Tadeusz Godlewski (fizyk)

Tadeusz Godlewski
Data i miejsce urodzenia	4 stycznia 1878 ; Lwów
Data i miejsce śmierci	28 lipca 1921 ; Lwów
	Profesor nauk fizycznych
	Specjalność: radioaktywność
Alma Mater	Uniwersytet Jagielloński
Doktorat	1903
Profesura	1906
	Polska Akademia Umiejętności
Status	członek korespondent
Uczelnia	Uniwersytet Jagielloński; Politechnika Lwowska
	Odznaczenia

Tadeusz Józef Florencjusz Godlewski (ur. 4 stycznia 1878 we Lwowie, zm. 28 lipca 1921 tamże) – polski fizyk, pionier polskich badań nad promieniotwórczością i radioaktywnością^[a]^[1]. Profesor Politechniki Lwowskiej.

Życiorys

Był najmłodszym synem Emila Godlewskiego (1847–1930) i Zofii z Roszkowskich. Jego starszym bratem był Emil Godlewski.

Ukończył gimnazjum św. Anny w Krakowie. Następnie w 1897 roku rozpoczął studia na Wydziale Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1899 roku opublikował swoją pierwszą pracę O unoszeniu elektryczności przez parę. W 1900 został asystentem w katedrze Fizyki, a w 1903 roku uzyskał stopień doktora filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Dalej kształcił się na Politechnice w Sztokholmie. Tam powstała kolejna jego praca O dyssocjacji elektrolitycznej w roztworach alkoholowych o różnych zawartościach wody. Następnie w 1904 wyjechał do Montrealu by u Ernesta Rutherforda studiować zagadnienia promieniotwórczości. W ciągu pięciu miesięcy pobytu napisał cztery prace, które zostały opublikowane zarówno w czasopismach zagranicznych jak i w Rozprawach Akademii Umiejętności. Po powrocie do kraju uzyskał doktorat na Politechnice Lwowskiej. W roku akademickim 1905/06 wykładał tam jako docent. W 1906 został mianowany profesorem nadzwyczajnym, a w 1910 zwyczajnym.

Z powodu braku funduszy Wydział Fizyki nie dysponował żadnym sprzętem. Staraniem Godlewskigo udało się wywalczyć specjalną dotację która pozwoliła na zakup najpotrzebniejszych sprzętów, umożliwiając tym samym prowadzenie badań naukowych. Od 1913, kiedy to opublikował swoją kolejną pracę, zainteresował się dziedziną koloidów. Po wybuchu I wojny światowej, wyjechał ze Lwowa i udał się do Wiednia, gdzie w Instytucie Radowym kontynuował prace nad koloidalnym zachowaniem się ciał promieniotwórczych. W 1916 roku powrócił do Lwowa, gdzie ciężkie warunki panujące w gmachu Politechniki uniemożliwiały pracę naukową. W roku akademickim 1918/1919 został wybrany rektorem. Z powodu ogrzewania pracowni niesprawnym piecem – Godlewski doznał przewlekłego zatrucia tlenkiem węgla. Wiosną 1920 roku rozpoczęły się u niego zaburzenia krążenia, a w lipcu 1921 roku Profesor Godlewski zmarł.

Był czynnym członkiem Lwowskiego Towarzystwa Naukowego, członkiem założycielem Akademii Nauk Technicznych w Warszawie, a od 1921 członkiem korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności.

Ordery i odznaczenia

Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie, 11 listopada 1936)^[2]

Życie prywatne

Ożenił się w 1912 roku z Janiną z Dzieślewskich. Miał z nią dwóch synów: Henryk Godlewski prowadził badania w Instytucie Onkologicznym w Gliwicach, a młodszy – Jerzy – zginął na froncie zachodnim jako lotnik.

Tadeusz Godlewski zmarł we Lwowie i został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim^[3].

Znaczenie

Był twórcą pierwszego polskiego laboratorium do badania zjawisk promieniotwórczych^[4]. Zajmował się badaniem aktynowej rodziny promieniotwórczej. Odkrył wchodzący w jej skład nowy pierwiastek radioaktywny aktyn X, który okazał się później jednym z izotopów radu, a także opisał wysyłane przez aktyn X promieniowanie beta i gamma.

Publikacje

1899 – O unoszeniu elektryczności przez parę
1903 – O dyssocjacji elektrolitycznej w roztworach alkoholowych o różnych zawartościach wody
1913 – O działaniu koloidów na produkta promieniotwórcze w roztworach (praca wyróżniona w 1916 roku przez PAU nagrodą im. Konstantego Simona)

Uwagi

↑ Na XXXV. Zjeździe Fizyków Polskich w Białymstoku prof. Andrzej Kajetan Wróblewski (Instytut Fizyki Doświadczalnej UW) przedstawił referat nt. „Fizyka w Polsce wczoraj, dziś i jutro” – krótką charakterystykę fizyki w Polsce XX w. Zaprezentował wskaźniki bibliometryczne, liczby dotyczące stopni i tytułów naukowych oraz liczby studentów fizyki. W podsumowaniu ocenił wkład Polaków do światowej fizyki XX w., wyodrębniając przede wszystkim – poza Marią Skłodowską-Curie (która w światowych zestawieniach jest wymieniana jako obywatelka francuska) – czterech fizyków, którzy dokonali odkryć na miarę Nagrody Nobla: Mariana Smoluchowskigo, Mariana Danysza, Jerzego Pniewskiego i Karola Olszewskiego. Wśród osiemnastu mniej zasłużonych, którzy jednak wnieśli bardzo poważny wkład do rozwoju fizyki i w pewnym okresie należeli do liderów światowej fizyki (których nazwiska są wymieniane w syntetycznych obcojęzycznych historycznych opracowaniach) znalazł się Tadeusz Godlewski. W tej samej grupie prof. Andrzej Kajetan Wróblewski wymienił nazwiska: Czesław Białobrzeski, Leopold Infeld, Aleksander Jabłoński, Mieczysław Jeżewski, Marian Mięsowicz, Władysław Natanson, Henryk Niewodniczański, Arkadiusz Piekara, Stefan Pieńkowski, Wojciech Rubinowicz, Andrzej Sołtan, Leonard Sosnowski, Zdzisław Szymański, Ludwik Wertenstein, August Witkowski, Mieczysław Wolfke, Konstanty Zakrzewski.

Przypisy

↑ Andrzej Kajetan Wróblewski (Instytut Fizyki Doświadczalnej UW): Fizyka w Polsce wczoraj, dziś i jutro. labfiz.uwb.edu.pl. [dostęp 2012-08-31]. (pol.).
↑ M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 466 „za wybitne zasługi na polu nauki i wychowywania młodzieży w duchu patriotycznym, położone w latach 1905–1918”.
↑ Stanisław Sławomir Nicieja: Cmentarz Łyczakowski we Lwowie w latach 1786–1986. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1988. ISBN 83-04-02817-4.
↑ Stanisław S. Nicieja: Cmentarz Łyczakowski we Lwowie, 1989, s. 335.

Bibliografia

Andrzej Śródka, Uczeni polscy XIX–XX stulecia, tom I: A–G, Warszawa 1994, s. 538–539 (z fotografią).
Z.A. Klemensiewicz: Tadeusz Godlewski 1878-1921 w: Historia fizyki polskiej we wspomnieniach (UKSW). [dostęp 2012-12-09].

Linki zewnętrzne

Prace Tadeusza Godlewskiego w bibliotece Polona

[1] Na XXXV. Zjeździe Fizyków Polskich w Białymstoku prof. Andrzej Kajetan Wróblewski (Instytut Fizyki Doświadczalnej UW) przedstawił referat nt. „Fizyka w Polsce wczoraj, dziś i jutro” – krótką charakterystykę fizyki w Polsce XX w. Zaprezentował wskaźniki bibliometryczne, liczby dotyczące stopni i tytułów naukowych oraz liczby studentów fizyki. W podsumowaniu ocenił wkład Polaków do światowej fizyki XX w., wyodrębniając przede wszystkim – poza Marią Skłodowską-Curie (która w światowych zestawieniach jest wymieniana jako obywatelka francuska) – czterech fizyków, którzy dokonali odkryć na miarę Nagrody Nobla: Mariana Smoluchowskigo, Mariana Danysza, Jerzego Pniewskiego i Karola Olszewskiego. Wśród osiemnastu mniej zasłużonych, którzy jednak wnieśli bardzo poważny wkład do rozwoju fizyki i w pewnym okresie należeli do liderów światowej fizyki (których nazwiska są wymieniane w syntetycznych obcojęzycznych historycznych opracowaniach) znalazł się Tadeusz Godlewski. W tej samej grupie prof. Andrzej Kajetan Wróblewski wymienił nazwiska: Czesław Białobrzeski, Leopold Infeld, Aleksander Jabłoński, Mieczysław Jeżewski, Marian Mięsowicz, Władysław Natanson, Henryk Niewodniczański, Arkadiusz Piekara, Stefan Pieńkowski, Wojciech Rubinowicz, Andrzej Sołtan, Leonard Sosnowski, Zdzisław Szymański, Ludwik Wertenstein, August Witkowski, Mieczysław Wolfke, Konstanty Zakrzewski.

[AKWróblewski-2] Andrzej Kajetan Wróblewski (Instytut Fizyki Doświadczalnej UW): Fizyka w Polsce wczoraj, dziś i jutro. labfiz.uwb.edu.pl. [dostęp 2012-08-31]. (pol.).

[3] M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 466 „za wybitne zasługi na polu nauki i wychowywania młodzieży w duchu patriotycznym, położone w latach 1905–1918”.

[4] Stanisław Sławomir Nicieja: Cmentarz Łyczakowski we Lwowie w latach 1786–1986. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1988. ISBN 83-04-02817-4.

[5] Stanisław S. Nicieja: Cmentarz Łyczakowski we Lwowie, 1989, s. 335.

[a]

[1]

[2]

[3]

[4]