Tekst źródłowy strony koło

{{podobne|kollo|kolo|Koło|kòło}}
== koło ({{język polski}}) ==
[[Plik:Green circle 3 4.PNG|thumb|koło (1.1)]]
[[Plik:1949 Morris Minor Convertible - Flickr - The Car Spy (17).jpg|thumb|koło (1.3)]]
[[Plik:Capacitaciones1.jpg|thumb|koło (1.6)]]
[[Plik:2 Millionen Mark b.jpg|thumb|[[dwa]] koła (1.7)]]
{{wymowa}} {{audio|Pl-koło.ogg}}, {{IPA3|ˈkɔwɔ}}, {{AS3|k'''o'''u̯o}}
{{znaczenia}}
''rzeczownik, rodzaj nijaki''
: (1.1) {{geom}} [[okrąg]] [[wraz z]] [[odciąć|odciętym]] [[wewnątrz]] [[on|niego]] [[fragment]]em [[płaszczyzna|płaszczyzny]]; {{wikipedia|Koło (geometria)|koło}}
: (1.2) {{pot}} [[linia]] [[o]] [[kształt|kształcie]] [[brzeg]]u koła (1.1), [[okrąg]]
: (1.3) [[przedmiot]] [[o]] [[taki]]m [[kształt|kształcie]], [[zwykle]] [[część]] [[maszyna|maszyny]] [[lub]] [[urządzenie|urządzenia]], [[zwłaszcza]] [[pojazd]]u; {{wikipedia|koło (technika)}}
: (1.4) [[określać|określona]] [[grupa]] [[osoba|osób]], [[stowarzyszenie]] [[człowiek|ludzi]] [[o]] [[podobny]]ch [[cel]]ach
: (1.5) {{gw-pl|Górny Śląsk}} [[rower]]<ref>{{Podgórscy2008|strony=140}}</ref>
: (1.6) [[forma]] [[zabawa|zabawy]] [[lub]] [[taniec|tańca]], [[gdy]] [[uczestnik|uczestnicy]] [[trzymać się|trzymają się]] [[za]] [[ręka|ręce]]
: (1.7) {{pot}} [[duży|duże]] [[pieniądze]] ([[zwykle]] [[jeden]] [[milion]] [[jakiś|jakiejś]] [[waluta|waluty]])
: (1.8) {{posp}} {{pot}} [[kolokwium]]
: (1.9) {{daw}} {{pot}} [[zero]]
''przyimek''
: (2.1) [[obok]], [[przy]], [[blisko]] [[coś|czegoś]]
: (2.2) [[około]]
{{odmiana}}
: (1.1-9) {{odmiana-rzeczownik-polski
|Mianownik lp = koło
|Dopełniacz lp = koła
|Celownik lp = kołu
|Biernik lp = koło
|Narzędnik lp = kołem
|Miejscownik lp = kole
|Wołacz lp = koło
|Mianownik lm = koła
|Dopełniacz lm = kół
|Celownik lm = kołom
|Biernik lm = koła
|Narzędnik lm = kołami
|Miejscownik lm = kołach
|Wołacz lm = koła
}}
: (2.1-2) {{nieodm}}
{{przykłady}}
: (1.1) ''[[jaki|Jaki]] [[być|jest]] [[wzór]] [[na]] [[pole]] [[koło|koła]]?''
: (1.2) ''[[procesja|Procesja]] [[zatoczyć|zatoczyła]] [[koło]] [[wokół]] [[rynek|rynku]] [[i]] [[skierować się|skierowała się]] [[w]] [[strona|stronę]] [[kościół|kościoła]].''
: (1.3) ''[[samochód|Samochód]] [[mieć|ma]] [[cztery]] [[koło|koła]].''
: (1.4) ''[[koło|Koło]] [[naukowy|naukowe]] [[student]]ów [[socjologia|socjologii]] [[zapraszać|zaprasza]] [[na]] [[wykład]].''
: (1.5) ''[[jechać|Jechołech]] [[do]] [[ty|cia]] [[na]] [[koło|kole]].''
: (1.7) ''— [[ile|Ile]] [[kosztować|kosztował]] [[ty|cię]] [[remont]] [[dom]]u? — [[a|A]], [[szkoda]] [[gadać]], [[prawie]] [[pół]] [[koło|koła]] (= prawie [[500]]&nbsp;[[1000|000]]).''
: (1.9) ''— [[sądzić|Sądzisz]], [[że]] [[nam]] [[dosunąć|dosuną]], [[blondyneczka|blondyneczko]]?… [[wyrzucić|Wyrzuć]] [[te]] [[myśl]]i, [[meldować|melduję]] [[ci]], [[załatwić|załatwimy]] [[ich]] [[sześć]] [[koło]].''<ref>{{źródło|dostęp = płatny|tytuł = Zły|rozdział = Rozdział 1|autor = Leopold Tyrmand|część = 1|strony = 23|miejsce = Warszawa|rok = 2004|wydawnictwo = Prószyński i S-ka|isbn = 978–83–7337–693–9}}</ref>
: (2.1) ''[[sklep|Sklep]] [[być|jest]] [[zaraz]] [[koło]] [[przystanek|przystanku]].''
{{składnia}}
{{kolokacje}}
: (1.1) [[koło opisane na wielokącie]] • [[odcinek koła]] • [[wycinek koła]]
: (1.2) [[koła biegunowe]] • [[koła podbiegunowe]] • [[koła polarne]] • [[koło godzinne]] • [[czarcie koło]] • koło [[horyzont]]u • [[zataczać]] koło
: (1.3) [[geometria kół]] • koło [[samochód|samochodu]] / [[rower]]u • [[ramię koła]] • [[koło zębate]] • [[koło napędowe]] • [[koło zapasowe]] • [[koło jezdne]] • [[koło ogonowe]] • [[koło polowe]] • [[koło wodne]] • [[koło młyńskie]] • [[koło garncarskie]] • [[koło transmisyjne]] • [[koło zamachowe]] • [[koło rozpędowe]] • [[jałowe koło]] • [[koło łopatkowe]] • [[koło sterowe]] • [[łamać kołem]]
: (1.4) koło [[przyjaciel|przyjaciół]] / [[znajomy]]ch • koło [[łowiecki]]e / [[polityczny|polityczne]] / [[naukowy|naukowe]] • koło [[gospodyni|gospodyń]] [[wiejski]]ch • [[koło generalne]] • [[koło rycerskie]]
{{synonimy}}
: (1.2) [[okrąg]], [[krąg]], {{stpol}} [[cerkiel]]
: (1.4) [[krąg]], [[grono]]
: (1.7) [[bańka]]
: (1.8) [[kolo]]
: (2.1) {{gw-pl|Śląsk Cieszyński, Górny Śląsk|[[kole]]}}
{{antonimy}}
{{hiperonimy}}
{{hiponimy}}
{{holonimy}}
{{meronimy}}
{{pokrewne}}
: {{rzecz}} [[koleina]] {{ż}}, [[kołowanie]] {{n}}, [[kolarstwo]] {{n}}, [[kolarz]] {{m}}, [[zakole]] {{n}}
:: {{zdrobn}} [[kółko]] {{n}}, [[kółeczko]] {{n}}
: {{czas}} [[kołować]], [[skołować]], [[kołowacieć]]
: {{przym}} [[kołowy]], [[bezkołowy]]
: {{przysł}} [[kołem]], [[koleśno]]
: {{przyim}} [[wokół]]
{{frazeologia}}
: [[błędne koło]] • [[koło fortuny]] • [[koło ratunkowe]] • [[kwadratura koła]] • [[piąte koło u wozu]] / [[potrzebny jak piąte koło u wozu]] • [[robić koło dupy]] • [[robić koło pióra]] • [[robić koło tyłka]] • [[w koło]] • [[w koło Macieju]]
{{etymologia}}
: {{etym|prasł|*kolo}} < {{etym|praindoeur|*keklos}}
: (1.5) {{etym|niem|Rad}} - przetłumaczone zostało znaczenie pierwotne (koło) zamiast znaczenia pochodnego (rower)
{{uwagi}}
: {{wikipedia|koło (ujednoznacznienie)}}
: (1.2) W matematyce odróżnia się ściśle koło od okręgu w związku z czym ta definicja jest uważana za błędną.
{{tłumaczenia}}
: (1.5) {{zobtłum|rower}}
: (2.2) {{zobtłum|około}}
* albański: (2.1) [[afër]]
* amharski: (1.1) [[ክበብ]]
* angielski: (1.1) [[disk]], [[disc]] (''nie'' <s>[[circle]]</s>); (1.2) [[circle]], [[ring]]; (1.3) [[wheel]]; (1.4) [[circle]]; (2.1) [[close]] [[to]], [[near]]
* arabski: (1.1) [[دائرة]] {{ż}}; (1.3) [[عجلة]] {{ż}}, [[دولاب]] {{m}}
* baskijski: (1.1) [[zirkulu]]; (1.2) [[zirkulu]]; (1.3) [[gurpil]]
* białoruski: (1.1) [[кола]] {{n}}; (1.2) [[кола]] {{n}}; (1.3) [[кола]] {{n}}; (1.6) [[кола]] {{n}}
* czeski: (1.1) [[kruh]] {{m}}; (1.2) [[kolo]] {{n}}; (1.3) [[kolo]] {{n}}
* dolnołużycki: (1.1) [[koło]] {{n}}, [[kólaso]] {{n}}; (1.2) [[kólaso]] {{n}}; (1.3) [[kólaso]] {{n}}
* duński: (1.1) [[cirkel]]; (1.3) [[hjul]] {{n}}
* esperanto: (1.1) [[disko]]; (1.2) [[rondo]]; (1.3) [[rado]]
* fenicki: (1.3) [[𐤂𐤋𐤂𐤋]]
* francuski: (1.1) [[disque]] {{m}}; (1.2) [[cercle]] {{m}}; (1.3) [[roue]] {{ż}}; (1.4) [[cercle]] {{m}}; (2.1) [[près de]], [[à côté de]], [[du côté de]]
* górnołużycki: (1.3) [[koleso]] {{n}}, [[koło]] {{n}}
* gudźarati: (1.1) [[ચક્કર]] {{n}} (cakkara)
* hiszpański: (1.1) [[círculo]] {{m}}; (1.2) [[círculo]] {{m}}; (1.3) [[rueda]] {{ż}}; (1.4) [[círculo]] {{m}}; (2.1) [[cerca]]; (2.2) [[cerca]]
* japoński: (1.1) [[円]]; (1.2) {{furi|丸|まる}}; (1.3) [[車輪]], [[ウィール]], [[ホイール]]
* jidysz: (1.3) [[ראָד]] {{n}} (rod); (2.1) [[לעבן]] (lebn)
* karaimski: (1.3) ''wozu'' [[кӧпчэк]]
* kaszubski: (1.1) [[kòl]]
* kataloński: (1.1) [[cercle]] {{m}}; (1.2) [[cercle]] {{m}}; (1.3) [[roda]] {{ż}}
* łaciński: (1.1) [[rota]]
* niderlandzki: (1.3) [[wiel]] {{n}}
* niemiecki: (1.1) [[Kreis]] {{m}}; (1.2) [[Kreis]] {{m}}; (1.3) [[Rad]] {{n}}; (1.4) [[Kreis]] {{m}}
* nowogrecki: (1.1) [[κύκλος]] {{m}}; (1.2) [[κύκλος]] {{m}}; (1.3) [[ρόδα]] {{ż}}, [[τροχός]] {{m}}; (1.4) [[κύκλος]] {{m}}; (2.1) [[δίπλα]], [[δίπλα]]; (2.2) [[γύρω]], [[περίπου]]
* polski język migowy: {{PJM-ukryj| (1.1-2) {{PJM|koło}}; (1.3) ''koła'': {{PJM|koła}}}}
* rosyjski: (1.1) [[круг]] {{m}}; (1.2) [[окружность]] {{ż}}; (1.3) [[колесо]] {{n}}; (2.1) [[около]], [[возле]]
* sanskryt: (1.1) [[मण्डलक]] {{n}} (maṇḍalaka), [[चक्र]] {{n}} (cakra)
* starogrecki: (1.1) [[κύκλος]] {{m}}; (1.3) [[κύκλος]] {{m}}
* szwedzki: (1.3) [[hjul]] {{n}}; (1.4) [[cirkel]] {{w}}
* tamilski: (1.1) [[சக்கரம்]] (cakkaram)
* tybetański: (1.?) [[འཁོར་ལོ]]
* ukraiński: (1.1) [[круг]] {{m}}; (1.2) [[коло|ко́ло]] {{n}}; (1.3) [[колесо|ко́лесо]] {{n}}; (1.4) [[коло|ко́ло]] {{n}}; (1.5) [[велосипед|велосипе́д]] {{m}}; (1.6) [[коло|ко́ло]] {{n}}; (1.7) [[мільйон|мільйо́н]] {{m}}; (1.8) [[колоквіум|коло́квіум]] {{m}}; (1.9) [[нуль]] {{m}}; (2.1) [[коло|ко́ло]], [[біля|бі́ля]]; (2.2) [[коло|ко́ло]], [[близько|бли́зько]]
* węgierski: (1.1) [[kör]]; (1.2) [[kör]]; (1.3) [[kerék]]
* wilamowski: (1.3) [[rod]] {{n}}, [[rōt]] {{n}}, [[raod]] {{n}}
{{źródła}}
<references />