Kirurgija – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
m robot Dodaje: sk:Chirurgia |
Zamjenjujem datoteku Chirurgen.jpg datotekom M-M_Munsky_-_Eingriff_IV_(Chirurgen)_(Öl_auf_Nessel_1973).jpg (izvršilac: CommonsDelinker; razlog: [[:c:C |
||
| (Nije prikazano 46 međuverzija 33 korisnika) | |||
Red 1:
[[File:M-M Munsky - Eingriff IV (Chirurgen) (Öl auf Nessel 1973).jpg|thumb]]
'''Kirurgija''' ili '''hirurgija''' (od [[Grčki jezik|grčke]] riječi ''cheirourgia'' što znači "ručni rad") je medicinska specijalnost koja liječi [[bolest]]i ili ozljede operacijama uz pomoć ruku i instrumenata.
== Kratak osvrt na razvoj hirurgije ==
Istorija hirurgije je stara koliko i istorija čovčanstva i [[medicina|medicine]]. Konvencionalno se deli na preistorijsku, hirurgiju [[stari vek|starog veka]], srednjeg veka do [[renesansa|renesanse]], od renesanse do modernih vremena i savremenu hirurgiju.
=== Praistorija i stari vek ===
Primtivna operativna hirurgija je rađena instiktivno i iskustveno- labavi zub je vađen, absces otvaran, krvarenje zaustavljano od strane ljudi koji su bili u okruženju.
U [[Vavilon]]u su obolele stavljali na trg gde su mu svi mogli prići i ispitati kako bi se našao onaj koji može najviše pomoći. [[1750. pne.|1750 g.pne.]] je na stubu ispisan [[Hamurabijev zakonik]] u kome su predviđene nagrade i kazne za hirurge.
Natpisi na egipatskim grobnicama [[2000. pne.|2000]]-[[3000. pne.|3000]] g.pne. opisuju lečenje preloma sa udlagama, vršenje [[cirkumcizija|cirkumcizije]] (obrezivanje), [[trepanacija|trepanacije]] [[lobanja|lobanje]] (hirurško otvaranje lobanje), kao i amputacija ekstremiteta.
U [[Indija|Indiji]] se takođe razvila istovremeno hirurgija a neke zapisane operativne tehnike u Susruti se primenjuju i danas (rekonstrukcija [[nos]]a, rinoplastike, vezikolitotomije, incizije abscesa i opis hirurških instrumenata).
[[Jevreji]] su se isticali u [[higijena|higijeni]] i preventivnoj medicini, [[Kinezi]] u [[akupunktura|akupunkturi]].
U [[Grčka|Grčkoj]] je najpoznatija od škola bila [[Hipokrat sa Kosa|Hipokratova]] ([[460. pne.|460]]-[[370. pne.|370]] g.pne.) škola ([[460. pne.|460]]-[[130. pne.|130]] g.pne.), koji je predavao i pisao o hirurgiji (Corus Hipocraticum). Opisao je [[imobilizacija]] i ekstenziju, repoziciju luksacija i lečenje rana kao i izreku “Vis mediacatrih naturae”- moć prirode je velika.
Grčku medicinu nasleđuje i unapređuje [[Aleksandrijska škola]] progresom u [[anatomija|anatomiji]] sa podvezivanjem krvnih sudova i elektivnim operacijama. Od [[150. pne.|150 g.pne.]] počinje grčko-rimska medicina ([[Galen]] i [[Celzus]]). Nakon pada rimske imperije hirurški centar postaje [[Vizantija]] ([[Oribszij]] i [[Persan]]).
=== Srednji vek ===
S pojavom islama i nadmoći muhamedanskog carstva nastaje period Arapske medicine koja je preuzela znanja od hrišćanske sekte Nestorijanaca (grčka medicina). Ističu se Rasisa i Avicena koji je napisao “Canon”. Tokom ovog perioda nije bilo pravog napredka, čak je i nazadovala primenom kauterizacijom rane, što se nekritički prenosi i u evropsku medicinu.
Napredku medicine je doprinela zabrana sveštenicima u [[XII vek]]u da se bave medicinom. Laici počinju da se bave hirurgijom i “Fabrica” od Ruđera od Salerna postaje osnovni udžbenik tokom 300 godina.
Krajem srednjeg veka hirurgija počinje da se razvija u severnoj Italiji [[Salerno]], [[Padova]], [[Bolonja]]) i Francuskoj (škola Montpelien), da bi krajem -{XV}- veka papa Sikst -{IV}- službeno dopustio disekciju leševa, tako da napreduju znanja iz anatomije. Međutim veliko unazađenje se dogodilo kada se od lekara, hirurgija prepustila pismenim berberima, kada je kao veština unazađena, a naučni razvoj prestao.
=== Renesansa i početak modernog doba ===
[[Image:Acquapendente - Operationes chirurgicae, 1685 - 2984755.tif|thumb|[[Hieronymus Fabricius]], ''Operationes chirurgicae'', 1685]]
Paracelsus ([[1493]]-[[1541]]) shvata lekovitu moć prirode, a Versalius u delu “De humani corporis fabrica” objavljenom [[1543]]. odbacuje Galenovu anatomiju i daje osnovu za pravu hirurgiju. Međutim i dalje hirurgiju obavljaju berberi, kao Ambroise Pare, koji je odbacio metod spaljivanja i podvezivao krvne sudove.
Napredak počinje kada je Londonsko udruženje berbera i hirurga, na osnovu povelje Henrika VIII iz [[1540]].g. počelo da vodi kontrolu rada u hirurgiji zemlje.
Krajem -{XVI}- i početkom [[XVII vek]]a počinje se hirurgija uključivati u programe medicinskih škola, da bi u -{XVIII}- veku u potpunosti bila preuzeta od strane medicinskog staleža, tako da se operativna tehnika i manuelna veština usavršavaju. U Parizu se [[1731]]. osniva Hirurška akademija i do kraja veka Pariz postaje centar svetske hirurgije. Ledran i Desaut [[1741]].- ekscizija i debridment rane, Leri -memoari vojne medicine i hirurgije- amputacije ekstremiteta odmah po ranjavanju, pre razvijanja infekcije).
=== Savremena hirurgija ===
Naučna otkrića koja su omogućila današnji razvoj hirurgije su:
* Anestezija ([[1844]]. Horace Vels i [[1846]]. W.T. Morton izvode inhalacionu anesteziju u Opštoj
bolnici u Massachusettsu.
* Asepsa i antisepsa (Ignacz Semmelweis, mađar, akušer u Beču, uvodi obavezno pranje ruku pre ginekološkog pregleda, čime je smanjio njihovu smrtnost, a Louis Pasteur 1850 postavlja
teoriju po kojoj su izazivači infekcija bakterije, a [[Josef Lister]] [[1867]]. ta saznanja uvodi u
hirurgiju).
* [[Rendgen (dijagnostika)|Rendgen]] [[1895]] uvodi novi vid dijagnostike, [[radiografija|radiografiju]].
* [[Transfuzija]] krvi je omogućena otkrićem Karla Landstainera o aglutinaciji eritrocita pod
uticajem seruma drugog čoveka- tako da je omogućeno utvrđivanje krvnih grupa. - Otkriće penicilina (Fleming, [[1928]]) omogućava pre- i postoperativno sprečavanje infekcija.
Brojni su hirurzi tokom ovog perioda svojim umećem i ingenioznošću doveli do razvoja hirurgije u današnjem obimu, kao i napredkom tehnologije. Hirurgija budućnosti ide u smeru što manje traume tkiva i organizma, kao i na poljima mikrohirurgie, fetalne, endoskopske, transplantacione hirurgije, implantacije veštačkih organa I tkiva koja se dobijaju na tkivnim kulturama.
== Vrste kirurgije ==
* [[opća kirurgija]]
* [[traumatologija]]
* [[abdominalna kirurgija]]
* [[vaskularna kirurgija]]
* [[torakalna kirurgija]]
* [[kardijalna kirurgija]]
* [[plastična kirurgija]]
* [[endokrinološka kirurgija]]
* [[dječja kirurgija]]
* [[neurokirurgija]]
{{Commonscat|Surgery}}
[[Kategorija:Kirurgija| ]]
| |||
_(%C3%96l_auf_Nessel_1973).jpg){kind=link}