/europe/bosnia/map.html Harta të Bosnja dhe Hercegovina]
* [http://www.europe-atlas.com/bosnia-herzegovina.htm Bosnia and Herzegovina] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051220051449/http://www.europe-atlas.com/bosnia-herzegovina.htm |date=20 dhjetor 2005 }} - harta të BH
* [http://www.oscebih.org/ OSCE Mission to Bosnia and Herzegovina] - Misioni i [[Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë|OSCE]] për Bosnjën
* [http://www.bosnia.org.uk Bosnian Institute, London] - Institut boshnjak në Londër (anglisht)
* [https://web.archive.org/web/20060108063757/http://zeal.com/category/preview.jhtml?cid=560058 About 300 categorised and profiled websites about Bosnia & Herzegovina]
* [http://www.iwpr.net/index.pl?archive/bcr3/bcr3_200303_415_3_eng.txt# Raporte për trafikime të njerzëve] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051119063746/http://www.iwpr.net/index.pl?archive%2Fbcr3%2Fbcr3_200303_415_3_eng.txt |date=19 nëntor 2005 }} (anglisht)
* [http://www.rulers.org/rulb1.html#bosnia_and_hercegovina Rulers.org —Bosnia and Hercegovina]

== Referime ==
<references />
{{Shtete në Ballkan}}
{{VendeEvropa}}

[[Kategoria:Bosnje dhe Hercegovinë|*]]
[[Kategoria:Shtete në Ballkan]]


{{BA-gjeo-cung}}