Wikipedija

Prijepolje – razlika između verzija

Interaktivna pretraga historije
← Starija izmjena
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
VizualnoWikitekst
djelomično preuzeto sa sr.wiki
AcaBot (razgovor | doprinosi)
Botovi
464.573 izmene
m standardizacija naziva odjeljka "External links"
 
(Nisu prikazane 43 međuverzije 25 korisnika)
Red 18:
 
== Geografija ==
[[Datoteka:Lim_through_Prijepolje.JPG|Lim u Prijepolju|minithumb|levoleft|250px]]
Prijepolje sa širom okolinom (Prijepoljski kraj) obuhvata srednje Polimlje. To je pretežno brdskoplaninski predeo o čemu svedoči i prosečna nadmorska visina koja iznosi oko 1200m. Najniža tačka oblasti je ušće Mileševke u Lim sa svojih 440m, dok visoke planine koje se uzdižu nad Limom dostižu visinu od 1734m koliko je visok vrh [[Katunić]] na Jadovniku.
 
Staro jezgro Prijepolja, razvilo se na aluvijalnim ravnima i rečnim terasama desne obale Lima na mestu na kom se u njega uliva Mileševka. Danas se Prijepolje razvilo oko Lima, čija ga dolina preseca pravcem jugoistok - severozapad, i njegovih [[pritok]]a Mileševke i [[Seljašnice]]. Svaka od ovih reka privlači goste u Prijepolje, svaka od njih svojim dražima:
* Lim svojim [[Brzak|brzacima]]
* Mileševka svojim živopisnim [[kanjon]]om
* Seljašnica svojim čuvenim [[pastrmka]]ma
Lim u Prijepoljskom kraju ima nekoliko pritoka, od kojih mnoge imaju pretežno bujični karakter. To su reke:
* [[Grobljanska]], [[Stranjanska]], [[Dubočica]], [[Kruševica (reka)|Kruševica]], [[Ribnjak]], [[Zebuđa]], [[Sopotnica (reka)|Sopotnica]], Mileševka i [[Bistrica (pritoka Lima)|Bistrica]] sa desne strane
* [[Gostunska]], [[Slatinska]], [[Komaranska reka]], [[Gračanica (rečica, Sandžak)|Gračanica]], [[Mioska (rečica)|Mioska]], [[Ratajska (rečica)|Ratajska]], Seljašnica i [[Ljupča]] sa leve strane.
U neposrednoj blizini Prijepolja na obroncima Jadovnika smestili su se [[Slapovi Sopotnice]], koji pobuđuju pažnju i oduševljenje sve većeg broja posetilaca koje privlači ova prirodna lepota koja je nedavno zaštićena kao prirodni spomenik.
 
=== Klima ===
 
Klima u Prijepolju je umerenokontinentalna sa lokalnim promenama koje izaziva uticaj reljefnih oblika. Na ovakvoj klimi grad treba da zahvali podjednakoj udaljenosti od:
* Jadranskog mora (140km140 km) odnosno maritimne klime
* Panonske nizije (160km160 km) odnosno kontinentalne klime
Na sprečavanje jačeg uticaja neke od ovih klima dodatno su odgovorni visoki planinski masivi koji se prostiru između Prijepolja i središta ovih klimatskih oblika.
 
Prosečna količina padavina na ovom prostoru je oko 789.5  mm / m², s tim da ih je najmanje tokom zime i proleća, a najviše tokom jeseni i leta.
 
Prosečna temperatura je 9.3 °C, sa najvišom srednjom temperaturom od 19.1 °C u julu i najnižom od -2.8 °C u januaru.
 
=== Putna povezanost ===
 
Grad se nalazi na raskrsnici starih karavanskih puteva koji i danas postoje.
* Krećući se na jug, uzvodno dolinom Lima, put preko [[Brodarevo|Brodareva]] vodi ka [[Bijelo Polje|Bijelom Polju]] (55km55 km), [[Mojkovac|Mojkovcu]], [[Kolašin]]u, [[Podgorica|Podgorici]] i [[Bar (grad)|BarBaru]]u.
* Krećući se na istok, Mileševkom i dalje preko Jadovnika, stiže se do [[Sjenica|Sjenice]] (30km30 km), [[Novi Pazar|Novog Pazara]], [[Priština|Prištine]], [[Skoplje|Skoplja]] i [[Solun]]a.
* Krećući se na sever, niz Lim, stiže se u Bistricu (10km10 km) u kojoj se put deli na dva smera:
** prema [[Priboj]]u (27km27 km) i dalje prema [[Bosna|Bosni]]
** prema [[Nova Varoš|Novoj Varoši]] (30km30 km) i dalje preko [[Zlatibor]]a ka [[Užice|Užicu]], [[Požega|Požegi]], [[Valjevo|Valjevu]] i [[Beograd]]u.
* Krećući se ka zapadu, uz Seljašnicu i potom preko [[Jabuka (Prijepolje)|Jabuke]], put vodi u [[Pljevlja]] (30km30 km) i [[Žabljak]].
 
== Istorija ==
Na prostoru Prijepolja postoje ostaci ljudskog stanovanja još iz praistorijskog obadoba pa sve do današnjih dana. Jedan od najznačajnijih arheoloških nalazišta na ovom prostoru je lokalitet ''Dvorine'' na kome je otkriven veći broj predmeta od keramike, stakla, bronze srebra i zlata, a datiran je u rimsko doba.▼
 
▲Na prostoru Prijepolja postoje ostaci ljudskog stanovanja još iz praistorijskog oba pa sve do današnjih dana. Jedan od najznačajnijih arheoloških nalazišta na ovom prostoru je lokalitet ''Dvorine'' na kome je otkriven veći broj predmeta od keramike, stakla, bronze srebra i zlata, a datiran je u rimsko doba.
 
Najstariji pomen Prijepolja pod tim imenom je iz [[1332]]. godine kod [[Gijoma Adama]], a u analima [[Dubrovačka republika|Dubrovačke republike]] spominje se prvi put [[1343]]. godine. Prijepolje se u srednjem veku razvijalo kao trg (tržnica) manastira Mileševa i nalazilo se na tzv. [[Dubrovački drum|dubrovačkom drumu]] koji je povezivao obalu srednjeg [[Jadran]]a sa centralnim i istočnim delovima [[Balkansko poluostrvo|Balkanskog poluostrva]]. Razvoj Prijepolja stoga je usko povezan sa trgovcima koji su kroz njega prolazili i u njemu trgovali još od srednjeg veka.
 
Prijepolje i Polimlje bili su sastavni deo [[Raška|Raške]] i jedan od središnjih delova rane [[Nemanjići|Nemanjićke]] države. O tome svedoči veliki broj manastira i crkava u dolini Lima. Smatra se da je župama: Dabru, Crnoj Steni, Zvijezdu, Bihoru, Ljuboviđi, Budimlju i Plavu u limskoj dolini u srednjem veku podignuto oko sedamdesetak manastira i crkava. Posle raspada srpskog carstva i poraza Nikole Altomanovića ovaj krj ulazi u sastav banovine Bosne čime je ona stekla deo nemanjićkog legitimiteta. Upravo se na nemanjićkim tradicijama, na grobu [[Sveti Sava|svetog Save]] uU manastiru Mileševa, tadašnji [[banbosanski kralj Tvrtko]] ovenčao za ''„kralja Srba, Bosne i Primorja“'' istakavši se za nastavljača [[Stefan Nemanja|Nemanjinog]] lika i dela i novog srpskog kralja. Kasnije se [[1448]]. godine u Mileševi za ''hercega od svetog Save'' proglasio [[StefanStjepan Vukčić Kosača]] koji je bio sin kneza Vukca Hranića i Katarine Kosače, porođen čemuu selu Kosača nedaleko od Goražda (15 kilometara), te bratić Sandalja Hranića Kosače, velikog vojvode bosanskog. Stric mu je iumro Hercegovina1435. godine, te ga je Stjepan naslijedio kao veliki dobilavojvoda imebosanski. PropastMeđutim, srpskihodmah srednjevekovnihje državamorao voditi borbu za očuvanje nasljeđa Kosača. U sukobu sa Pavlovićima, vojvodi Radoslavu Pavloviću je preoteo njegove južne posjede na području Trebinja 1438. godine. Od 1440. do 1443. proširio je vlast na Omiš, Završje (ili Tropolje), Poljica, Gornju Zetu, Bar, Trebinje i dolazakKlobuk. Dolazak Turaka na ove prostore nije zaobišao ni Prijepolje koje je svoje oslobođenje dočekalo tek [[1912]]. godine u [[Prvi balkanski rat|Prvom balkanskom ratu]]. Sve to vreme manastir Mileševa bio je duhovno i kulturno središte srpskog naroda u ovom kraju. U njemu je tokom [[XV vek]]a bilo sedište Mileševske mitropolije, dok je u [[XVI vek]]u u njemu radila jedna od najstarijih srpskih [[štamparija]].
 
Iako su se turciTurci zadržali na ovim prostorima odo 1912. godine, ovaj kraj je uzeo aktivnogaktivno učešćaučestvovao u značajnim borbama srpskog naroda tokom [[XIX vek]]a od [[Prvi srpski ustanak|Prvog srpskog ustanka]] preko [[Babinska buna|babinske bune]] ([[1875]].), [[Javorski rat|javorskog rata]] (1876.) i [[Raonička buna|raoničke bune]], pa sve do balkanskih ratova i konačnog oslobođenja. Odlukama [[Berlinski kongres|Berlinskog kongresa]], [[Raška oblast]] je ostala u sastavu [[Otomanska imperija|Otomanske imperije]] koja je u njoj imala civilnu, dok je [[Austrougarska]] držala vojnu vlast sprečivši tako spajanje i ujedinjenje dve srpske zemlje Srbije i [[Crna Gora|Crne Gore]]. U tom periodu na steni kraj Lima u Prijepolju, podignuta je mala katolička [[Kapela (građevina)|kapelica]].
 
Tokom [[Drugi svetski rat|Drugog svetskog rata]] nau ovimseptembru prostorima1943 vođenasu jevojnici čuvenaJVuO oslobodili Prijepolje tokom [[Bitka za Prijepolje|bitke za Prijepolje]]. U oslobođeno Prijepolje su komunisti ušli bez borbe da bi ga u decembru 1943 ponovo osvojile snage nacističke Nemačke nakon [[Prijepoljska bitka]] u kojoj su [[Nacisti|Nemci]] napali [[NOVJ|partizansku]] bolnicu na levoj obali Lima. Ostaci bolnice sačuvani su danas kao spomen-kompleks poginulim rodoljubima u sukobu sa okupatorom. Na prevoju Jabuka iznad Prijepolja u napadu na [[Četnici|četničke]] položaje poginuo je jedan od najmlađih narodnih heroja i čuveni dečak bombaš [[Boško Buha]], koje je tada imao svega 17 godina.
 
== Kulturno istorijski spomenici ==
=== Manastir Mileševa ===
{{glavni članak|Manastir Mileševa}}
Linija 69 ⟶ 67:
 
== Ostali kulturno-istorijski spomenici ==
[[Datoteka:Milesevac_sa_zvonikom.jpg|minithumb|desno|250px|Pogled na Hisardžik iz manastira Mileševa]]
 
Pored Mileševe na prostoru Prijepolja nalaze se manastiri:
* [[Manastir Davidovica|Davidovica]] ([[13. vek|XIII vek]]), koju je podigao [[David Nemanjić]], najmlađi sin [[Vukan Nemanjić|Vukana Nemanjića]]
* [[Kumanica]]
 
Stare tvrđave:
* [[Mileševac]]
* [[Tvrđava Kovin|Kovin]]
 
Islamska arhitektura:
Ostaci islamske arhitekture:
* [[Ibrahim pašina džamija]] u Šarampovu, pokrivena ćeramidom i sa jednim minaretom.
* [[Prijepoljska sahat-kula]]
 
[[Datoteka:Sahatkulauprijepolju.jpg|desno|minithumb|300px|Sahat-kula u Prijepolju]]
== Demografija ==
U naselju Prijepolje živi 11414 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 35,8 godina (35,0 kod muškaraca i 36,4 kod žena). U naselju ima 4448 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,38.
Linija 97 ⟶ 95:
:''Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka''
{|
| style="padding: 0;" |
 
<timeline>
Linija 148 ⟶ 146:
|p2002=15031
}}
|}
 
{{Grafikon postoci
Linija 212 ⟶ 209:
{{ZanimanjaNaseljaSrbija|2525|92|1|7|693|72|245|368|102|313|2071|33|-|2|872|15|21|319|71|43|4596|125|1|9|1565|87|266|687|173|356|33|49|209|150|90|52|-|-|49|48|30|83|184|292|32|1|-|25|81|79|292|334|382|84|1|-|74}}
 
== ReferenceIstaknute ličnosti ==
* Vlade Divac, košarkaš i predsednik OKS
{{izvori}}
* Milan Minić, arhitekta i slikar
* Vladimir Perić "Valter", narodni heroj
* Goran Čpajak, akademski vajar
* Fahrudin Melić, profesionalni rukometaš
* Nemanja Petrić, odbojkaš
* dr. Sadudin Musabegović, istaknuti pisac, teoretičar umjetnosti, profesor na Univerzitetu i dobitnik šestoaprilske nagrade grada Sarajeva;
* Mihajlo Pjanovic, fudbaler
* Ivica Dragutinovic, fudbaler
* Aleksandar Svitlica, rukometas
* Jovo Caković, odbojkaški trener, selektor kadetske ženske reprezentacije Srbije, osvajač broznane medalje na prvenstvu Evrope za kadetkinje 2015.
* Zvonimir Červenko, hrvatski general, vojnik i zaslužna osoba za obranu Republike Hrvatske
* Luka Šuljagić, nekada profesionalni odbojkaš i reprezentativac a danas generalni sekretar Sportskog saveza Prijepolja
 
== LiteraturaPovezano ==
* [[Opština Prijepolje]]▼
* [[Zlatiborski okrug]]▼
* [[Centralna Srbija]]▼
* [[FK Polimlje]]▼
 
== Izvori ==
* mr Milinko Femić ''„Prijepoljski kraj u prostoru i vremenu“''▼
{{reflist}}
 
==Vidi jošLiteratura ==
▲* mr Milinko Femić ''„Prijepoljski kraj u prostoru i vremenu“''
▲*[[Opština Prijepolje]]
▲*[[Zlatiborski okrug]]
▲*[[Centralna Srbija]]
▲*[[FK Polimlje]]
 
==Spoljašnje Vanjske veze ==
{{Commonscat|Prijepolje}}
{{Drugi projekti
* [http://www.gradprijepolje.rs Informativni portal Grada Prijepolja] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161018180817/http://www.gradprijepolje.rs/ |date=2016-10-18 }}
| commons = Prijepolje
* [http://www.opstinaprijepolje.rs/ Opština Prijepolje] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150923171519/http://www.opstinaprijepolje.rs/ |date=2015-09-23 }}
}}
* [https://www.gradprijepolje.com Grad Prijepolje]
 
* [http://www.prijepolje.org Sajt o gradu Prijepolju] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130821185423/http://www.prijepolje.org/ |date=2013-08-21 }}
*[http://www.prijepoljeonline.com/ www.prijepoljeonline.com]
* [http://pr92.tk/ Sajt FK Polimlja] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060216202242/http://www.pr92.tk/ |date=2006-02-16 }}
* [http://50mosiprijepolje2013.org/ 50.MOSI igre Prijepolje 2013] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130724100613/http://50mosiprijepolje2013.org/ |date=2013-07-24 }}
*[http://www.prijepolje.net/ www.prijepolje.net]
* [http://turizamprijepolje.org.rs/ Turizam Prijepolje]
* [http://www.biblioteka-prijepolje.com/ Matična biblioteka-Prijepolje]
* [http://www.medresaprijepolje.com/Prijepolje/Medzlis%20IZ%20Prijepolje/ Medžlis IZ Prijepolje] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131018215256/http://www.medresaprijepolje.com/Prijepolje/Medzlis%20IZ%20Prijepolje/ |date=2013-10-18 }}
* [http://www.forumtv.rs/‎ Televizija Forum Prijepolje]{{Dead link|date=October 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* [http://www.bitovik.org.rs/ Argument Centar za istraživanje u politici,Prijepolje]
* [http://www.sandzaklive.rs/index.php/prijepolje‎ Sandžaklive]
* [http://www.fallingrain.com/world/RI/00/Prijepolje.html Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)]
* [http://wikimapia.org/maps?ll=43.369833,19.637666&spn=0.3,0.3 Satelitska mapa (Wikimapia)]
Linija 239 ⟶ 256:
 
{{Opština Prijepolje}}
{{Normativna kontrola}}
 
[[Kategorija:Prijepolje| ]]
[[Kategorija:Gradovi u Srbiji]]
 
[[bsKategorija:Opština Prijepolje]]▼
[[bg:Приеполе]]
▲[[bs:Prijepolje]]
[[de:Prijepolje]]
[[en:Prijepolje]]
[[fr:Prijepolje]]
[[gl:Prijepolje - Пријепоље]]
[[hr:Prijepolje]]
[[it:Prijepolje]]
[[nl:Prijepolje]]
[[pl:Prijepolje]]
[[ru:Приеполе]]
[[sq:Prijepole]]
[[sl:Prijepolje]]
[[sr:Пријепоље]]
[[sv:Prijepolje]]
[[tr:Akova]]
[[uk:Прієполе]]
Izvor: https://sh.wikipedia.org/wiki/Prijepolje