Božidar Jakac

Božidar Jakac
ekspresionizam, simbolizam
Jakac 1969.
Biografske informacije
Rođenje	(1899-07-16)16. 7. 1899. Novo Mesto, Vojvodina Kranjska, Austro-Ugarska
Smrt	20. 11. 1989. (dob: 90) Ljubljana, Slovenija, SFRJ
Profesionalne informacije
Obrazovanje	Akademija likovnih umetnosti u Pragu
Zanimanje	slikar, grafičar, fotograf
Nagrade
Nagrada AVNOJ-a (1967) Prešernova nagrada (1947) Prešernova nagrada (1948) Prešernova nagrada (1989)
Potpis

Božidar Jakac (Novo Mesto, 16. jul 1899 – Ljubljana, 20. novembar 1989) je bio slovenački i jugoslovenski ekspresionistički, realistički i simbolistički slikar, grafičar, nastavnik likovne kulture, fotograf i filmski stvaralac.

Bio je jedan od ključnih organizatora u osnivanju Akademije za likovnu umetnost i oblikovanje Univerziteta u Ljubljani i Međunarodnog bijenala grafike u Ljubljani. Mnogi od njegovih radova izloženi su u muzejima u Beogradu.

Biografija

Jakac 1920-ih

Jakac je rođen 1899. godine u Novom Mestu, tada deo Austro-Ugarske. Slikarstvom je počeo da se bavi između 1910. i 1911. godine, kada je pohađao gimnaziju u Novom Mestu, a ozbiljnije kada je počeo da pohađa srednju tehničku školu u Idriji, koju je završio 1917. godine. Kako mu je nedostajalo novca za nastavak studija, učlanio se u vojsku i učestvovao u borbi za monarhiju. Godine 1918., nakon završetka Prvog svetskog rata, Ivan Vavpotič, njegov bivši profesor, upoznao ga je sa istaknutim slovenačkim impresionistom Rihardom Jakopičem, koji je izlagao Jakčeve slike i postao njegov prvi pravi učitelj.

Od novembra 1919. Jakac je studirao slikarstvo i grafiku na Akademiji likovnih umetnosti u Pragu kod profesora Jakuba Obrovskog i Franza Thielea. Tamo je došao u dodir s bogatom umetničkom tradicijom i svestranim modernim umetničkim pokretima koji su mu izuzetno proširili horizonte. U tom periodu posetio je Pariz i Bremen. Završio je postdiplomske studije grafike kod profesora Augusta Brömsea.

Godine 1920. Jakac se vraća u Novo Mesto i postaje član Novomeške pomladi, avangardnog pokreta u književnosti i likovnoj umetnosti, čiji su članovi bili i pesnici Miran Jarc i Anton Podbevšek, slikar Ivan Čargo i kompozitor Marij Kogoj. Godine 1924. preselio se u Ljubljanu. Najprije je zarađivao kao ilustrator drvoreza u liberalnom listu Jutro i profesor crtanja u Drugoj državnoj gimnaziji u Ljubljani. Tri godine kasnije odustaje od rada i postaje samostalni umetnik. Nastavio je da putuje i pored Pariza posetio Tunis, Amerike i Norvešku, te se oženio Tatjanom Gudrunovom, koja je duboko utjecala na njegov rad. Godine 1932. objavio je svoje memoare i pisma iz Amerike u knjizi Odmevi rdeče zemlje, u saradnji sa svojim prijateljem Jarcom.

Septembra 1943. Jakac se pridružio partizanskom otporu u Ljubljanskoj pokrajini, gde je promovisao kulturu i prosvetu i beležio događaje u brojnim grafikama. Oktobra 1943. godine učestvovao je kao poslanik na Kočevskom zboru, opštem ustavnom kongresu koji je organizovala Oslobodilačka fronta slovenačkog naroda radi utvrđivanja pravne osnove za budući politički suverenitet Slovenaca. Te godine bio je i među slovenskim poslanicima na Drugoj konferenciji AVNOJ-a u Jajcu. U to vrijeme značajno je doprinio osnivanju ljubljanske Akademije za likovnu umetnost i oblikovanje Univerziteta u Ljubljani, koja je realizovana 1945. godine, a zatim je bio njen dekan u tri mandata (1945–1947, 1947–1949, a kasnije 1959–1961) i predavao grafiku do penzionisanja 1961. godine.

Godine 1949. Jakac je postao redovni član Slovenačke akademije znanosti i umjetnosti. Pored toga, 1963. godine postaje dopisni član Jugoslovenske akademije nauka i umetnosti u Zagrebu i dopisni član Srpske akademije nauka i umetnosti u Beogradu. Bio je predsednik Saveza likovnih umetnika Jugoslavije, republički i savezni poslanik, a 1955. inicijator međunarodnog bijenala grafike u Ljubljani.

Jakac je 1989. godine umro u Ljubljani, a sahranjen je u Novom Mestu.

Umetnički rad

Jakac slika portret Petra II Karađorđevića na Bledu, 1934.

Jakac je svoju karijeru počeo kao svestrani umetnik. Interesovala ga je umetnost literarne i muzičke prirode, jer još nije bio siguran koju granu umjetnosti preferira. U tinejdžerskim godinama stvarao je akvarele scena iz prirode i pejzaža Novog Mesta, kao i crteže naslikane pastelnom tehnikom.

Nakon odlaska u Prag brzo je napredovao u svom umetničkom razvoju i u svoje radove uveo mnoge elemente kubizma, ekspresionizma i apstraktne umetnosti. Iako je voleo da slika pejzaže Češke, više je voleo poetski krajolik svoje rodne regije Dolenjske. Na svojim putovanjima u inostranstvo 1930-ih, Jakac je fotografisao i slikao ono što je video, dajući svom delu dokumentarnu vrednost.

Nakon rata Jakac je nastavio da slika pejzaže Donje Kranjske. Neka od najboljih Jakčevih djela potiču iz njegovog kasnog perioda, kada stvara simbolične i alegorijske drvoreze. Veliki broj njegovih dela ne sadrži boje, već isključivo nijanse sive. Omiljena slikarska tehnika bila mu je pastel kredom.

Jakac je takođe bio portretista koji je prikazivao niz istaknutih Slovenaca i Jugoslovena, prijatelja, a često i samog sebe. Godine 1940. naslikao je portret slovenačkog pesnika Franceta Prešerena, koji je postao jedna od amblematskih figura narodne poezije. Između 1949. i 1974. njegovi portreti i drugi crteži prikazani su u seriji jugoslovenskih poštanskih maraka. Jakac je bio i jedan od pionira slovenačke kinematografije. Snimio je nekoliko crno-belih dokumentarnih filmova Novog Mesta, čime je postao prvi slovenski majstor kamere.

Danas su mnogi Jakčevi radovi stalno izloženi u Galeriji Božidar Jakac u Kostanjevici na Krki i Jakčevoj kući u Novom Mestu. Njegove filmove čuva Arhiv Republike Slovenije.

Priznanja

Jakac je za svoj rad primio brojne domaće i strane nagrade. Najprestižnija od njih bila je Nagrada AVNOJ-a, koju je primio 1967. godine. Takođe je četiri puta nagrađivan Prešernovom nagradom: za zbirku crteža Po sledovih 4. in 5. ofenzive 1947, za Portret Otona Župančiča 1948. godine, za ilustrativni ciklus XIV divizija na Štajerskem 1949. godine, te za bogatu izložbenu delatnost prethodnih godina i živopisno likovno prisustvo u slovenačkom i jugoslovenskom kulturnom prostoru 1989. godine.

Jakac je imenovan za počasnog akademika Akademije Firence u 1965. i za redovnog člana Evropske akademije umjetnosti, nauke i humanističkih nauka u Parizu 1982. godine. On je 1959. godine bio prva osoba kojoj je dodeljeno zvanje počasnog slobodnjaka Novog Mesta. Od juna 2012. ispred Univerziteta u Ljubljani stoji bronzana bista Božidara Jakca, rad akademskog skulptora Drage Tršara.

Galerija

• Umetnine
• 
  Ranjenici (bakrorez), 1943.
• 
  Na pohorje (bakrorez), 1944.
• 
  Portret Josipa Broza Tita na poštanskoj marci, 1967.
• 
  Portret Josipa Broza Tita na poštanskoj marci, 1974.

• Fotografije (XV brigada na pohodu proti Beli krajini skozi Srednjo vas pri Semiču, 1944.)
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Vanjske veze

Božidar Jakac na Wikimedijinoj ostavi

• „Jakčev dom”. Dolenjski muzej. Pristupljeno 2008-04-16. 
• „Art - Bozidar Jakac, painter (Novo Mesto and Self-Portrait)”. Post of Slovenia. Pristupljeno 2008-04-17.