Ir al contenido

Yura

Wikipediamanta
(Plantae-manta pusampusqa)
Yura
Mit'an kamay
Dominio: Eukaryota
Regnum: Plantae
Haeckel, 1866
Divisions

Q'umir laqu

Embryophyta (allpa pacha yura)

Nematophytes

Yura icha Mallki (latin simipi: Planta - (regnum) Plantae, grigu simipi: Φυτόν - Φυτά) nisqaqa llapan imapas allpamanta wiñaq kawsaqmi, inti wayllay nisqata ruraq. Yuraqa saphiyuq, chillkiyuq, raphiyuqmi. Chillkip ñawch'inpitaq icha raphip lluk'inkunapiqa yurap mukmunkunam.

Ima hinam kawsanku

[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Kay hinataq yurakunaqa wiñankum: Mallkikunaqa sach'akunapas lliwmanta aswan hatunmi. Qurakunataq aswan pisim. Wiñayninkamaqa kay hinam kamanchik:

Tukuy yurakunaqa q'umir raphinkunapi intip achkiyninpi misk'ita ruranku. Kawsanapaqqa intip achkiyninta, wanuta, yakutapas mat'ipayanku. Saphinkunawan yakuta wanutapas ch'unqamunku.

Tuktuyuq, murukunata ruraq yurakunataqa muruyuq icha tuktuyuq ninchik. Hukkunataq, tuktunnaq yurakunaqa, pisillam (ahinataq laqu icha qucha yuyu).

Yurakunap kawsaykuqninkunap pirqankunaqa silulusayuqmi.

Yurakunap raphinpi kawsaykuqkunapiqa kawsaykuq inti wayllaq (kloroplastu) nisqakunam. Chay raphi q'umirniyuq (klorophila nisqayuq) inti wayllaqkunawan, inti wayllay nisqata ruraspa yaku iñuwakunata ch'iqtaspa muksichaqtam kachaykunku. Chimlasayta wayra pachamanta hurquykuspa uwas misk'itam ruraykunku. Yurap rurasqan muksichaqtam ñuqanchik runakunataq kawsananchikpaq mat'ipayanchik. Mana yurakuna kaptin, manam wayra pachapi muksichaq kanmanchu. Chayraykum ancha-anchatam kawsaq pachapi yurakunatam, sach'a-sach'akunatam mat'ipayanchik. Tukuy uywakuna, runakunapas muksichaq wapsita hurquykuspa chimlasayta qarquykuspa samanku, hinallataqmi yurakunapas mana inti wayllachkaspan.

Yurakunap mitan kamay raki huñukuna

[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]
Yurakuna

Mikhuna chakra yurakuna

[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Chakranchikkunapi miraspa tarpusqa sach'akunataqa mallkikunam ninchik.

Lliwmanta aswan tarpusqanchik chakra yurakunaqa sarawan papam.

Kaypi huk chakra yurakunam:

Hampina chakra yurakuna

[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Q'apachanakuna

[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Hampina qurakuna

[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Sumaq t'ikakuna

[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]