Rejs Vagabonda II przez Przejście Północno-Zachodnie
Zasugerowano, aby wydzielić z tego artykułu informacje nt. sekcji "Rys historyczny" do artykułu Przejście Północno-Zachodnie.
.jpg)
Rejs Vagabonda II przez Przejście NW – rejs jachtu Vagabond II (fr. Vagabond’eux) pod banderami francuską i kanadyjską[1] z polską załogą przez Przejście Północno-Zachodnie, wymieniany w wykazach Canadian Coast Guard jako 38. przepłynięcie tej trasy od czasu rejsu Amundsena (1903–1906), jedno z dwóch pierwszych przejść jachtem żaglowym, płynącym z zachodu na wschód[a]. Rejs został uznany w Polsce za Rejs Roku 1988 (3 „Srebrne Sekstanty” dla uczestników).
Rys historyczny
[edytuj | edytuj kod]
Przejście Północno-Zachodnie (Northwest Passage), wcześniej zwane Drogą Północną, to szlak wodny o długości ok. 2500 Mm, biegnący wzdłuż północnej krawędzi Ameryki Północnej, między Cieśniną Lancastera na wschodzie i Cieśniną Beringa na zachodzie (istnieje kilka możliwych tras między wyspami Archipelagu Arktycznego)[2][3][4][5].
Był poszukiwany od XVI w. – mimo dużych trudności, związanych z zalodzeniem akwenu – jako potencjalnie najkrótszy szlak handlowy z Europy do krain Dalekiego Wschodu. Pierwsze pełne przejście miało miejsce dopiero w latach 1903–1906, gdy 47-tonowy kuter rybacki Roalda Amundsena (Gjøa) przepłynął z Atlantyku na Pacyfik (ze wschodu na zachód). Dokonano tego ponownie dopiero w czasie II wojny światowej – szkuner patrolowy Kanadyjskiej Policji Konnej (Św. Roch) pod dowództwem Henry’ego Larsena[5] przebył tę trasę w obu kierunkach (w tym z Halifax w Nowej Szkocji do Vancouver w ciągu jednego sezonu[6]). Po wojnie tym szlakiem przechodziły m.in. lodołamacze, obsługujące transport arktyczny, lub okręty (m.in. podwodne)[2][3][4].
Pierwszy jacht przepłynął z Atlantyku na Pacyfik w roku 1977; był to holenderski kecz Willywaw, prowadzony przez Belga, Williama de Roosa. W następnym dziesięcioleciu (1977–1987) NWP przepłynęły ze wschodu na zachód 2 jachty: J.E.Bernier (Real Bouvier) i Mermaid (Kenichi Horie). Pierwszym polskim żeglarzem, który wyruszył na NW Passage (przed rejsem jachtu Willywaw), był kpt. Dariusz Bogucki. Prowadzony przez niego jacht (Gedania) władze kanadyjskie cofnęły z trasy; uzasadnieniem były względy formalne, jednak przypuszcza się, że przyczyny polityczne również odegrały rolę[2][3].
Wśród następców odkrywców Drogi Północnej (wyżej wspomnianych i innych) są wymieniani m.in. Keinichi Horie, Janusz Kurbiel, Eric Brossier, David Scott Cowper[7][8].
Rejs Vagabonda II
[edytuj | edytuj kod]Janusz Kurbiel, Vagabond II i załoga
[edytuj | edytuj kod]Janusz Kurbiel[6], absolwent Politechniki Śląskiej (Wydział Górnictwa i Geologii), jest doświadczonym polskim żeglarzem arktycznym, mieszkającym we Francji. Doświadczenie żeglarskie zdobywał m.in. w Jacht Klubie AZS Szczecin. W roku 1984 rozpoczął organizację żeglarskiej wyprawy przez NW Passage śladem Henry Larsena, z zachodu na wschód, na swoim jachcie – Vagabond’eux (Vagabond II)[2][3][4].
Jacht Vagabond’eux był specjalnie zaprojektowany do żeglugi polarnej – zgodnie z koncepcją Janusza Kurbiela – przez francuskiego konstruktora, Gilberta Caroffa[9]. Został zbudowany w roku 1979 w stoczni Marcel Brument k. Paryża, jako stalowy kecz (długość całkowita 15 m, szerokość 4,2 m, zanurzenie 1,1–2,5 m, powierzchnia żagli 80/120 m², grubość blach dennych 10 mm, ciężar całkowity 16 t)[2][3][4]. W latach 1980–1983 J. Kurbiel odbył na nim rejsy arktyczne, m.in. do północnego bieguna magnetycznego. W roku 1984, w ramach przygotowań do przejścia Drogą Północną, jacht przebudowano na slup, montując w miejscu bezana metalową bramę do podnoszenia pontonu i mocowania anten, a na rufie – dodatkową platformę[2][3].
Do udziału w rejsie Janusz Kurbiel zaprosił Wojciecha Jacobsona i Ludomira Mączkę z AZS Szczecin[b][10][11]. Aby wziąć udział w wyprawie na NW Passage dopłynęli oni w maju 1984 do Hawru z Gujany Francuskiej, która była jednym z etapów 11-letniego rejsu L. Mączki dookoła świata na s/y Maria. W drodze do Francji Mączka zamknął pętlę wokółziemską. W Hawr obaj żeglarze włączyli się do przygotowań (pozostawiając „Marię” na kei) – prac technicznych i rejsów próbnych wzdłuż francuskiego wybrzeża (łącznie 510 Mm)[2][3][4].
W pierwszej fazie rejsu w załodze płynęła córka Wojciecha Jacobsona – Magda (studentka Politechniki Szczecińskiej). W dwóch odrębnych etapach udział brali studenci-jachtostopowicze: Timo Lehtinen z Finlandii i Erich Berger ze Szwajcarii. W arktycznej części rejsu uczestniczyli również: żona właściciela jachtu – Joelle (1985–1987) i Jerome del Santo (kanadyjski filmowiec, 1986–1987)
Przebieg rejsu
[edytuj | edytuj kod]| Etap | Sezon | Miejsce | Daty | Długość trasy Mm |
Załoga | Trasa |
| Etap wstępny | – | początek: Hawr koniec: Vancouver |
rozpoczęcie: 13 października 1984 zakończenie: 30 kwietnia 1985 |
12 520 | Wojciech Jacobson Ludomir Mączka Magda Jacobson oraz jachtostopowicze |
Kapitanem jachtu był W. Jacobson. Po postoju technicznym w Brest 1 listopada 1984 r. wypłynięto w rejs przez Gran Canarię, Antyle, Wenezuelę, Kanał Panamski i wybrzeża Meksyku i USA. Postoje w 18 miejscach |
| Rejs arktyczny | 1 | początek: Vancouver koniec: Tuktoyaktuk |
rozpoczęcie: 12 maja 1985 zakończenie: 24 września 1985 |
4 100 | Janusz i Joelle Kurbiel Wojciech Jacobson Ludomir Mączka |
Kapitanem jachtu był J. Kurbiel. Po przepłynięciu przez akwen Kolumbii Brytyjskiej i północny Pacyfik dotarto do Dutch Harbour. Cieśninę Beringa i koło polarne jacht przekroczył 18 lipca, docierając do pól lodowych północnego wybrzeża Alaski. Tu zatrzymywano się w osłoniętych lagunach przybrzeżnych, w Point Barrow, Prudoe Bay, osadzie Kaktovik (Barter Island) i koło osady eskimoskiej Tuktoyaktuk, przy ujściu rzeki Mackenzie. Postoje: 25 portów i kotwicowisk |
| 2 | początek: Tuktoyaktuk koniec: Gjoa Haven |
rozpoczęcie: 16 czerwca 1986 zakończenie: 3 października 1986 |
1 850 | Janusz i Joelle Kurbiel Wojciech Jacobson Ludomir Mączka Jerome del Santo |
Przygotowanie jachtu do wypłynięcia (L. Mączka i W. Jacobson) trwało od połowy czerwca. J.J. Kurbielowie i J. del Santodo przybyli 8 lipca, a start nastąpił 27 lipca. Przebyto w znacznym stopniu zalodzony akwen kanadyjskiej Arktyki (Zatoka Amundsena, Zatoka Koronacyjna, Zatoka Królowej Maud) zakończony na kotwicowisku przy osadzie eskimoskiej Gjoa Haven[c] (Wyspa Króla Williama). Dalszą żeglugę uniemożliwiła bariera lodowa. Jacht wyciągnięto na stromy brzeg wyspy, gdzie pozostał do następnego sezonu. Postoje: 21 kotwicowisk i portów arktycznych | |
| 3 | początek: Gjoa Haven koniec: Gjoa Haven |
rozpoczęcie: 1 lipca 1987 zakończenie: 30 września 1987 |
300 | Janusz i Joelle Kurbiel Wojciech Jacobson Ludomir Mączka Jerome del Santo |
L. Mączka i W. Jacobson przygotowywali jachtod 1 lipca. J.J. Kurbielowie przybyli 20 sierpnia, a J. del Santo – 24 sierpnia. Wypłynięto z zatoki Gjoa Haven 25 sierpnia. Odwiedzono osady Inuitów w Spence Bay oraz kotwicowiska Pasley Bay i Matty Island. Próby dalszej żeglugi były nieudane – podjęto decyzję powrotu do Gjoa Haven, na kolejne zimowanie. Jacht został ponownie wyciągnięty na ląd. Postoje: 4 miejsca | |
| 4 | początek: Gjoa Haven koniec: Brest |
rozpoczęcie: 15 lipca 1988 zakończenie: 16 października 1988 |
4 190 | Wojciech Jacobson Ludomir Mączka |
Jacht przygotowali i prowadzili L. Mączka i W. Jacobson. Kurbielowie testowali w tym czasie w warunkach polarnych nowy jacht – Vagabond’eur (Vagabond III, Tupperware). Po miesięcznych przygotowaniach jachtu wypłynęli 15 sierpnia 1988; 24 sierpnia warunki lodowe umożliwiły przejście cieśniną Bellota do cieśniny Księcia Regenta (atlantycka strona działu wód). Tu Vagbond II spotkał Vagabonda III, którym J. Kurbiel zmierzał ze wschodu w kierunku Gjoa Haven, planując wspólne przejście obu jachtów przez ostatni odcinek Przejścia Północno-Zachodniego (uniemożliwiła to sytuacja lodowa). Na dalszej trasie znajdowały się: cieśniny Lancaster, Admiralty Inlet, osada Inuitów w Arctic Bay, cieśniny Baffina i Davisa, porty Farringehavn i Paamiut (Frederikshab). W czasie rejsu z Grenlandii do Europy Vagbond II napotkał sztorm tropikalny Helene (huragan powyżej 12 B); fale trzykrotnie położyły jacht masztem pod wodę – stracił m.in. anteny masztowe i radar. Dotarł do Brestu pokonując poważne trudności. Postoje: 8 portów i kotwicowisk |
-
-
Główna ulica w Gjoa Haven na Wyspie Króla Williama -
Mgła nad Arctic Bay
Rejs Vagabond’eux z Europy do Europy przez Przejście Północno-Zachodnie był jednocześnie okrążeniem kontynentu północnoamerykańskiego (rejsem wokół Ameryki Północnej).
Wyróżnienia
[edytuj | edytuj kod]Żeglarskie przejście Drogą Północną było nagrodzane przez jury konkursu Rejs Roku – Srebrny Sekstant[12]:
- rejs od Hawr do Vancouver uznano za Rejs Roku 1985 (Srebrny Sekstant Wojciecha Jacobsona),
- w roku 1988 Srebrne Sekstanty za pierwsze pokonanie arktycznego Przejścia Północno-Zachodniego z zachodu na wschód na s/y „Vagabond” otrzymali: kpt. Wojciech Jacobson, kpt. Janusz Kurbiel i kpt. Ludomir Mączka.
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Niemal równocześnie z Vagabondem II trasę NWP pokonywał jacht amerykański Belvedere, dowodzony przez Svena Johanssona (długość jachtu: 18 m, rozpoczęcie rejsu: 1983, zakończenie: 1988). Według publikacji R. K. Headlanda z roku 2012, zamieszczonej na stronie Sailing World (A Bonnier Corporation Company, data dostępu: 2012) Belvedere zakończył przejście jako pierwszy. We wcześniejszych publikacjach wskazywano pierwszeństwo Vagabonda II.
- ↑ W książeczce „Ludojad” (2002), opracowanej przez Rudolfa „Rudę” Krautschneidera na podstawie zapisów opowiadań Ludomira Mączki („Ludojada”), znajduje się fragment (s. 15):
Pytasz Ruda dlaczego akurat nas dwóch wybrał Kurbiel na tą wyprawę? Ja kiedyś powiedziałem, że nie jesteśmy najlepszą, ale najtańszą załogą. (Zapisywacz:Nie zgadzam się! Wojtek i Ludek byli załogą najlepszą i najdroższą – sercom żeglarzy.)
- ↑ W Gjoa Haven zimował również Roald Amundsen na przełomach lat 1903/1904 i 1904/1905.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Zenon Szostak: Northwest Passage – wyprawa jachtem Vagabond’eux z zachodu na wschód, 1984–1988 [online], periplus.pl, 24 grudnia 2018 [dostęp 2022-07-06] (pol.).
- ↑ a b c d e f g h Wojciech Jacobson. Na północ od Ameryki. „Jachting”, 2006. (pol.).
- ↑ a b c d e f g h Wojciech Jacobson: Rejs Jachtu Vagabond II przez Przejście Północno-Zachodnie 1984–1988. [w:] Zeszyty Żeglarskie [on-line]. jkazs.szczecin.pl. [dostęp 2015-03-05]. (pol.).
- ↑ a b c d e op.cit. Z Marią przez życie i oceany… rozdz. VIII. s. 207–266.
- ↑ a b Across the Northwest Passage: The Larsen Expeditions. [w:] Strona internetowa University of Calgary [on-line]. ucalgary.ca/. [dostęp 2013-02-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-06)]. (ang.).
- ↑ a b Kinga Rzucidło: Z historii polskiego jachtingu: Janusz Kurbiel. [w:] Portal dla żeglarzy „Tawerna Skipperów” [on-line]. tawernaskipperow.pl, 2011-12-27. [dostęp 2013-02-20]. (pol.).
- ↑ Andrew Wood, Zoë Birchenough, Richard Wood: Northwest Passage History. [w:] Norwegian Blue Sails the Northwest Passage [on-line]. norwegianblue.co.uk. [dostęp 2016-02-04]. (ang.).
- ↑ Jimmy Cornell: Should the Blue Planet Odyssey Attempt the Northwest Passage?. blueplanetodyssey.com, 2013-02-13. [dostęp 2013-02-19]. (ang.).
- ↑ Gilbert Caroff. [w:] Architecte Navale [on-line]. [dostęp 2013-02-19]. (fr.).
- ↑ Ludomir Mączka (opowiadał) i Rudolf Krautschneider (zapisywał i ilustrował), Magda Walentynowicz (red.), Jana Kmentová, Ludojad, [w:] Informacje bibliograficzne, Ústí nad Orlicí: Magalhães-Cano, 2002, ISBN 80-902306-6-0 [dostęp 2013-08-19] (pol.).
- ↑ Jerzy Klawiński: Dlaczego Ruda Krautschneider żegluje? – spotkanie w TzH. [dostęp 2013-08-16]. (pol.).
- ↑ Zdobywcy głównych nagród honorowych „Rejs Roku – Srebrny Sekstant” w latach 1970–2013. [w:] Rejs Roku [on-line]. rejsroku.pl. [dostęp 2014-10-07].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Wojciech Jacobson. Na północ od Ameryki. „Jachting”, 2006. (pol.).
- Wojciech Jacobson. Od równika do bieguna czyli „Marią" do Hawru… i dalej. Szczecin : Estimark, 2022. ISBN: 978-83-965800-0-9.
- Jan W. Zamorski: „Z Marią przez życie i oceany”. Opowieści kapitana Ludomira Mączki. Toronto: White-Red Anchor Publishing, 2010. ISBN 0-9731383-0-2.
- John MacFarlane, A List of the Full Transits of the Canadian Northwest Passage 1903 to 2006 w: The Nauticapedia
- Kto jest kim: Wojciech Jacobson; Periplus.pl, 12 maja 2022.
- Robak, Kazimierz. Żeglarskie 'kto jest kim': Wojciech Jacobson. Warszawa : Dobry Noe Press, 2022. ISBN 978-83-956638-1-9 (wyd. I); ISBN 978-83-956638-2-6 (wyd. II).