Crohnova bolest
| Kronova bolest | |
|---|---|
lat. | Morbus Crohn |
 | |
| Najčešće lokalizacije Kronove bolesti | |
| Specijalnost | Gastroenterologija |
| Klasifikacija i eksterni resursi | |
| ICD-10 | K50 |
| ICD-9 | 555 |
| OMIM | 266600 |
| DiseasesDB | 3178 |
| MedlinePlus | 000249 |
| eMedicine | med/477 ped/507 radio/197 |
| MeSH | D003424 |
Kronova bolest ili regionalni enteritis je nespecifično zapaljenjsko oboljenje digestivnog trakta, koje može da zahvati bilo koji njegov deo (od usta do anusa). Veoma često se javlja na ileumu (završnom delu tankog creva) ili na debelom crevu. Bolest je veoma slična ulceroznom kolitisu, tako da se kod približno 10% bolesnika ova dva oboljenja ne mogu razlikovati. Kronova bolest može da uzrokuje komplikacije i izvan digestivnog trakta, kao npr. kožni osip, artritis, zapaljenje oka itd.[1]
U razvijenim zemljama zapadne Evrope učestalost Kronove bolesti je 2-6 slučajeva, a u severnoj Evropi 27-48 slučajeva u populaciji od 100.000 stanovnika.[2] Prevalencija je 10-20 puta veća, a zastupljenost među polovima je približno ista. Može da se ispolji u bilo kom životnom dobu,[1][3] a najčešće se javlja između 15. i 35. godine života.[4][5]
Bolest su prvi opisali, nezavisno jedan od drugog, poljski hirurg Antoni Lesniovski 1904. i američki gastroenterolog Baril Bernard Kron (engl. Burrill Bernard Crohn) 1932. godine.[6] Kron, Ginzberg i Openhajmer su 1932. opisali ovo oboljenje u žurnalu Američke Medicinske Asocijacije i nazvali ga „terminalni ileitis“. Kako reč „terminalni“ ima negativne konotacije i kako bolest nije ograničena isključivo na tanko crevo, vremenom je počeo da se koristi naziv Kronova bolest.[7]
Različita klinička istraživanja su pokazala da genetički faktor ima veoma bitnu ulogu u nastanku ove bolesti. Postoji visok stepen konkordantnosti (podudarnosti) obolevanja jednojajčanih blizanaca. Mnogobrojni infektivni, bakterijski i virusni agensi predlagani su kao uzročnik oboljenja, ali nisu postojali jasni dokazi. Kao predisponirajući faktori Kronove bolesti pominju se dijeta sa dosta rafinisanih šećera i upotreba kontraceptivnih sredstava. Pušenje je, takođe, jedan od mogućih sinergetičkih okidača u nastanku ove bolesti.[4]
Novija istraživanja ukazuju da bi jedan od uzročnika mogla biti mutacija gena NOD2/CARD15, koji se nalazi na hromozomu 16. Ipak, mutacija ovog gena se nalazi kod svega trećine obolelih.[7]
Kronova bolest je najčešće lokalizovana na završnom delu ileuma, uzlaznom delu debelog creva, čitavom debelom crevu ili ileumu i jejunumu (delovima tankog creva). Promene često zahvataju ileum i debelo crevo u kontinuitetu. Zid creva je u celini otečen i zadebljan. Postoje duboke ranice (ulkusi) u vidu žlebova. Duboki ulkusi mogu da prodru kroz zid creva i uzrokuju apscese (gnojna zapaljenja) ili fistule. Fistule mogu da nastanu između susednih vijuga creva ili zahvaćenih segmenata creva i mokraćne bešike, vagine ili kože perineuma (regija između vagine i anusa).
Kronova bolest je hronično oboljenje sa nepredvidljivim pojačanjima i poboljšanjima kliničkog toka. Način ispoljavanja i simptomi zavise od zahvaćenog regiona creva i težine bolesti. Kliničke osobenosti Kronove bolesti su: dijareja (obično bez krvi), bol u trbuhu, povišena telesna temperatura, opšta slabost, a moguć je i gubitak telesne težine. Dijareja može da dovede do poremećaja elektrolita, a malapsorpcija do steatoreje. Ponekad, posebno kod dece i starih osoba, jedini simptomi mogu da budu povišena telesna temperatura i gubitak u težini.
U hroničnim slučajevima mogu da nastanu strikture (sužavanje digestivnog trakta).[4]
Dijagnoza se postavlja na osnovu anamneze, kliničkog pregleda i dopunskih analiza. Moguća su atipična ispoljavanja bolesti: povišena telesna temperatura neobjašnjenog porekla bez crevnih simptoma ili vancrevna ispoljavanja (kao npr. artritis ili oboljenje jetre). S obzirom da Kronova bolest može da zahvati i tanko crevo, treba je uzeti u obzir kod svih oblika malapsorpcionih sindroma, intermitentnoj crevnoj opstrukciji i trbušnim fistulama.
Analize krvi su nespecifične. Mogu da pokažu umerenu anemiju (normohromnu, normocitnu ili hipohromnu), povišenu sedimentaciju, leukocitozu, trombocitozu i hipoproteinemiju. Raširenost bolesti se utvrđuje rendgenskim pregledom tankog creva barijumom i irigografijom. Ove analize mogu da pokažu promene izgleda sluznice, duboke ulceracije i patognomični „znak vrpce ili žice“.[4]
Za Kronovu bolest ne postoji specifična medikamentozna ili hirurška terapija.[8] Najefikasniji medikamenti su antiinflamatorni lekovi (kortikosteroidi, aminosalicilati i imunosupresivi), a po potrebi se primenjuju i drugi lekovi. Kortikosteroidi su efikasni u lečenju akutne faze. Dugotrajna primena ograničena je neželjenim dejstvima, a akutno lečenje ne smanjuje rizik povratka bolesti. Steroidni lekovi koji deluju pretežno lokalno su u fazi ispitivanja.
Aminosalicilati su efikasni u lečenju Kronove bolesti tankog i debelog creva. Ne preporučuje se primena aminosalicilata uz kortikosteroide u akutnoj fazi, jer nema dokaza da povećavaju uspešnost lečenja. Neželjena dejstva pri primeni sulfasalazina su: mučnina, glavobolja, kožni osipi, reverzibilni sterilitet kod muškarca i, vrlo retko, hemolitička anemija i agranulocitoza. U tim slučajevima koriste se preparati mesalazina ili olsalazina. Imunosupresivni lekovi, azotioprin i 6-merkaptropin, imaju isti aktivni metabolit, a osnovna im je primena u lečenju perianalnih fistula.[4]
- ↑ 1,0 1,1 Stephen B. Hanauer: Inflammatory bowel disease, New England Journal of Medicine 334 (13): 841-848, Pristupljeno 10. 11. 2006.
- ↑ Charles Bernstein: The Epidemiology of Inflammatory Bowel Disease in Canada: A Population-Based Study, The American Journal of Gastroenterology 101 (7): 1559–1568.
- ↑ „Latha Gopal, Senthil Nachimuthu: Crohn Disease, Pristupljeno 2. 7. 2006.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 [https://web.archive.org/web/20080112092004/http://www.stetoskop.info/bolesti-sistema-za-varenje/kronova-bolest-morbus-crohn.html Arhivirano 2008-01-12 na Wayback Machine-u Kronova bolest”]. Pristupljeno 22. 3. 2008.
- ↑ Crohn Disease Overview, Pristupljeno 9. 4. 2013.
- ↑ Crohn BB, Ginzburg L, Oppenheimer GD: Regional ileitis: a pathologic and clinical entity. 1932, Mt. Sinai J. Med. 67 (3): 263–8.
- ↑ 7,0 7,1 „Medicina”. Arhivirano iz originala na datum 2007-10-12. Pristupljeno 22. 3. 2008.
- ↑ „M Bashar Al-Ataie, Vishwanath N Shenoy: Ulcerative colitis”. Pristupljeno 2. 7. 2006.
- Fondacija za Kronovu bolest i kolitis u Americi Arhivirano 2016-07-27 na Wayback Machine-u (en)
- Nacionalna asocijacija za kolitis i Kronovu bolest u Velikoj Britaniji Arhivirano 2018-12-15 na Wayback Machine-u (en)
- Fondacija za Kronovu bolest i kolitis u Kanadi Arhivirano 2007-01-11 na Wayback Machine-u (en)
- Udruženje za Kronovu bolest u Hrvatskoj (sh)
- Udruženje obolelih od Kronove bolesti i ulceroznog kolitisa Srbije (sh)