Sremska Mitrovica

Sremska Mitrovica (rusinski: Сримска Митровица, hrvatski: Srijemska Mitrovica, mađarski: Szávaszentdemeter, njemački: Syrmisch Mitrowitz, latinski: Sirmium) je grad koji se nalazi u autonomnoj pokrajini Vojvodini odnosno Srbiji na 44.98° North, 19.61° East. Godine 2002. grad je ukupno imao 39.041, dok je opština Sremsnka Mitrovica imala 85.605 stanovnika. Predstavlja administrativno središte Sremskog okruga.

Sremska Mitrovica
Osnovni podaci
Država	Srbija
Stanovništvo
Geografija

Položaj grada i veze sa okolinom

Auto-put E-70 evropskog značaja prolazi severnim obodom grada

Grad se nalazi u severozapadnom delu Srbije i jugozapadnom delu Vojvodine, na kontaktu triju različitih morfoloških celina: sremske ravnice, mačvanske ravnice i fruškogorskog pobrđa. Sremska Mitrovica ima geografski položaj na 44 stepeni i 58 minuta severne geografske širine i 19 stepeni 36 minuta istočne geografske dužine i prostire se po južnom obodu sremske lesne terase i na aluvijalnoj ravni leve obale reke Save, na prosečnoj nadmorskoj visini od 82 m. Gradsko naselje zapravo je konurbacija tri naselja: Sremske Mitrovice kao centralne urbane celine, susedne Mačvanske Mitrovice na desnoj obali Save i najvećeg sela po broju stanovnika u Srbiji, Laćarka, na zapadu. Grad se nalazi na veoma povoljnom mestu, svega 75 km od glavnog grada zemlje, Beograda, sa kojim ga vezuje auto-put E-70 evropskog značaja. Sa Beogradom je grad povezan i jedinom dvokolosečnom prugom u državi. Od pokrajinskog sedišta, Novog Sada, udaljen je 50 km. Od granice sa republikom Hrvatskom grad je udaljen 35 km. Po ovome je Sremska Mitrovica najbliža Zapadu od svih okružnih središta naše zemlje.

Položaj u bližoj okolini, takođe je povoljan budući da je grad nastao na „najtanjem“ delu Srema, na mestu gde su kopneni putevi koji vode sa Balkana i Beograda na istoku ka današnjoj Hrvatskoj na zapadu najbliži vodenim putevima (reci Savi). Ovi putevi ovde prave saobraćajno čvorište. Pored toga mesto Sremske Mitrovice je povoljno, jer je ovo mesto na Savi gde je ona najbliža Fruškoj gori. Takođe, grad je obrazovan na mestu gde je savska obala najpristupačnija. U prošlosti su delovi istočno i zapadno od grada bili izuzetno močvarni i teško pristupačni, pa je ovo mesto bilo pogodno za prelazak preko reke i upravu nad njom u ovom delu toka. Ova okolnost je bila i bitna sa stanovišta odbrane, jer su okolne močvare bile i „prirodni bedem“ u ratnim vremenima.

Istorija

Sremska Mitrovica je jedan od najstarijih gradova u Evropi. Arheolozi su otkrili tragove organizovanog života od pre sedam hiljada godina.

Rimljani su osvojili Sirmijum krajem prvog veka stare ere. Grad raste vrtoglavom brzinom i u 1. veku nove ere stiče najviši gradski rang- postao je Kolonija rimskih građana i dobija izuzetan vojnički i strateški značaj. U njemu se pripremaju ratne ekspedicije careva Trajana, Marka Aurelija, Klaudija II. Od sredine trećeg veka Sirmijum je postao ekonomsko središte čitave Panonije, te je dao Carstvu nekoliko velikih ljudi. U njemu ili okolini rođeni su carevi Decije Trajan, Aurelijan, Prob i Maksimilijan, svi romanizovani Iliri-domoroci. Sirmijum je bio za vlade Rimljana i jedna je od četiri prestonice carstva (Rim - Milano - Nikomedija - Sirmijum). Najpoznatiji istoričar IV veka, Amijan Marcelin, nazvao je Sirmijum "slavnom i mnogoljudnom majkom gradova". Grad je bio metropola Panonije i Ilirika, ranohrišćanski centar sa brojnim episkopima i mučenicima.U doba najvećeg procvata Sirmijuma, u III i IV veku, ovde je postojala velika kovnica zlatnog i ostalog novca, raskošna carska palata, sa vodovodom i termama, hipodromom, pozorištem i anfiteatrom, forumom i drugim važnim građevinama. Do sada je otkriveno osam ranohrišćanskih hramova, od kojih su najpoznatiji oni posvećeni Sv. Irineju, Sv.Dimitriju i Sv. Sinerotu. U doba najvećeg progona Hrišćana, 304. godine, na jednom od savskih mostova pogubljeni su prvi episkop Sirmijuma Irinej, i njegov đakon Dimitrije. Posle 313., Sirmijum postaje važan crkveni hrišćanski centar. Tokom IV veka ovde je održano nekoliko opšterimskih crkvenih sabora, na kojima su donošene poznate sirmiumske formule, potvrđivano a zatim osuđivano tzv. arijansko učenje.

Krajem IV veka grad je došao pod vlast Istočnih Gota, da bi 441. godine praktično nestao u hunskom pokolju i velikom požaru. U Sirmijumu su se potom smenjivali razni vladari, da bi se 582. predao Avarima, a preživeli stanovnici emigrirali u Dalmaciju.

1180. godine grad je pripojen Ugarskoj. Vizantija je više puta bezupešno pokušavala da ga osvoji. Posle toga, na ruševinama Sirmijuma, nikao je novi srednjovekovni grad-Civitas Sancti Demetrii, tj. Grad Svetog Dimitrija ili na srpskom Dimitrovica, prema Sv. Dimitriju, zaštitniku grada i istoimenom manastiru oko koga je novo naselje i počelo da se širi. U 15. i 16. veku česta su razaranja od strane Turaka, da bi 1526. godine grad pao pod tursku vlast. Tada je počeo razvoj Mitrovice kao turske kasabe. 1688. godine austrijska vojska je ušla u Srem i posle velikih razaranja Požarevačkim mirom grad, u međuvremenu potpuno razoren, ulazi u sastav Habsburške monarhije. Od 15 do 18 veka brojni Srbi iz Srbije su se doselili u Srem, bežeći od turskog terora. U to vreme su podignuti čuveni fruškogorski manastiri.

U doba Vojne granice Mitrovica je postala važno vojno i građansko naselje, a zatim i slobodan kraljevski grad sa punom autonomijom. Godine 1881. dobila je prvog opštinskog načelnika, Ćiru pl. Milekića, Gradsko zastupništvo, pravo na pečat i grb...

Kroz dugu istoriju Sremska Mitrovica dobila je oblike savremenog ekonomskog i kulturnog središta ovog dela Vojvodine. Sačuvani monumentalni istorijski spomenici govore o značaju grada u periodu vladavine Rimljana ovim krajevima. U bogatom Muzeju Srema čuvaju se autentični dokazi različitih materijalnih kultura u životu čoveka na ovom tlu. Sremska Mitrovica se urbanistički razvila u XVIII i XIX veku, na pogodnom goegrafskom položaju, kraj glavnih puteva, u blizini Fruške gore i na obalama reke Save.

U drugom svetskom ratu Sremska Mitrovica se nalazila u sastavu Nezavisne Države Hrvatske (NDH). Samo u nekoliko nedelja na početku 1942., ustaše su pored gradskog pravoslavnog groblja ubile više od 3500 ljudi, dok se ukupne žrtve fašističkog terora u ovom području procenjuju na preko 7000 nevino ubijenih ljudi i oko 1500 boraca.

Grad su (u toku operacije probijanja Sremskog fronta) od fašističkih vlasti oslobodile jedinice NOVJ i POJ, kao i motorizovane i oklopne jedinice sovjetske Crvene Armije 1. novembra 1944. Taj se datum uzima kao početak savremenog razvoja i istorije grada.

Kultura

Mesne zajednice u Sremskoj Mitrovici

Muzej Srema, Galerija Lazara Vozarevića, Gradska biblioteka Gligorije Vozarević, Pozorište Dobrica Milutinović, Ustanova za kulturu Sirmiumart, Istorijski arhiv Srem, vaspitno-obrazovne organizacije, čine osnovu od značaja za kulturni život ovog kraja. Sremska Mitrovica je i "muzej pod otvorenim nebom" u kome su ostaci antičke rimske prestonice, građevine stare arhitekture XVIII i XIX veka i spomen-park, delo jednog od najpoznatijih jugoslovenskih arhitekti posleratnog spomeničkog graditeljstva Bogdana Bogdanovića, kao i Spomen-groblje za preko 3500 rodoljuba i boraca za slobodu koje su fašistički zločinci (predvođeni zloglasnim ustaškim komandantom grada Viktorom Tomićem) ubili u toku 1942. godine. Veoma vredni spomenici predstavljaju deo svetske kulturne baštine, a neki od njih, kao sunčani sat, jedinstveni su u svetu.

Od postojećih škola u gradu, najdužu tradiciju ima Gimnazija koja je osnovana 1838. godine.

Privreda

Sremska Mitrovica je industrijski grad s poljoprivrednim kombinatom, industrijskom klanicom (Mitros, u stecaju) i fabrikom konzervi, fabrikom za preradu celuloze i papira (Matroz, zatvorena i prodata, novi vlasnik predvidja otvaranje pogona za reciklazu aluminijuma), fabrikom šećera /zatvorena/, mlekarom, mlinsko-pekarskom industrijom i vodoprivrednom organizacijom. Povezana je savremenim putevima i železničkom prugom sa nizom mesta u Vojvodini i Srbiji. U blizini grada su poznata izletišta i odmarališta na Fruškoj gori (Ležimir , Letenka) i Bara Zasavica.

Sremska Mitrovica je takođe poznata po kazneno popravnom zavodu u kojem su za vreme Kraljevine Jugoslavije bili utamničeni komunisti. Odatle je sredinom 1941. organizovan veliki beg, koji je poslužio kao zaplet filma Stići pre svitanja. Nakon drugog svetskog rata u Sremskoj Mitrovici, u doba SFRJ, su bili smešteni zatvorenici-strani državljani, što je svojevremeno poslužilo kao zaplet za jednu epizodu stripa Modesty Blaise.

Demografija

Mesne zajednice u Sremskoj Mitrovici

U naselju Sremska Mitrovica živi 31748 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 39,5 godina (38,0 kod muškaraca i 40,9 kod žena). U naselju ima 14213 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,75.

Ovo naselje je uglavnom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je porast u broju stanovnika.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija Godina Stanovnika 1948. 13183 1953. 15456 1961. 20790 1971. 31986 1981. 37628 1991. 38834 38239 2002. 40163 39084

Etnički sastav prema popisu iz 2002.
Srbi			31127	79.64%
Hrvati			2130	5.44%
Jugosloveni			961	2.45%
Rusini			620	1.58%
Mađari			524	1.34%
Ukrajinci			404	1.03%
Slovaci			186	0.47%
Crnogorci			185	0.47%
Romi			184	0.47%
Makedonci			116	0.29%
Nemci			60	0.15%
Muslimani			60	0.15%
Slovenci			58	0.14%
Albanci			40	0.10%
Česi			34	0.08%
Rusi			20	0.05%
Rumuni			13	0.03%
Bugari			12	0.03%
Bunjevci			9	0.02%
Goranci			6	0.01%
Bošnjaci			2	0.00%
Vlasi			1	0.00%
nepoznato			1303	3.33%

Stanovništvo prema polu i starosti

	m			ž
?	122			125
80+	157			394
75-79	295			611
70-74	626			930
65-69	979			1223
60-64	1231			1365
55-59	943			1162
50-54	1472			1641
45-49	1647			1790
40-44	1330			1546
35-39	1458			1405
30-34	1263			1319
25-29	1412			1367
20-24	1475			1407
15-19	1267			1252
10-14	1144			1094
5-9	974			958
0-4	880			820
prosek	38.0			40.9

Domaćinstva

Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002. Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002. Broj domaćinstava 4572 4837 6712 10203 12627 13294 14213

Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002. Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosečan broj članova Broj domaćinstava 2975 3698 3194 3171 760 311 79 14 4 7 2.75

Domaćinstva

Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002. Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002. Broj domaćinstava 15677 4585 9798 582 640 72 17537

Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002. Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosečan broj članova Broj domaćinstava 3564 9965 2812 1150 46

Stanovništvo prema delatnosti koju obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija	Proizvodnja i snabdevanje...	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	7520	527	1	5	2482	257	411	851	133	544
Ženski	5783	256	-	2	1302	64	100	972	145	192
Oba	13303	783	1	7	3784	321	511	1823	278	736
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	78	127	776	187	280	193	-	-	668
Ženski	200	138	447	575	883	179	4	-	324
Oba	278	265	1223	762	1163	372	4	-	992

Slavni ljudi

• Branislav Ivanović , fudbaler
• Borislav Bogdanović , poznati slikar ,njegov sin Peter Bogdanovich(Petar Bogdanović) je poznati američki filsmki režiser i oskarovac
• Dragiša Đorđić , sportski radnik
• Dragana Tomašević , atletičarka
• Stevica Radenković , sportski radnik
• Vedran Samac , atletičar
• Predrag Kovačić , arhitekta i likovni umjetnik
• Filipović Ognjen , kajakaš

Povezano

• Opština Sremska Mitrovica

Vanjske veze

Sremska Mitrovica na Wikimedijinoj ostavi

• Zvanična prezentacije grada
• Ozon Media
• Poslovno sportski centar Pinki
• Sremske novine
• Srem Portal