Wędrówka kontynentów

Współczesna mozaika płyt tektonicznych

Wędrówka kontynentów, epejroforeza (od stgr. ἤπειρος ēpeiros – ‘ląd, kontynent’ oraz φόρησις phórēsis – ‘noszenie’) – ruch kontynentów powodujący zmianę ich położenia względem siebie oraz względem biegunów geograficznych i magnetycznych.

Historia

W XIX wieku dokładniejsze mapy pozwoliły zwrócić uwagę, że kontynenty zdają się pasować do siebie jak elementy układanki. Na odpowiadających sobie wybrzeżach natrafiano na takie same formacje skalne i skamieniałości, np. na Antarktydzie i w Indiach.

Skłoniło to do spekulacji na temat ewolucji litosfery ziemskiej. W 1912 roku Alfred Wegener wysunął teorię wędrówki kontynentów. Nie zyskała ona jednak wielu zwolenników, być może dlatego, że nie wyjaśniała, w jaki sposób kontynenty mogą się przemieszczać. W latach 30. XX wieku hipoteza Wegenera została zarzucona, a na początku lat 60. wykrystalizowała się teoria tektoniki płyt, w znacznym stopniu oparta na wywodach Wegenera, ale wyjaśniająca mechanizm wędrówki kontynentów.

Na tym diagramie Wegener przedstawił teorię wędrówki kontynentów

Etapy wędrówki

Według teorii tektoniki płyt wędrówka (dryf) kontynentów trwa od co najmniej 2,5 mld lat. Mogą o tym świadczyć najstarsze pofałdowane skały w Kanadzie, oceniane na co najmniej 2 mld lat.

Na podstawie teorii tektoniki płyt można w znacznym stopniu odtworzyć zasadnicze etapy wędrówki kontynentów w ostatnich 1100 mln lat:

• 1100 mln lat temu – formuje się superkontynent Rodinia.
• 750 mln lat temu – Rodinia rozpada się na trzy części – Laurencję, kraton Konga i Proto-Gondwanę.
• 600 mln lat temu – fragmenty Rodinii na krótko ponownie się stykają, tworząc nowy superkontynent – Pannocję.
• 550 mln lat temu – Pannocja zaczyna się rozpadać, tworzą się paleozoiczne kontynenty i oceany.
• 250 mln lat temu – na Ziemi ponownie istnieje jeden superkontynent – Pangea. Jest on otoczony olbrzymim oceanem Panthalassa, masy lądowe częściowo odgradzają od niego mniejszy ocean Tetydy.
• 180 mln lat temu – superkontynent Pangea zaczyna pękać na dwie części, które oddalają się od siebie, tworząc: Laurazję na półkuli północnej i Gondwanę na półkuli południowej.
• 135 mln lat temu – początek rozpadu Laurazji i Gondwany – pojawiają się zarysy dzisiejszych kontynentów:
  • Laurazja daje początek Ameryce Północnej i Eurazji
  • Gondwana rozpada się na: Amerykę Południową, Afrykę, Antarktydę, Australię i Indie.
• 100 mln lat temu – Indie odrywają się od Afryki i dryfują w stronę Azji.

W liczącej 4,5 mld lat historii Ziemi miały miejsce jeszcze inne znaczące wydarzenia tektoniczne. Kontynenty kilkakrotnie łączyły się w większe masy lądowe, jeszcze przed uformowaniem Rodinii – m.in. 3,3 mld lat temu powstał superkontynent Walbara, a 2,7 mld lat temu ponowne zderzenie kontynentów utworzyło superkontynent Kenorland.

Zobacz też

• Allan V. Cox
• John Tuzo Wilson
• Płyta tektoniczna
• Tabela stratygraficzna
• Teoria Wegenera, Teoria wędrówki płyt tektonicznych

Linki zewnętrzne

• Wędrówka kontynentów – film