Savezno izvršno vijeće
Savezno izvršno vijeće (akronim SIV; slovenski Zvezni izvršni svet, makedonski Сојузен извршен совет) je bio naziv za izvršni organ Savezne skupštine (zapravo vladu[1]) SFR Jugoslavije od 1953. pa sve do njenog raspada 1990-ih.[2] Sjedište Saveznog izvršnog vijeća bila je Palača federacije u Novom Beogradu.
| SFRJ |
.svg) Članak je dio serije: |
|
|
|
|
Druge države |
Historija
urediSIV je osnovan 1953., umjesto dotadašnje vlade Federativne Narodne Republike Jugoslavije. U razdoblju od 1953. do 1963. godine funkciju predsednika SIV -a vršio je po tadašnjem ustavu, - predsjednik FNRJ (to je tada bio Tito[3]), a od 1963. godine predsjednika SIV-a birala je Savezna narodna skupština. Od Ustava iz 1963. SIV je i zakonski postao najviše izvršno tijelo zemlje, a od Ustava iz 1974. broj članova SIV-a smanjen je od 29 na 19.[4]
Karakteristike
urediSIV je bio odgovoran za svakodnevni rad savezne administracije (provođenje zakona, nadzor nad radom savezne administracije), koristeći se smjernicama SKJ i vlastitih komiteta, SIV je bio glavni predlagač mjera i zakona, o kojima je poslije raspravljala od Savezna skupština . Na čelu SIV-a bio je predsjednik sa dva potpredsjednika, njih je na tu funkciju odabiralo Predsjedništvo SFRJ, a ratificirala Savezna skupština. Pored njih članovi SIV-a bili su dvanaest saveznih sekretara (ministra) to su bili sekretari; financija, vanjskih poslova, odbrane, rada, poljoprivrede, industrije i energetike, unutrašnjih poslova, vanjske trgovine, unutrašnje trgovine, prometa i veza, razvoja, prava i uprave). Sekretare pojedinih sekretarijata predlagao je premijer, a odobravala Savezna skupština. Četiri sekretara (ministra bez portfelja) dodana su od republika koje nisu imale savezne sekretare među 15 regularnih.[4]
Savezni sekretarijat za financije dodan je 1988., a sekretarijati za razvoj i domaću trgovinu 1989. Kod izbora predsjednika SIV-a nije se držalo do Titovog principa rotacije po republičkim ključevima, ali se kod izbora saveznih sekretara ipak koliko toliko vodilo računa o paritetnoj zastupljenosti republika.[4]
Članovi SIV-a osnivali su razne komitete za rješavanje složenih problema i pripremu zakona i mjera koje su se posle odabravali u Saveznoj skupštini. Stalno je postojalo pet komiteta za najvažnija pitanja federacije, njihovi članovi bili su savezni ali i republički sekretari.[4]
Zakone i mjere koje je predlagao SIV, - prolazili su nakon toga kroz proceduru usaglašavanja, koja je ponekad trajala i po godinu dana (i više), tek nakon toga su slani u odgovarajući dom Savezne skupštine na raspravu i izglasavanje.[4]
Od 1970-ih SIV je uz samog Tita bio vodeća snaga u vođenju zemlje, i glavni arbitar u postizanju međurepubličkih kompromisa o spornim pitanjima, i drugo po snazi političko tijelo nakon SKJ. On je nakraju krajeva to bio i po definiciji, a njegovi savezni sekretari imali su ekskluzivni pristup stručnim informacijama potrebnim za izradu politike. SIV je imao zakonsko pravo na zakazivanje rasprava o zakonodavstvu i politici. Nakon Titove smrti, republike i pokrajine počele su više nego tvrdoglavo braniti svoje interese, pa je moć SIV-a da usaglasi stavove republika i pokrajina, oko nekih predloženih mjera, postala nemoguća misija. Tako da se SIV počeo sve više oslanjati na ustavom propisane privremene mjere, koje nisu mogle blokirati republičke delegacije.[4] Uskoro je takav način rada postao pravilo po kojem SIV djeluje, pa su mnogi privremeni zakoni i mjere, ostali na snazi dugi niz godina. Nemoć SIV-a da ostvari međurepubličke kompromise, pojačala se tokom 1980-ih tako da nije mogao formulirati praktične uvjete dugoročnog programa ekonomske stabilizacije.[4]
Predsjednici Saveznog izvršnog vijeća
uredi- Josip Broz Tito - 14. januar 1953. - 29. januar 1963.
- Petar Stambolić - 29. januar 1963. - 16. maj 1967.
- Mika Špiljak - 16. maj 1967. - 18. maj 1969.
- Mitja Ribičič - 18. maj 1969. - 30. juli 1971.
- Džemal Bijedić - 30. juli 1971. - 18. januar 1977.
- Veselin Đuranović - 14. februar 1977. - 16. maj 1982.
- Milka Planinc - 16. maj 1982. - 15. maj 1986.
- Branko Mikulić - 15. maj 1986. - 16. maj 1989.
- Ante Marković - 16. mart 1989. - 20. decembar 1991.[3]
Bibliografija
uredi- Ratković, Borislav (1981.). Vojni leksikon, Beograd: Vojno izdavački zavod.
- Dragoljub Đurović: Zakon o osnovama sistema državne uprave i o Saveznom izvršnom vijeću i saveznim organima uprave, Sekretarijat za informacije Skupštine SFRJ, Beograd, 1978
Izvori
uredi- ↑ „GOVERNMENT AND POLITICS” (engleski). Library of Congress. Pristupljeno 10. 05. 2012.
- ↑ Borislav Ratković, 1981., str. 549, 550
- ↑ 3,0 3,1 „Premijeri” (srpskohrvatski). Arhiv Jugoslavije. Arhivirano iz originala na datum 2020-11-29. Pristupljeno 10. 05. 2012.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 „Federal Executive Council” (engleski). Library of Congress. Pristupljeno 10. 05. 2012.