Sueski zaljev
Sueski zaljev Khalīǧ as-Suwais | |
|---|---|
 Karta Sueskog zaljeva
| |
| Lokacija | Crveno more, Indijski okean |
| Prosječna dubina | 40 m |
| Najveća dubina | 80 m |
| Najveća širina | do 47 km |
| Najveća duljina | 314 km |
| Obalne države | Egipat |
Sueski zaljev (arap. خليج السويس, transliteracija Khalīǧ as-Suwais) predstavlja plitki zaljev Crvenog mora koji se najdublje uvukao u kopno između Azije i Afrike. Stešnjen je između Sinajskog poluotoka na istoku i egipatskih muhafaza Suez i Crveno more na zapadu. Zaljev se proteže u pravcu sjever-jug dužinom od oko 314 km, dok je prosečna širina između 20 i 30 metara. Maksimalna dubina je do 80 metara, na jugu zaljeva.
Sjeverni produžetak zaljeva predstavlja Sueski kanal, kojim je zaljev, ali i Crveno more, povezano sa Sredozemnim morem na sjeveru. Na južnom ulazu u kanal, a na sjevernoj obali zaljeva smješten je grad Suez, najvažnija luka Egipta.
Prema Svetskoj hidrografskoj organizaciji (IHO) južna granica Sueskog zaljeva ide linijom koja povezuje rt Ras Muhammed (najjužnija tačka Sinajskog poluotoka na 27°43' sgš, oko 17 km jugozapadno od Šarm el Šejka) sa južnom obalom otoka Šadvan (34°02' igd) i dalje paralelno do obala Afrike, nešto sjevernije od obala Hurgade (na 27°27' sgš).[1]
Dužina zaljeva od sjevera ka jugu, odnosno od grada Sueza i ulaza u istoimeni kanal do moreuza Jubal je 314 km, dok mu širina varira između 19 i 47 km.
Sueski zaljev predstavlja najistureniji severozapadni deo Crvenog mora koji razdvaja Sinajski poluotok i Aziju na istoku od Afrike na zapadu (egipatske muhafaze Suez i Crveno more). Celokupna površina akvatorije pod ingerencijom je Egipta.
Sam ulaz u zaljev predstavlja dosta plitku akvatoriju sa brojnim koralnim grebenima koji se pružaju paralelno sa obalom i manjim ostrvima. Najveći otok Šadvan, stijenovita nenaseljena formacija dužine oko 16 km i maksimalne širine do 5 km. Na Šadvanu se nalazi veliki svjetionik, a otok je poznat i kao ronilačka baza. Otok je 31. marta 1969. pogodio jak zemljotres magnitude 6,6° MKS skale i tom prilikom se veliki deo stena survao u more.[2]
Najdublji dijelovi zaljeva se nalaze na jugu, gde maksimalne dubine dostižu do 80 metara, a idući ka severu dubina postepeno opada. Na krajnjem severu zaljev se nastavlja na umjetni Sueski kanal (kod grada Sueza) preko kog su Crveno more i Indijski okean povezani sa Mediteranom. Obala je slabo razvedena, dosta niska i pjeskovita i na severu se širi u prostranu depresiju delte Nila. U zaljev se izuzev nekoliko vadija ne uliva niti jedan stalni vodotok.
Sueski zaljev predstavlja deo znatno prostranijeg južnoafričkog tektonskog rova i formirao se u zoni Sueskog rifta čija maksimalna aktivnost je bila u periodu između kasnog oligocena (pre oko 28 miliona godina) i kraja miocena (pre oko 5 miliona godina), tako da je Sueski zaljev u geološkom smislu relativno mlađa tvorevina.[3][4]
U osnovi Sueskog zaljeva nalaze se prekambrijske stene Arapsko-nubijskog štita (gnajs, vulkanske i metasedimentne stene sa intruzijama granita, granodiorita i dijabaza).[5] Kambrijumske stene javljaju se na površini kao posledica diskordancije slojeva, i ovi crveni i beli peščari dostižu moćnost do oko 500 metara. Vidljivi su uglavnom u kopnenom delu Sueskog rifta, izuzev u severoistočnom delu zaljeva gde imaju marinske karakteristike.[5] U centralnim i južnim delovima zaljeva vidljive su stene karbonske starosti. Stene trijaske starosti vidljive su širom zaljeva, a debljina slojeva varira između 8 i 300 metara (peščari i konglomerati).
U periodu između kasne krede i eocena područje današnjeg Sueskog zaljeva je činilo plitko more u kojem je dolazilo do intenzivne sedimentacije krečnjačkog materijala. U tektonskom pogledu bio je to dosta miran period u tom području.[6] Riftna faza u zaljevu počinje tokom kasnog oligocena, a maksimalni intenzitet dostiže krajem ranog miocena (pre oko 18 miliona godina).[5] Krajem miocena dolazi do tektonskog smirivanja, a u zaljev postepeno počinje da nadire voda i da se formira savremena formacija.[7]
U području u i oko Sueskog zaljeva nalaze se velike rezerve nafte i zemnog gasa. Najveće nalazište je na južnom kraju zaljeva, kod mesta Gemsa. Značajnijih naftnih polja ima još na severu u području sa obe obale Sueskog kanala.[8]
Nakon otvaranja Sueskog kanala u novembru 1869. naglo je porastao i privredni značaj samog Sueski zaljeva. Grad Suez koji leži na južnom ulazu u kanal, jedna je od najvažnijih egipatskih luka i važan je privredni centar tog dela zemlje. Iako postoje odlične predispozicije za razvoj turizma, za sada je intenzivnija turistička aktivnost koncentrisana isključivo na jugu oko Hurgade.
- ↑ "Limits of Oceans and Seas, 3rd edition". Arhivirano 2010-10-15 na Wayback Machine-u International Hydrographic Organization. 1953.
- ↑ Seismological Observations in and around the Southern Part of the Gulf of Suez, Egypt. International Institute of Seismology and Earthquake Engineering. 2002. Arhivirano iz originala na datum 2013-12-15. Pristupljeno 2018-05-30.
- ↑ R. C. L. Wilson (2001). Non-volcanic Rifting of Continental Margins: A Comparison of Evidence from Land and Sea. Geological Society of London. str. 453–. ISBN 978-1-86239-091-1. Pristupljeno 15. 12. 2013.
- ↑ Bosworth, W.; Huchon P. & McClay K.R. (2005). "The Red Sea and Gulf of Aden Basins". Arhivirano 2012-03-07 na Wayback Machine-u Journal of African Earth Sciences 43: 334–378. Bibcode:2005JAfES..43..334B. doi:10.1016/j.jafrearsci.2005.07.020. Pristupljeno 15. decembra 2013.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Bosworth, W.; McClay K.R. (2001). "18 Structural and stratigraphic evolution of the Gulf of Suez Rift, Egypt: a synthesis". In Ziegler P.A., Cavazza W., Robertson A.H.F. & Crasquin-Soleau. Peri-Tethyan Rift/Wrench Basins and Passive Margins. Mem. Mus. natn. Hist. nat. Peri-Tethys Memoir 6. Paris. pp. 567–606.
- ↑ Bosworth, W.; Guiraud R. & Kessler II L.G. (1999). "Late Cretaceous (ca. 84 Ma) compressive deformation of the stable platform of northeast Africa (Egypt): Far-field stress effects of the "Santonian event" and origin of the Syrian arc deformation belt". Geology 27 (7): 633–636. Bibcode:1999Geo....27..633B. doi:10.1130/0091-7613(1999)027<0633:LCCMCD>2.3.CO;2.
- ↑ Roberts, David G.; A.W. Bally (2012). Regional Geology and Tectonics: Phanerozoic Rift Systems and Sedimentary Basins: Phanerozoic Rift Systems and Sedimentary Basins. Elsevier. str. 192–. ISBN 978-0-444-56363-7.
- ↑ Alsharhan, A.S. (2003). "Petroleum geology and potential hydrocarbon plays in the Gulf of Suez rift basin, Egypt". Arhivirano 2011-07-14 na Wayback Machine-u AAPG Bulletin 87 (1). doi:10.1306/062002870143.
- Roberts, David G.; A.W. Bally (2012). Regional Geology and Tectonics: Phanerozoic Rift Systems and Sedimentary Basins: Phanerozoic Rift Systems and Sedimentary Basins. Elsevier. str. 192–. ISBN 978-0-444-56363-7.
- Seismological Observations in and around the Southern Part of the Gulf of Suez, Egypt. International Institute of Seismology and Earthquake Engineering. 2002. Arhivirano iz originala na datum 2013-12-15. Pristupljeno 2018-05-30.
- R. C. L. Wilson (2001). Non-volcanic Rifting of Continental Margins: A Comparison of Evidence from Land and Sea. Geological Society of London. str. 453–. ISBN 978-1-86239-091-1. Pristupljeno 15. 12. 2013.
