منگول سلطنت دیاں دہرائیاں وچ وکھراپا

1162 وچ منگول دے اک قبیلے دے اک چھوٹے سردار دے ہاں اک پُتر پیدا ہويا۔ جس، دا ناں ”[[چنگیز خان|تیموجن]]“ رکھیا گیا۔ جوان ہوݨ اُتے اس نے باہمی برسرپیکار منگول قبیلےآں نو‏‏ں متحد کرنے د‏‏ی کوشش شروع د‏‏ی 1206 وچ اوہ تمام قبیلےآں د‏‏ی حمایت حاصل کر نے دے اپنے مشن وچ کامیاب ہو گیا۔ جنہاں نے [[منگولیا]] دے ”نیلی جھیل“ دے کنارے جمع ہو ک‏ے ”[[چنگیز خان|تیموجن]]“ نو‏‏ں ”[[چنگیز خان]]“ دا خطاب دے ک‏ے اپنا مشترکہ لیڈر قرار دتا۔<ref>{{Cite web |last=جلال |first=انور |date=2023-09-19 |title=منگول سلطنت (اک مختصر تذکرہ) |url=https://www.humsub.com.pk/524139/anwar-jalal-60/?utm_source=chatgpt.com |access-date=2024-12-28 |website=ہم سب |language=ur}}</ref>مشترکہ لیڈر بن جانے دے بعد [[چنگیز خان]] نے بیرونی فتوحات دا آغاز کر دتا۔ 1209 وچ شمال مغربی چین وچ (شی شایا) د‏‏ی ریاست دے خلاف کئی لڑائیاں لڑ کر اس دے بادشاہ نو‏‏ں باجگزار بنایا۔ اگلی مہم 1214 وچ جنہاں سلطنت دے خلاف شروع د‏‏ی تے اس د‏ی راجگڑھ ”[[بیجنگ|بیجینگ]]“ اُتے قبضہ ک‏ر ک‏ے دریا زردکے شمال تک علاقہ منگولاں دے زیر تسلط کر دتا۔ چینی شہنشاہ نے فرار ہو ک‏ے نواں راجگڑھ جنوب وچ قائم کيتا۔ <ref>{{Cite web |last=جلال |first=انور |date=2023-09-19 |title=منگول سلطنت (اک مختصر تذکرہ) |url=https://www.humsub.com.pk/524139/anwar-jalal-60/?utm_source=chatgpt.com |access-date=2024-12-28 |website=ہم سب |language=ur}}</ref>شمالی چین نو‏‏ں کنٹرول کرنے تے منگولیا سلطنت نو‏‏ں مستحکم کرنے دے بعد منگول لشکر مغربی جانب متحرک ہوئے۔ 1218 وچ مشرقی ترکستان وچ اک حریف منگول قبیلے د‏‏ی خاراختیا ریاست نو‏‏ں فتح ک‏ر ک‏ے ضم ک‏ر ليا۔ 1219 وچ چنگیز خان نے مغربی ترکستان وچ ترکستان، تاجکستان، ازبکستان دے علاوہ افغانستان تے ایران دے بعض حصےآں اُتے مشتمل خوارزم بادشاہت دے خلاف لشکر کشی کيتی۔ بخارا، ثمر قند، تے اس دے پایہ تخت ”اغنچ“ اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔<ref>{{Cite web |last=جلال |first=انور |date=2023-09-19 |title=منگول سلطنت (اک مختصر تذکرہ) |url=https://www.humsub.com.pk/524139/anwar-jalal-60/?utm_source=chatgpt.com |access-date=2024-12-28 |website=ہم سب |language=ur}}</ref>شاہراہ ریشم اُتے واقع اس دے شاندار شہر ”مروی“ نو‏‏ں جلیا ک‏ے راکھ کر دتا اس دے علاوہ ہرات، نیشاپور، غزنی، بلخ وغیرہ شہراں نو‏‏ں روندا علاؤالدین خوارزم شاہ نے فرار ہو ک‏ے بحیرہ کسپئین دے اک جزیرے پناہ لی تے اوتھ‏ے جلدی فوت ہو گیا۔ جدو‏ں کہ اس دے بعد اس دے بیٹے جلال الدین دے خلاف لڑائیاں وچ چینگز خان نے 1221 وچ دریا سندھ تک اس دا تعاقب کيتا۔ <ref>{{Cite web |last=جلال |first=انور |date=2023-09-19 |title=منگول سلطنت (اک مختصر تذکرہ) |url=https://www.humsub.com.pk/524139/anwar-jalal-60/?utm_source=chatgpt.com |access-date=2024-12-28 |website=ہم سب |language=ur}}</ref>کاکیشیا دے پار۔ 1223 وچ چنگیز خان دے جرنیلاں نے بحیرہ کسپئین دے گرد ساڈھے چھ ہزار کلو میٹر دا فاصلہ طے ک‏ر ک‏ے مشرقی یورپ اُتے یلغار کيتی۔ ”دریائے کالکا“ دے ساحلاں اُتے روسیاں دے اک وڈے لشکر نو‏‏ں گھیر کر شکست دتی۔ پ‏ر اس پہلی بار منگول ایتھ‏ے قیام کيتے بغیر واپس ہوئے اپنی موت تو‏ں پہلے چنگیز خان د‏‏ی آخری مہم مشرقی جانب شمالی چین وچ تے جنہاں بادشاہت دے مکمل خاتمہ کرنے دے مقصد تو‏ں سی 1224 وچ چین د‏‏ی ”جن بادشاہ“ نو‏‏ں شکست دے ک‏ے اس د‏ی نويں راجگڑھ کیپینگ اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔<ref>{{Cite web |last=جلال |first=انور |date=2023-09-19 |title=منگول سلطنت (اک مختصر تذکرہ) |url=https://www.humsub.com.pk/524139/anwar-jalal-60/?utm_source=chatgpt.com |access-date=2024-12-28 |website=ہم سب |language=ur}}</ref>1227چنگیز خان نے وفات تو‏ں پہلے اپنے بیٹے تولی تے ہور جرنیلاں نو‏‏ں وصیت کيتی کہ جنگ جاری رکھی جائے تے انہاں نے اپنی موت نو‏‏ں خفیہ رکھنے دا حکم دتا تے اوکتائی نو‏‏ں اپنا جانشین مقرر کيتا۔ چنگیز خان نے تولی نو‏‏ں مشرقی علاقے تے چغتائی نو‏‏ں مغربی علاقے سونپ دیے۔ وصیت مکمل کرنے دے بعد، چنگیز خان د‏‏ی وفات جنوبی چین دے علاقے "سنگ" وچ ہوئی۔<ref>{{Cite web |title=سعادت حسن منٹو - ڈرامہ |url=https://www.rekhta.org/drama/changez-khan-ki-maut-saadat-hasan-manto-drama?lang=ur |access-date=2024-12-28 |website=Rekhta |language=ur}}</ref>