Gąsienicowy układ bieżny

Schemat przykładowego gąsienicowego układu bieżnego:
1. Koło napędzające
2. Gąsienica
3. Rolki podtrzymujące
4. Koło kierunkowe
5. Koła nośne
6. Koło napinające

Gąsienicowy układ bieżny – mechanizm umożliwiający poruszanie się pojazdów w terenie przy pomocy gąsienic, które zwiększają powierzchnię styku pojazdu z podłożem zmniejszając jednocześnie nacisk jednostkowy i poprawiając przejezdność terenu. Wykorzystywany jest w czołgach, transporterach opancerzonych, koparkach, spycharkach i innych ciężkich maszynach manewrujących na nawierzchniach nieutwardzonych. W ostatnich latach napęd gąsienicowy znajduje również zastosowanie w maszynach rolniczych; ciągnikach wielkich mocy, kombajnach zbożowych.

Koparka Hitachi z gąsienicowym układem bieżnym.

Gąsienica czołgu TKS lub TK-3.

Gumowe osłony na gąsienicy w pojeździe drogowym

Fragment gąsienicy

Gąsienice w transporterze statków kosmicznych

Zbliżenie na wygląd i sposób łączenia ogniw gąsienicy w pojeździe wojskowym opartym na podwoziu czołgu T-34.

Podstawowy gąsienicowy układ bieżny składa się z zamkniętej taśmy gąsienicowej otaczającej koła nośne. W większości konstrukcji spotyka się także osobne koło napędzające i koło kierunkowe, dodatkowo mogą być stosowane rolki podtrzymujące i koło (rolka) napinające. Cały układ połączony jest z pojazdem za pomocą zawieszenia, którego elastyczność osiąga się poprzez resorowanie kół nośnych.

Przemieszczanie się pojazdu wyposażonego w gąsienicowy układ bieżny jest realizowane poprzez obracanie koła napędzającego (mogącego być także jednym z kół nośnych), które zazębiając się z taśmą gąsienicy nadaje jej ruch. Część gąsienicy znajdująca się nad kołami porusza się w kierunku ruchu pojazdu, a część dolna ścieli się po podłożu tworząc utwardzony tor dla przemieszczających się po niej kół nośnych wraz z całym pojazdem.

Zaletą gąsienicowego układu bieżnego jest znaczne poprawienie możliwości operowania pojazdu w warunkach terenowych, poprzez zmniejszony nacisk jednostkowy ogranicza się grzęźnięcie pojazdu i poślizg. Zmniejszają się także opory toczenia w trudnym terenie. Poprawia się także jego zdolność pokonywania przeszkód terenowych, a w warunkach bojowych jest on mniej wrażliwy na ostrzał od standardowego układu kołowego. Wady (w porównaniu z układem kołowym) to: mała trwałość, duże opory tarcia, duża masa, kosztowna produkcja i eksploatacja oraz niszczenie nawierzchni utwardzonych, szczególnie asfaltowych. Ostatnią z wad redukuje się przez stosowanie specjalnych gumowych nakładek na ogniwa gąsienic, lub gąsienic wykonanych z kompozytowej gumy. Koszt produkcji-zakupu takiej gąsienicy jest wysoki, a jej eksploatacja po drogach utwardzonych – szczególnie po asfalcie powoduje jej szybkie zużywanie.

Współczynniki oporów toczenia gąsienicowego układu bieżnego

Rodzaj podłoża	Współczynnik oporów toczenia
Asfalt	0,03-0,06
Droga brukowana	0,06
Droga gliniasta	0,06
Droga piaszczysta	0,07
Droga błotnista	0,12-0,15
Skoszona łąka	0,10-0,12
Suchy piasek	0,15-0,20

Zobacz też

• pojazd gąsienicowy

Bibliografia

• Jerzy Modrzewski i inni: Encyklopedia Techniki Wojskowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987, s. 191. ISBN 83-11-07275-2.