Jump to content

Wikipedia: diferèntzias tra is versiones

Modìfica sos ligàmenes
Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.
Browse history interactively
← Càmbiu in segus
Content deleted Content added
VisualeWikitext
No edit summary
mNo edit summary
 
(22 versiones de intramesu de 11 impitadores non sunt ammustradas)
Lìnia 1: Lìnia 1:
{{LSC}}{{Situ web|limba=prus de 300 limbas|islogan=S'entziclopedia lìbera|casta=entziclopedia in lìnia|autore=[[Jimmy Wales]], [[Larry Sanger]]|istadu atuale=ativu|mere=Fundatzione Wikimedia|lucru=nono|ischermada=Www.wikipedia.org 2024 with Sardinian interface.png|didascalia=Sa pàgina printzipale de Wikipedia in su 2024, in sa versione pro navigadores cunfigurados in sardu.}}
[[File:Wikipedia-logo-v2.svg|150px|right|thumb|Su [[logo|logu]] de ''Wikipedia''.]]
'''Wikipedia''' est una [[entziclopedia|enciclopedia]] multilìngue a [[cuntènnidu lìberu|cunteniu lìberu]], scrita de boluntàrius chi traballant paris e suportada de sa [[Wikimedia Foundation|Wikimèdia Foundàtion]], unu comitau chi non domandat cumpensu. A oi, est publicada in 200 [[limbas|lìnguas]] (unas 100 aundi is sòcius funt aciungendi fueddus, cun s'[[Limba ingresa|ingresa]] chi est sa prus cumpria) e tenit "boxis" cali siat una enciclopedia traditzionali, almanacu, ditzionàriu geogràficu, enciclopedia de noas. Sa tarea sua est de scriiri e fai connosci una enciclopedia internatzionali lìbera, furriada in d·unu montoni de lìnguas, giai chi est lìgia in d·ònnia giassu de su mundu. Wikipedia est giai unu de is situs de consultatzioni prus impreaus in su [[web]], tenendi circa 60 milionis de compudadas po dii.


'''Wikipedia''' est un'[[entziclopedia]] multilìngue a [[cuntènnidu lìberu]], iscrita dae voluntàrios chi traballant paris e suportada dae sa [[Wikimedia Foundation|Fundatzione Wikimedia]], un'ente chene punna de lucru. A dies de oe, est publicada in prus de 300 [[limbas]], cun sa versione in [[limba inglesa]] chi est sa prus cumprida, e cuntenet artìculos (o "boghes") comente chi siat una entziclopedia traditzionale, almanacu, ditzionàriu geogràficu, o entziclopedia de novas. Sa tarea sua est sa de iscrìere un'entziclopedia internatzionale lìbera, iscrita cun rigore e giudìtziu, chi si potzat lèghere in cada giassu de su mundu. Wikipedia est unu de sos sitos prus impreados in su [[web]],<ref>{{Tzita web|url=https://www.alexa.com/siteinfo/wikipedia.org|tìtulu=wikipedia.org Competitive Analysis, Marketing Mix and Traffic - Alexa|data=2020-08-25|limba=en|atzessu=2024-03-02|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20200825070245/https://www.alexa.com/siteinfo/wikipedia.org}}</ref> retzende nessi 60 milliones de cumpudadas a sa die.
Wikipedia cuntenit 1,8 milionis de artìculus. Prus de 700.000 de custus funt in [[Limba ingresa|ingresu]], prus de 280.000 in [[Limba tedesca|tedescu]], prus de 150.000 in [[Limba frantzesa|francesu]] e prus de 130.000 in [[Limba zaponesa|giaponesu]]. Sa versioni [[Limba italiana|italiana]] at colau is 67.000 artìculus. Wikipedia est nàscia su 15 gennàrgiu [[2001]] comenti progetu complementari de [[Nupedia|Nupèdia]] (unu progetu cun tarea sìmili ma fatu de spertus). Siendi sempri crèscia in populariadi, at donau bia a medas progetus fradis comenti [[Wikitionary]], [[Wikibooks]] e [[Wikinews]]. Dda cuidant boluntàrius a sa manera [[wiki]], in su sentiu ca is artìculus podint essi modificaus de chini chi siat o casi. Is boluntàrius de Wikipedia sustennint sa polìtica de su "[[NPOV|a bisura neutrali]]" chi narat ca is opinionis presentadas de personas de importu o de òperas literàrias bolint contadas comenti benin contadas, kentza manìgius. No ddoi at de si spantai chi cumputendi Wikipedia s'agatant erroris , chi est de aici bolint tzeriaus is sòcius chi ant a biiri issus chi nc'at cosa de cambiai, o chi est àbili, ddu càmbiat su chi est ligendi etotu.


Wikipedia cuntenet prus de 62 milliones de artìculos, cun 6.700.000 de custos sunt in [[Limba ingresa|inglesu]]<ref name=":0">{{Tzita web|url=https://meta.wikimedia.org/wiki/List_of_Wikipedias|tìtulu=List of Wikipedias - Meta|situ=meta.wikimedia.org|limba=en|atzessu=2024-03-02}}</ref>. Est nàschida su 15 de ghennàrgiu de su [[2001]] comente progetu cumplementare de [[Nupedia]] (unu progetu cun tarea sìmile ma fatu dae espertos). Sende semper crèschida in popularidade, at dadu vida a medas progetos frades che a [[Wikitionary]] (su Wikitzionàriu), [[Wikibooks]] (Wikilibros) e [[Wikinews]] (Wikinovas). La contivigiant voluntàrios a sa manera [[wiki]], in su sentidu chi sos artìculos podent èssere modificados dae chie si siat. Sos voluntàrios de Wikipedia sustenent sa polìtica de su "[[NPOV|puntu de vista neutrale]]" chi narat chi sas opiniones presentadas dae persones de importu o dae òperas literàrias cherent contadas comente benint allegadas, a mutu postu, chena manìgios. Non nch'at de s'ispantare si cumpudende Wikipedia s'agatant faddinas, si gasi, cherent tzerriados sos sòtzios chi ant a bìdere issos si b'at de ite mendare, o si est àbile, lu mendat su chi est legende e totu.
Su nòmini de Wikipedia cumenti sistema de consultatzioni est stau ogetu de batàllias: dd'ant alabada po sa distributzioni lìbera sua, po sa cumpilatzioni lìbera e po su rigori de argumentus, e atacada po pregiudìtzius sistèmicus presuntus (iant essi privilegiadas is boxis de interessu po is contribudoris kentza badai a s'importu reali insoru), sa preferèntzia de s'acòrdiu a is provas, fartas po unus cantus argumentus e amancu de responsabilidadi e autoridadi candu acarada cun is enciclopedias traditzionalis. Is artìculus suus funt remonaus de is [[mass media|mass mèdias]] e de circas acadèmicas e funt disponìbilis asuta su permissu [[GNU Free Documentation License|GFDL]]. S'editzioni tedesca dd'ant distribuia in [[compact disc]] e de medas editzionis ant creau unus ''[[mirror]]'' o unus progetus derivaus.


Sa nomena de Wikipedia comente sistema de consultatzione est istada ogetu de cuntierras: l'ant alabada pro sa distributzione sua lìbera, pro sa compilatzione lìbera e pro su rigore de argumentos, e atacada pro pregiudìtzios sistèmicos presuntos (diant èssere privilegiados sos artìculos de interessu pro sos cuntribuidores sena abbaidare a s'importu reale issoro), sa preferèntzia de s'acòrdiu a sas provas, mancàntzias pro unos cantos argumentos e s'ammancu de responsabilidade e autoridade si posta a cunfrontu cun sas entziclopedias traditzionales. Sos artìculos suos sunt remonados dae sos mèdios de massa e dae istitutos acadèmicos e sunt a disponimentu suta a sa lissèntzia [[GNU Free Documentation License|GFDL]]. S'editzione tedesca l'ant distribuida in CD e de medas editziones nd'ant creadu unos cantos ispigros (còpias, in inglesu ''mirrors'') e progetos derivados.
⚫
== Naturali ==
Sa tarea de Wikipedia est de creai un'[[entziclopedia|enciclopedia]] lìbera e credìbili — antzis sa prus enciclopedia manna in sa stòria, e po amprària e po fundària de is argumentus sighius. Su fundadori suu [[Jimmy Wales]] descriit Wikipedia cumenti "unu sfortzu de creai e distribuiri una enciclopedia lìbera de sa mèllius calidadi chi fagat a d·ònnia persona in su praneta in sa lìngua cosa sua". Creada in su ''tretu [[web]]'' Wikipedia.org, Wikipedia tirat su nòmini suu de s'unioni de su fueddu ''[[wiki]]'', paraula hawajana chi bolit nai "lestru" e chi la ponint a unu tipu de ''[[software]]'' collaborativu, e de''pedia'', sufissu de enciclopedia chi in [[limba greca|grecu]] bolit nai "imparu". Wikipedia, in is intentzionis de Wales, iat depiri arribai a una calidadi pari o amilliori de s'[[Entziclopedia Britannica|Enciclopedia Britànnica]] e essi publicada fintzas in papiru.


⚫
== Naturale ==
⚫
Ddoi funt o ddoi fiant medas atrus progetus de enciclopedias in [[Internet]]. In unus cantus, ant imperau is polìticas editorialis e sa propriedadi po is artìculus traditzionalis, comenti s'Enciclopedia Stanford de Filosofia o [[Nupedia]], chi est giai morta, ambas duas cumpiladas de spertus. Giai is web prus informalis comenti [[H2G2|h2g2]] o [[Everything2]] serbint comenti ghias generalis e is artìculus insoru ddus scrient e controllant personas comunis. Progetus comenti Wikipedia, Susning.nu, e sa ''Enciclopedia Libre'', funt inbecis ''wiki'' aundi is artìculus ddus adelantant medas autoris e no esistet nisciunu processu formali de revisioni. Wikipedia est diventada su prus manna de custus ''wiki'' enciclopedicus po nùmuru de artìculus. A diferèntzia de medas enciclopedias su cunteniu de Wikipedia est lassau suta su permissu ''[[GNU Free Documentation License]]''.
Sa tarea de Wikipedia est de creare un'[[entziclopedia]] lìbera e credìbile — antzis sa prus entziclopedia manna in s'istòria, e pro amprària e pro fundesa de sos argumentos tratados. Su fundadore suo [[Jimmy Wales]] descriet Wikipedia comente "unu isfortzu de creare e distribuire un'entziclopedia lìbera de sa mègius calidade chi pro cada persone in su praneta in sa limba sua". Creada in su situ ''[[web]]'' wikipedia.org, Wikipedia tirat su nùmene suo, propònnidu dae s'àteru fundadore [[Larry Sanger]],<ref>{{Tzita web|url=http://www.signonsandiego.com/news/tech/personaltech/20061009-9999-mz1b9wikiped.html|tìtulu=Wikipedia family feud rooted in San Diego|situ=The San Diego Union-Tribune|data=2006-10-09|limba=en|atzessu=2024-03-02|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20070313002230/http://www.signonsandiego.com/news/tech/personaltech/20061009-9999-mz1b9wikiped.html}}</ref> dae s'unione de sa paràula ''[[wiki]]'', paràula [[Hawaii|hawaiana]] chi cheret nàrrere "lestru" e chi la ponent a una casta de ''[[software|programma]]'' collaborativu, e dae ''pedia'', sufissu de entziclopedia chi in [[limba greca|grecu]] cheret nàrrere "imparu". Wikipedia, in sas intentziones de Wales, diat dèpere arribare a una calidade pari o mègius de s'[[Entziclopedia Britannica]] e èssere publicada finas in pabiru.


⚫
Bi sunt o bi fiant medas àteros progetos de entziclopedias in [[Internet]]. In unos cantos, ant impreadu sas polìticas editoriales e sa sos deretos de autore che a in sos artìculos traditzionales, comente in s'Entziclopedia Stanford de Filosofia o [[Nupedia]], chi est giai morta, ambas duas cumpiladas dae espertos. Sitos web prus informales che a [[H2G2|h2g2]] o [[Everything2]] serbint comente ghias generales e sos artìculos issoro los iscrient e controllant persones comunes. Progetos comente Wikipedia, Susning.nu, e s''<nowiki/>'Enciclopedia Libre'', sunt imbetzes ''wiki'' in ue sos artìculos los adelantant medas autores e no esistet perunu protzessu formale de revisione. Wikipedia est divènnida sa prus manna de custas ''wiki'' entziclopèdicas pro nùmeru de artìculos. A diferèntzia de medas entziclopedias su cuntènnidu de Wikipedia est lassadu suta sa lissèntzia ''[[GNU Free Documentation License]]''.
⚫
Wikipedia tenit totu unu paris de lìneas de ghia indirizadas a identificai su tipu de informatzioni bonu po ddu pònniri in issa. Ddas arremonant medas bortas in is cuntierras po decidiri si unu certu cunteniu bolit aciuntu, revisionau, trasladau a unu progetu fradi o bogau.


⚫
Wikipedia tenet totu unu paris de lìnias de ghia impunnadas a identificare su tipu de informatzione bonu pro lu pònnere in issa. Las remonant medas bortas in sas cuntierras pro detzidere si unu tzertu cuntènnidu chèrgiat agiuntu, revisionadu, tramudadu a unu progetu frade o bogadu.
⚫
=== Cunteniu lìberu ===


⚫
=== Cuntènnidu lìberu ===
GFDL, su permissu chi is artìculus de Wikipedia funt lassaus disponìbilis, est unu de is medas permisus po su ''[[copyright]]'' de tipu ''[[copyleft]]'', siendi chi permitit sa redistributzioni, sa creatzioni de òperas derivadas e s'impreu cumerciali de su cunteniu asuta conditzioni chi siat apoderada s'atributzioni a is autoris e chi su cunteniu abarrit disponìbili asuta GFDL. Candu calincunu autori contribuit a su progetu cun materiali originali, is deretus de autori abarrant in possessu suu ma issu cuncordat a lassai su traballu asuta GFDL. Su materiali de Wikipedia podit duncas essi distribuiu a, o incorporau de, fontis chi a contu insoru imperint custu permissu. De su cunteniu de Wikipedia ddoi funt medas ''[[mirror]]'' o progetus derivaus a partiri de còpias de is ''[[database]]''. mancai totu is scritus siant disponìbilis suta GFDL, una percentuali manna de imàginis e sonus in Wikipedia non funt lìberus. Elementus comenti logus agiendalis, esèmpius de cantzonis o fotografias giornalìsticas amparadas de deretus de autori funt imperadas cun una declaratzioni de ''[[fair use]]'' (in Itàlia s'idea de ''fair use'' non ddoi est in su ''corpus'' legali, e duncas òperas chi cuntenerint custus elementus iant podiri essi no amìtias). Wikipedia at reciu fintzas materiali asuta conditzioni chi non si potzant produiri traballus derivaus o chi podat essi imperau sceti a intru de Wikipedia. Comuncas, unas cantus editzionis acetant sceti cuntènnius multimedialis lìberus de diritus de autori.


Sa GFDL, sa litzèntzia chi sos artìculos de Wikipedia tenent, est una de sas medas litzèntzias pro su deretu de autore de casta ''[[copyleft]]'', est a nàrrere chi permitit sa redistributzione, sa creatzione de òperas derivadas e s'impreu cummertziale de su cuntènnidu suta cunditzione chi bèngiat fata s'atributzione a sos autores e chi su cuntènnidu abarret a disponimentu semper suta de sa GFDL. Cando carchi autore contribuit a su progetu cun materiale originale, sos deretos de autore abarrant in possessu suo ma isse atzetat de nche lassare su traballu suta GFDL. Su materiale de Wikipedia si podet duncas distribuire a, o incorporare dae, fontes chi impreent custa litzèntzia. De su cuntènnidu de Wikipedia b'at ispigros (''mirrors'') o progetos derivados medas gràtzias a sas còpias de sas bases de datos. Mancari totu sos iscritos siant a disponimentu suta de sa GFDL, una pertzentuale manna de immàgines e sonos in Wikipedia non sunt lìberos. Elementos che a logotipos aziendales, cantzos de cantzones o fotos giornalìsticas amparadas dae su deretu de autore s'impreant cun una decraratzione de impreu giustu, in inglesu ''[[fair use]]'' (in Itàlia s'idea de ''fair use'' non b'est, in su corpus legale, e duncas òperas chi cuntennerent custos elementos diant podere èssere no ammìtidas). Wikipedia at retzidu finas materiale suta cunditzione chi non si potzant produire traballos derivados o chi si potzat impreare petzi a intro de Wikipedia. In cada manera, unas cantas editziones atzetant petzi cuntènnidos multimediales lìberos dae deretu de autore.
''Wikipedia'' dd'ant imperada is mèdias, acadèmicus, e atrus comenti referimentu o suplementu. Organizatzionis de noas ant arremonau artìculus de ''Wikipedia'' comenti fontis o fueddendi de s'informatzioni in su Web, calicunu de manera regulari. Secundu is listas mantentas de contribuidoris de ''Wikipedia'', is artìculus ddus ant arremonaus medas bortas in is [[news media]]. Prus pagus bortas, dd'ant impreada in stùdius acadèmicus, librus, cunferèntzias, e in giudìtziu.


Wikipedia l'ant impreada sos mèdios, acadèmicos, e àteros comente riferimentu o suplementu. Organizatziones de novas ant remonadu artìculos de Wikipedia comente fontes o faeddende de s'informatzione in su Web, unos cantos de issos de manera regulare. A su chi narant sas listas mantentas dae sos cuntribuidores de ''Wikipedia'', sos artìculos los ant remonados medas bortas in sos mèdios de novas, ma prus pagu in istùdios acadèmicos, libros, cunferèntzias, e càusas in giudìtziu.
=== Editzionis in lìngua ===
Wikipedia abratzat 92 editzionis in lìngua ativas a maju [[2005]]. is editzionis suas prus mannas funt, in òrdini decrescenti, sa [[Limba inglesa|inglesa]], [[Limba tedesca|tedesca]], [[Limba frantzesa|francesa]], [[Limba giaponesa|giaponesa]] e [[Limba svedesa|svedesa]]. In totali, Wikipedia cuntenit 205 editzionis in lìngua cun unu nùmuru totali de unus 1,8 milionis de artìculus.


=== Editziones ===
Is editzionis in lìngua traballant d·onni'una po contu suu. Non funt obrigadas de su chi ddoi est in is atras ma depint sceti arrespetai is lìneas ghia comenti su "puntu de bista neutrali". Comuncas is artìculus e is imàginis funt comunis intra is editzionis, is primus gràtzias a unu traballu de tradutzioni, is segundas gràtzias a s'arregorta [[Wikimedia Commons]]. is artìculus tradùsius arrepresentant una partixedda sceti de is artìculus de d·ònnia editzione.
Sas limbas e sas editziones de Wikipedia sighint a crèschere de nùmeru e mannària, e in su [[2024]] bi nd'at 326 ativas cun unu nùmeru totale de unos 62 milliones de artìculos. Sas editziones suas prus mannas sunt, in òrdine de minimada, s'[[Limba inglesa|inglesa]], sa cebuana, sa [[Limba tedesca|tedesca]], sa [[Limba frantzesa|frantzesa]], e s'[[Limba isvedesa|isvedesa]].<ref name=":0" />


Sas editziones traballant cada una pro contu suo. Non sunt obligadas dae su chi bi est in sas àteras ma depent petzi rispetare sas lìnias de ghia generales che a sos [[Wikipedia:Is chimbe pilastros|chimbe pilastros]]. In cada manera sos artìculos e sas immàgines sunt comunes intra sas editziones, sos primos gràtzias a unu traballu de tradutzione e a sos ligàmenes interlinguìsticos, e sas segundas gràtzias a sa regorta de [[Wikimedia Commons]]. Sos artìculos traduidos dae àteras editziones rapresentant petzi una partighedda de sos artìculos de cada editzione.
== Cumpositzioni ==
⚫
Casi totu sos chi càstiant su Tretu de Wikipedia podint cumponniri un'artìculu e àiri a pustis ammostradas is modìficas insoru. Wikipedia est fraigada in su combincimentu chi su traballu paris intra is utentis potzat in su tempus amelliorai is artìculus, prus o mancu de sa pròpiu manera chi adelantant su ''[[software]]'' ''[[open source]]''. is autoris de is artìculus non depint àiri po fortza una connoscèntzia o calìfica formali po is argumentus cumpartzius e funt avisaus ca is contributzionis insoru podint essi "modificadas chentza piedadi e redistribuias a praxedi" de chini ddu bollat. Is artìculus non funt controllaus de un'utenti o trumas editoriali specìfica e is decisionis de pigai po su cunteniu e po is polìticas editorialis de Wikipedia tenint basi in s'[[Wikipedia:acòrdiu|acòrdiu]] e calincuna borta in su votu, mancai a [[Jimmy Wales]] tochet sa decisioni finali.


== Cumponidura ==
⚫
Po sa natura aberta de custu progetu, bortas medas ddoi funt "gherras editorialis" o cuntierras longas aundi is editoris non arribant a unu acòrdiu. Unus cantus de custas comunidadis ant spricau su processu de cumponidura in Wikipedia comenti unu traballu paris, o unu processu in crescimentu de darwinismu sociali, ma custa sa comunidadi po su prus non dda cunsiderat una auto-presentada giusta. Is artìculus funt sempri sutapostus a modìficas, giai chi Wikipedia non decrarat mai acabau un'artìculu. Is dannus funt unu problema costanti po Wikipedia.
⚫
Belle totu sos chi bìsitant su situ de Wikipedia podent cumpònnere un'artìculu e bìdere luego mustradas sas modìficas issoro. Wikipedia est fraigada in su cumbinchimentu chi su traballu a paris intra sos utentes potzat in su tempus megiorare sos artìculos, prus o mancu de sa matessi manera chi adelantant sos ''[[software|programmas]]'' ''[[open source|a còdighe abertu]]''. Sos autores de sos artìculos non est a òbligu chi apant una connoschèntzia o cualìfica formale pro sos argumentos contivigiados e sunt avisados chi sas contributziones issoro s'ant a pòdere modificare sena piedade e redistribuidas a praghere dae chie lu chèrgiat. Sos artìculos non sunt controllados dae un'utente o grupu editoriale particulare e sas detzisiones de pigare pro su cuntènnidu e pro sas polìticas editoriales de Wikipedia essint pro [[Wikipedia:acòrdiu|acòrdiu]] e carchi borta dae unu votu, mancari a [[Jimmy Wales]] tochet sa detzisione finale.


⚫
Pro su naturale abertu de custu progetu, medas bortas bi sunt "gherras editoriales" o cuntierras longas cando sos editores non arribant a un'acòrdiu. Unos cantos de custa comunidade ant ispricadu su protzessu de isvilupu de Wikipedia comente unu traballu a paris, o unu protzessu in crèschida de darwinismu sotziale, ma custa sa comunidade pro su prus non la cunsìderat una presentada giusta. Sos artìculos sunt semper sutapostos a modìficas, gasi chi Wikipedia non decrarat mai finidu un'artìculu. Sos dannàrgios sunt unu problema costante pro Wikipedia.
⚫
== Wikimedia ==
⚫
=== Lìnias de cumportamentu ===
⚫
Wikipedia pedit a sos collaboradores de osservare unu "[[NPOV|puntu de bista neutrale]]" cando iscrient e de no carrigare peruna chirca originale.


Su puntu de bista neutrale, una lìnia de cumportamentu chi non faghet a negotziare, faghet crara sa tarea de entziclopedia e batit a s'òbligu de arresonare cun sos àteros impitadores, si b'ant positziones diferentes, in antis de brigare. Si sas diferèntzias sunt de annotu, e Wikipedia non si diat pòdere èssere iscrìere sighende unu puntu de bista "ogetivu", si depent presentare de manera impartziale totu sas partes e sos puntos de vista de una chistione, atribuidos a sos sustenidores issoro de manera neutrale. Custa polìtica imponet ca onni unu de custas caras depat retzire unu pesu uguale a sa popularidade sua. Custa idea at retzidu crìticas pro esseret una tarea chi no faghet a tocare, pro èssere inutilosa cun unu materiale sena fundòriu e cunfirmas e pro permìtere chi siant rapresentadas opiniones "ofensivas".
== WikiMedia ==
⚫
=== Lìneas de cumportamentu ===
⚫
Wikipedia domandat a is collaboradoris de osservai unu "[[NPOV|puntu de bista neutrali]]" candu scriint e de no carrigai nisciuna circa originali.


⚫
Opiniones o teorias chi non sunt istadas giai publicadas sunt cunsideradas "chircas originales", e a las pònnere in Wikipedia no est permìtidu. Sa polìtica de sa "chirca no originale" afirmat chi cussa casta de materiale non faghet a l'atribuire cun seguresa a unu puntu de bista neutrale e duncas no est adata a un'entziclopedia.
Su puntu de bisura neutrali, una lìnea de cumportamentu "non negotziada", fait crara sa tarea de s'enciclopedia e cuddu de "arrapresentai is cuntierras, descriiri·ddas, ananti de ingagiai·si po isis". Si ddoi arribant, Wikipedia non iat essi scrita segundu unu puntu de bista "ogetivu", ma iat presentai de manera impartziali totu is caras de una chistioni, atribuius a is sustenidoris insoru de manera neutrali. Custa polìtica imponit ca d·ònni'una de custas facis depant arrìciri unu pesu uguali a sa popularidadi sua. Issa est stada criticada po àiri una tarea chi no fait a tocai, po essi inutilosa cun unu materiali kentza fundòriu e cunfirmas e po permìtiri chi siant arrepresentaus "ofendidoris de sa morali".


Sos collaboradores de Wikipedia mantenent in prus totu una variedade de polìticas e lìnias ghia minores. In cuntrastu cun àteras ''wiki'', che a su ''Portland Pattern Repository'' de Ward Cunningham (cunsideradu s'imbentore de su ''wiki''), sos Wikipedianos impreant sas "pàginas de cuntierra" pro resonare de sas modìficas a sos artìculos, in antis de lu fàghere a intro de sos artìculos etotu.
⚫
Opinionis o teorias chi non funt stadas giai publicadas funt cunsideradas "circas originalis", e custu no est permìtiu in Wikipedia. Sa polìtica de sa "circa no originali" afirmat ca cuddu tipu de materiali non fait a dd'atribuiri cun seguresa asuta unu puntu de bista neutrali e ca no depat essi intrada una cali chi siat bidea o prospetu originali de unu contribuidori.


Is collaboradoris de Wikipedia mantenint in prus totu una bariedadi de polìticas e lìneas ghia minoris. In cuntrastu con atrus ''wiki'' de su tempus suu, comenti su ''Portland Pattern Repository'' de Ward Cunningham (cunsiderau s'imbentori de su ''wiki''), is Wikipedianus imperant is "pàginas de cuntierra" po arresonai de is modìficas a is artìculus, innantis de ddu fai a intru de is artìculus etotu. <br />Is collaboradoris de Wikipedia medas bortas modìficant, ammonint e arrajant cuddus artìculus chi cunsiderant disadatus po una encicropedia, cumenti is definitzionis de ditzionàriu (po custas esistint progetus ''ad hoc'' comenti su [[Wikitzionàriu]]) o scritus de fontis originalis. Medas bortas is editzionis de Wikipedia stabilint cumbentus de stili.
Sos collaboradores de Wikipedia medas bortas modìficant, moent e burrant sos artìculos chi cunsìderant no adatos pro una entziclopedia, che a sas definitziones de ditzionàriu (pro custas esistent progetos ''ad hoc'' comente su [[Wikitzionàriu]]) o iscritos dae fontes originales. Medas bortas sas editziones de Wikipedia istabilint manuales de istile.


Pàginas ligias:
Pàginas ligadas:
* [[Wikipedia:Wikipedia no est unu ditzionàriu]]
* [[Wikipedia:Wikipedia no est unu ditzionàriu]]
* [[Wikipedia:Racomandatziones e lìneas ghia|Wikipedia:Racomandatzionis e lìneas ghia]]
* [[Wikipedia:Racomandatziones e lìneas ghia|Wikipedia:Racumandatziones e lìnias ghia]]


=== Autoris ===
=== Autores ===
In Wikipedia non ddoi funt distintzionis formalis intra is contribuidoris, is decisionis funt pigadas arribendi a s'acòrdiu intra cuddus chi traballant. In su gennàrgiu de su [[2005]], Wikipedia aiat a ingìriu de 13.000 utentis chi contribuiant in cuddu mesi cun circa cincu elaboratzionis; 9.000 de custus utentis ativus traballaiant po is tres editzionis prus mannas. Una truma prus ativa de unus 3.000 utentis, e prus de su mesu traballaiat po is tres editzionis prus mannas, at contribuiu po prus de 100 elaboratzionis a mesi. Segundu Wikipedia, su 41% de su tràficu de Wikipedia benit de utentis no assentaus chi cun pagu probabilidadi podint essi lamaus editoris.
In Wikipedia non b'at distintziones formales intre sos cuntribuidores, e sas detzisiones si pigant arribende a s'acòrdiu intre sos chi bi traballant. In su ghennàrgiu de su [[2005]], Wikipedia teniat unos de 13.000 utentes chi contribuiant in cuddu mese cun nessi chimbe modìficas; 9.000 de custos utentes ativos traballaiant pro sas tres editziones prus mannas. A su chi narant sos datos collidos dae Wikipedia, su bator unu de su tràficu de Wikipedia benit dae utentes non registrados chi cun pagu probabilidade si podent definire editores.


Is traballus de mantenimentu funt fatus de una truma de boluntàrius adelantadoris, agiudadoris, buròcratis e aministradoris, e su nùmuru insoru est a ingìriu de centenas de unidadis. Is aministradoris funt is prus numerosus de sa truma e gosant unus cantus previlègius comenti su de podiri impediri chi is artìculus potzant essiri modificaus, de arrajai is artìculus o de blocai de manera temporània o permanenti unus cantus utentis in sa modìfica de Wikipedia. is atzionis de stragu o is infratzionis minoris de is lìneas ghia podint cumportai un'avertimentu o unu blocu temporàniu, e blocus longus o permanentis a sighia de infratzionis prolongadas e grais ddus dat Wales o, comenti in s'editzioni inglesa, unu Cussìgiu Arbitrali.
Sos traballos de mantenimentu los faghent unu grupu de voluntàrios adelantadores, agiudadores, buròcrates e amministradores, e su nùmeru issoro est de unas cantas chèntinas de unidades. Sos amministradores sunt sos prus numerosos de su grupu e tenent unas cantas abilidades in prus, che a sa de pòdere impedire chi sos artìculos si potzant modificare, de los iscantzellare o de blocare de manera temporànea o permanente unos cantos utentes in manera chi non potzant fàghere modìficas a Wikipedia. Sas atziones de dannàrgios o sas infratziones minores de sas lìnias ghia podent batire a un'avertimentu o a unu blocu temporàneu, e sas chi sunt sighidas e/o mannas a blocos longos o permanentes.


Su giae cumponidori capu de Wikipedia Larry Sanger at narau ca àiri su permissu [[GFDL]] est cumenti una "afiantza de libertadi, est una motivatzioni forti a traballai in una enciclopedia lìbera". In unu stùdiu a pitzus de Wikipedia comenti comunidadi, su professori de Economia Andrea Ciffolilli at afirmau ca su costu bassu de transatzioni in su pigai parti a unu ''software'' ''wiki'' creat unu catalizadori po sa crèscida collaborativa e ca una acostada a sa "costruzioni creativa" incoràgiat su pigai parti. Wikipedia est stada bia cumenti unu sperimentu sociali de [[anarchia]] o [[demograzia|democratzia]]. Su fundadori suu at arrespustu ca no est stada pensada de gai ma a s'imbessi ndi est una cunsigèntzia. In d·una pàgina a pitzus de su fai circas cun Wikipedia, is autoris suus spricant ca Wikipedia est de importu cumenti comunidadi sociali. Est a nai, a is autoris de artìculus podint domandai de difèndiri o acrarai su traballu insoru e is cuntierras fait a ddas bìiri luegus. is editzionis de Wikipedia cuntenint medas bortas unu "bangu de is informatzionis" puru, aundi sa comunidadi arrespundit a is domandas.
Su fundadore de Wikipedia Larry Sanger at naradu chi àere sa litzèntzia [[GFDL]] est comente una "afiantza de libertade, est una motivatzione forte a traballare pro un'entziclopedia lìbera". In un'istùdiu a pitzus de Wikipedia comente comunidade, su professore de Economia Andrea Ciffolilli at afirmadu chi su costu bassu de transatzione in su de pigare parte a unu ''software'' ''wiki'' creat unu catalizadore pro sa crèschida collaborativa e chi su de punnare a una "costrutzione creativa" incoràgiat a sa gente a bi pigare parte. Wikipedia l'ant bidacomente unu esperimentu sotziale de [[anarchia]] o [[demograzia|democrazia]]. Jimbo Wales at torradu risposta narende chi no est istada pensada de gasi ma chi antzis custa cosa nd'est una cunsighèntzia.<ref>{{Tzita web|url=http://mail.wikimedia.org/pipermail/wikien-l/2005-January/018735.html|tìtulu=Lista de posta de en.wikipedia - Lìtera de Jimbo Wales|limba=en|atzessu=2024-03-02|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20051125045227/http://mail.wikimedia.org/pipermail/wikien-l/2005-January/018735.html}}</ref> In una pàgina a pitzus de su fàghere chircas cun Wikipedia, sos autores suos ispricant chi Wikipedia est de importu comente comunidade sotziale. Est a nàrrere, a sos autores de artìculos podent dimandare de difèndere o crarire su traballu issoro e sas cuntierras faghet a las bìere luego. Sas editziones de Wikipedia cuntenent medas bortas unu "bangu de sas informatziones" puru, ue sa comunidade respondet a sas preguntas.


== Sìnnius stòricus ==
== Tzinnos istòricos ==
Wikipedia dd'ant fata in su gennàrgiu de su [[2001]] in [[Limba inglesa|inglesu]], a pustis de cuntatus intra [[Larry Sanger]] e [[Ben Kovitz]], e fintzas gràtzias a su traballu de [[Jimbo Wales]], chi at postu a dispositzioni is server necessàrius po s'esperimentu.
Wikipedia l'ant creada in su ghennàrgiu de su [[2001]] in [[Limba inglesa|inglesu]], a pustis de cuntatos intra [[Larry Sanger]] e [[Ben Kovitz]], e finas gràtzias a su traballu de [[Jimbo Wales]], chi at postu a dispositzione sos [[Serbidore (informàtica)|serbidores]] netzessàrios pro s'esperimentu.


Sa fasi sperimentali est stada luegus sighia de una fasi de adelantamentu mannu chi at biu cun s'andai de su tempus una crèscida allestra de utentis assentaus (a làmpadas [[2004]] unus 7.500 in sa versioni in lìngua inglesa, prus de 1.100 in sa in italianu) e una impinniada spantosa de su nùmuru de artìculus produtus (a gratis e traballendi paris), chi at passau de meda is 600.000 (boghendi de su contu is [[Wikipedia:redirect|redirect]] e is pàginas [[Wikipedia:stub|stub]]).
Sa fase isperimentale l'at sighida luego una fase de adelantada manna chi at bidu cun s'andare de su tempus una crèschida lestra de utentes registrados (in su làmpadas de su [[2004]] unos 7.500 in sa versione in limba inglesa, prus de 1.100 in sa in italianu) e una ismanniada ispantosa de su nùmeru de artìculos iscritos (de badas e traballende paris), chi at barigadu de meda sos 600.000 (boghende dae su contu sos rediretziones e sas pàginas chi sunt [[Wikipedia:Stub|abotzos]]).


Su 22 cabudanni [[2004]] Wikipedia totu cantu at passau su milioni de artìculus.
Su 22 cabudanni [[2004]] Wikipedia totu canta est arribbada a tènnere prus de unu '''millione''' de artìculos.


Sa stòria de Wikipedia, in inglesu, fait a la lìgiri in [[m:History_of_Wikipedia|custa pàgina]].
S'istòria de Wikipedia, in inglesu, faghet a la leghere in [[m:History_of_Wikipedia|custa pàgina]].


== Aundi est Wikipedia? ==
== In ue est Wikipedia? ==
[[File:Paris servers DSC00190.jpg|thumb|Unus cantus servers de Wikipedia]]
[[File:Paris servers DSC00190.jpg|thumb|Unos cantos serbidores de Wikipedia]]
Mancai diaderus manna meda cumenti comunidadi (millis de utentis ativus e una cantidadi spantosa de artìculus e informatzionis), is servers de Wikipedia funt casi piticus: una dexena de elaboradoris (duus databases e calincuna server web), postus in una schina de s'aposentu chi òspidat is server de Bomis.com (po nde sciiri de prus, anda [[:m:Wikimedia_servers|innoi]]).
Mancari siat manna meda a beru comente comunidade (mìgias de utentes ativos e una cantidade ispantosa de artìculos e informatziones), sos [[Serbidore (informàtica)|serbidores]] de Wikipedia non sunt medas: in sos primos annos fiant petzi una deghina de elaboradores (duas bases de datos e unos cantos serbidores web), postos in un'àngulu de s'aposentu de sos serbidores de Bomis.com.


Su progetu est finantziau po s'in prus de una persona, prus is donatzionis boluntàrias, aiat giustu unu dipendenti po su primu annu (a pustis prus nisciunu), is servers ddus manigiat una persona part-time sceti, fintzas custu boluntàriu. Sa versioni de oi de su software dd'at scrita casi totu unu programadori sceti e ddoi est unu team de boluntàrius chi ddu tenit acioronau e ddu ammelliorat passu passu.
Su progetu fiat finantziadu pro su prus dae una persone, prus sas donatziones voluntàrias, aiat giustu unu dipendente pro su primu annu (a pustis prus nemus), se sos serbidores los manìgiait una persona a tempus partziale, finas custu voluntàriu. Sa versione de su programma l'aiat iscrita belle totu unu programmadore ebbia e bi fiat un'iscuadra de voluntàrios chi lu teniat agiornadu e lu megioraiat passu passu.


Oe sa situatzione est diferente meda, e sa fundatzione Wikimedia tenet unos cantos tzentros in logos medas de su mundu, allistados [[:m:Wikimedia_servers|inoghe]].
Esistint unus cantus ''cache-server'' in [[Parigi]] po allestrai su tràficu europeu.


== Wikipedia in sardu ==
== Wikipedia in sardu ==


Sa versioni sarda de Wikipedia, chi ses ligendi immoi, tenit a nominzu [[Bichipedia|Bichipèdia]]. Est nàscia in Abrili de su [[2004]].
Sa versione sarda de Wikipedia, chi ses leghende como, est nàschida in s'abrile de su [[2004]].


== Cumenti bolit pronunciada Wikipedia ==
== Comente cheret pronuntziada Wikipedia ==
No esistit una pronùncia uficiali. Una preguntadedda intra is ''Wikipedian''is italianus at portau a pitzu ca d·ònni'unu dda pronùnciat a cumenti bolit. <br />Is pronùncias fintzas a oi connotas funt:
Non esistet una pronùntzia ufitziale. Una pregunta intra sos ''wikipedianos'' italianos at mustradu chi cada unu la pronùntziat comente cheret.<br />
Sas pronùntzias connotas finas a oe sunt:
* ''uichipedia''
* ''uichipedia''
* ''uichipedìa''
* ''uichipedìa''
Lìnia 85: Lìnia 87:
* ''bichipedìa''
* ''bichipedìa''


== Boxis ligòngias ==
== Riferimentos ==
<references />
⚫
* [[Wikimedia]]
⚫
* [[Wikimedia Italia]]
⚫
* [[Wikipedia:Istandard|Wikipedia:standard]]
* [[Wikipedia:Imprenta]]
* [[Wikipedia:Wikipedia e sa Ghia galàtica pro sos autostopistas|Wikipedia:Wikipedia e sa Ghia galàtica po is autostopistas]]
* [[Memex]], [[Vannevar Bush]] - In su 1945 at profetau:

::''Ant a cumparriri tipus nous de enciclopedias confetzionadas cun una reti de percuris associativus chi ddas colligent, prontas a essi inserias in memex e innoi ammaniadas''


== Artìculos ligados ==
⚫
*[[Wikipedia/campidanesu|Wikipedia (campidanesu)]]
⚫
*[[Wikimedia]]
{{Controllu de autoridade}}
[[Categoria:Wikipedia]]
[[Categoria:Wikipedia]]
[[Categoria:Comunidade]]
[[Categoria:Comunidade]]
[[Categoria:Sitos web]]

Versione currente de is 22:56, 2 Mar 2024

Custu artìculu est iscritu cun sa grafia Limba Sarda Comuna. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:

campidanesu · logudoresu · nugoresu

Wikipedia
situ web
Logo
Logo
Sa pàgina printzipale de Wikipedia in su 2024, in sa versione pro navigadores cunfigurados in sardu.
Sa pàgina printzipale de Wikipedia in su 2024, in sa versione pro navigadores cunfigurados in sardu.
Sa pàgina printzipale de Wikipedia in su 2024, in sa versione pro navigadores cunfigurados in sardu.
URL
Casta de situentziclopedia in lìnia
Limbaprus de 300 limbas
Punna de lucrunono
MereFundatzione Wikimedia
Creadu daeJimmy Wales, Larry Sanger
Abertura15 ghennàrgiu 2001
Istadu atualeativu
IsloganS'entziclopedia lìbera
Manuale

Wikipedia est un'entziclopedia multilìngue a cuntènnidu lìberu, iscrita dae voluntàrios chi traballant paris e suportada dae sa Fundatzione Wikimedia, un'ente chene punna de lucru. A dies de oe, est publicada in prus de 300 limbas, cun sa versione in limba inglesa chi est sa prus cumprida, e cuntenet artìculos (o "boghes") comente chi siat una entziclopedia traditzionale, almanacu, ditzionàriu geogràficu, o entziclopedia de novas. Sa tarea sua est sa de iscrìere un'entziclopedia internatzionale lìbera, iscrita cun rigore e giudìtziu, chi si potzat lèghere in cada giassu de su mundu. Wikipedia est unu de sos sitos prus impreados in su web,[1] retzende nessi 60 milliones de cumpudadas a sa die.

Wikipedia cuntenet prus de 62 milliones de artìculos, cun 6.700.000 de custos sunt in inglesu[2]. Est nàschida su 15 de ghennàrgiu de su 2001 comente progetu cumplementare de Nupedia (unu progetu cun tarea sìmile ma fatu dae espertos). Sende semper crèschida in popularidade, at dadu vida a medas progetos frades che a Wikitionary (su Wikitzionàriu), Wikibooks (Wikilibros) e Wikinews (Wikinovas). La contivigiant voluntàrios a sa manera wiki, in su sentidu chi sos artìculos podent èssere modificados dae chie si siat. Sos voluntàrios de Wikipedia sustenent sa polìtica de su "puntu de vista neutrale" chi narat chi sas opiniones presentadas dae persones de importu o dae òperas literàrias cherent contadas comente benint allegadas, a mutu postu, chena manìgios. Non nch'at de s'ispantare si cumpudende Wikipedia s'agatant faddinas, si gasi, cherent tzerriados sos sòtzios chi ant a bìdere issos si b'at de ite mendare, o si est àbile, lu mendat su chi est legende e totu.

Sa nomena de Wikipedia comente sistema de consultatzione est istada ogetu de cuntierras: l'ant alabada pro sa distributzione sua lìbera, pro sa compilatzione lìbera e pro su rigore de argumentos, e atacada pro pregiudìtzios sistèmicos presuntos (diant èssere privilegiados sos artìculos de interessu pro sos cuntribuidores sena abbaidare a s'importu reale issoro), sa preferèntzia de s'acòrdiu a sas provas, mancàntzias pro unos cantos argumentos e s'ammancu de responsabilidade e autoridade si posta a cunfrontu cun sas entziclopedias traditzionales. Sos artìculos suos sunt remonados dae sos mèdios de massa e dae istitutos acadèmicos e sunt a disponimentu suta a sa lissèntzia GFDL. S'editzione tedesca l'ant distribuida in CD e de medas editziones nd'ant creadu unos cantos ispigros (còpias, in inglesu mirrors) e progetos derivados.

Naturale

[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Sa tarea de Wikipedia est de creare un'entziclopedia lìbera e credìbile — antzis sa prus entziclopedia manna in s'istòria, e pro amprària e pro fundesa de sos argumentos tratados. Su fundadore suo Jimmy Wales descriet Wikipedia comente "unu isfortzu de creare e distribuire un'entziclopedia lìbera de sa mègius calidade chi pro cada persone in su praneta in sa limba sua". Creada in su situ web wikipedia.org, Wikipedia tirat su nùmene suo, propònnidu dae s'àteru fundadore Larry Sanger,[3] dae s'unione de sa paràula wiki, paràula hawaiana chi cheret nàrrere "lestru" e chi la ponent a una casta de programma collaborativu, e dae pedia, sufissu de entziclopedia chi in grecu cheret nàrrere "imparu". Wikipedia, in sas intentziones de Wales, diat dèpere arribare a una calidade pari o mègius de s'Entziclopedia Britannica e èssere publicada finas in pabiru.

Bi sunt o bi fiant medas àteros progetos de entziclopedias in Internet. In unos cantos, ant impreadu sas polìticas editoriales e sa sos deretos de autore che a in sos artìculos traditzionales, comente in s'Entziclopedia Stanford de Filosofia o Nupedia, chi est giai morta, ambas duas cumpiladas dae espertos. Sitos web prus informales che a h2g2 o Everything2 serbint comente ghias generales e sos artìculos issoro los iscrient e controllant persones comunes. Progetos comente Wikipedia, Susning.nu, e s'Enciclopedia Libre, sunt imbetzes wiki in ue sos artìculos los adelantant medas autores e no esistet perunu protzessu formale de revisione. Wikipedia est divènnida sa prus manna de custas wiki entziclopèdicas pro nùmeru de artìculos. A diferèntzia de medas entziclopedias su cuntènnidu de Wikipedia est lassadu suta sa lissèntzia GNU Free Documentation License.

Wikipedia tenet totu unu paris de lìnias de ghia impunnadas a identificare su tipu de informatzione bonu pro lu pònnere in issa. Las remonant medas bortas in sas cuntierras pro detzidere si unu tzertu cuntènnidu chèrgiat agiuntu, revisionadu, tramudadu a unu progetu frade o bogadu.

Cuntènnidu lìberu

[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Sa GFDL, sa litzèntzia chi sos artìculos de Wikipedia tenent, est una de sas medas litzèntzias pro su deretu de autore de casta copyleft, est a nàrrere chi permitit sa redistributzione, sa creatzione de òperas derivadas e s'impreu cummertziale de su cuntènnidu suta cunditzione chi bèngiat fata s'atributzione a sos autores e chi su cuntènnidu abarret a disponimentu semper suta de sa GFDL. Cando carchi autore contribuit a su progetu cun materiale originale, sos deretos de autore abarrant in possessu suo ma isse atzetat de nche lassare su traballu suta GFDL. Su materiale de Wikipedia si podet duncas distribuire a, o incorporare dae, fontes chi impreent custa litzèntzia. De su cuntènnidu de Wikipedia b'at ispigros (mirrors) o progetos derivados medas gràtzias a sas còpias de sas bases de datos. Mancari totu sos iscritos siant a disponimentu suta de sa GFDL, una pertzentuale manna de immàgines e sonos in Wikipedia non sunt lìberos. Elementos che a logotipos aziendales, cantzos de cantzones o fotos giornalìsticas amparadas dae su deretu de autore s'impreant cun una decraratzione de impreu giustu, in inglesu fair use (in Itàlia s'idea de fair use non b'est, in su corpus legale, e duncas òperas chi cuntennerent custos elementos diant podere èssere no ammìtidas). Wikipedia at retzidu finas materiale suta cunditzione chi non si potzant produire traballos derivados o chi si potzat impreare petzi a intro de Wikipedia. In cada manera, unas cantas editziones atzetant petzi cuntènnidos multimediales lìberos dae deretu de autore.

Wikipedia l'ant impreada sos mèdios, acadèmicos, e àteros comente riferimentu o suplementu. Organizatziones de novas ant remonadu artìculos de Wikipedia comente fontes o faeddende de s'informatzione in su Web, unos cantos de issos de manera regulare. A su chi narant sas listas mantentas dae sos cuntribuidores de Wikipedia, sos artìculos los ant remonados medas bortas in sos mèdios de novas, ma prus pagu in istùdios acadèmicos, libros, cunferèntzias, e càusas in giudìtziu.

Editziones

[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Sas limbas e sas editziones de Wikipedia sighint a crèschere de nùmeru e mannària, e in su 2024 bi nd'at 326 ativas cun unu nùmeru totale de unos 62 milliones de artìculos. Sas editziones suas prus mannas sunt, in òrdine de minimada, s'inglesa, sa cebuana, sa tedesca, sa frantzesa, e s'isvedesa.[2]

Sas editziones traballant cada una pro contu suo. Non sunt obligadas dae su chi bi est in sas àteras ma depent petzi rispetare sas lìnias de ghia generales che a sos chimbe pilastros. In cada manera sos artìculos e sas immàgines sunt comunes intra sas editziones, sos primos gràtzias a unu traballu de tradutzione e a sos ligàmenes interlinguìsticos, e sas segundas gràtzias a sa regorta de Wikimedia Commons. Sos artìculos traduidos dae àteras editziones rapresentant petzi una partighedda de sos artìculos de cada editzione.

Cumponidura

[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Belle totu sos chi bìsitant su situ de Wikipedia podent cumpònnere un'artìculu e bìdere luego mustradas sas modìficas issoro. Wikipedia est fraigada in su cumbinchimentu chi su traballu a paris intra sos utentes potzat in su tempus megiorare sos artìculos, prus o mancu de sa matessi manera chi adelantant sos programmas a còdighe abertu. Sos autores de sos artìculos non est a òbligu chi apant una connoschèntzia o cualìfica formale pro sos argumentos contivigiados e sunt avisados chi sas contributziones issoro s'ant a pòdere modificare sena piedade e redistribuidas a praghere dae chie lu chèrgiat. Sos artìculos non sunt controllados dae un'utente o grupu editoriale particulare e sas detzisiones de pigare pro su cuntènnidu e pro sas polìticas editoriales de Wikipedia essint pro acòrdiu e carchi borta dae unu votu, mancari a Jimmy Wales tochet sa detzisione finale.

Pro su naturale abertu de custu progetu, medas bortas bi sunt "gherras editoriales" o cuntierras longas cando sos editores non arribant a un'acòrdiu. Unos cantos de custa comunidade ant ispricadu su protzessu de isvilupu de Wikipedia comente unu traballu a paris, o unu protzessu in crèschida de darwinismu sotziale, ma custa sa comunidade pro su prus non la cunsìderat una presentada giusta. Sos artìculos sunt semper sutapostos a modìficas, gasi chi Wikipedia non decrarat mai finidu un'artìculu. Sos dannàrgios sunt unu problema costante pro Wikipedia.

Wikimedia

[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Lìnias de cumportamentu

[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Wikipedia pedit a sos collaboradores de osservare unu "puntu de bista neutrale" cando iscrient e de no carrigare peruna chirca originale.

Su puntu de bista neutrale, una lìnia de cumportamentu chi non faghet a negotziare, faghet crara sa tarea de entziclopedia e batit a s'òbligu de arresonare cun sos àteros impitadores, si b'ant positziones diferentes, in antis de brigare. Si sas diferèntzias sunt de annotu, e Wikipedia non si diat pòdere èssere iscrìere sighende unu puntu de bista "ogetivu", si depent presentare de manera impartziale totu sas partes e sos puntos de vista de una chistione, atribuidos a sos sustenidores issoro de manera neutrale. Custa polìtica imponet ca onni unu de custas caras depat retzire unu pesu uguale a sa popularidade sua. Custa idea at retzidu crìticas pro esseret una tarea chi no faghet a tocare, pro èssere inutilosa cun unu materiale sena fundòriu e cunfirmas e pro permìtere chi siant rapresentadas opiniones "ofensivas".

Opiniones o teorias chi non sunt istadas giai publicadas sunt cunsideradas "chircas originales", e a las pònnere in Wikipedia no est permìtidu. Sa polìtica de sa "chirca no originale" afirmat chi cussa casta de materiale non faghet a l'atribuire cun seguresa a unu puntu de bista neutrale e duncas no est adata a un'entziclopedia.

Sos collaboradores de Wikipedia mantenent in prus totu una variedade de polìticas e lìnias ghia minores. In cuntrastu cun àteras wiki, che a su Portland Pattern Repository de Ward Cunningham (cunsideradu s'imbentore de su wiki), sos Wikipedianos impreant sas "pàginas de cuntierra" pro resonare de sas modìficas a sos artìculos, in antis de lu fàghere a intro de sos artìculos etotu.

Sos collaboradores de Wikipedia medas bortas modìficant, moent e burrant sos artìculos chi cunsìderant no adatos pro una entziclopedia, che a sas definitziones de ditzionàriu (pro custas esistent progetos ad hoc comente su Wikitzionàriu) o iscritos dae fontes originales. Medas bortas sas editziones de Wikipedia istabilint manuales de istile.

Pàginas ligadas:

Autores

[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

In Wikipedia non b'at distintziones formales intre sos cuntribuidores, e sas detzisiones si pigant arribende a s'acòrdiu intre sos chi bi traballant. In su ghennàrgiu de su 2005, Wikipedia teniat unos de 13.000 utentes chi contribuiant in cuddu mese cun nessi chimbe modìficas; 9.000 de custos utentes ativos traballaiant pro sas tres editziones prus mannas. A su chi narant sos datos collidos dae Wikipedia, su bator unu de su tràficu de Wikipedia benit dae utentes non registrados chi cun pagu probabilidade si podent definire editores.

Sos traballos de mantenimentu los faghent unu grupu de voluntàrios adelantadores, agiudadores, buròcrates e amministradores, e su nùmeru issoro est de unas cantas chèntinas de unidades. Sos amministradores sunt sos prus numerosos de su grupu e tenent unas cantas abilidades in prus, che a sa de pòdere impedire chi sos artìculos si potzant modificare, de los iscantzellare o de blocare de manera temporànea o permanente unos cantos utentes in manera chi non potzant fàghere modìficas a Wikipedia. Sas atziones de dannàrgios o sas infratziones minores de sas lìnias ghia podent batire a un'avertimentu o a unu blocu temporàneu, e sas chi sunt sighidas e/o mannas a blocos longos o permanentes.

Su fundadore de Wikipedia Larry Sanger at naradu chi àere sa litzèntzia GFDL est comente una "afiantza de libertade, est una motivatzione forte a traballare pro un'entziclopedia lìbera". In un'istùdiu a pitzus de Wikipedia comente comunidade, su professore de Economia Andrea Ciffolilli at afirmadu chi su costu bassu de transatzione in su de pigare parte a unu software wiki creat unu catalizadore pro sa crèschida collaborativa e chi su de punnare a una "costrutzione creativa" incoràgiat a sa gente a bi pigare parte. Wikipedia l'ant bidacomente unu esperimentu sotziale de anarchia o democrazia. Jimbo Wales at torradu risposta narende chi no est istada pensada de gasi ma chi antzis custa cosa nd'est una cunsighèntzia.[4] In una pàgina a pitzus de su fàghere chircas cun Wikipedia, sos autores suos ispricant chi Wikipedia est de importu comente comunidade sotziale. Est a nàrrere, a sos autores de artìculos podent dimandare de difèndere o crarire su traballu issoro e sas cuntierras faghet a las bìere luego. Sas editziones de Wikipedia cuntenent medas bortas unu "bangu de sas informatziones" puru, ue sa comunidade respondet a sas preguntas.

Tzinnos istòricos

[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Wikipedia l'ant creada in su ghennàrgiu de su 2001 in inglesu, a pustis de cuntatos intra Larry Sanger e Ben Kovitz, e finas gràtzias a su traballu de Jimbo Wales, chi at postu a dispositzione sos serbidores netzessàrios pro s'esperimentu.

Sa fase isperimentale l'at sighida luego una fase de adelantada manna chi at bidu cun s'andare de su tempus una crèschida lestra de utentes registrados (in su làmpadas de su 2004 unos 7.500 in sa versione in limba inglesa, prus de 1.100 in sa in italianu) e una ismanniada ispantosa de su nùmeru de artìculos iscritos (de badas e traballende paris), chi at barigadu de meda sos 600.000 (boghende dae su contu sos rediretziones e sas pàginas chi sunt abotzos).

Su 22 cabudanni 2004 Wikipedia totu canta est arribbada a tènnere prus de unu millione de artìculos.

S'istòria de Wikipedia, in inglesu, faghet a la leghere in custa pàgina.

In ue est Wikipedia?

[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]
Unos cantos serbidores de Wikipedia

Mancari siat manna meda a beru comente comunidade (mìgias de utentes ativos e una cantidade ispantosa de artìculos e informatziones), sos serbidores de Wikipedia non sunt medas: in sos primos annos fiant petzi una deghina de elaboradores (duas bases de datos e unos cantos serbidores web), postos in un'àngulu de s'aposentu de sos serbidores de Bomis.com.

Su progetu fiat finantziadu pro su prus dae una persone, prus sas donatziones voluntàrias, aiat giustu unu dipendente pro su primu annu (a pustis prus nemus), se sos serbidores los manìgiait una persona a tempus partziale, finas custu voluntàriu. Sa versione de su programma l'aiat iscrita belle totu unu programmadore ebbia e bi fiat un'iscuadra de voluntàrios chi lu teniat agiornadu e lu megioraiat passu passu.

Oe sa situatzione est diferente meda, e sa fundatzione Wikimedia tenet unos cantos tzentros in logos medas de su mundu, allistados inoghe.

Wikipedia in sardu

[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Sa versione sarda de Wikipedia, chi ses leghende como, est nàschida in s'abrile de su 2004.

Comente cheret pronuntziada Wikipedia

[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Non esistet una pronùntzia ufitziale. Una pregunta intra sos wikipedianos italianos at mustradu chi cada unu la pronùntziat comente cheret.
Sas pronùntzias connotas finas a oe sunt:

  • uichipedia
  • uichipedìa
  • uiki'piːdjə
  • uaichipedia
  • vichipedia
  • vichipédia
  • vichipèdia
  • vichipedía
  • uaichipìdia
  • bichipedìa

Riferimentos

[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]
  1. ↑ (EN) wikipedia.org Competitive Analysis, Marketing Mix and Traffic - Alexa, in alexa.com, 25 austu 2020. URL consultadu su 2 martzu 2024 (archiviadu dae s'url originale su 25 austu 2020).
  2. ↑ 2.0 2.1 (EN) List of Wikipedias - Meta, in meta.wikimedia.org. URL consultadu su 2 martzu 2024.
  3. ↑ (EN) Wikipedia family feud rooted in San Diego, in The San Diego Union-Tribune, 9 santugaine 2006. URL consultadu su 2 martzu 2024 (archiviadu dae s'url originale su 13 martzu 2007).
  4. ↑ (EN) Lista de posta de en.wikipedia - Lìtera de Jimbo Wales, in mail.wikimedia.org. URL consultadu su 2 martzu 2024 (archiviadu dae s'url originale su 25 santandria 2005).

Artìculos ligados

[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]
Controllu de autoridadeVIAF (EN) 195846295 · BIBSYS (EN) 8030646 · BNF (FR) cb150837752 (data) · GND (DE) 7545251-0 · LCCN (EN) no2008072801 · NKC (EN, CS) ph640673 · NLI (EN, HE) 001395032 · NSK (HR) 000625468 · RERO 02-A020416204 · SELIBR (SE) 319345 · SUDOC (FR) 11109383X · WorldCat Identities (EN) no2008-072801
Bogadu dae "https://sc.wikipedia.org/w/index.php?title=Wikipedia&oldid=183234"