Jump to content

د "مالاوي" د بڼو تر مېنځ توپير

تړنې سمول
Permanently protected article
د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا
ياداښت ولټوي
→ تېر توپيربل توپير ←
Content deleted Content added
VisualWikitext
EmausBot (خبرې اترې | ونډې)
۸٬۶۹۲ edits
و r2.6.4) (روباټ زیاتول: zu:IMalawi
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
(د همدغه کارن لخوا کينډۍ:پلورل)
۱ کرښه: ۱ کرښه:
{{Infobox country
'''مالاوي''' په رسمي توګه '''د مالاوي ولسمشریزه''' چې په سویل ختیځې افریقا کې په وچې پورې تړلی یو هیواد دی.
| conventional_long_name = د مالاوي هیواد ولسمشریزه

| common_name = د مالاوي هیواد ولسمشریزه
| native_name = {{nowrap|{{lang|ny|Dziko la Malaŵi}}}} ([[Chewa language|Chichewa]])<br>{{nowrap|{{lang|ny|Charu cha Malaŵi}}}} ([[Tumbuka language|Chitumbuka]])
| image_flag = Flag of Malawi.svg
| image_coat = Coat of arms of Malawi.svg
| national_motto = "Unity and Freedom"
| national_anthem = {{native name|ny|[[Mulungu dalitsani Malaŵi]]|nolink=yes}}<br />({{Lang-en|"O God Bless Our Land of Malawi"}}){{lower|0.1em|<ref>{{cite web |url=http://www.lyricsondemand.com/miscellaneouslyrics/nationalanthemslyrics/malawinationalanthemlyrics.html |title=Malawi National Anthem Lyrics |work=National Anthem Lyrics |publisher=Lyrics on Demand |access-date=24 August 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110510015032/http://www.lyricsondemand.com/miscellaneouslyrics/nationalanthemslyrics/malawinationalanthemlyrics.html |archive-date=10 May 2011 |url-status=dead }}</ref>}}<br /><center>[[File:Malawian national anthem.oga]]</center>
| image_map = File:Malawi (orthographic projection).svg
| map_caption = نقشه (شین رنګه)په سویلي افریقا کې [[افریقا]] کې
| capital = [[لیلونګوه]]
| coordinates = {{coord|13|57|S|33|42|E|type:city}}
| largest_city = [[لیلونګوه]]
| official_languages = [[انګلیسي]]<br>[[چیوایي ژبه]]
| سیمه ییزې ژبې = {{unbulleted list
| [[یاو ژبه]]
| [[تومبوکا ژبه]]
| [[تونګا ژبه]]
| [[سینا ژبه]]
| [[لوموه ژبه]]
| [[نیاکیوسا ژبه]]
| [[لامبیا ژبه]]
}}
| ethnic_groups = {{unbulleted list
| ۳۴.۴% [[چیوا]]
| ۱۸.۹% [[لوموی]]
| ۱۳.۳% [[یاو]]
| ۱۰.۴% [[نګونئ]]
| ۹.۲% [[تومبوکا]]
| ۳.۸% [[سنایي خلک]]
| ۳.۲% [[مانګ انجا]]
| ۱.۹% [[نیانجا]]
| 1.۸% [[تونګا]]
| ۱.۰% [[نګوندی]]
| ۱.۶% [[لامبیا]]
| ۱.۵% [[سوکوا]]
| ۱.۰% نور
}}
| ethnic_groups_year = ۲۰۱۸ شمیرنه<ref name="Census۲۰۱۸">{{cite web |url=http://www.nsomalawi.mw/images/stories/data_on_line/demography/census_2018/2018%20Malawi%20Population%20and%20Housing%20Census%20Main%20Report.pdf |title=2018 Population and Housing Census Main Report |publisher=Malawi National Statistical Office |access-date=25 December 2019 |خونديځ نېټه=8 June 2020 |خونديځ تړی=https://web.archive.org/web/20200608191931/http://www.nsomalawi.mw/images/stories/data_on_line/demography/census_2018/2018%20Malawi%20Population%20and%20Housing%20Census%20Main%20Report.pdf |url-status=dead }}</ref>
| religion = {{ublist |item_style=white-space:nowrap;
|۷۷.۳% [[مسیحیت]]
|—۳۳.۵% [[پروتستان]]
|—۱۷.۲% [[کاتولیک]]
|—۲۶.۶% [[مسیحیان]]
|۱۳.۸% [[اسلام]]
|۲.۱% [[نون]]
|۱.۲% [[سیمه ییز افریقایي دینونه]]
|۵.۶% نور
}}
| religion_year = ۲۰۱۸ نفوس شمیرنه
| religion_ref = <ref name="DHS 2016">{{cite web |url=https://dhsprogram.com/pubs/pdf/FR319/FR319.pdf |title=Demographic and Health Survey: 2015–2016 |publisher=Malawi National Statistical Office |page=36 |access-date=19 April ۲۰۱۸}}</ref>
| demonym = [[مالاویان]]
| government_type = [[ولسمشریزه]] [[پارلماني]] [[مشروطه ولسمشریزه]]
| leader_title1 = [[ولسمشر]]
| leader_name1 = [[لازاروس چاک ورا]]
| leader_title2 = [[لومړی وزیر]]
| leader_name2 = [[ساولوس چیلیما]]
| legislature = [[ولسي جرګه]]
| sovereignty_type = History
| established_event1 = خپلواکي له [[بریتانیا]]
| established_date1 = ۶ جون ۱۹۶۴
| established_event2 = ولسمشریزه
| established_date2 = ۶ جون ۱۹۶۶
| established_event3 = د مالاوي هیواد اوسنی اساسي قانون
| established_date3 = ۱۸ مې ۱۹۹۴
| area_km2 = ۱۱۸,۴۸۴
| area_rank = ۹۸th<!-- Area rank should match List of countries and dependencies by area -->
| area_sq_mi = ۴۵,۷۴۷ <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
| percent_water = ۲۰.۶%
| population_estimate = {{increase}} ۱۹,۱۲۹,۹۵۲<ref>{{cite web |url=https://population.un.org/wpp/ |title=World Population Prospects – Population Division – United Nations |website=population.un.org}}</ref>
| population_census = ۱۷,۵۶۳,۷۴۹<ref name="Census2018"/>
| population_estimate_year = 2020
| population_estimate_rank = 62nd
| population_census_year = 2018
| population_density_km2 = ۱۵۳.۱
| population_density_sq_mi = ۳۹۶.۵ <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
| population_density_rank = ۵۶th
| GDP_PPP = $۲۵.۰۳۷ ترلیونه
| GDP_PPP_year = ۲۰۱۹
| GDP_PPP_per_capita = $۱,۲۳۴<ref name="auto">{{cite web |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=62&pr.y=7&sy=2019&ey=2024&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=676&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC&grp=0&a= |title=Report for Selected Countries and Subjects |website=www.imf.org}}</ref>
| GDP_nominal = $۷.۴۳۶ تریلیونه
| GDP_nominal_year = ۲۰۱۹
| GDP_nominal_per_capita = $۳۶۷<ref name="auto"/>
| Gini = ۴۳.۹ <!--number only-->
| Gini_year = ۲۰۱۰
| Gini_change = <!--increase/decrease/steady-->
| Gini_ref = <ref name="wb-gini">{{cite web |url=http://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI/ |title=Gini Index |publisher=World Bank |access-date=2 March 2011}}</ref>
| Gini_rank =
| HDI = ۰.۴۸۳ <!--number only-->
| HDI_year = ۲۰۱۹<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year-->
| HDI_change = decrease<!--increase/decrease/steady-->
| HDI_ref = <ref name="UNHDR">{{cite book |title=Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene |date=15 December 2020 |publisher=United Nations Development Programme |isbn=978-92-1-126442-5 |pages=343-346 |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf |access-date=16 December 2020}}</ref>
| HDI_rank = ۱۷۴ټنه
| currency = [[Malawian kwacha|Kwacha]] (D)
| currency_code = MWK
| time_zone = [[د مرکزي افریقا وخت|وخت]]
| utc_offset = +۲
| utc_offset_DST =
| time_zone_DST =
| drives_on = [[چپ]]
| calling_code = [[Telephone numbers in Malawi|+۲۶۵]]<ref name="BBC">{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/africa/country_profiles/1068913.stm |title=Country profile: Malawi |publisher=[[BBC News]] |date=13 March 2008 |access-date=17 August 2008}}</ref>
| cctld = [[.mw]]<ref name="BBC" />
| footnotes = * Population estimates for this country explicitly take into account the effects of excess mortality due to [[HIV/AIDS|AIDS]]; this can result in lower life expectancy, higher infant mortality and death rates, lower population and growth rates, and changes in the distribution of population by age and sex than would otherwise be expected.
* Information is drawn from the CIA ''[[World Factbook]]'' unless otherwise noted.
| today =
}}'''مالاوې''' په رسمي توګه '''د مالاوي هیواد ولسمشریزه''' ده چې په [[سویل ختیځه افريقا|سویل ختیځې افریقا]] کې په وچې پورې تړلی هیواد دی. پلازمینه یې د [[لیلونګوه]] ښار او رسمي ژبه یې [[انګلیسي]] ده. یاد هیواد ۴۸۴'۱۱۸ کیلومتره مربع مساحت او ۵۷۵'۰۹۱'۱۸ میلیونه وګړي لري. مالاوی په ۶ ږم د جون ۱۹۶۴م کال له [[بریتانیا]] خپله خپلواکي تر لاسه کړه.


مالاوې (/məˈlɔːwi, məˈlɑːwi, ˈmæləwi/؛ چيوا: [maláβi] يا [maláwi])، ټمبوکا: Malawi او په رسمي ډول د مالاوې جمهوريت؛ په سويل ختيځه افريقا کې په وچه کې را ایسار هېواد دی، چې پخوا د نيازالېنډ (Nyasaland) په نوم پېژندل کېده. دا هېواد لويديځ ته له زمبيا، شمال او شمال ختيځ ته له تانزانيا او ختيځ، سوېل او سوېل لويديځ ته له موزمبيق سره ګډه پوله لري. د هېواد پراخوالی له ۱۱۸۴۸۴ کېلو متر مربع (۴۵۷۴۷ ميل مربع) څخه زيات او نفوس يې د ۲۰۲۱ز کال  تر جنوري پورې ۱۹۴۳۱۵۶۶ تنه اټکل شوی دی. د مالاوې پلازمېنه (او تر ټولو لوی ښار) ليلونګوي “Lilongwe” ښار دی. دويم ستر ښار يې بلنټاير (Blantyre)، درېيم مزوزو (Mzuzu) او څلورم ستر ښار يې پخوانۍ پلازمېنه زومبا (Zomba) دی. د مالاوې (Malawi) نوم له “Maravi” څخه اخيستل شوی دی، چې په سيمه کې د “Chewa” په نوم د استوګن وګړو پخوانی نوم دی. دې هېواد ته د «د افريقا نرم زړه» وړ نوم (لقب) د هېواد د وګړو د ملګرتيا او صميميت له امله ورکړل شوی دی. <ref>{{cite web|title=Malawi: Maláui, Malaui, Malauí, Malavi ou Malávi?|url=http://dicionarioegramatica.com.br/2015/10/25/malawi-malaui-malaui-malaui-malavi-ou-malavi/|website=DicionarioeGramatica.com.br|access-date=25 October 2015|archive-date=17 August 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160817120145/https://dicionarioegramatica.com.br/2015/10/25/malawi-malaui-malaui-malaui-malavi-ou-malavi/|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|title=Malawi, The Warm Heart of Africa|url=http://www.novocmalawi.org/index.php/about/malawi-the-warm-heart-of-africa/|url-status=dead|publisher=Network of Organizations for Vulnerable & Orphan Children|access-date=26 January 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110727131527/http://www.novocmalawi.org/index.php/about/malawi-the-warm-heart-of-africa/|archive-date=27 July 2011}}</ref><ref>{{cite web|title=Malawi Population (2021) – Worldometer|url=https://www.worldometers.info/world-population/malawi-population/|access-date=2021-01-31|website=www.worldometers.info|language=en}}</ref>


د افريقا لويې وچې د نننۍ مالاوې په نوم برخه کې ۱۰ پېړۍ ته نږدې وختونو کې د “Bantu” ډلو د کډوالۍ په واسطه استوګنه غوره شوه. څو پېړۍ وروسته په ۱۸۹۱ ز کال کې ياده سيمه د بریتانيې له لورې مستعمره شوه او د “Nyasaland” په نوم د انګليستان تر څار او قيموميت لاندې سيمه شوه. په ۱۹۵۳ ز کال کې د روديشيا “Rhodesia” او نيازالېنډ په نيمه خپلواکه اتحاديه کې تر څار اوساتنې لاندې سيمه شوه. ياده اتحاديه يا فدراسيون په ۱۹۶۳ ز کال کې له منځه لاړ او منحل شو. په ۱۹۶۴ ز کال کې قيموميت پای ته ورسېده، نيازالېنډ د ملکې دويمې اليزابيت (Queen Elizabeth II) تر مشرۍ لاندې يو خپلواک هېواد شو او نوم يې هم مالاوې (Malawi) ته بدل شو. دوه کلونه وروسته جمهوريت شو. له انګليستان څخه يې بشپړه خپلواکي تر لاسه او تر ۱۹۷۰ ز کال پورې د هاسټنګز بېنډا (Hastings Banda) تر ولسمشرۍ لاندې يو ټولواک يو ګوندي دولت شوی و. بېنډا تر ۱۹۹۴ ز کال پورې ولسمشر پاتې شو. د مالاوې اوسنی نظام ديموکراتيک ګڼ ګوندي جمهوريت دی، چې د ټاکل شوي ولسمشر له لورې پر مخ ځي. د “Lazarus Chakwera” په نوم د مالاوې د کانګرس ګوند (Malawi Congress Party) ډله د ټانس اتحاد “Tonse Alliance” لامل شوه، چې د نهو سياسي ډلو او ګوندونو ډله کېدنه ده او د محکمې تر څار لاندې ولسمشريزې ټاکنې يې وګټلې. يادې ټاکنې د ۲۰۲۰ ز کال جون پر ۲۳ نېټه وروسته له هغې بيا تر سره شوې، چې د خورا سترو ټاکنيزو ګډوډيو له امله د ۲۰۱۹ ز کال د می مياشتې ولسمشريزې ټاکنې باطلې شوې. د مالاوې پوځ (د مالاوې دفاعي ځواک: Malawi Defense Force) يوه ځمکنۍ اردو، يو سمندري او يو هوايي ځواک لري. د هېواد باندنی سياست لويديځ پلوی دی. له زياتره هېوادونو سره مثبتې سياسي اړيکې ساتې او د ملګرو ملتونو، د ملتونو د ګډو ګټو، د سويلي افريقايي پرمختګ ټولنې، ختيځې او سويلې افريقا لپاره د عام بازار او افريقايي ټولنې په ګډون بېلابېلو نړيوالو سازمانونو کې ګډون کوي. <ref>{{cite web|title=Hastings Kamuzu Banda &#124; president of Malawi|url=https://www.britannica.com/biography/Hastings-Kamuzu-Banda|website=Encyclopedia Britannica}}</ref><ref>{{cite news|title=The cult of Hastings Banda takes hold|url=https://www.theglobeandmail.com/news/world/the-cult-of-hastings-banda-takes-hold/article4273860/|via=The Globe and Mail}}</ref><ref>{{cite journal|last=McCracken|first=John|author-link=John McCracken (historian)|title=Democracy and Nationalism in Historical Perspective: The Case of Malawi|url=https://academic.oup.com/afraf/article/97/387/231/16549|journal=African Affairs|volume=97|issue=387|pages=231–249|date=1 April 1998|doi=10.1093/oxfordjournals.afraf.a007927|via=academic.oup.com}}</ref>


مالاوې د نړۍ له وروسته پاتې هېوادونو څخه دی. اقتصاد يې زياتره پر کرنه باندې تکيه دی او په پراخه ډول کليوالي او په چټکۍ سره زياتېدونکی نفوس لري. د هېواد حکومت د خپلو پرمختګ اړتياوو د بشپړولو په موخه زياتره پر باندنۍ مرسته باندې ولاړ دی، که څه هم اړينه اندازه (او وړانديز شوې مرسته) له ۲۰۰۰ ز کال راهيسې لږه شوې ده. د مالاوې حکومت د اقتصاد جوړولو او پراخولو، زده کړو ته د ودې ورکولو، روغتيا، د چاپيريال خونديتوب او د پراخه بې کارۍ تر څنګ په مالي ډول د خپلواک کېدلو هڅو کې له ګواښونو سره مخامخ کېږي. ياد هېواد له ۲۰۰۵ ز کال راهيسې د ذکر شويو مسئلو پر حل باندې د تمرکز په موخه بېلابېلې خپرونې رامنځته کړې دي او د هېواد ظاهري بڼه د پرمختګ په حال کې ښکاري. د ودې مهم شاخصونه په ۲۰۰۷ او ۲۰۰۸ ز کلونو کې د اقتصاد، زده کړې او روغتيا په برخو کې وکتل شول.


مالاوې د لږه اميندواري او د کوچنيانو لوړه مړينه لري. HIV/AIDS په کې خورا زيات خپور شوی دی، چې دواړه يې کاري ځواک کموي او د زياتو حکومتي لګښتونو غوښتنه کوي. ياد هېواد ډول ډول نفوس لري، چې د مالاوي اصلي وګړي، اسيايان او اروپايان دي. بېلابېلې ژبې په کې ويل کېږي او د مذهبي عقيدو يوه لړۍ لري. که څه هم پخوا په يوه برخه کې د توکميزو وېشنو يا ډلبنديو له امله دوره يې سيمه ییز ټکر او نښته وه، مګر په ۲۰۰۸ ز کال کې ياد کورنی ټکر د پام وړ له منځه تللی و او په يو مالاوي مليت سره د پېژندنې نظريه يو ځل بيا راڅرګنده شوې وه.


== تاريخچه ==
د افريقا هغه سيمه چې نن ورځ د مالاوې په توګه پېژندل کېږي، نږدې لسمه پېړۍ کې له شمال څخه د “Bantu” ولسونو د کډوالۍ څپو له پيل څخه مخکې د ښکاري راټولېدونکو خورا کوچنی نفوس درلود. که څه هم زياتره Bantu ولسونو د سوېل پر لور کډوالۍ ته دوام ورکړ، مګر ځينې يې پاتې شول او د عام پښت پر بنسټ يې توکميزې ډلې جوړې کړې. يادو قبيلو تر ۱۵۰۰ زکال پورې د ماراوې پاچهي (Kingdom of Maravi) رامنځته کړې وه، چې د شمال له اوسنۍ “Nkhotakota” سيمې څخه زمبيزي سيند (Zambezi River) او له مالاوې جهيل (Lake Malawi) څخه لوانګوا سيند “Luangwa River” يا اوسنۍ زمبيا (Zambia) پورې ورسېده. <ref>{{Cite book|last=Kasuka|first=Bridgette|url=https://books.google.com/books?id=30PF_5aEfHQC&q=The+area+of+Africa+now+known+as+Malawi+had+a+very+small+population+of+hunter-gatherers+before+waves+of+Bantu+peoples+began+emigrating+from+the+north+around+the+10th+century.&pg=PA103|title=African Writers|date=May 2013|publisher=African Books|isbn=978-9987-16-028-0|language=en}}</ref><ref name="Cutter142">Cutter, ''Africa 2006'', p. 142</ref><ref name="StateDept">{{cite web|url=https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/7231.htm|title=Background Note: Malawi|work=Bureau of African Affairs|publisher=U.S. Department of State|date=11 January 2011|access-date=20 July 2011}}</ref>


د قبيلې غړي له ۱۶۰۰ ز کال څخه لږه موده وروسته د يوه اصلي واکمن تر مشرۍ لاندې په خورا متحد سيمې سره، له پرتګالي سوداګرو او د پوځ له غړو سره مخالفت، سوداګري او د اتحاديو جوړول پيل کړل. تر ۱۷۰۰ ز کال پورې که څه هم سترواکي په سيمو وېشل شوې وه، چې د زياتو انفرادي توکمي ډلو له لورې اداره کېده. د هند سمندر د غلامۍ سوداګري د ۱۸۰۰ په نيمايي کې هغه مهال خپل لوړوالي ته ورسېده، چې نږدې ۲۰۰۰۰ تنه غلامان شول او په پام کې وه، چې په کلني ډول به له “Nkhotakota” او “Kilwa” څخه راوړل کېږي. په يادو سيمو کې غلامان پلورل کېدل. <ref>Davidson, ''Africa in History'', pp. 164–165</ref><ref>{{cite web|url=https://whc.unesco.org/en/tentativelists/5603/|title=Malawi Slave Routes and Dr. David Livingstone Trail – UNESCO World Heritage Centre|website=Whc.unesco.org|date=9 July 2015|access-date=9 February 2016}}</ref>


مذهبي مبلغ او سپړونکی ډېوېډ لېونګسټون (David Livingstone) په ۱۸۵۹ ز کال کې لومړی د مالاوې جهيل او بيا د نيازا جهيل (Lake Nyasa) ته ورسېده او د جهيل سويل ته لوړې سيمې يې اروپايي استوګنې لپاره د مناسبې سيمې په توګه مشخص کړې. د نوموړي د کتنې په پايله کې په ۱۸۶۰ او ۱۸۷۰ ز لسيزو کې په ياده سيمه کې بېلابېل انګليسي او Presbyterian ماموريتونه رامنځته شول. په ۱۸۷۸ ز کال کې د افريقايي جهيلونو د شرکت لمېټډ (African Lakes Company Limited) د سوداګرۍ او لېږد رالېږد اړيکې د جوړولو په موخه رامنځته شوې، چې له ماموريتونو سره يې له نږدې کار کاوه. په ۱۸۷۹ ز کال “Balntyre” کې يوه کوچنۍ ماموريتي او سوداګريزه استوګنه وشوه او يو بریتانوي استازي په ۱۸۸۳ ز کال په کې استوګنه غوره کړه. پرتګالي حکومت هم په سيمه کې ليوالتيا درلوده، چې د پرتګالي نيونې او اشغال د مخنيوي په موخه بریتانوي حکومت په ځينو لارښوونو سره هرري جانسټن (Harry Johnston) د بریتانوي استازي په توګه سيمې ته ولېږه. يادې لارښوونې له پرتګالي د قانوني واک تر شا له سيمه ییزو واکمنانو سره د تړونونو د کولو په اړه وې. <ref>John G Pike, (1969). Malawi: A Political and Economic History, London, Pall Mall Press pp.77–9, 83–4.</ref>


په ۱۸۸۹ ز کال کې د “Shire” پر لوړو ځمکو باندې بریتانوي قيموميت اعلان شو، چې په ۱۸۹۱ز کال  کې دومره پراخه شو، چې نننۍ مالاوې سيمه يې د بریتانيې د مرکزي افريقا د سرپرستې په توګه راونغاړله. په ۱۹۰۷ ز کال کې تر قيموميت لاندې ياده سيمه “Nyasaland” ونومول شوه، چې ياد نوم يې د بریتانيې تر واک لاندې خپل وخت لپاره وساته. په يوه غوره بېلګه کې چې ځيني وختونه يې په افريقا کې د استعماري واک «نرۍ سپينه کرښه : Thin White Line» بولي، د نيازالېنډ استعماري حکومت په ۱۸۹۱ ز کال کې جوړ شو. مديرانو ته ۱۰۰۰۰ يورو (د ۱۸۹۱ز کال  تش په نوم ارزښت) کلنۍ بوديجه ورکړل شوه، چې د لس اروپايي ملکي وګړو، دوو پوځي مامورينو، د پنجاب اويا سيکهانو او د “Zanzibar” پينځه اتيا پنډيانو (نوکرانو) لپاره يې بسنه کوله. له دې په شمېر کارکوونکو څځه د يو او دوه ميليونه تر منځ وګړو په لرلو سره د نږدې ۹۴۰۰۰ کېلو متر مربع سيمې د اداره کولو او څار تمه کېدله. <ref>F Axelson, (1967). Portugal and the Scramble for Africa, pp. 182–3, 198–200. Johannesburg, Witwatersrand University Press.</ref><ref name="CA">Murphy, ''Central Africa'', p. xxvii</ref><ref>Reader, ''Africa'', p. 579</ref>


په ورته کال کې غلامي هغه مهال خپل بشپړ پرېکون يا پای ته ورسېده، چې د نازالېنډ لوړ رتبه مامور ښاغلي هرري جانسټن (Sir Harry Johnston) يې په پای ته رسولو کې خپله د پام وړ هڅه وکړه.


==ایداري وېش==
د مالاوي هیواد په درې برخو او ۲۸ ایداري برخو (ولایتونو) وېشل شوی دئ.


{| style="margin:auto;"
| style="padding-right:1em; vertical-align:top;" |
'''[[مرکزي سیمه]]'''
----
* ۱ [[ددزا]]
* ۲ [[دووا]]
* ۳ [[کاسونګو]]
* ۴ [[لیلونګوه]]
* ۵ [[مچینجی]]
* ۶ [[نخوتاکوتا]]
* ۷ [[نتچیو]]
* ۸ [[نتچیسی]]
* ۹ [[سالیما]]
| style="padding-right:1em; vertical-align:top;" |
'''[[شمالي سیمه]]'''
----
* ۱۰ [[چیتیپا]]
* ۱۱ [[کارونګا]]
* ۱۲ [[لیکوما]]
* ۱۳ [[مزیمبا]]
* ۱۴ [[نکهاتا بای]]
* ۱۵ [[رامفی]]
| style="padding-right:۱em; vertical-align:top;" |
'''[[سویلي سیمه]]'''
----
* ۱۶ [[بالاکا]]
* ۱۷ [[بلانتایر]]
* ۱۸ [[چیکواوا]]
* ۱۹ [[چیرادزولو]]
* ۲۰ [[ماچینګا]]
* ۲۱ [[مانګوچي]]
* ۲۲ [[مولانجه]]
* ۲۳ [[موانزا]]
* ۲۴ [[نسانجه]]
* ۲۵ [[تیولو]]
* ۲۶ [[پهالومبه]]
* ۲۷ [[زومبا]]
* ۲۸ [[ننو]]
|}


==تاریخ==
==کلتور==
==جغرافیه==
[[دوتنه:Livingstoniamountainsmalawi.jpg|thumb|left| مونتاینز د مالاوي په شمال کې during rainy season]]


==اقتصاد==


[[وېشنيزه:د افریقایي اتحادیه غړي هیوادونه]]
[[وېشنيزه:د افریقایي اتحادیه غړي هیوادونه]]
[[وېشنيزه:په وچې پورې تړلي هیوادونه]]
[[وېشنيزه:په وچې پورې تړلي هیوادونه]]
[[وېشنيزه:ملاوي ]]
[[وېشنيزه:ملاوي]]

[[af:Malawi]]
[[als:Malawi]]
[[am:ማላዊ]]
[[an:Malawi]]
[[ar:مالاوي]]
[[arz:مالاوى]]
[[ast:Malaui]]
[[az:Malavi]]
[[bat-smg:Malavis]]
[[be:Малаві]]
[[be-x-old:Малаві]]
[[bg:Малави]]
[[bjn:Malawi]]
[[bm:Malawi]]
[[bn:মালাউই]]
[[bo:མ་ལ་ཝི།]]
[[bpy:মালাবি]]
[[br:Malawi]]
[[bs:Malavi]]
[[ca:Malawi]]
[[ceb:Malawi]]
[[ckb:مالاوی]]
[[crh:Malavi]]
[[cs:Malawi]]
[[cv:Малави]]
[[cy:Malawi]]
[[da:Malawi]]
[[de:Malawi]]
[[diq:Malawi]]
[[dv:މަލާވީ]]
[[ee:Malawi]]
[[el:Μαλάουι]]
[[en:Malawi]]
[[eo:Malavio]]
[[es:Malaui]]
[[et:Malawi]]
[[eu:Malawi]]
[[ext:Malaui]]
[[fa:مالاوی]]
[[fi:Malawi]]
[[fiu-vro:Malawi]]
[[fo:Malavi]]
[[fr:Malawi]]
[[frp:Malavi]]
[[fy:Malawy]]
[[ga:An Mhaláiv]]
[[gag:Malavi]]
[[gd:Malabhaidh]]
[[gl:Malaui - Malawi]]
[[gv:Malawi]]
[[hak:Mâ-là-vî]]
[[he:מלאווי]]
[[hi:मलावी]]
[[hif:Malawi]]
[[hr:Malavi]]
[[ht:Malawi]]
[[hu:Malawi]]
[[hy:Մալավի]]
[[ia:Malawi]]
[[id:Malawi]]
[[ie:Malawi]]
[[ilo:Malawi]]
[[io:Malawi]]
[[is:Malaví]]
[[it:Malawi]]
[[ja:マラウイ]]
[[jv:Malawi]]
[[ka:მალავი]]
[[kg:Malawi]]
[[kk:Малави Республикасы]]
[[kn:ಮಲಾವಿ]]
[[ko:말라위]]
[[ku:Malavî]]
[[kw:Malawi]]
[[la:Malavium]]
[[lb:Malawi]]
[[li:Malawi]]
[[lij:Malawi]]
[[lmo:Malawi]]
[[ln:Malawi]]
[[lt:Malavis]]
[[ltg:Malaveja]]
[[lv:Malāvija]]
[[mg:Malawi]]
[[mk:Малави]]
[[ml:മലാവി]]
[[mr:मलावी]]
[[ms:Malawi]]
[[mt:Malawi]]
[[my:မာလဝီနိုင်ငံ]]
[[nah:Malahui]]
[[nds:Malawi]]
[[nl:Malawi]]
[[nn:Malawi]]
[[no:Malawi]]
[[nov:Malawi]]
[[nso:Malawi]]
[[nv:Malááwii]]
[[ny:Malaŵi]]
[[oc:Malawi]]
[[os:Малави]]
[[pam:Malawi]]
[[pih:Malaawi]]
[[pl:Malawi]]
[[pms:Malawi]]
[[pnb:ملاوی]]
[[pt:Malawi]]
[[qu:Malawi]]
[[ro:Malawi]]
[[ru:Малави]]
[[rw:Malawi]]
[[sa:मलावी]]
[[sah:Малауи]]
[[sc:Malawi]]
[[scn:Malaui]]
[[sco:Malawi]]
[[se:Malawi]]
[[sg:Malawïi]]
[[sh:Malavi]]
[[simple:Malawi]]
[[sk:Malawi (štát)]]
[[sl:Malavi]]
[[so:Malaawi]]
[[sq:Malavi]]
[[sr:Малави]]
[[ss:IMalawi]]
[[stq:Malawi]]
[[su:Malawi]]
[[sv:Malawi]]
[[sw:Malawi]]
[[szl:Malawi]]
[[ta:மலாவி]]
[[tg:Малави]]
[[th:ประเทศมาลาวี]]
[[ti:ማላዊ]]
[[tl:Malawi]]
[[tr:Malavi]]
[[ts:Malawi]]
[[tum:Malawi]]
[[ug:مالاۋى]]
[[uk:Малаві]]
[[ur:ملاوی]]
[[uz:Malavi]]
[[vec:Malawi]]
[[vi:Malawi]]
[[vo:Malaviyän]]
[[war:Malawi]]
[[wo:Malawi]]
[[xal:Малавудин Орн]]
[[yo:Màláwì]]
[[zh:马拉维]]
[[zh-min-nan:Malaŵi]]
[[zu:IMalawi]]

د ۲۱:۳۰, ۱۹ جون ۲۰۲۴ بڼه

  
مالاوي
مالاوي
مالاوي
د مالاوي بیرغ   ويکيډاټا کې (P163) ځانګړنې بدلې کړئ
مالاوي
مالاوي
نښان
نقشه (شین رنګه)په سویلي افریقا کې افریقا کې
نقشه (شین رنګه)په سویلي افریقا کې افریقا کې
نقشه (شین رنګه)په سویلي افریقا کې افریقا کې
شعار
ملي ترانه:
ځمکه او استوګنه
کوارډينېټ ۱۳°سویل ۳۴°ختیځ / 13°سويل 34°ختيځ / -13; 34   ويکيډاټا کې (P625) ځانګړنې بدلې کړئ[۱]
پراخوالی 118484 کیلومتره مربع [۲]  ويکيډاټا کې (P2046) ځانګړنې بدلې کړئ
پلازمېنه لیلونګوه [۳]  ويکيډاټا کې (P36) ځانګړنې بدلې کړئ
رسمي ژبې انګرېزي ژبه ،  چېوايي ژبه   ويکيډاټا کې (P37) ځانګړنې بدلې کړئ
مشرتابه
بنسټ اېښودنه او واکمنۍ
خپلواکۍ نېټه ۶ جولای ۱۹۶۴  ويکيډاټا کې (P571) ځانګړنې بدلې کړئ
د عمر محدودیتونه
بې کارۍ کچه 8 سلنه (۲۰۱۴)[۴]  ويکيډاټا کې (P1198) ځانګړنې بدلې کړئ
نور مالومات
پیسې د مالاویا کواچا   ويکيډاټا کې (P38) ځانګړنې بدلې کړئ
تګلوری کيڼ [۵]  ويکيډاټا کې (P1622) ځانګړنې بدلې کړئ
رسمي وېبپاڼه د تاييدولو سرچينه  ويکيډاټا کې (P856) ځانګړنې بدلې کړئ
هېواد کوډ MW  ويکيډاټا کې (P297) ځانګړنې بدلې کړئ
د زنګ وهنې نړیوال کوډ +265  ويکيډاټا کې (P474) ځانګړنې بدلې کړئ
Map

مالاوې په رسمي توګه د مالاوي هیواد ولسمشریزه ده چې په سویل ختیځې افریقا کې په وچې پورې تړلی هیواد دی. پلازمینه یې د لیلونګوه ښار او رسمي ژبه یې انګلیسي ده. یاد هیواد ۴۸۴'۱۱۸ کیلومتره مربع مساحت او ۵۷۵'۰۹۱'۱۸ میلیونه وګړي لري. مالاوی په ۶ ږم د جون ۱۹۶۴م کال له بریتانیا خپله خپلواکي تر لاسه کړه.

مالاوې (/məˈlɔːwi, məˈlɑːwi, ˈmæləwi/؛ چيوا: [maláβi] يا [maláwi])، ټمبوکا: Malawi او په رسمي ډول د مالاوې جمهوريت؛ په سويل ختيځه افريقا کې په وچه کې را ایسار هېواد دی، چې پخوا د نيازالېنډ (Nyasaland) په نوم پېژندل کېده. دا هېواد لويديځ ته له زمبيا، شمال او شمال ختيځ ته له تانزانيا او ختيځ، سوېل او سوېل لويديځ ته له موزمبيق سره ګډه پوله لري. د هېواد پراخوالی له ۱۱۸۴۸۴ کېلو متر مربع (۴۵۷۴۷ ميل مربع) څخه زيات او نفوس يې د ۲۰۲۱ز کال  تر جنوري پورې ۱۹۴۳۱۵۶۶ تنه اټکل شوی دی. د مالاوې پلازمېنه (او تر ټولو لوی ښار) ليلونګوي “Lilongwe” ښار دی. دويم ستر ښار يې بلنټاير (Blantyre)، درېيم مزوزو (Mzuzu) او څلورم ستر ښار يې پخوانۍ پلازمېنه زومبا (Zomba) دی. د مالاوې (Malawi) نوم له “Maravi” څخه اخيستل شوی دی، چې په سيمه کې د “Chewa” په نوم د استوګن وګړو پخوانی نوم دی. دې هېواد ته د «د افريقا نرم زړه» وړ نوم (لقب) د هېواد د وګړو د ملګرتيا او صميميت له امله ورکړل شوی دی. [۶][۷][۸]

د افريقا لويې وچې د نننۍ مالاوې په نوم برخه کې ۱۰ پېړۍ ته نږدې وختونو کې د “Bantu” ډلو د کډوالۍ په واسطه استوګنه غوره شوه. څو پېړۍ وروسته په ۱۸۹۱ ز کال کې ياده سيمه د بریتانيې له لورې مستعمره شوه او د “Nyasaland” په نوم د انګليستان تر څار او قيموميت لاندې سيمه شوه. په ۱۹۵۳ ز کال کې د روديشيا “Rhodesia” او نيازالېنډ په نيمه خپلواکه اتحاديه کې تر څار اوساتنې لاندې سيمه شوه. ياده اتحاديه يا فدراسيون په ۱۹۶۳ ز کال کې له منځه لاړ او منحل شو. په ۱۹۶۴ ز کال کې قيموميت پای ته ورسېده، نيازالېنډ د ملکې دويمې اليزابيت (Queen Elizabeth II) تر مشرۍ لاندې يو خپلواک هېواد شو او نوم يې هم مالاوې (Malawi) ته بدل شو. دوه کلونه وروسته جمهوريت شو. له انګليستان څخه يې بشپړه خپلواکي تر لاسه او تر ۱۹۷۰ ز کال پورې د هاسټنګز بېنډا (Hastings Banda) تر ولسمشرۍ لاندې يو ټولواک يو ګوندي دولت شوی و. بېنډا تر ۱۹۹۴ ز کال پورې ولسمشر پاتې شو. د مالاوې اوسنی نظام ديموکراتيک ګڼ ګوندي جمهوريت دی، چې د ټاکل شوي ولسمشر له لورې پر مخ ځي. د “Lazarus Chakwera” په نوم د مالاوې د کانګرس ګوند (Malawi Congress Party) ډله د ټانس اتحاد “Tonse Alliance” لامل شوه، چې د نهو سياسي ډلو او ګوندونو ډله کېدنه ده او د محکمې تر څار لاندې ولسمشريزې ټاکنې يې وګټلې. يادې ټاکنې د ۲۰۲۰ ز کال جون پر ۲۳ نېټه وروسته له هغې بيا تر سره شوې، چې د خورا سترو ټاکنيزو ګډوډيو له امله د ۲۰۱۹ ز کال د می مياشتې ولسمشريزې ټاکنې باطلې شوې. د مالاوې پوځ (د مالاوې دفاعي ځواک: Malawi Defense Force) يوه ځمکنۍ اردو، يو سمندري او يو هوايي ځواک لري. د هېواد باندنی سياست لويديځ پلوی دی. له زياتره هېوادونو سره مثبتې سياسي اړيکې ساتې او د ملګرو ملتونو، د ملتونو د ګډو ګټو، د سويلي افريقايي پرمختګ ټولنې، ختيځې او سويلې افريقا لپاره د عام بازار او افريقايي ټولنې په ګډون بېلابېلو نړيوالو سازمانونو کې ګډون کوي. [۹][۱۰][۱۱]

مالاوې د نړۍ له وروسته پاتې هېوادونو څخه دی. اقتصاد يې زياتره پر کرنه باندې تکيه دی او په پراخه ډول کليوالي او په چټکۍ سره زياتېدونکی نفوس لري. د هېواد حکومت د خپلو پرمختګ اړتياوو د بشپړولو په موخه زياتره پر باندنۍ مرسته باندې ولاړ دی، که څه هم اړينه اندازه (او وړانديز شوې مرسته) له ۲۰۰۰ ز کال راهيسې لږه شوې ده. د مالاوې حکومت د اقتصاد جوړولو او پراخولو، زده کړو ته د ودې ورکولو، روغتيا، د چاپيريال خونديتوب او د پراخه بې کارۍ تر څنګ په مالي ډول د خپلواک کېدلو هڅو کې له ګواښونو سره مخامخ کېږي. ياد هېواد له ۲۰۰۵ ز کال راهيسې د ذکر شويو مسئلو پر حل باندې د تمرکز په موخه بېلابېلې خپرونې رامنځته کړې دي او د هېواد ظاهري بڼه د پرمختګ په حال کې ښکاري. د ودې مهم شاخصونه په ۲۰۰۷ او ۲۰۰۸ ز کلونو کې د اقتصاد، زده کړې او روغتيا په برخو کې وکتل شول.

مالاوې د لږه اميندواري او د کوچنيانو لوړه مړينه لري. HIV/AIDS په کې خورا زيات خپور شوی دی، چې دواړه يې کاري ځواک کموي او د زياتو حکومتي لګښتونو غوښتنه کوي. ياد هېواد ډول ډول نفوس لري، چې د مالاوي اصلي وګړي، اسيايان او اروپايان دي. بېلابېلې ژبې په کې ويل کېږي او د مذهبي عقيدو يوه لړۍ لري. که څه هم پخوا په يوه برخه کې د توکميزو وېشنو يا ډلبنديو له امله دوره يې سيمه ییز ټکر او نښته وه، مګر په ۲۰۰۸ ز کال کې ياد کورنی ټکر د پام وړ له منځه تللی و او په يو مالاوي مليت سره د پېژندنې نظريه يو ځل بيا راڅرګنده شوې وه.

تاريخچه

د افريقا هغه سيمه چې نن ورځ د مالاوې په توګه پېژندل کېږي، نږدې لسمه پېړۍ کې له شمال څخه د “Bantu” ولسونو د کډوالۍ څپو له پيل څخه مخکې د ښکاري راټولېدونکو خورا کوچنی نفوس درلود. که څه هم زياتره Bantu ولسونو د سوېل پر لور کډوالۍ ته دوام ورکړ، مګر ځينې يې پاتې شول او د عام پښت پر بنسټ يې توکميزې ډلې جوړې کړې. يادو قبيلو تر ۱۵۰۰ زکال پورې د ماراوې پاچهي (Kingdom of Maravi) رامنځته کړې وه، چې د شمال له اوسنۍ “Nkhotakota” سيمې څخه زمبيزي سيند (Zambezi River) او له مالاوې جهيل (Lake Malawi) څخه لوانګوا سيند “Luangwa River” يا اوسنۍ زمبيا (Zambia) پورې ورسېده. [۱۲][۱۳][۱۴]

د قبيلې غړي له ۱۶۰۰ ز کال څخه لږه موده وروسته د يوه اصلي واکمن تر مشرۍ لاندې په خورا متحد سيمې سره، له پرتګالي سوداګرو او د پوځ له غړو سره مخالفت، سوداګري او د اتحاديو جوړول پيل کړل. تر ۱۷۰۰ ز کال پورې که څه هم سترواکي په سيمو وېشل شوې وه، چې د زياتو انفرادي توکمي ډلو له لورې اداره کېده. د هند سمندر د غلامۍ سوداګري د ۱۸۰۰ په نيمايي کې هغه مهال خپل لوړوالي ته ورسېده، چې نږدې ۲۰۰۰۰ تنه غلامان شول او په پام کې وه، چې په کلني ډول به له “Nkhotakota” او “Kilwa” څخه راوړل کېږي. په يادو سيمو کې غلامان پلورل کېدل. [۱۵][۱۶]

مذهبي مبلغ او سپړونکی ډېوېډ لېونګسټون (David Livingstone) په ۱۸۵۹ ز کال کې لومړی د مالاوې جهيل او بيا د نيازا جهيل (Lake Nyasa) ته ورسېده او د جهيل سويل ته لوړې سيمې يې اروپايي استوګنې لپاره د مناسبې سيمې په توګه مشخص کړې. د نوموړي د کتنې په پايله کې په ۱۸۶۰ او ۱۸۷۰ ز لسيزو کې په ياده سيمه کې بېلابېل انګليسي او Presbyterian ماموريتونه رامنځته شول. په ۱۸۷۸ ز کال کې د افريقايي جهيلونو د شرکت لمېټډ (African Lakes Company Limited) د سوداګرۍ او لېږد رالېږد اړيکې د جوړولو په موخه رامنځته شوې، چې له ماموريتونو سره يې له نږدې کار کاوه. په ۱۸۷۹ ز کال “Balntyre” کې يوه کوچنۍ ماموريتي او سوداګريزه استوګنه وشوه او يو بریتانوي استازي په ۱۸۸۳ ز کال په کې استوګنه غوره کړه. پرتګالي حکومت هم په سيمه کې ليوالتيا درلوده، چې د پرتګالي نيونې او اشغال د مخنيوي په موخه بریتانوي حکومت په ځينو لارښوونو سره هرري جانسټن (Harry Johnston) د بریتانوي استازي په توګه سيمې ته ولېږه. يادې لارښوونې له پرتګالي د قانوني واک تر شا له سيمه ییزو واکمنانو سره د تړونونو د کولو په اړه وې. [۱۷]

په ۱۸۸۹ ز کال کې د “Shire” پر لوړو ځمکو باندې بریتانوي قيموميت اعلان شو، چې په ۱۸۹۱ز کال  کې دومره پراخه شو، چې نننۍ مالاوې سيمه يې د بریتانيې د مرکزي افريقا د سرپرستې په توګه راونغاړله. په ۱۹۰۷ ز کال کې تر قيموميت لاندې ياده سيمه “Nyasaland” ونومول شوه، چې ياد نوم يې د بریتانيې تر واک لاندې خپل وخت لپاره وساته. په يوه غوره بېلګه کې چې ځيني وختونه يې په افريقا کې د استعماري واک «نرۍ سپينه کرښه : Thin White Line» بولي، د نيازالېنډ استعماري حکومت په ۱۸۹۱ ز کال کې جوړ شو. مديرانو ته ۱۰۰۰۰ يورو (د ۱۸۹۱ز کال  تش په نوم ارزښت) کلنۍ بوديجه ورکړل شوه، چې د لس اروپايي ملکي وګړو، دوو پوځي مامورينو، د پنجاب اويا سيکهانو او د “Zanzibar” پينځه اتيا پنډيانو (نوکرانو) لپاره يې بسنه کوله. له دې په شمېر کارکوونکو څځه د يو او دوه ميليونه تر منځ وګړو په لرلو سره د نږدې ۹۴۰۰۰ کېلو متر مربع سيمې د اداره کولو او څار تمه کېدله. [۱۸][۱۹][۲۰]

په ورته کال کې غلامي هغه مهال خپل بشپړ پرېکون يا پای ته ورسېده، چې د نازالېنډ لوړ رتبه مامور ښاغلي هرري جانسټن (Sir Harry Johnston) يې په پای ته رسولو کې خپله د پام وړ هڅه وکړه.

ایداري وېش

د مالاوي هیواد په درې برخو او ۲۸ ایداري برخو (ولایتونو) وېشل شوی دئ.

مرکزي سیمه

شمالي سیمه

سویلي سیمه

تاریخ

کلتور

جغرافیه

مونتاینز د مالاوي په شمال کې during rainy season

اقتصاد

  1. ↑   ويکيډاټا کې (P402) ځانګړنې بدلې کړئ {{cite web}}: Empty citation (help)
  2. ↑ https://www.enciclopedia.cat/gran-enciclopedia-catalana/malawi
  3. ↑ http://www.statoids.com/umw.html
  4. ↑ http://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.ZS
  5. ↑ http://chartsbin.com/view/edr
  6. ↑ "Malawi: Maláui, Malaui, Malauí, Malavi ou Malávi?". DicionarioeGramatica.com.br. Archived from the original on 17 August 2016. نه اخيستل شوی 25 October 2015.
  7. ↑ "Malawi, The Warm Heart of Africa". Network of Organizations for Vulnerable & Orphan Children. Archived from the original on 27 July 2011. نه اخيستل شوی 26 January 2011.
  8. ↑ "Malawi Population (2021) – Worldometer". www.worldometers.info (په انګليسي). نه اخيستل شوی 2021-01-31.
  9. ↑ "Hastings Kamuzu Banda | president of Malawi". Encyclopedia Britannica.
  10. ↑ "The cult of Hastings Banda takes hold" – via The Globe and Mail.
  11. ↑ McCracken, John (1 April 1998). "Democracy and Nationalism in Historical Perspective: The Case of Malawi". African Affairs. 97 (387): 231–249. doi:10.1093/oxfordjournals.afraf.a007927 – via academic.oup.com.
  12. ↑ Kasuka, Bridgette (May 2013). African Writers (په انګليسي). African Books. ISBN 978-9987-16-028-0.
  13. ↑ Cutter, Africa 2006, p. 142
  14. ↑ "Background Note: Malawi". Bureau of African Affairs. U.S. Department of State. 11 January 2011. نه اخيستل شوی 20 July 2011.
  15. ↑ Davidson, Africa in History, pp. 164–165
  16. ↑ "Malawi Slave Routes and Dr. David Livingstone Trail – UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. 9 July 2015. نه اخيستل شوی 9 February 2016.
  17. ↑ John G Pike, (1969). Malawi: A Political and Economic History, London, Pall Mall Press pp.77–9, 83–4.
  18. ↑ F Axelson, (1967). Portugal and the Scramble for Africa, pp. 182–3, 198–200. Johannesburg, Witwatersrand University Press.
  19. ↑ Murphy, Central Africa, p. xxvii
  20. ↑ Reader, Africa, p. 579
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=مالاوي&oldid=325499" نه اخيستل شوی