Kraljevstvo Juda

Kraljevstvo Izrael i Kraljevstvo Juda oko 830. pne.

Kraljevstvo Juda (heb. מַמלְכת יְהוּדָה Maml^ekut J^ehuda) bilo je ime za kraljevstvo što su tvorila plemena: Juda, Šimun i Benjamin, a nastalo je nakon podjele Kraljevstva Izrael na Sjeverno i Južno kraljevstvo. Kraljevstvo Juda bilo je smješteno na jugu, dok je prijestolnica grad Jeruzalem.

Biblijski izvještaj

Prema biblijskom izvještaju, predstavlja nastavak Davidova i Salomonova kraljevstva, a prvi je kralj bio Salomonov sin Roboam. U početku su kraljevi Kraljevstva Jude nastojali proširiti svoju vlast i na sjever, a onda su, skupa sa sjevernim Kraljevstvom Izrael nastojali obraniti svoja područja od Arama.

Odražalo se kao neovisno kraljevstvo, ili u poluvazalskom odnosu sad prema Egiptu, sad prema Asiriji, sad prema Babiloniji sve do 587. pne., kada je konačno palo pod vlast Babilonije u vrijeme babilonskog kralja Nabukodonosora. Posljednji kralj Jude bio je Sidkija, koji je odveden u Babilon.

Najveći procvat ovo je kraljevstvo doživjelo u doba kraljeva Ezekije (716.-687. pne.) i Jošije (640.-609. pne.), koji su uspjeli centralizirati državnu vlast, obilno se pritom služeći i centraliziranim kultom u Jeruzalemu. Nakon pada Sjevernog Kraljevstva pod asirsku vlast (721. pne.), kralj Ezekija širi svoja područja prema sjeveru.

Pisani izvori i arheologija

Početkom Kraljevstva Jude, egipatski faraon Šešonk I. (945.-925. pne.) provaljuje u ovo područje i pljačka Hram, a u Megidu će ostaviti svoju stelu (spomenik s natpisom) u kojem opisuje svoj pohod.

Istovremeno postoje aramejski izvori o kraljevima u Damasku. Osobito je značajan Hazael (nakon 850. pne.) koji je bio u sukobu s oba židovska kraljevstva. O tome govori stela iz Tel Dana iz toga doba.

Sukobi s Asircima

Jedno od poznatih pisama branitelja iz Lakiša. Pisala su se na krhotinama keramike. Na dramatičan način upozoravaju da se više ne vide signali susjednih gradova i traže pomoć iz Jeruzalema. Nisu ih stigli poslati.

Asirci sredinom 8. st. pne. koriste slabost Arama i egipatske nutarnje borbe, te osvajaju široka područja Bliskog istoka i postaju stvarna opasnost i za Južno kraljevstvo, osobito u doba asirskoga kralja Sargona (kraj 8. st. pne.). Sargon 711. pne. osvaja grad Ašdod, a njegov nasljednik Sanherib (oko 704.-681. pne.) judejskom kralju Ezekiji oduzima 46 gradova i nameće mu plaćanje danka. Na povratku iz Arabije osvaja i značajan utvrđeni grad Lakiš u srcu Jude, o čemu postoje zapisi židovskih branitelja, kao i reljef u Ninivi, asirskoj prijestonici, koji prikazuje osvajanje grada, ali bez navedenog datuma.

Natpis iz Ezekielova tunela. Jeruzalem, početak 7. st. pne.)

U takvoj je situaciji Ezekija radio na utvrđivanju grada: podigao je nove zidine i proveo podzemni tunel kojim je vodu s izvora Gihon doveo unutar gradskih zidina, a zatvorio pristup vodi eventualnim osvajačima. U tom je tunelu nađen uklesan natpis iz toga doba, koji opisuje kako su radnici počeli kopat prolaz s obje strane da bi se na koncu našli u sredini.

Zapisi asirskoga kralja Asarhadona (680.-669. pne.) spominju da je primao danak od zapadnih kraljeva, među kojima i od judejskoga kralja Manašea (oko 687.-642. pne.). Isti se judejski kralj nalazi i u popisu vladara koji plaćaju danak Asurbanipalu (oko 669.-630. pne.). Sačuvana je Asurbanipalova biblioteka u Ninivi.

Babilonska opasnost

Od 625. pne. raste moć Babilonije, a Nabukodonosor već kao prijestolonasljednik pobjeđuje faraona Neka i osvaja Asiriju, a potom i Siriju. Krajem 7. st. pne. osvaja i Aškelon, dok od 597. pne. opsjeda Jeruzalem, nakon čega vladari Judeje postaju njegovi vazali. Nebuzaradinian, koji se u Bibliji spominje kao rušitelj jeruzalemskog Hrama, ali i čitavoga grada (kolovoz 587.), u babilonskom se popisu kraljevih službenika spominje na samom vrhu.

To je razaranje označilo i kraj Kraljevstva Jude.

Kraljevi Jude

Genealogija kraljeva Jude, zajedno s kraljevima Izraela.

Za ovaj period većina historičara koristi ili starije kronologije koju je ustanovili William F. Albright odnosno Edwin R. Thiele, iili noviju kronologiju Gershona Galila, a koje su seve dolje navedene. Sve godine su prije nove ere.

Albrightovi datumi	Thieleovi datumi	Galilovi datumi	Obično/biblijsko ime	Kraljevsko ime i stil	Napomene
Kuća Davidova
1000–962		1010–970	David	דוד בן-ישי מלך ישראל David ben Yishai, Melekh Ysr’el	Vladao Izraelom i Judom 33 godine iz Jeruzalema i 7 godina iz Hebrona, ukupno 40 godina. Smrt: Prirodni uzroci
962–922		970–931	Solomon	שלמה בן-דוד מלך ישראל Shelomoh ben David, Melekh Ysr’el	Vladao Izraelom i Judom iz Jeruzalema 40 godina. Smrt: Prierodni uzroci Sin Davidov s Vitsavejom, nasljedno pravo mu je osporio stariji polubrat Adonija
922–915	931–913	931–914	Rehoboam	רחבעם בן-שלמה מלך יהודה Rehav’am ben Shlomoh, Melekh Yehudah	Vladao Judom iz Jeruzalema 17 godina. Smrt: prirodni uzroci
915–913	913–911	914–911	Abijam	אבים בן-רחבעם מלך יהודה ’Aviyam ben Rehav’am, Melekh Yehudah	Vladao Judom iz Jeruzalema 3 godine. Smrt: prirodni uzroci
913–873	911–870	911–870	Asa	אסא בן-אבים מלך יהודה ’Asa ben ’Aviyam, Melekh Yehudah	Vladao Judom iz Jeruzalema 41 godinu. Smrt: Teška bolest stopala
873–849	870–848	870–845	Jehošafat	יהושפט בן-אסא מלך יהודה Yehoshafat ben ’Asa, Melekh Yahudah	Vladao Judom iz Jeruzalema 35 godina. Smrt: prirodni uzroci
849–842	848–841	851–843	Jehoram	יהורם בן-יהושפט מלך יהודה Yehoram ben Yehoshafat, Melekh Yahudah	Vladao Judom iz Jeruzalema 8 godina. Smrt: teška bolest stomaka
842–842	841–841	843–842	Ahazija	אחזיהו בן-יהורם מלך יהודה ’Ahazyahu ben Yehoram, Melekh Yehudah	Vladao Judom iz Jeruzalema godinu dana. Death: Ubio ga Jehu, uzurpator izraelskog prijestolja
842–837	841–835	842–835	Athalija	עתליה בת-עמרי מלכת יהודה ‘Atalyah bat ‘Omri, Malkat Yehudah	Vladala Judom iz Jeruzalema 6 godina. Smrt: Ubijena od trupa koje je svećenik Jehoiada poslao da zaštite Joaša. Kraljica majka, udovica Jehorama i majka Ahazije
837–800	835–796	842–802	Jehoash	יהואש בן-אחזיהו מלך יהודה Yehoash ben ’Ahazyahu, Melekh Yehudah	Vladao Judom iz Jeruzalema 40 godina. Smrt: Ubili ga njegovi službenici - Zabad, sin Šimeat moabitska žene; Jehozabad, sin Shimrith, moabitske žene.
800–783	796–767	805–776	Amazija	אמציה בן-יהואש מלך יהודה ’Amatzyah ben Yehoash, Melekh Yehudah	Vladao Judom iz Jeruzalema 29 godina. Smrt: Ubijen od Lakišu od ljudi koje su poslali službenici koji su se urotili protiv njega.
783–742	767–740	788–736	Uzija (Azarija)	עזיה בן-אמציה מלך יהודה ‘Uziyah ben ’Amatzyah, Melekh Yehudah עזריה בן-אמציה מלך יהודה ‘Azaryah ben ’Amatzyah, Melekh Yehudah	Vladao Judom iz Jeruzalema 52 godina. Smrt: Tzaraas Georgije Sinkel napisao da se Prva olimpijada zbila u Uzijinoj 48. godini vladavine.
742–735	740–732	758–742	Jotham	יותם בן-עזיה מלך יהודה Yotam ben ‘Uziyah, Melekh Yehudah	Vladao Judom iz Jeruzalema 16 godina. Smrt: prirodni uzroci
735–715	732–716	742–726	Ahaz	אחז בן-יותם מלך יהודה ’Ahaz ben Yotam, Melekh Yehudah	Vladao Judom iz Jeruzalema 16 godina. Smrt: prirodni uzroci Asirski kralj Tiglath-Pileser III bilježi da je primao danak od Ahaza; usporedi 2 Kraljevi 16:7-9
715–687	716–687	726–697	Hezekija	חזקיה בן-אחז מלך יהודה Hizqiyah ben ’Ahaz, Melekh Yehudah	Vladao Judom iz Jeruzalema 29 godina. Smrt: prirodni uzroci Suvremenik Sennacheriba od Asirije i Merodach-Baladana od Babilona.
687–642	687–643	697–642	Manasseh	מנשה בן-חזקיה מלך יהודה Menasheh ben Hizqiyah, Melekh Yehudah	Vladao Judom iz Jeruzalema 55 godina. Smrt: prirodni uzroci Spomenut u asirskim zapisima kao suvremenik Esarhaddona
642–640	643–641	642–640	Amon	אמון בן-מנשה מלך יהודה ’Amon ben Menasheh, Melekh Yehudah	Vladao Judom iz Jeruzalema 2 godina. Smrt: Ubili ga službenici, koje je potom ubio narod Jude.
640–609	641–609	640–609	Josiah	יאשיהו בן-אמון מלך יהודה Yo’shiyahu ben ’Amon, Melekh Yehudah	Vladao Judom iz Jeruzalema 31 godina. Smrt: Pogodila ga strijela za vrijeme borbe protiv Nekoa od Egipta. Umro pri dolasku u Jeruzalem.
609	609	609	Jehoahaz (Ahaz)	יהואחז בן-יאשיהו מלך יהודה Yeho’ahaz ben Yo’shiyahu, Melekh Yehudah אחז בן-יאשיהו מלך יהודה ’Ahaz ben Yo’shiyahu, Melekh Yehudah	Vladao Judom iz Jeruzalema 3 mjeseca. Smrt: Neko, kralj Egipta, ga zbacio s prijestolja i zamijenio bratom Eliakimom. Potom je odveden u Egipat, gdje je umro.
609–598	609–598	609–598	Jehoiakim	יהויקים בן-יאשיהו מלך יהודה Yehoyaqim ben Yo’shiyahu, Melekh Yehudah	Vladao Judom iz Jeruzalema 11 godina. Smrt: prirodni uzroci Bitka kod Karkemiša se zbila u četvrtoj godini njegove vladavine (Jeremija 46:2)
598	598	598–597	Jehoiahin (Jeconiah)	יהויכין בן-יהויקים מלך יהודה Yehoyakhin ben Yehoyaqim, Melekh Yehudah יכניהו בן-יהויקים מלך יהודה Yekhonyahu ben Yehoyaqim, Melekh Yehudah	Vladao Judom iz Jeruzalema 3 mjeseca i 10 dana. Smrt: Kralj Nebuchadnezzar od Babilona ga dao dovesti u Babilon, gdje je živio do smrti. Jeruzalem su osvojili Babilonci i Jehoiachina svrgnuli 16.3. 597. pne.. Zove se Jeconiah u Jeremiji Esteri
597–587	597–586	597–586	Zedekija	צדקיהו בן-יהויכין מלך יהודה Tzidqiyahu ben Yo’shiyahu, Melekh Yehudah	Vladao Judom iz Jeruzalema 11 godina. Smrt: nepoznata. U njegovoj vladavini se dogodila druga pobuna protiv Nebuchadnezzara (588-586. pne.). Jeruzalem je pao nakon duge opsade, hram je spaljen, Zedekija oslijepljen i progna, a Juda postala provincija.

Povezano

• Povijest Izraela i Palestine
• Popis židovskih vladara
• 12 izraelskih plemena
• Kraljevstvo Izrael