Wymioty
| vomitus, emesis | |
| |
| Klasyfikacje | |
| ICD-10 | |
|---|---|
Wymioty (łac. vomitus, emesis) – gwałtowny wyrzut treści pokarmowej na zewnątrz z żołądka (bądź z żołądka i jelit) poprzez przełyk i jamę ustną, w wyniku silnych skurczów mięśni brzucha, przepony i klatki piersiowej. Wymioty (sprzyja im przepełnienie żołądka) często poprzedzają nudności lub im towarzyszą. Niekiedy odruchy wymiotne nie kończą się wymiotami.
Wymioty można rozpatrywać jako odruch organizmu w obronie przed zatruciem toksycznym pokarmem albo nadmiernym rozdęciem jakiegoś odcinka przewodu pokarmowego, które może prowadzić do jego uszkodzenia. Są ważnym i często spotykanym w praktyce klinicznej, lecz niecharakterystycznym objawem chorobowym, który może mieć liczne przyczyny, niekiedy niezwiązane z przewodem pokarmowym.
Kiedy nie udaje się wykryć przyczyny wymiotów, bywają one nazywane wymiotami czynnościowymi.
Patomechanizm
[edytuj | edytuj kod]Wymioty są skutkiem pobudzenia ośrodków wymiotnych. Najważniejszy z nich koordynujący znajduje się w grzbietowej części tworu siatkowatego w rdzeniu przedłużonym, inne wysyłają bodźce z: aparatu przedsionkowego ucha, z narządów jamy brzusznej oraz ośrodków korowych. Ośrodek chemiowrażliwy (ang. chemoreceptor trigger zone), zlokalizowany na dnie komory czwartej, nie posiada bariery krew-mózg i wykazuje wrażliwość na różne związki chemiczne znajdujące się we krwi (m.in. leki[a] oraz egzotoksyny i endotoksyny, a także substancje wytwarzane przez organizm, na przykład po radioterapii). Sam ośrodek chemiowrażliwy nie jest w stanie wywołać wymiotów.
Przyczyny
[edytuj | edytuj kod]Przyczyny wymiotów można podzielić na somatyczne (np. choroby przewodu pokarmowego), psychiczne (np. wywołujący wymioty widok lub zapach) lub wywołane zaburzeniami błędnika (np. choroba lokomocyjna).
Wymioty zachodzą też jako odruch fizjologiczny w ostrych zatruciach i innych sytuacjach, kiedy chronią organizm przed szkodliwymi substancjami, które dostały się do przewodu pokarmowego.
Do najczęstszych przyczyn wymiotów należą:
- zapalenie błony śluzowej żołądka i dwunastnicy (ostre, rzadziej przewlekłe)
- leki
- leki przeciwnowotworowe stosowane w chemioterapii (np. pochodne platyny – szczególnie cisplatyna, dakarbazyna, doksorubicyna, cyklofosfamid)
- niesteroidowe leki przeciwzapalne
- leki stosowane w chorobach układu krążenia (m.in. digoksyna)
- antybiotyki (np. erytromycyna)
- leki stosowane w chorobach układu pokarmowego (np. sulfasalazyna, metformina)
- opioidy
- diuretyki
- toksyny
Inne wybrane przyczyny wymiotów:
- choroby układu pokarmowego
- niedrożność jelit
- zatrucia pokarmowe (w tym alkoholowe)
- ostre zapalenie trzustki
- ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego
- ostre zapalenie wyrostka robaczkowego
- przejedzenie, przepicie
- choroby ośrodkowego układu nerwowego (wzrost ciśnienia śródczaszkowego)
- wstrząśnienie mózgu
- zakażenia OUN
- krwotok śródmózgowy i podpajęczynówkowy
- guz OUN
- migrena
- zaburzenia metaboliczne
- inne
- zaburzenia psychogenne (np. nerwica)
Powikłania
[edytuj | edytuj kod]Gdy wymioty są krótkotrwałe, zwykle nie powodują poważnych skutków. Natomiast przy długo trwających wymiotach, szczególnie jeśli towarzyszy im biegunka lub zlewne poty, może dojść do odwodnienia organizmu i zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej (wymioty powodują utratę kwasu solnego produkowanego w żołądku). Odwodnienie może wymagać doustnej suplementacji płynów, a w niektórych przypadkach do uzupełnienia drogą dożylną.
Gwałtowne, nasilone wymioty mogą prowadzić do powstania pęknięć błony śluzowej przełyku (zespół Mallory’ego-Weissa) lub pęknięcia jego ściany (zespół Boerhaavego).
Powtarzające się wymioty mogą być przyczyną niedożywienia, wyniszczenia i przewlekłych zaburzeń metabolicznych.
Rodzaje wymiotów
[edytuj | edytuj kod]- wymioty krwiste
- wymioty żółciowe
- wymioty treścią pokarmową
- wymioty kałowe
Leczenie
[edytuj | edytuj kod]W wypadku wykrycia przyczyny, jeśli to możliwe, należy zastosować oprócz objawowego leczenia przeciwwymiotnego także leczenie przyczynowe.
W leczeniu objawowym zwykle stosuje się następujące leki przeciwwymiotne:
- leki antyhistaminowe
- antagonisty receptora 5-HT3
- ondansetron
- granisetron
- inne
- metoklopramid
- aprepitant
- perfenazyna
- prochlorperazyna
- skopolamina (plastry przezskórne).
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ zwłaszcza cytostatyki: cisplatynę, karboplatynę, dakarbazynę, doksorubicynę, epirubicynę, cyklofosfamid
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- The Merck Manual : objawy kliniczne : praktyczny przewodnik diagnostyki i terapii. Wrocław: Elsevier Urban & Partner, 2010, s. 437-443. ISBN 978-83-7609-173-0.
- Gastroenterologia Nettera. Wrocław: Elsevier Urban & Partner, 2010. ISBN 978-83-7609-185-3.
- Andrzej Dąbrowski: Gastroenterologia (Wielka Interna). Warszawa: Medical Tribune Polska, 2010, s. 16-21. ISBN 978-83-60135-99-0.
