Izvorni kod stranice Apoteoza

[[Datoteka:Roman - Pendant with Portrait of Alexander the Great - Walters 57526.jpg|thumb|Privezak s likom Aleksandra Velikog predstavljenog kao [[Amon|Zevs Ammon]], 4. vek nove ere]]
[[Datoteka:Augusto come giove, 00-50 dc circa.JPG|thumb|upright|Avgust kao [[Jupiter (mitologija)|Jupiter]], sa skeptrom i globusom u ruci, prva polovina 1. veka nove ere]]
'''Apoteoza''' ({{lang-grc|ἀποθέωσις}}, {{lang-lat|ăpŏthĕōsis}} = "pretvaranje u boga") ili '''deifikacija''' (od lat. ''dĕĭfĭco'' = "učiniti bogom") termin je kojim se označava uzdizanje čoveka među bogove. U [[Mitologija|mitologijama]] drevnih naroda, npr. [[Asirija|Asiraca]], [[Stari Egipat|Egipćana]], [[Persija|Persijanaca]], [[Stara Grčka|Grka]] i [[Stari Rim|Rimljana]], često se sreće apoteoza mitskih osnivača gradova i zemalja, koji se, u okviru [[Kult heroja|kulta heroja]], smatraju [[Besmrtnost|besmrtnim]], prinose im se žrtve i ukazuju druge božanske počasti. Među najpoznatijim primerima u klasičnoj [[Antika|antici]] jesu [[Herakle]] i [[Romul]].<ref>{{cite encyclopedia  | title = Apoteoza  | encyclopedia = Enciklopedija Leksikografskog zavoda  | volume = I  | pages = 154  | publisher = Jugoslavenski leksikografski zavod  | location = Zagreb  | year = 1966}}</ref>

== Antička Grčka ==
{{Main|Kult heroja}}
U [[Grčka mitologija|grčkoj mitologiji]] apoteoza se javlja već kod [[Homer]]a, doduše samo u primeru [[Leukoteja|Leukoteje]]. Najstariji je bio koncept uklanjanja tela, a zatim se javila ideja o tome da se smrtni element čisti vatrom, kao u slučaju Herakla. U istorijsko je doba postojala neka vrsta deifikacije, koja se sastojala u donošenju zvanične odluke [[polis]]a da se istaknutim ljudima nakon smrti dodele [[Kult heroja|herojske počasti]], što se događalo počev od vremena [[Peloponeski rat|peloponeskog rata]], pri čemu su ponekad čak i još živi ljudi smatrani [[heroj]]ima. Po uzoru na [[faraon]]e, božanske je počasti za sebe tražio [[Aleksandar Veliki]], a u tome su ga sledili i njegovi naslednici, kako [[Seleukidi]] tako još i više [[Ptolemeidi]].{{sfn|Peck|1898|loc=s.v. Apotheōsis}}

== Stari Rim ==
{{Main|Carski kult (drevni Rim)}}
Kod Rimljana su već njihovi [[Osnivački mit|osnivački mitovi]] govorili o uzdizanju [[Eneja|Eneje]] i [[Romul]]a u nebu, no u istorijsko je doba [[Gaj Julije Cezar]] bio prvi koji je za sebe tražio božanske počasti: premda sebi nije podizao [[hram]]ove, postavio je svoj kip među kipove bogova u svakom svetilištu u [[Rim]]u i u mnogim svetilištima širom [[Rimska Republika|rimske države]], a imenovao je i posebnog sveštenika ''([[flamen]])'' da se stara o njegovom [[kult]]u. Verovanje u Cezarovu božansku prirodu potvrđeno je [[Kometa|kometom]] koja je sijala nekoliko meseci nakon njegove smrti, sve vreme trajanja [[Pogrebne igre|pogrebnih igara]] priređenjih u njegovu čast. Naposletku je, za vreme [[Drugi trijumvirat|drugog trijumvirata]], [[Rimski senat|senatskom]] odlukom službeno uvršten među bogove kao Božanski Julije ''(Divus Iulius)''. Njegov posinak i naslednik [[Oktavijan]] uporno je odbijao sve ponude da mu se ukazuju javne božanske počasti, ali je prihvatio titulu [[Avgust (titula)|Avgusta]] (''Augustus'' = "Uzvišeni" ili "Presveti"), kao i to da mu se u [[Rimska provincija|provincijama]] ukazuju počasti kao bogu. Kad je umro, senat ga je uvrstio među bogove kao Božanskog Avgusta ''(Divus Augustus)'' te odredio da mu se podigne hram, utemelje posebne [[Ludi|igre]] i osnuje poseban sveštenički red koji će se starati o njegovom kultu ''([[Augustales]])''. Nakon ovoga, uvrštanje novih članova među "Božanske" ''(Divi)'' ― kako su se nazivali deifikovani [[Rimski car|rimski carevi]] ― postalo je jedan od prerogativa carskog dostojanstva. Ipak, ta je odluka, makar formalno, i dalje zavisila od odluke senata, koji ju je donosio na predlog naslednika pokojnog cara. Zbog toga nije svaki car bio uvršten među bogove niti je svaka deifikacija rezultirala utemeljenjem stalnog kulta. Mežu bogove su često uvrštavane i carice, od kojih je prva bila Avgustova supruga [[Livija]], koja je dobila naziv Božanska Avgusta ''(Diva Augusta)'', a ponekad su deifikovani i drugi članovi carske porodice.{{sfn|Peck|1898|loc=s.v. Apotheōsis}}

Još od Avgustovog vremena primenjivana je sledeća procedura deifikacije. Kad bi senat doneo odluku o proglašenju pokojnog cara za boga, voštani kip cara, čije je telo ležalo sakriveno ispod, bio je sedam dana izložen na krevetu od [[Slonovača|slonove kosti]] u carskoj palati, pokriven prekrivačima sa zlatnim uvezima; zatim su [[Equites|vitezovi]] i [[Rimski senat|senatori]] na nosilima pronosili kip i careve posmrtne ostatke, uz veličanstvenu pratnju, [[Via sacra|Svetom ulicom]] do [[Rimski forum|Rimskog foruma]], gde je držan pogrebni govor, a potom dalje do [[Marsovo polje|Marsovog polja]], gde je nosiljka polagana na bogato ukrašenu pogrebnu lomaču piramidalnog oblika. Kad su izvršene poslednje počasti, lomača je bila zapaljena, a dok je gorela, s vrha lomače puštan je orao da poleti u nebo, što je simbolisalo uzdizanje careve duše među bogove.{{sfn|Peck|1898|loc=s.v. Apotheōsis}}

Iz pera [[Seneka|Seneke Mlađeg]] potiče [[Rimska satira|satira]] pod naslovom ''[[Igra o Klaudijevoj smrti]]'' ''(Ludus de morte Claudii)'', kod [[Kasije Dion|Kasija Diona]] nazvana i ''Pretvaranje u tikvu'' ''(Apocolocyntōsis)'', u kojoj se oštrim tonom i s puno jakog humora ismeva tek preminuli car [[Klaudije]] i njegovo proglašenje za boga. Mada u nepotpuno sačuvanoj satiri nigde nije reč o pretvaranju u tikvu, neki stručnjaci pomišljaju na to da se u izgubljenim delovima satire možda doista govorilo o Klaudijevom pretvaranju u tikvu umesto u božanstvo.{{sfn|Budimir|Flašar|1991|loc=str. 452}}

{{Relig-začetak}}

== Reference ==
{{reflist}}

== Literatura ==
*{{cite encyclopedia  | title = Apoteoza  | encyclopedia = Enciklopedija Leksikografskog zavoda  | volume = I  | pages = 154  | publisher = Jugoslavenski leksikografski zavod  | location = Zagreb  | year = 1966  | url =   | ref = harv}}
*{{cite book|last1= Budimir|first1= Milan|last2= Flašar|first2= Miron|title= Pregled rimske književnosti|location= Beograd|publisher= Naučna knjiga|year=1991|ref=harv}}
*{{Citation  | last = Peck  | first = Harry Thurston | author-link = Harry Thurston Peck  | contribution =  Apotheōsis | editor-last = | editor-first = | title = [[Harpers Dictionary of Classical Antiquities]]  | volume =  | pages =  | publisher = Harper and Brothers  | place = New York  | year = 1898  | contribution-url = http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0062%3Aentry%3Dapotheosis-harpers|ref= harv}}

== Vanjske veze ==
;Ostali projekti
{{WProjekti
|commonscat   = Apotheosis
|commonscatsh = Apotheosis
|wječnik      = Apoteoza
}}

[[Kategorija:Starogrčka religija]]
[[Kategorija:Rimske religije]]