Aller au contenu

Tasguri taɣzurant n izrfan n ufgan

Zɣ Wikipedia

Tasguri taɣzurant n izrfan n ufgan nɣ Lbriḥ amaḍlan n izerfan ufgan (s tanglizt: Universal Declaration of Human Rights, s tfransist: Déclaration universelle des droits de l'homme,s taɛrabt: الإعلان العالمي لحقوق الإنسان) tga yan amla agraɣlan nɣ zɛma iga win middn kullutn n umaḍal, llan gis krad id mraw n imlan ar sawaln f izrfan n ufgan. Iffuɣd ɣ usggwas n 1948 ɣ tasut ad lliɣ nlla, taswingmt ɣ tarurt n lebriḥ ad s tmaziɣt taclḥit tlul ɣ dar imslayn n tamsmunt tamaynut n tawsna d isfalkitn umadan ɣ dujanbir 1989.

Mad ttini

Tadumkalt

Lligh d tussna s tirrugza izuzdren gh kaygat yan gh imeslayn n tawja n ufgan d izerfan nnes ingaddan, zzegnin, ad yegan tagarat (tarselt) n tderfit, taghdemt, d ufra gh ddunit,

Lligh d attu n izerfan ufgan yiwi s isekkirn n traàit lli isigsen afrak n tefgant, ig awttas lli sa ttlin mdden kulluten, ad tlal yat ddunit, lligh rad ifejjij kaygat yan s tderfit n inaw, d taghalt, isderfi gh tawda d lâz.

Lligh d iqqan ad yeg uzerf amarar f izerfan ufgan adas ur ik bezziz ad inker gh tigira f temurrant d traàit. Lligh iga gh wammas n tghawsiwin tasdawst n tsimghuri n tzdayin fulkinin nger tiwunak.

Lligh d imadan n tmttin munnin sawlen dagh gh umqqen f liman s izerfan ufgan mqqurnin d tirrugza n kraygat yan, d izerfan ingaddan n irgazen ula timgharin, biksen tuggas ad seftun timghuri wamun, allen aswir n tudert gh wallun n tderfit irruten.

Lligh d tiwunak timeslayin semqqent f tmawast d tmettin munnin, ad sekrent f timghuri n izerfan ufgan d tderfiyin nnes meqqurnin, uqern tent.

Lligh d tussna n izerfan ad d tderfiyin ad ad dar tamagart meqqurn ay ttiskar s umqqen ad, hatti:

Agraw yuman n tmettin munnin ar yaqra s lberîh ad n ddunit s izerfan ufgan, mas iga aswir ittidran lliyegan awettas ad t lkmen imadanen d tmettin kulluten, ad yemmagh kaygat yan, negh kaygat tarabbut gh wamun, lebrîh ad gh umnid wallen nnes, ad ssimghuren luqqer izerfan ad d tderfiyin ad, s usselmed d tnekra, ttiskarent tazzeliwin mdêfurnin f uswir n tmizar d uswir n ddunit ad sisenssen midden gh ddunit kullut, nger tiwunnak timeslatin s ixef nnsent d imdanen n ikalen lli illan h ddu tmasayt nnsent.

Imir amezwaru

Ar ttelalen midden kulluten gan iderfiyen, negaddan gh tirrugza d izerfan, lan anli d ufrak, illa fellasen ad smsnaran nger-atsen s iman n tagwemat.

Imir wis sin

Iga gh izerf n kaygat yan ad ifejjij s izerfan d tderfiyin lli d yuckan gh lebrîh ad, bla kra n usnûhyu, zund asnûhyu s uferdis, negh aklu, negh tazaka, negh tutlayt, negh ddin, negh amnad asertiy, negh kra n umnad yâdnin, negh azûr n tmazirt, negh wi wamun, negh win tmaxirt, negh win tlalit, negh d kra n usures yâdnin, ad ur yili nâhya nger irgazen d tmegharin. Smed i mad izrin, ur ad yili kra n usnûhyu, ittyasayen f usures asertiy, negh asures n uzerf n tmazirt, negh akal isderfen, negh illa gh ddu tmadîrt, negh tyasas tbendit nnes s kra n usekref.

Imir wis krâd

Ila kraygat yan izerf nnes gh tudert d tderfit d tafrat n ixef nnes.

Imir wis kkûz

Ur tezri tessumga n kra n yan. Tgdel tessumga d tesbbabt n isemgan gh isursen nnsent kulluten.

Imir wis smus

Ur a ittifsar hêtta yan ufgan i usmrret, ula tifgurin, ula ismensnaran icceqqan, negh asdâr n tirrugza.

Imir wis sdîs

Ila kaygat yan ghin gh illa ad as ittissan s tixeft nnes n uzerf.

Imir wis sa

Negaddan midden kulluten gh mnid n uzerf, lan kulluten izerf ad fejjijen s yat tmmestant immerwasen, bla asnûhyu, ghikli kullu darsen izerf gh yat tmmestant inegaddan mgal asnûhyu lli itteggren i lberîh ad, d usiss f kra n usnûhy zund wad.

Imir wis tam

Ila kaygat yan izerf ad ifettu s tinebâdin (lmâhkamat) n tmazirt, a fellas rarent iskkiren lli ittggern i izerfan nnes meqqurnin lli yas ifka uzerf.

Imir wis tezzâ

Ur izri wammâz n hêtta yan ufgan, ghikli ur izri ad t ssemrin negh t zzugen hakkak.

Imir wis mraw

Kaygat yan dars izerf, s tnegaddayt nger as d wiyyâd, ad ttizra tmukrist nnes gh yat tinetnbâdt inderfen ighêzan, yan izri yughden gh tazzalt ad tsengiri gh izerfan nnes d imafelaten nnes d tlumas d tnaghatin lli fellas ittâren.

Imir wis yan d mraw

Ar ittegga wan ilumsen s kra n n tnaght amelsi ar kigh yuzer s tazzalt gh tintenbâd gh lan isugar n tmenàrt fellas. ur ad yuzzer yan s kra n usekkir negh tagayt n usekkir amer igh iga mayan tanaght gh uzerf n tmazirt, negh azerf n ddunit gh uzemz lligh ittuyskar.

Imir wis sin d mraw

Ur ittifsar hêtta yan i ukeccum n hakkak gh tudert nnes, negh tawja nnes, negh tuzdeght nnes, negh tibratin nnes, ghikli ur ittifsar i tassayin f uddur nnes d tenesflidt nnes.

Imir wis krâd d mraw

Kaygat yan dars izerf nnes gh tderfit n umattay d ustay n umras n tuzdeght nnes gh ugunes n iwwutta n kaygat tawwunkt. Ila kuyan izerf nnes ad ifel kraygat tamazirt, tekcem gisent hêtta tmazirt nnes, ghikli dars izerf nnes ad sis yurri.

Imir wis kkûz d mraw

Kaygat yan dars izerf ad yamêz asgelf gh tmizar yâdnin, negh t yurem s trula gh userfufen. Ur ar ittefjij s izerf ad yan izrin gh tintenbâd s tanaghin ur igin tin tsertit, negh iskkiren lli imyagalen d iwettasen n tmettin munnin d isentiyen nnsent.

Imir wis smus d mraw

Kaygat yan dars izerf ad ifejjij s yat tawemanit. Ur tezri tuwekkast n tawmanit i hêtta yan s hakkak. Ghikli ur izri ad ittikkas izerf n usennifel n tawmanit.

Imir wis sdîs d mraw

Kud nna ilkem urgaz d temghart tizi n iwel ar darsen ittili izerf ad iwlen, skren tawja, bla kra n isekraf n uferdis, negh tawmanit, negh ddin. Darsen izerfan inegaddan igh rad iwlen d igh rad llefen (rzêmen).

Ur ittiskar utgar n iwil (lkaghêd llitihal) abla s tayri n imestggaren lli iran ad iwlen sis, bla kra n usbezziz.

Tawja aygan taferdist tamagant izwaren gh wamun, dars izerf ad tefjjij s tmestant wwamun ula tawwunkt.

Imir wis sa d mraw

Kaygat yan dars izerf nnes ad ittâf wâhdut, negh idra d wiyyâd.

Ur tezri tuykkast n uyda i hêtta yan s hakkak.

Imir wis tam d mraw

Kaygat yan dars izerf nnes gh tderfit n uswingem, d ufrak, d ddin. Izerf ad yuma tiderfit n usenfel n ddin nnes, negh aghal nnes, d tderfit n usiwel fellas, s usselmed d usekkir n tzaliwin nnes gh trekwesa, negh tazalt, wâhdut, negh d trabbut nnes.

Imir wis têza d mraw

Kaygat yan dars izerf gh tderfit n umnad (annay) d usiwel. Izerf ad yuma tiderfit ad yasi imnaden nna yera, bla kra n ukeccum, d wayecabba s ineghmisen d isewingimen, ihêbbelten, yawi ten, isak ten nger midden s imassen lli yera, s mekna yera, bla isekraf n iwetta.

Imir wis simraw

Kaygat yan dars izerf ad isemsli ger temsmunin d trubba n ufra. Ur izri usebzziz n yan ad isemsli gh kra n tmesmunt.

Imir wis simraw d yan

Kaygat yan dars izerf ad yawes gh tesmyallayt n tghawsiwin umanin n tmazirt nnes, swa s ixef nnes, swa s ineflas ittistayen s tderfit. Kaygat yan dars izerf lli yellan dar wiyyâd an walan tizayzin umanin gh tmazirt nnes.

Tayri n umadan ad yegan taghbalut n tmasayt n tnebâdt. Ar ed immal tayri yad s isemstayen zddegnin, kaygat tawalt, ar zrayen s ustay n trekwsa, ngaddan kullu gisen midden, negh kra n tgharast yâdnin tt irwasen, isugren tiderfit n ustay.

Imir wis simraw d sin

Kaygat yan, s tmeslayt nnes gh wamun, dars izerf nnes gh tsugart n wamun, d wad as ttifkan, s tfasa n tmazirt nnes d tin tmawast nger tmizar n ddunit, izerfan nnes n tdamsa, d win wamun, d win tnekra, llid iqqan i tirrugza d timghuri iderfen n tixeft nnes.

Imir wis simraw d krâd

Kaygat yan dars izerf nnes gh twuri. Tili dars tderfit n ustay n twuri s tiwetlin llit isusmen, ghikli dars izerf n tmmestant gh ucummer.

Kaygat yan dars izerf gh tighrad inegaddan n twuri, bla kra n usnûhyu.

Kaygat yan, igh isker kra n twuri, dars izerf gh tigherad ighdmen, lli rad as isuger netta d tawja nnes, tudert lli d imcuckan d tirrugza n ufgan. Ar as ittismad – igh tid yiwi uzemz- imassen yâdnin n tmmestant wamun. Kaygat yan dars izerf ad isker anemalu, netta d wiyyâd, negh t isekcem, ad ismmesten isâhaten nnes.

Imir wis simraw d kûz

Kaygat yan dars izerf gh uswunfu d tizi yugan, yili dars izerf gh uswuttu inlan n tiseqqal n twuri d uswunfu ittifran, kaygat tawalt.

Imir wis simraw d smus

Kaygat yan dars izerf gh uswir n tudert lli yudan, ad izmer tadawsa nnes d ubughlu nnes netta d tawja nnes, yuma mayan ametcu d isnaraten inebzazen wamun. Yili dars izerf gh tsugart n tudert gh tsursin n ucummer, d tmadûnt, d ugdem, d tudgalt, d twesri, d mad tent irwasen gh tejlayt n imassen n tudert s usrag (azakkak) n tiwetlin d ikkan berra n tayri nnes. Immiten d wazan darsen izerf gh tiwsi d tawit izêlin. Ar tfejjijen wazzan kulluten s tmmestant ingaddan zund igh lulen gh tzedayt n iwil (litihal) zund igh lulen gh berra nnes.

Imir wis simraw d sdîs

Kaygat yan dars izerf gh usselmed. Ifukk ad yeg usselmed, beàda gh tferkiwin timezwura timegratin, fabur, ifukk ad yeg usselmed amezwaru anebzaz. Ifukk ad yamu usselmed n tzûri d win twuri, irxu f kaygat yan ad ikcem s usselmed ufella s tengaddayt ikmmelen nger as d wiyyâd f tegrat (tarselt) n tzidâr. Ifukk ad teswates tenkra tasimghuri n tixeft n ufgan, timghuri ikmmelen, d tesdusi n luqqer izerfan ufgan, d tderfiyin nnes timegratin, d tissemghuri n umecucku d umesaraf d tiddukla nger imadanen, d trubba n uzûr d ddin kulluten, ghikli ifukk ad teswates asmad n tfasa n tmettin munnin f tmmestant n ufra. Id babaten ad dar illa izerf izwaren gh ustay n wanaw n tnekra i tarwa nnsen.

Imir wis simraw d sa

Kaygat ixef dars izerf ad idru s tderfit, gh tudert n wamun amwassan, ghikli dars izerf ad ifejjij s tzuriyyin (isefalkiten) d tmawast gh ufara n tussna, iswasêha gh theyyatin nnes. Kaygat ixef dars izerf gh tmmestant n isâhaten nnes n tsekla d tedrimt lli d ilulen gh tyaffut nnes n tussna negh tasekla negh tazûri.

Imir wis simraw d tam

Kaygat yan dars izerf ad ifejjij s yan ugerra wamun n ddunit lligh rad ilin izerfan d tderfiyin llif isawel lebrîh ad, ttiskarent gis.

Imir wis simraw d têzza

Kaygat ixef llan fellas imaflaten i wamun lli yas iskaren i tixeft nnes ar ttimghur timghuri idrefen ikmmelen. Ur a ittebendaq yan, gh usekkir n izerfan nnes d tderfiyin nnes amer isekraf lli isers uzerf ad isuger tussna s izerfan n wayyâd d tderfiyin nnes, d luqer nnsent, d usekkir n iwennan ghdemnin n ugerra yuman, d usâha yuman , d tnekra ifulkin gh wamun adimkrat. Ur izri gh hêtta yat tsurest ad tiskaren izerfan ad s yan manik imyagalen d iwettasen n tmettin munnin, negh isentiyen nnesent.

Imir wis kra mraw

Ur illa gh lebrîh ad yan imir lli yegan ad ittifsar is ad yakka i kra n tawwunkt, negh kra n trabbut, negh kra n ixef izerf ad isker kra n usekkir lli rad ixlu izerfan d tderfiyin lli d gis yuckan.