Londonska konferencija (1912–1913)
Londonska konferencija (poznata i kao Londonska mirovna konferencija) je bio međunarodni samit sazvan decembra 1912. da bi se izvršila podela teritorije Osmanskog carstva koju su članice Balkanskog saveza okupirale tokom Prvog balkanskog rata.
Konferenciji su prisustvovali predstavnici vodećih šest evropskih velikih sila (Austro-ugarske, Italije, Rusije, Francuske, Nemačke i Ujedinjenog Kraljevstva).
Primirje radi okončanja prvog balkanskog rata je potpisano 3. decembra 1912. Desetak dana kasnije, saglasno potpisanom protokolu, otpočeli su pregovori o miru u Londonu. Prva runda zasedanja konferencije je počela 16. decembra 1912.
Balkanski saveznici su tražili međusobnu podelu teritorija naseljenih Albancima, ali su evropske zemlje Albancima priznale pravo na sopstvenu državu.[1] Već na samom početku zasedanja 17. decembra 1912. godine, odlučeno je da se prizna autonomna Albanija, što je učinilo besmislenim srpsku okupaciju Albanije radi izlaska na more, kao i crnogorsku opsadu Skadra, radi pripajanja Skadra sa okolinom.[2] No, Crna Gora i Srbija se isprva nisu mnogo obazirale na ove odluke, već su išle da zaposednu što više teritorija. U nastavku konferencije Srbija je, uz podršku Francuske i Rusije, uspela da dobije većinski albanske gradove Peć, Đakovicu, Prizren i Debar, ali su srpski predstavnici ipak smatrali odluke konferencije nepravednim.[3] I Crna Gora i Grčka su išle na maksimalizaciju teritorija, te se veliki broj Albanaca našao u okviru susednih država.[4][5]
Nakon nešto više od mesec dana, konferencija je prekinuta 23. januara 1913, kada je izvršen državni udar u Otomanskoj imperiji.[6] Sporazum o primirju je otkazala Grčka zbog turskog odbijanja da preda Janjinu, koja je, uz Skadar, bila jedino preostalo otomansko uporište zapadno od fronte ispred Carigrada.
Nakon što je konferencija nastavljena, 20. marta 1913. godine je odlučeno da Skadar, koji je još uvek bio pod crnogorskom opsadom, definitivno ostaje Albaniji.[7] No, Crna Gora je odbila da prihvati odluke Velikih sila, u čemu je inicijalno podržala i Srbija. Premijer Srbije Nikola Pašić je neprestano ponavljao da se Srbija nipošto ne sme odreći luke Drač, koji je zauzela i anektirala kao Drački Okrug. Evropske sile su nakon toga izvršile pomorsku demonstracije sile, odnosno poslale su međunarodnu flotu u kojoj su bili Austro-ugarski, engleski, francuski, nemački i italijanski razarači.[7] 12. aprila evropske sile su objavile blokadu crnogorske i albanske obale, usled čega Srbija biva prinuđena da povuče svoje trupe iz Albanije.[8] Crna Gora je prkosila još neko vreme, dok 4. maja pod direktnom pretnjom intervencije nije primorana da napusti Skadar. Po izlasku crnogorskih trupa iz Skadra, 14. maja je završen Prvi balkanski rat.
30. maja 1913, konferencija je konačno uspešno okončana potpisivanjem Londonskog mirovnog ugovora, kojim je ustanovljena nezavisnost i teritorija kneževine Albanije, kao i razgraničenje zemalja koje je Balkanski savez zadobio od Otomanskog Carstva u prvom balkanskom ratu. Ovim se Otomanska Imperija odrekla svih evropskih provincija zapadno od linije Enos — Midija. U Albaniju su poslate međunarodne snage, čija je uprava trajala do izbijanja Prvog svetskog rata.[7]
No, ubrzo nakon potpisivanja Londonskoga mira, u junu 1913. je izbio Drugi balkanski rat između samih balkanskih saveznika, zbog nezadovoljstva podjelom osvojenih teritorija iz Prvog balkanskog rata. Zbog toga što je primorana na povlačenje iz Albanije, Srbija je tražila teritorijalnu kompenzaciju u Makedoniji, oko čega je došla u sukob sa Bugarskom.[9]
- ↑ „Dimitrije Bogdanović, Knjiga o Kosovu”. Arhivirano iz originala na datum 2010-05-26. Pristupljeno 2011-10-18.
- ↑ Balkanski ratovi 1912-1913.
- ↑ Otpor okupaciji i modernizaciji
- ↑ „Robert Elsie, The Conference of London 1913”. Arhivirano iz originala na datum 2011-07-17. Pristupljeno 2011-10-18.
- ↑ Dimitrije Tucović, Srbija i Arbanija (u Izabrani spisi, knjiga II, str. 91) Prosveta, Beograd, 1950.
- ↑ „The Treaty of London, 1913”. Arhivirano iz originala na datum 1997-05-01. Pristupljeno 2011-10-18.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 „Ivo Andrić: Draft on Albania”. Arhivirano iz originala na datum 2011-10-29. Pristupljeno 2011-10-18.
- ↑ Radule Simov Brajičić: Moji memoari
- ↑ Miranda Vickers, The Albanians: a modern history