Бу сирэй Сэтинньи 1 куодун көр

'''Сэтинньи 1''' диэн [[Григориан халандаара|Григориан халандаарыгар]] сыл 305-с күнэ ([[ордук хонуктаах сыл|ордук хонуктаах сылга]] 306-c күнэ). Сыл бүтүө 60 күн баар.

== Бэлиэ күннэр ==
* Аан дойдутааҕы веган күнэ
* Леннокс-Гасто синдромун туһунан билии аан дойдутааҕы күнэ
* {{Флагификация|Алжир}} — Өрөбөлүүссүйэ күнэ
* {{Флагификация|Россия}} — Суут приставын күнэ
* {{Флагификация|Антигуа уонна Барбуда}} — Тутулуга суох буолуу күнэ (Британияттан, 1981)
* {{Флагификация|Бангладеш}}, {{Флагификация|Бирма}}, {{Флагификация|Индия}} (хотугулуу илин өттө) — Чаванг Кут
* {{Флагификация|Болгария}} — Дойду уһуктуутун күнэ
* {{Флагификация|Бутан}} — Друк Гьялпо V хоруоналаммыт күнэ
* {{Флагификация|АХШ Виргин арыылара}} — Көҥүл күнэ
* {{Флагификация|Индия}} (Чхаттисгарх) — Чхаттисгарх Раджётсава
* {{Флагификация|Индия}} (Карнатака) — Карнатака Раджотсава
* {{Флагификация|Индия}} (Керала) — Керала күнэ
* {{Флагификация|Киргизия}} — Милиция күнэ
* {{Флагификация|АХШ}} — Национальнай тиис суунар суокка күнэ
* {{Флагификация|Дьоппуон}} — Бэйэни көмүскэнии күүстэрин күнэ
* Бары сибэтиэйдэр күннэрэ — католицизм тарҕаммыт дойдуларыгар. 
** {{Флагификация|Мексика}}, {{Флагификация|Гватемала}}, {{Флагификация|Никарагуа}}, {{Флагификация|Гондурас}}, {{Флагификация|Сальвадор}} — Өлбүттэр күннэрэ (Сэтинньи 1-2 күннэрэ)

== Түбэлтэлэр ==
* [[1512]] — [[Рим]]ҥэ [[Микеланджело]] ойуулаабыт Сикстин капеллатын үрдэ дьоҥҥо көрдөрүллүбүт.
* [[1520]] — Фернан Магеллаан Соҕуруу Америка соҕуруу өттүн уонна онно баар арыылар ыккардыларынан ааспыт. Бу устарга сэрэхтээх уонна синньигэс [[Магеллаан силбэһиитэ|силбэһиини]] кини аатынан ааттаабыттара. Былыр (XIX үйэҕэ диэри) бу арыыларга уонна материк кытылыгар элбэх олохтоох омуктар олорбуттара, кэлин бары кэриэтэ европеецтар аҕалбыт ыарыыларыттан сылтаан суох буолбуттара.
* [[1640]] — [[Дежнев Семен|Семен Дежнев]] Амма, Таатта сирдэригэр аттаммыт.
* [[1649]] — Нуучча кэккэ атыыһыттара уорууга түбэһэн дьиэ кэргэттэрин кытта Саха Сиригэр көскө ыытыллыбыттар.
* [[1755]] — [[Португалия]] киин куоратыгар [[Лиссабон|Лиссабоҥҥа]] сүүнэ кыахтаах [[сир хамсааһына]] буолбут. 5 миэтирэҕэ тиийэ кэтиттээх сир хайа барыылара куорат киин өттүн тулалыыр сиртэн ойуннарбыттар. Сир хамсааһынын кэнниттэн 20 миэтирэҕэ тиийэ үрдүктээх [[цунами]] куораты урусхаллаабыт. Түмүгэр куорат 275 тыһыынча олохтооҕуттан 90 тыһыынчаҕа тиийэ киһи өлбүт.
* [[1868]] — [[Дьокуускай]] епискоба Үөһээ Дьааҥыга уонна [[Халыма уокуруга|Халыма]] уокуруктарыгар айаҥҥа туруммут. Бу сырыытыгар таҥараһыт аара баар таҥара дьиэлэрин туруктарын, үлэлэрин-хамнастарын көрүтэлээн ааспыт.
* [[1911]] — [[Ливия]]ҕа [[Италия]]-[[Турция]] сэриитин кэмигэр бастакы салгынтан бомбалааһын буолбут. Италия лейтенана Джулио Гавотти көтөр аалтан икки кыра бомбаны бырахпыт.
* [[1917]] — Үөһээ Дьааҥы хамыһаара [[Кулаковскай Алексей Елисеевич|Өлөксөй Кулаковскай]] дойду туругун туһунан дакылаат түһэрбит.
* [[1922]] — Арассыыйа Федерацията Саха сиригэр [[автономия]] олохтоммутунан сибээстээн [[Түүлээх (табаар)|түүлээҕи]] Арассыыйаҕа ыыппакка оннугар хаалларарга быһаарбыт.
* [[1922]] — [[Осман Импиэрийэтэ|Осман Импиэрийэтин]] бүтэһик султана Мехмед VI бүрүстүөлүттэн батыммыт уонна дойдутуттан көскө барбыт. Инньэ гынан 6 үйэлээх Осман Импиэрийэтэ эһиллибит.
* [[1928]] — [[Мустафа Кемал Ататүрк]] тус көҕүлээһининэн [[туурак тыла]] [[Араб алпабыыта|арабтыы алпыбыыттан]] [[Латыын алпабыыта|латыынныы алпабыыкка]] көһөрүн туһунан сокуон ылыллыбыт. Аны биир ыйынан хаһыаттар, сурунааллар, киинэ субтитрдара, реклама, бэлиэлэр бары саҥа алпабыытынан суруллан саҕалыахтаахтара.
* [[1944]] — [[Дьокуускай]]га өрөспүүбүлүкэ куукулатын театра үлэтин саҕалаабыт.
* [[1954]] — ССРС Миниистирдэрин Сэбиэтэ [[Үөһээ Бүлүү улууһа|Үөһээ Бүлүүгэ]] [[Нам нэһилиэгэ (Үөһээ Бүлүү улууһа)|Нам]] нэһилиэгэр механизаатардары үөрэтэн таһаарар училищены арыйарга ыйаахтаабыт.
* [[1955]] — 19,5 сыллаах [[АХШ]] [[Вьетнам]]ҥа сэриитэ саҕаламмыт. Бу иннинэ аҕай Вьетнам [[Франция]] былааһын утары өрө туран босхоломмута уонна хомуньуустуу сайдыы суолун диэки охтубута.
* [[1963]] — [[Пуэрто-Рико]]ҕа аарыма улахан 304,8 м диаметрдаах Аресибо радиотелескоп үлэтин саҕалаабыт. 2016 сыллаахха [[Кытай]]га 500 м диаметрдаах FAST радиотелескоп тутуллуор дылы аан дойдуга саамай улахан этэ.
* [[1991]] — Норуот дьокутааттарын сийиэһэ Арассыыйаҕа быыбарга биир сыллаах мораторий биллэрбит (экэниэмикэ реформатын олоххо киллэрии кэмигэр). Ону таһынан үрүҥ-күөх-кыһыл былааҕы Арассыыйа былааҕынан бигэргэппит.
* [[1993]] — [[Европа Сойууһа|Европа Сойууһун]] олохтуур ''Маастрихт дуогабара'' күүһүгэр киирбит. Европа Сойууһа биир өттүттэн судаарыстыбалар холбоһуктара буолар, биир өттүттэн бэйэтэ судаарыстыба буолар. Билигин Европа Сойууһугар 27 дойду киирэр, нэһилиэнньэтин ахсаана 453 мөлүйүөн киһи, экэниэмикэтин сабардамынан быһа холоон [[АХШ]] уонна [[Кытай]] тэҥнээхтэрэ.
* [[1993]] — [[Түркменистаан|Туркменистааҥҥа]] бэйэлэрин харчылара — [[Манат|манат]] — олоххо киирбит
* [[1997 сыл|1997]] — Арассыыйаҕа «Култуура» тв-хаанал үлэтин саҕалаабыт.
* [[1998]] — [[Европатааҕы киһи быраабын суута]] олохтоммут.
* [[2005]] — [[Биики Сонун]] нууччалыы салаата аһыллыбыт.
* [[2015]] — Арассыыйаҕа «Матч ТВ» ханаал үлэтин саҕалаабыт.

== Төрөөбүттэр ==
* [[1841]] — [[Ибрай Алтынсарин]] — [[Казахтар|хаһаах]] уопсастыбаннай диэйэтэлэ, сырдатааччыта, [[Казахстан|Казахстаҥҥа]] элбэх оскуоланы арыйбыта.
* [[1906]] — [[Садыкова, Сара Гарифовна|Сара Садыкова]] — [[Татаардар|татаар]] композитора, актриса уонна ырыаһыт. Татаардартан бастакы композитор идэлээх дьахтар.
* [[1907]] — [[Асямов Сергей Александрович|Сергей Асямов]] (30.04.1942 өлб.) — лётчик, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, [[Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа]] (20.06.1942), майор. Сэрии иннинэ Саха сиригэр Главсевморпуть Өлүөнэтээҕи авиациятын бөлөҕөр лүөччүктээбитэ.
* [[1932]] — [[Шубин Константин Николаевич - Полярнай|Константин Шубин - Полярнай]] — [[Дулгааннар|дулгаан]] бэйиэтэ, суруйааччыта.
* [[1963]] — [[Оглезнева Татьяна Николаевна|Татьяна Оглезнева]] — устуоруйа билимин хандьыдаата.

== Өлбүттэр ==
* [[1993]] — [[Мординов Авксентий Егорович|Авксентий Мординов]] — сахаттан бастакы бөлүһүөк-учуонай; философия билимин дуоктара, профессор, Арассыыйа билимин үтүөлээх диэйэтэлэ.
* [[2008]] — [[Кузьмин Вадим Романович|Вадим Кузьмин]] — техника билимин дуоктара, профессор, СӨ НА академига.


{{ыйдар}}

[[Категория:Сэтинньи 1]]