Izvorni kod stranice Podgorica

{{otheruses}}

{{Naselje
| ime = Podgorica
| ime_genitiv = Podgorice
| izvorno_ime = 
| translit_jezik1 =
| translit_jezik1_vrsta =
| translit_jezik1_info =
| slika_panorama = PodgoricaOverview.jpg
| veličina_slike = 320px
| opis_slike = Podgorica
| slika_zastava                = Flag of Podgorica, Montenegro.svg
| slika_zastava_veličina       =
| slika_pečat                  =
| slika_pečat_veličina         =
| slika_grb                    = Coat of Arms of Podgorica.svg
| slika_grb_veličina           =
| slika_amblem_prazno          =
| slika_amblem_prazno_veličina =
| slika_amblem_prazno_opis     =

| slika_karta     =
| veličina_karte  =
| opis_karte      =
| slika_karta1    =
| veličina_karte1 =
| opis_karte1     =

| slika_lokacijska_karta_država = Montenegro

| nadimak =
| geslo   =

| širina-stupnjevi = 42
| širina-minute = 26
| širina-oznaka = N
| dužina-stupnjevi = 19
| dužina-minute = 15
| dužina-oznaka = E

| lokacija_ime   = [[Popis država|Država]]
| lokacija_info  = {{flag|Crna Gora }}
| lokacija1_ime  =
| lokacija1_info =
| lokacija2_ime  = [[Administrativna podjela Crne Gore|Statistička regija]]
| lokacija2_info = [[Glavni Grad Podgorica]]
| lokacija3_ime  = 
| lokacija3_info =

| utemeljenje_ime    =
| utemeljenje_datum  =
| utemeljenje1_ime   =
| utemeljenje1_datum =
| utemeljenje2_ime   =
| utemeljenje2_datum =
| utemeljenje3_ime   =
| utemeljenje3_datum =
| osnivač            =
| nazvan_po          =

| dijelovi       =
| vrsta_dijelova =
| d1-d50 =

| vrsta_vlasti   =
| vlast_bilješke =
| titula_vođe    = [[Gradonačelnik Podgorice|gradonačelnik]]
| ime_vođe       = Olivera Injac
| stranka_vođe   = [[Evropa sad|PES]]
| titula_vođe1   =
| ime_vođe1      = 
| titula_vođe2   =
| ime_vođe2      = 
| titula_vođe3   =
| ime_vođe3      =
| titula_vođe4   =
| ime_vođe4      =

| površina_bilješke =
| površina_ukupna   = 
| površina_kopna    =
| površina_vode     =
| postotak_vode     =
| površina_uža      = 108 [[km²]]
| površina_šira     = 1.441 [[km²]]
| površina_prazno1_ime =
| površina_prazno1     =
| površina_prazno2_ime =
| površina_prazno2     =
| visina  = 40
| visina_izvor      =
| visina_max        =
| visina_min        =

| stanovništvo_godina = 2011.
| stanovništvo_bilješke     =
| stanovništvo  =
| stanovništvo_gustoća      =
| stanovništvo_uže  = 56.777
| stanovništvo_uže_gustoća  = 
| stanovništvo_šire   = 174.515
| stanovništvo_šire_gustoća =
| stanovništvo_prazno1_ime  =
| stanovništvo_prazno1      =
| stanovništvo_gustoća_prazno1 =
| stanovništvo_prazno2_ime     =
| stanovništvo_prazno2         =
| stanovništvo_gustoća_prazno2 =

| vremenska_zona     = [[UTC+1]] ([[Srednjoevropsko vrijeme|SEV]])
| utc_pomak  = 
| vremenska_zona_DST =
| utc_pomak_DST      =
| poštanski_broj = 81000 – 81124{{efn|[[Poštanski broj]]evi Podgorice: 81000, 81101, 81102, 81103, 81104, 81105, 81106, 81107, 81108, 81109, 81110, 81111, 81112, 81113, 81114, 81115.}}
| pozivni_broj       = (+382) 20
| gradovi_prijatelji =

| web_stranica =[https://podgorica.me/]
| bilješke = Dan grada: [[19. 12.|19. decembra]]
}}
'''Podgorica''' ([[Srednji vijek|srednjovjekovno]] ''Ribnica'', od [[1946.]] do [[1992.]] ''Titograd''), glavni i najveći grad [[Crna Gora|Crne Gore]]; broji oko 250.000 stanovnika (2016). [[Opština Podgorica|Šire područje Podgorice]] obuhvata 10,4% teritorije Crne Gore i 27,3% njenog stanovništva.

Grad je izrastao kroz vijekove na pogodanom položaju na ušću rijeke [[Ribnica|Ribnice]] u [[Morača|Moraču]] u [[Zetska ravnica|Zetsko]]-[[Bjelopavlićka ravnica|bjelopavlićkoj ravnici]]. Nalazi se blizu zimskih centrara na sjeveru zemlje i ljetovalištima na [[Jadransko more|Jadranskom moru]].

Podgorica se prije nazivala Birziminijum, ''Ribnica'' i ''Titograd''. Današnji grad se nalazi blizu ostataka [[Antički Rim|rimskog]] grada Dokleje (Duklje). U srednjem vijeku ovde je postojalo naselje koje se zvalo '''Ribnica''', a pod ovim imenom grad se prvi put spominje [[1326.]] Od [[1878.]] godine ušla je u sastav [[Kneževina Crna Gora|Kneževine Crne Gore]]. Od [[1946.]] je administrativno sjedište [[Socijalistička Republika Crna Gora|SR Crne Gore]], a za vrijeme [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|SFRJ]] zvala se '''Titograd'''.

== Geografski položaj ==
{{further|Geografija Crne Gore}}
Podgorica se nalazi u južnom dijelu Crne Gore. Oblast je ispresijecana rijekama, a sam grad se nalazi 15&nbsp;km sjeverno od [[Skadarsko jezero|Skadarskog jezera]] na samom kamenu. Rijeke [[Morača]] i [[Ribnica (rijeka u Crnoj Gori)|Ribnica]] teku kroz grad, dok u blizini protiču rijeke [[Zeta (rijeka)|Zeta]], [[Cijevna]], i [[Sitnica]]. Nakon izgradnje [[cestovni tunel Sozina|tunela Sozina]] [[Jadransko more]] je na svega pola sata vožnje.

Nasuprot većem dijelu Crne Gore, Podgorica leži u ravnici na sjevernom kraju [[Zetska ravnica|Zetske ravnice]]. Jedini izuzetak su brda koja nadgledaju grad. Najvažnije brdo je brdo [[Brdo Gorica (Crna Gora)|Gorica]], koje se uzdiže iznad centra grada. Ostala brda su [[Malo brdo (Podgorica)|Malo brdo]], [[Velje brdo (Podgorica)|Velje brdo]], [[Ljubović (Podgorica)|Ljubović]] i [[Dajbabe]].

=== Klima ===
U Podgorici vlada izmijenjena sredozemna klima sa toplim i suvim ljetima i hladnim zimama. Iako je grad na samo 50&nbsp;km od Jadranskog mora, blizina [[Dinarske planine|Dinarskih planina]] na sjeveru mijenja njegovu klimu. Prosečna količina padavina je 1.544&nbsp;mm. Temperatura prelazi 25&nbsp;°C tokom oko 135 dana u godini, a srednja dnenva temperatura je 16,4&nbsp;°C. Broj kišnih dana je 115, a jak vetar duva otprilike tokom 60 dana. Periodični, ali jak sjeverni vetar ima uticaj na klimu zimi tako što izaziva osjećaj da je temperatura nekoliko stepeni niža.

Podgorica je naročito poznata po izuzetno toplim ljetima: temperature preko 40&nbsp;°C su česte tokom jula i avgusta. Najviša zabilježena temperatura od 45,8&nbsp;°C izmerena je 16. avgusta 2007. [[Snijeg]] je rijedak ali ne i nepoznat u Podgorici.{{Weather box|width=70%|ijek=da|location=Podgorice|metric first=yes|single line=yes|Jan record high C=18|Feb record high C=27|Mar record high C=26|Apr record high C=31|May record high C=33|Jun record high C=38|Jul record high C=43|Aug record high C=46|Sep record high C=39|Oct record high C=30|Nov record high C=24|Dec record high C=19|year record high C=46|Jan high C=9.5|Feb high C=11.3|Mar high C=14.9|Apr high C=19.1|May high C=24.2|Jun high C=28.2|Jul high C=31.7|Aug high C=31.6|Sep high C=27.4|Oct high C=22.7|Nov high C=15.4|Dec high C=11.0|Jan mean C=5.5|Feb mean C=7.3|Mar mean C=10.4|Apr mean C=14.1|May mean C=18.9|Jun mean C=22.8|Jul mean C=26.0|Aug mean C=25.9|Sep mean C=22.0|Oct mean C=16.7|Nov mean C=11.1|Dec mean C=7.0|Jan low C=1.4|Feb low C=3.2|Mar low C=5.8|Apr low C=9.1|May low C=13.5|Jun low C=17.3|Jul low C=20.3|Aug low C=20.2|Sep low C=16.5|Oct low C=11.6|Nov low C=6.8|Dec low C=2.9|Jan record low C=-11|Feb record low C=-10|Mar record low C=-8|Apr record low C=0|May record low C=4|Jun record low C=10|Jul record low C=12|Aug record low C=11|Sep record low C=7|Oct record low C=0|Nov record low C=-4|Dec record low C=-10|year record low C=-11|precipitation colour=green|Jan precipitation mm=192|Feb precipitation mm=167|Mar precipitation mm=159|Apr precipitation mm=145|May precipitation mm=88|Jun precipitation mm=63|Jul precipitation mm=39|Aug precipitation mm=66|Sep precipitation mm=120|Oct precipitation mm=164|Nov precipitation mm=238|Dec precipitation mm=217|unit precipitation days=0.1 mm|Jan precipitation days=12.2|Feb precipitation days=11.9|Mar precipitation days=11.6|Apr precipitation days=12.5|May precipitation days=9.8|Jun precipitation days=8.9|Jul precipitation days=5.7|Aug precipitation days=6.0|Sep precipitation days=6.8|Oct precipitation days=10.1|Nov precipitation days=13.8|Dec precipitation days=13.1|Jan sun=120.9|Feb sun=127.1|Mar sun=170.5|Apr sun=195.0|May sun=248.0|Jun sun=276.0|Jul sun=341.0|Aug sun=313.1|Sep sun=249.0|Oct sun=195.0|Nov sun=126.0|Dec sun=111.6|source 1=ЗХМС<ref name="HMSM">{{cite web
|url=http://195.66.163.23/misc.php?text=27&sektor=1
|title=Klima u Crnoj Gori
|publisher=Zavod za hidrometeorologiju i seizmologiju
|accessdate=27. 7. 2017.
|archive-date=03. 11. 2012.
|archive-url=https://web.archive.org/web/20121103024830/http://195.66.163.23/misc.php?text=27&sektor=1
|url-status=dead
}}</ref>|source 2=BBC Weather<ref name="BBC Weather">[http://www.bbc.com/weather/3193044 Weather: Podgorica]. ''bbc.com''. Pristupljeno 27. 7. 2017.</ref>|date=07. 2017.}}

== Historija ==
Podgorica je raskrsnica nekoliko istorijski važnih puteva, blizu reka [[Zeta (rijeka)|Zete]], [[Morača|Morače]], [[Cijevna (rijeka)|Cijevne]], [[Ribnica (rijeka u Crnoj Gori)|Ribnice]] i [[Sitnica (Crna Gora)|Sitnice]], u dolini [[Skadarsko jezero|Skadarskog jezera]] i blizu [[Jadransko more|Jadranskog mora]], u plodnoj niziji sa prijatnom klimom. Najstarija ljudska naselja su iz [[praistorija|praistorije]]; najstariji fizički ostaci su iz kasnog [[kameno doba|kamenog doba]]. U [[iliri|ilirskom]] periodu, područje Zetsko-bjelopavlićke nizije su naseljavala ilirska plemena [[Labeati]] i [[Dokleati]]. Labeati su zauzimali područje od [[Skadar|Skadra]] do današnje Podgorice i sazidali su tvrđavu [[Meteon|Medun]] (''Meteon''). Po njima su Rimljani zvali Lacus Labeatis današnje Skadarsko jezero. Dokleati su živeli u području reke Zete i zahvaljujući povoljnom geografskom i putnom položaju, ekonomski su se brzo razvijali. Po njima su Rimljani nazvali svoj municipijum Duklju (Doclea), grad oko 3&nbsp;km severozapadno od današnje Podgorica, a Sloveni su kasnije istim imenom nazvali svoju prvu državu na ovim prostorima.

U [[Antički Rim|rimsko]] doba na području današnje Podgorice postojala su tri urbana centra: Alata, Birziminium i [[Doklea]]. Sa padom Rimskog carstva i dolaskom prvih [[Sloveni|slovenskih]] i [[Avari|avarskih]] plemena, u okolini se dešavaju mnogi krupni događaji. Vremenom su stare tvrđave izgubile svoj značaj i sagrađeni su novi gradovi. Sa naseljavanjem ovog područja, Sloveni su stvorili novu državu, prihvatili [[hrišćanstvo]] i [[feudalizam|feudalni]] poredak. Slovenska plemena u ovom području su bila u stalnom ratu sa [[Vizantija|Vizantijom]] i pokušavala su da osnuju svoju državu. Rezultat ovoga je bilo osnivanje novog naselja koje je dobilo ime '''Ribnica''' po reci na kojoj je sagrađeno. Prvi pomen Ribnice je za vreme vladavine srpske dinastije [[Nemanjići|Nemanjića]], pošto je rodonačelnik ove dinastije [[Stefan Nemanja]] rođen u '''[[Ribnica (utvrda)|Ribnici]]'''. Značaj Ribnice je bio u njenom značaju kao raskršća u komunikaciji za zapadom.

Naziv '''[[Podgorica (trg)|Podgorica]]''' upotrebljen je prvi put [[1326]]. godine u sudskom dokumentu kotorske arhive.<ref name="Istorija">{{Cite web |title=Istorija Podgorice |url=http://www.podgorica.cg.yu/Istorija/Istorija1.htm |access-date=2009-03-22 |archivedate=2009-03-11 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090311011023/http://www.podgorica.cg.yu/Istorija/Istorija1.htm |deadurl=yes }}</ref> Grad je bio ekonomski jak: trgovačke veze između [[Dubrovnik]]a i države Nemanjića, dobro razvijene u to vreme, su išle do [[Podgorica (trg)|trga Podgorice]] kroz [[Trebinje]] i [[Nikšić]]. Ovo je ubrzalo razvoj grada i povećalo vojni značaj. [[Osmansko Carstvo|Tursko]] osvajanje [[Podgorica (trg)|Podgorice]] 1474. godine je prekinulo ovaj procvat. U razdoblju turske vlasti, [[1858.]] godine, u gradu je bilo 630 islamskih i 270 kršćanskih kućanstava.<ref>[http://vremenskalinija.me/History%20of%20Montenegro%20T%20Line%208.html vremenskalinija.me] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180326125727/http://vremenskalinija.me/History%20of%20Montenegro%20T%20Line%208.html |date=2018-03-26 }}, "VREMENSKA LINIJA: Istorija Crne Gore",pristupljeno 8. ožujka 2018.</ref> [[Osmansko Carstvo|Turci]] su sagradili veliku utvrdu u [[Podgorica (trg)|Pogodici]], koja je od od trgovačke postaje postala glavna baza za odbranu i napad na okolna nemirna plemena. Uvrđenje je izdržalo sve napade sve do [[1878]]. kada su ga osvojili [[Crnogorci]]. U saglasnosti sa odlukom [[Berlinski kongres|Berlinskog kongresa]], Podgorca je pripala Crnoj Gori, što je označilo kraj četvorovekovne turske vladavine. Grad se brzo razvijao kao trgovačko sjedište. Godine 1902. osnovana je fabrika duvana, prvo značajnije privredno preduzeće, a dvije godine kasnije Zetska štedionioca, koja će ubrzo prerasti u Podgoričku banku.
[[Datoteka:Titograd CoA.png|left|120px|thumb|Grb Titograda]]
Prvi svjetski rat je označio kraj brzog razvoja Podgorice, do tada najvećeg grada tek proglašene [[Kraljevina Crna Gora|Kraljevine Crne Gore]]. Grad je 1916. okupirala [[Austro-Ugarska]] i držala ga do 1918. Nakon savezničkog oslobođenja, u gradu je 26. novembra 1918. održana Podgorička skupština na kojoj je donesena odluka o pristupanju Crne Gore [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca]]. Između dva svjetska rata, broj stanovnika Podgorice se kretao oko 13.000 lica.<ref name="Istorija" />

Podgorica je pretrpela velika razaranja tokom [[Drugi svetski rat|Drugog svjetskog rata]], pošto je bila [[Bombardovanje podgorice u Drugom svjetskom ratu|bombardovana preko 70 puta]], što je izazvalo smrt preko 4.100 osoba.<ref name="Istorija"/> Grad su oslobodili [[NOVJ|partizani]] 19. decembra 1944.

U [[SFRJ|socijalističkoj Jugoslaviji]], pod imenom [[Josip Broz Tito|Titograd]], grad je 13. jula 1946. postao glavni grad [[Socijalistička Republika Crna Gora|SR Crne Gore]] umjesto [[Cetinje|Cetinja]].<ref name="Novović">{{cite web |url= https://www.vijesti.me/vijesti/3560/glavni-grad-je-47-godina-nosio-pogresno-ime-kako-je-titovgrad-postao-titograd |title= Glavni grad je 47 godina nosio pogrešno ime: Kako je Titovgrad postao Titograd? |last= Novović |first= Boban |date= 5.10.2018. |website= |publisher= |accessdate= 11. 3. 2023 |quote=}}</ref> Uslijedio je period još bržeg razvoja: stanovništo grada se dramatično uvećalo, grad je bio značajno industrijalizovan, poboljšana je infrastruktura, osnovane su zdravstvene, obrazovne i kulturne ustanove. Grad je postao komercijalni, društveno-ekomonomski i kulturni centar republike. Napredak je još jednom zaustavljen zbog [[raspad SFRJ|raspada SFRJ]] tokom 1990ih. Ime Podgorica je vraćeno na referendumu 2. aprila [[1992]].

Ratovi su zaobišli Crnu Goru, ali je cela država trpela ekonomske posledice. Period stagnacije je trajao tokom 1990ih, a privreda je počala da se oporavlja početkom 21. vijeka. Poslije [[Referendum o nezavisnosti Crne Gore 2006.|referenduma o nezavisnosti 2006.]] Podgorica je postala glavni grad nezavisne Crne Gore. U njoj se nalazi sjedište Vlade i Skupštine.

== Administrativna podjela ==
Cijela opština Podgorica je podijeljena u 57 mjesnih zajednica.
Opština Podgorica se sastoji od užeg gradskog jezgra i gradske opštine, [[opština Golubovci|Golubovci]]. Pojam gradskih opština je usvojen Zakonom o glavnom gradu iz 2005. Gradska opština, po sadašnjem zakonu, ima sledeća tela:
* skupštinu gradske opštine
* predsjednika gradske opštine – [[Gradonačelnik Podgorice|gradonačelnik]] Olivera Injac<ref>{{Cite web |title=Podgorica: lokalna samouprava |url=https://podgorica.me/lokalna-samouprava/4 |access-date=2023-03-10 |archive-date=2023-06-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230628151337/https://podgorica.me/lokalna-samouprava/4 }}</ref>

Cijela opština Podgorica je podeljena u 58 mjesnih zajednica.

Gradske četvrti Podgorice su:0.Blok 9
{{Div col|colwidth=24em}}
# [[Blok 5]]
# [[Blok 6]]
# [[Centar (Podgorica)|Centar]]
# [[Dahna]]
# [[Donja Gorica]]
# [[Drač (Podgorica)|Drač]]
# [[Konik (Podgorica)|Konik]]
# [[Ljubović (Podgorica)|Ljubović]]
# [[Masline (Podgorica)|Masline]]
# [[Momišići]]
# [[Pod Goricom]]
# [[Preko Morače]]
# [[Stara Varoš (Podgorica)|Stara Varoš]]
# [[Stari Aerodrom]]
# [[Tološi (Podgorica)|Tološi]]
# [[Tuški put]]
# [[Vranići]]
# [[Vrela Ribnice]]
# [[Zabjelo]]
# [[Zagorič]]
# [[Zlatica (Podgorica|Zlatica]]
{{div col end}}
== Naseljena mjesta ==  
{{further|Glavni Grad Podgorica}}
[[Arza (Podgorica)|Arza]], [[Balabani]], [[Baloči]], [[Barlaj]], [[Begova Glavica]], [[Benkaj]], [[Beri (Podgorica)|Beri]], [[Berislavci]], [[Bezjovo]], [[Bigor]],[[Bijelo Polje (Podgorica)|Bijelo Polje]], [[Bioče]], [[Bistrice]], [[Blizna (Podgorica)|Blizna]], [[Bolesestra]], [[Botun (Podgorica)|Botun]], [[Brežine]], [[Briđe]], [[Brskut]], [[Budza]], [[Buronji]], [[Ćafa (Crna Gora)|Ćafa]], [[Ćepetići]], [[Cijevna (Podgorica)|Cijevna]], [[Crnci (Podgorica)|Crnci]], [[Crvena Paprat]], [[Cvilin (Podgorica)|Cvilin]], [[Delaj]], [[Dinoša]], [[Dolovi (Podgorica)|Dolovi]], [[Donje Stravče]], [[Donji Kokoti]], [[Donji Milješ]], [[Draževina]], [[Drešaj]], [[Drume]], [[Dučići (Podgorica)|Dučići]], [[Duga (Podgorica)|Duga]], [[Đurkovići]], [[Dušići]], [[Duške]], [[Farmaci]], [[Fundina]], [[Goljemadi]], [[Golubovci]], [[Goričani (Podgorica)|Goričani]], [[Gornje Stravče]], [[Gornji Kokoti]], [[Gornji Milješ]], [[Gostilj (Podgorica)|Gostilj]], [[Gradac (Podgorica)|Gradac]], [[Grbavci (Podgorica)|Grbavci]], [[Grbi Do]], [[Gurec]], [[Helmnica]], [[Kiselica (Crna Gora)|Kiselica]], [[Klopot]], [[Kopilje]], [[Koći]], [[Kornet (Podgorica)|Kornet]], [[Kosor (Podgorica)|Kosor]], [[Kotrabudan]], [[Krševo]], [[Kruse]], [[Kržanja]], [[Kurilo]], [[Lekići]], [[Liješnje (Podgorica)|Liješnje]], [[Liješta]], [[Lijeva Rijeka (Podgorica)|Lijeva Rijeka]], [[Ljajkovići]], [[Lopate]], [[Lovka]], [[Lutovo]], [[Lužnica (Podgorica)|Lužnica]], [[Mahala (Podgorica)|Mahala]], [[Mataguži]], [[Medun (Podgorica)|Medun]], [[Mileti]], 
[[Mitrovići (Podgorica)|Mitrovići]], [[Mojanovići]], [[Momče]], [[Mrke]], [[Mužeška]], [[Nabon]], [[Nikmaraš]], [[Omerbožovići]], [[Opasanica]], [[Orahovo (Podgorica)|Orahovo]], [[Oraovice]], [[Orasi (Podgorica)|Orasi]], [[Ožezi]], [[Parci]], [[Pelev Brijeg]], [[Petrovići (Podgorica)|Petrovići]], [[Pikalj]], [[Podhum (Podgorica)|Podhum]], [[Ponari]], [[Poprat]], [[Prifti]], [[Prisoja (Podgorica)|Prisoja]], [[Progonovići]], [[Raći]], [[Radeća]], [[Radovče]], [[Rakića Kuće]], [[Releza]], [[Rijeka Piperska]], [[Rudine (Podgorica)|Rudine]], [[Selište (Podgorica)|Selište]], [[Seoca (Podgorica)|Seoca]], [[Seoštica]], [[Sjenice (Podgorica)|Sjenice]], [[Skorać]], [[Slacko]], [[Spinja]], [[Srpska (Podgorica)|Srpska]], [[Staniselići]], [[Stanjevića Rupa]], [[Stijena (Podgorica)|Stijena]], [[Stjepovo]], [[Stupovi]], [[Sukuruć]], [[Šušunja]], [[Trabojin]], [[Trmanje]], [[Tuzi Ljevorečke]], [[Tuzi]], [[Ubalac]], [[Ubli (Podgorica)|Ubli]], [[Velje Brdo]], [[Veruša (Podgorica)|Veruša]], [[Vidijenje]], [[Vilac]], [[Vladni]], [[Vranj]], [[Vranjina]], [[Vrbica (Podgorica)|Vrbica]], [[Vukovci]], [[Vuksanlekići]], [[Zagreda (Podgorica)|Zagreda]], [[Zaugao]].

Opština Golubovci statistički se vodi kao prigradska opština.

Do [[1. 9.|1. septembra]] [[2018.]] godine u sastavu Podgorice nalazile su se i [[Tuzi]], sa statusom gradske opštine. Od tog datuma, Tuzi su samostalna opština kojoj je osim opštinskog jezgrra Tuzi pripalo i 38 naseljenih mjesta.

== Demografija ==
Po popisu iz 2011. godine opština Podgorica sa ukupno 141 naselja broji 56.777 stanovnika.<ref>[http://pxweb.monstat.org/PXWeb/pxweb/sr/Popisi/Popisi__Popis%202011__PODACI%20O%20DOMA%c4%86INSTVIMA/tabela%20DN1.px/table/tableViewLayout1/?rxid=e85343c5-fba6-41fb-bb3e-e66e4c19e216 Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Crnoj Gori 2011.]{{Dead link|date=October 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
{| class="wikitable" style="margin: 0.5em auto; text-align: center;"
|-
! colspan="8" | Broj stanovnika po popisima<ref>Knjiga 9, '' Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2003, podaci po naseljima'', Republički zavod za statistiku, Podgorica, septembar 2005, COBISS-ID 8.764.176</ref>
|-
| 1948. || 1953. || 1961. || 1971. || 1981. || 1991. || 2003. || [[Popis stanovništva u Crnoj Gori 2011 (Podgorica)|2011.]]
|-
| 40.519 || 46.919 || 62.183 || 86.689 || 119.213 || 138.542 || 159.073 || 174.515
|-
|}
<small>'''Napomena''': ''Nastao iz stare općine Podgorica. U 2018. smanjen za izdvojeni dio područja od kojeg je nastala općina [[Tuzi]] u kojoj su sadržani podaci od 1948. do 2011.''</small>

U <u>naselju Podgorica</u> živi 101.027 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 34,3 godina, to jeste 33,3 godina kod muškaraca i 35,3 kod žena. U naselju ima 40.090 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,40. Stanovništvo u ovom naselju veoma je heterogeno, a u poslednja tri popisa, primećen je porast u broju stanovnika.{{Nedostaje referenca}}

== Privreda ==
[[Datoteka:PodgoricaConstruction.jpg|thumb|right|200px|Građevinski bum u Podgorici]]
[[Datoteka:Podgorica National bank of Montenegro.JPG|Zgrada Centralne banke Crne Gore|thumb|200px]]
Podgorica nije samo administrativni centar Crne Gore već i njen glavni ekonomski pokretač. Najveći deo crnogorske industrije i finansijskih preduzeća se nalazi u Podgorici.

Pre [[Prvi svetski rat|Prvog svjetskog rata]], privreda Podgorice se zasnivala na [[trgovina|trgovini]] i [[zanatstvo|zanatstvu]], što je ostalo iz vremena duge turske vladavine. Poslije [[Drugi svetski rat|Drugog svjetskog rata]], Titograd je postao glavni grad Crne Gore i doživeo je brzu [[urbanizacija|urbanizaciju]] i [[industrijalizacija|industrijalizaciju]]. U gradu i njegovoj okolini su osnovane fabrike za preradu [[aluminijum]]a, [[duvan]]a, tekstila, vina i građevinske firme.

Zbog [[raspad SFRJ|raspada Jugoslavije]] Podgorica je ostala bez tržišta, sirovina i sredstava da investira i modernizuje svoju privredu. Ovo je dovelo do pada vrednosti mnogih preduzeća, od kojih su neka zatvorena. Ona koja su preostala su [[privatizacija|privatizovana]] i uglavnom su se oporavila.

Početkom 21. veka finansijski i uslužni sektor u Podgorici se brzo razvio. U gradu se nalaze dve crnogorske berzaberze, kao i većina crnogorskih banaka je smeštena u gradu. Privredne aktivnosti u Podgorici su se uglavnom preusmerili sa [[teška industrija|teške industrije]] u sektor [[telekomunikacije|telekomunikacija]], [[građevinarstvo|građevinasrtva]] i bankarstva. Investitori i strane kompanije koji su otvorili svoja predstavništa u Podgorici su značajno doprineli rastu i unošenju raznolikosti u ekonomiju grada. Kao sporedni efekat znatno su porasle cene građevinskog zemljišta.

=== Saobraćaj ===
Nekada je uslugu gradskog prevoza pružalo samo Gradsko saobraćajno preduzeće, javno preduzeće u vlasništvu grada. Preduzeće je bankrotiralo početkom 21. veka, posle čega je gradski prevoz pružalo dvoje privatnih prevoznika. Gradski javni prevoz je ponovo uveden, dok privatni prevoznici voze pod imenom Gradski saobraćaj.

Podgorica predstavlja glavnu raskrsnicu svih crnogorskih puteva. Povezana je magistralno sa [[Bijelo Polje|Bijelim Poljem]] na sjeveru, pa dalje ka Srbiji, [[Nikšić]]em na zapadu dalje ka Bosni i Hercegovini, na jugu sa [[Bar, Crna Gora|Barom]] i [[Cetinje]]m i na istoku sa [[Tuzi]]ma dalje prema Albaniji.

U Podgorici se nalazi [[aerodrom Podgorica]], a posjeduje i željeznički saobraćaj.

Na [[Danu državnosti Crne Gore|Dan državnosti]] – [[1. 7.|13. jula]] [[2022.]] – svečano je puštena u saobraćaj prva dionica auto-puta ''Princeza Ksenija''<ref>[https://bemax.me/project/autoput-bar-boljare/ Auto-put ''Princeza Ksenija'']. Stranica firme Bemax.</ref> duga 41&nbsp;km.

== Kultura ==
Malo je spomenika kulture sačuvano, s obzirom na razaranja iz [[Drugi svetski rat|Drugog svetskog rata]]. Iz [[Osmansko Carstvo|turskog perioda]] sačuvana je [[Sahat-kula]] iz [[18. vek|18. vijeka]], dve od nekadašnjih šest [[džamija]] (Osmanagića i Doganjska), kao i uske ulice oko njih koje sačinjavaju [[Stara Varoš (Podgorica)|Staru varoš]]. Nedaleko od Stare varoši nalaze se ostaci [[Ribnica (utvrda)|Ribnice]] (''Depedöğen''), starog turskog grada na rijeci [[Ribnica (rijeka u Crnoj Gori)|Ribnici]].

Podgorica je dom brojnih crnogorskih kulturnih ustanova i događaja. U njoj se nalazi Crnogorsko narodno pozorište i Gradsko pozorište, u čijem sklopu se nalazi Dečje pozorište i pozorište lutaka. Iako nije bogata muzejima i galerijama kao istorijska kraljevska prijestonica [[Cetinje]], postoji nekoliko značajnih muzeja:
* Muzej grada Podgorice čuva bogatu baštinu Podgorice. Osnovan je [[1950.]] i podeljen je u četiri kategorija: arheološku, etnografsku, istorijsku i kulturno-istorijsku. U njemu se nalazi predmeti iz ilirskog i rimskog perioda.
* Cetar za arheološka istraživanja je osnovan 1961. Njegov zadatak je da čuva, klasifikuje, obnavlja i prikazuje arheološka nalazišta.
* Muzej Marka Miljanova u [[Medun (Podgorica)|Medunu]] prikazuje život [[Crnogorci|Crnogoraca]] iz [[19. vek]]a. To je najznačajniji crnogorski memorijalni muzej te vrste.
* Prirodnjački muzej prikazuje primerke crnogorske flore i faune. Ovaj muzej nema svoje mesto za izlaganje, uprkos brojnim predlozima i inicijativama da se sagradi.

Značajna umetnička galerija je dvorac Petrovića iz perioda [[Kraljevina Crna Gora|Kraljevine Crne Gore]] u [[Park Kruševac|parku Kruševac]], najvećem parku u Podgorici. Dvor kralja Nikole, Perjanički dom, dvorska kapela i okolne zgrade su preuređeni u umetničku galeriju [[1984.]] Od [[1985.]] ono je deo Centra savremenih umetnosti i u njoj je smješteno oko 1500 umjetničkih dela.

Bioskop Kino kultura, osnovan [[1949.]], je zatvoren novembra [[2008.]] zbog stalnih finansijskih gubitaka koje je donosio. On je bio jedini bioskop u gradu tokom pet decenija. Zgrada bivšeg bioskopa će biti pretvorena u Gradsko pozorište Podogorice. Ubrzo po njegovom zatvaranju otvoren je novi bioskop u tržnom centru BIG fashion.

== Turizam ==
Budući da ima izvanredan geografski položaj, da se nalazi u središnjem dijelu [[Crna Gora|Crne Gore]], na sredokraći primorskog i planinskog područja, u koridoru moćnih turističkih tokova, da predstavlja glavni demografski, politički, privredni, saobraćajni, kulturno-obrazovni i naučni centar države, da ima izdašne prirodne i antropogene turističke vrijednosti, prostor glavnog grada – Podgorice ima značajno mjesto u sve frekventnijem [[Turizam|turističkom prometu]] šireg područja.

Podgorica ima veliki turistički potencijal i mogućnost da obogati turistički sadžaj Crne Gore, kroz poslovni, tranzitni, izletnički, rekreativno-odmarališni, lovni, sportski i kongresni turizam.

Blaga klima okružila je grad bujnim vinogorjima i podarila mu blage zime i topla ljeta. Prostrane zelene površine čine Podgoricu jednim od «najzelenijih» gradova u Evropi. Lijepo uređeni i održavani, krase grad i pravo su mjesto za odmor i relaksaciju. Najstariji su Njegošev i Karađorđev park.

=== Obrazovanje ===
Podgorica je središte više univerzitetskih, naučnih i kulturnih ustanova (među kojima su [[Crnogorska akademija nauka i umjetnosti]] (CANU) i [[Univerzitet Crne Gore]]). U opštini podgorica se nalazi 34 osnovne škole i 10 srednji škola, uključujući jednu gimnaziju.

== Istaknute ličnosti ==
* [[Stefan Nemanja]] ([[12. vijek]]), veliki župan [[Raška|Raške]], je rođen u tadašnjoj ''[[Ribnica (utvrda)|Ribnici]]'';
* Vojvoda [[Božidar Vuković|Božidar Vuković Podgoričanin]] (fl. 1460-1539), štampar i izdavač;
* Vojvoda [[Bećir-beg Osmanagić]] ([[19. vijek]]), prvi predsjednik podgoričkog Okružnog suda;
* [[Marko Miljanov|Marko Miljanov Popović]] (1833-1901), književnik, vojvoda, vojskovođa, prvi gradonačelnik (guverner) Podgorice;
* [[Risto Stijović]] (1894-1974), vajar;
* [[Vojo Stanić]] (r. 1924), umjetnik;
* [[Borislav Pekić]] (1930-1992), književnik;
* [[Jevrem Brković]] (1933-2021), književnik;
* [[Branimir Šćepanović]] (1937-2020), književnik; 
* [[Branko Rašović]] (r. 1942), fudbaler;
* [[Branislav Mićunović]] (r. 1952), diplomata, pozorišni reditelj, bivši ministar kulture, dugogodišnji profesor glume;
* [[Duško Vujošević]] (r. 1959), košarkaški trener;
* [[Dragoljub Brnović]] (r. 1963), fudbaler;
* [[Svetlana Mugoša-Antić]] (r. 1964), rukometašica;
* [[Dejan Savićević]] (r. 1966), fudbaler;
* [[Refik Šabanadžović]] (r. 1965), fudbaler;
* [[Igor Kolaković]] (r. 1965), odbojkaš i trener;
* [[Balša Brković]] (r. 1966), književnik;
* [[Branko Brnović]] (r. 1967), fudbaler;
* [[Luka Pavićević]] (r. 1968), košarkaš i trener;
* [[Predrag Mijatović]] (r. 1969), fudbaler;
* [[Dejan Radonjić]] (r. 1970), košarkaš i trener;
* [[Andrija Radulović]] (r. 1970), književnik;
* [[Ivan Strugar]] (r. 1974), kick-boxer;
* [[Nikola Vukčević]] (r. 1974), filmski redatelj;
* [[Sergej Ćetković]] (r. 1976), pjevac;
* [[Ognjen Spahić]] (r. 1977), književnik;
* [[Irena Radović]] (r. 1978), ekonomistkinja i diplomatkinja;
* [[Željko Sošić]] (r. 1980), filmski redatelj;
* [[Jelena Škerović]] (r. 1980), košarkašica;
* [[Tanja Bakić]] (r. 1981), književnica;
* [[Blagota Sekulić]] (r. 1982), košarkaš i trener;
* [[Miloš Karadaglić]] (r. 1983), gitarist;
* [[Dejan Zlatičanin]] (r. 1984), boxer;
* [[Marija Jovanović (rukometašica)|Marija Jovanović]] (r. 1985), rukometašica;
* [[Andrea Demirović]] (r. 1985), pjevačica;
* [[Vladana Vučinić]] (r. 1986), pjevačica;
* [[Jovanka Radičević]] (r. 1986), rukometašica;
* [[Stefan Filipović]] (r. 1987), pjevač;
* [[Anđela Bulatović]] (r. 1987), rukometašica;
* [[Marina Raković]] (r. 1987), karatista;
* [[Stevan Jovetić]] (r. 1989), fudbaler;
* [[Milena Knežević]] (r. 1990), rukometašica;
* [[Miloš Raonić]] (r. 1990), teniser;
* [[Ivana Božović]] (r. 1991), rukometašica;
* [[Nikola Mirotić]] (r. 1991), košarkaš;
* [[Marina Rajčić]] (r. 1993), rukometašica;
* [[Slađana Bulatović]] (r. 1994), fudbalerka;
* [[Olivera Vukčević]] (r. 1995), rukometašica;
* [[Samir Usenagić]] (r. 1965), karatista;

== Arhitektura ==
Mešavina arhitektonskih stilova odražava nemirnu istoriju grada i države.

Kao deo Otomanskog carstva sve do 1878. Podgorica ima mnoge primjere turske arhitekture. Najstariji dijelovi grada, [[Stara Varoš (Podgorica)|Stara Varoš]] i Drač su predstanici ovog stila, sa dvije [[džamija|džamije]], [[sahat-kula|sahat-kulom]] i uskim, krivudavim ulicama.

Kada je grad postao dio Crne Gore, gradsko jezgro se prebacilo na drugu stranu rijeke Ribnice, gde se grad razvijao u više evropskom stilu sa širokom ulicama koje se sijeku pod pravim uglom.

Tokom Drugog svjetskog rata, Podgorica je skoro sravnjena sa zemljom. Poslije oslobođenja, počela je obnova, kao i u drugim dijelovima socijalističke Jugoslavije. Podignuti su brojni stambeni blokovi, sa dizajnom tipičnim za zemlje istočnog bloka. Svi ti dijelovi grada izgrađeni su sa druge strane rijeke Morače. Čak je i prazan prostor u gradskom centru ispunjen sa [[brutalizam|brutalističkim]] građevinama, što je rezultovalo spojem starog i novog. Stambeni i poslovni blokovi iz perioda SFRJ su pružali prostrane površine za život i rad, ali su bili kritikovani zbog neinventivnog i sivog izgleda.

Veliki napredak u arhitekturi Podgorice zbio se krajem 1990-ih, i od tada izgled grad se brzo promenio. Stambene i poslovne zgrade se brzo podižu, sa novim arhitektonskim trendovima koji uključuju veliku upotrebu čelika i stakla. U pokušaju da stvore prepoznatljiv i moderni glavn igrad, gradske vlasti su uložile značajna sredstva u renoviranje gradskih javnih površina. Tako je grad  dobio nove trgove, parkove i spomenike. Nove znamenitosti su pravoslavni [[Saborna crkva u Podgorici|hram Hristovog vaskrsenja]] i [[most Milenijum]], koji se već smatra novim simbolom Podgorice i koji sa 57 metara visokim pilonom dominira panoramom grada.

Glavna gradska ulica je Ulica slobode, koja je i gradski korzo, dok pešačku zonu čine Njegoševa i Hercegovačka ulica, sa buticima i kafićima. Glavni gradski trg koji se nazivao Trg Ivana Milutinovića je 2006. godine proširen i popločan i sada se zove Trg Nezavisnosti<ref>[https://www.portalanalitika.me/clanak/230179--gradonacelnik-svecano-otkrio-plocu-na-trgu-nezavisnosti-video Gradonačelnik svečano otkrio ploču na Trgu nezavisnosti]</ref>.

== Gradovi pobratimi ==
{|
|
| valign="top" |
* {{flagicon|MKD}} [[Skoplje]]
* {{flagicon|SER}} [[Beograd]]
* {{flagicon|ARM}} [[Jerevan]]
* {{flagicon|CRO}} [[Zagreb]]
* {{flagicon|RUS}} [[Moskva]]
* {{flagicon|SWE}} [[Stokholm]]
* {{flagicon|UK}} [[London]]
* {{flagicon|ITA}} [[Rim]]
* {{flagicon|BiH}} [[Sarajevo]]
|}

== Povezano ==
* [[Gradonačelnik Podgorice]]

== Galerija ==
<gallery>
Vezir Bridge Podgorica.png|Vezirov most
Independence Square (Podgorica).jpg|[[Trg Republike (Podgorica)|Trg Nezavisnosti]]
Titograd.jpg|Panorama grada
Natural_History_Museum_of_Montenegro,_Sahat_Kula,_2019.jpg|Sahat Kula i muzej
Podgorica clock tower.jpg|Sahat Kula
Podgorica Mosque.JPG|Džamija u Podgorici
Manastir Dajbabe - panoramio.jpg|Manastir Dajbabe
Dajbabe.JPG|Manastir Dajbabe
Podgorica,_palazzo_petrovic,_01.JPG|Palata kralja Nikole
Podgorica,_città_vecchia,_moschea_doganjska_02.JPG|Skender-čauševa džamija
Bulevar_Svetog_Petra_Cetinjskog,_2019.jpg|Bulevar Sv. Petra Cetinjskog
Moskovska.jpg|Moskovska ulica
</gallery>
{{Commonscat|Podgorica}}

== Vanjske veze ==
* {{en}} [https://wikitravel.org/en/Podgorica Wikitravel: Podgorica]
* [http://www.podgorica.me/ Zvanična stranica Opštine Podgorica]
* [http://podgorica.travel/ Turistička Organizacija Grada Podgorice]
* [http://www.montenegroairports.com/ Aerodrom Podgorica]
===Karte===
* [http://www.kartacrnegore.com/karta-podgorica/ Karta grada Podgorice]
* [http://www.fallingrain.com/world/YI/1/Podgorica.html Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090224111249/http://fallingrain.com/world/YI/1/Podgorica.html |date=2009-02-24 }}
* [http://wikimapia.org/maps?ll=42.438,19.258166&spn=0.3,0.3 Satelitska mapa (Wikimapia)]
* [http://www.maplandia.com/serbia-and-montenegro/crna-gora/podgorica/ Gugl satelitska mapa (Maplandia)]
* [http://www.mapquest.com/maps/map.adp?latlongtype=decimal&latitude=42.438&longitude=19.258166&zoom=8 Plan naselja na mapi (Mapquest)]

== Bilješke ==
{{notelist}}

== Reference ==
{{reflist}}

== Literatura ==
{{refbegin}}
{{refend}}

{{Portal|Crna Gora}}
{{Opština Podgorica}}
{{Opštine Crne Gore}}
{{Glavni gradovi evropskih država}}

{{Normativna kontrola}}
[[Kategorija:Podgorica| ]]
[[Kategorija:Gradovi u Crnoj Gori]]
[[Kategorija:Glavni gradovi u Evropi]]
[[Kategorija:Opština Podgorica‎]]