Roald Hoffmann
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
profesor | |
Specjalność: chemia | |
Alma Mater | |
Odznaczenia | |
Nagrody | |
Roald Hoffmann (ur. 18 lipca 1937 w Złoczowie[1]) – polsko-amerykański chemik żydowskiego pochodzenia[2], laureat Nagrody Nobla w dziedzinie chemii (1981).
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w żydowskiej rodzinie inż. Hillela Safrana i Clary z d. Rosen w Złoczowie w Polsce (obecnie Ukraina). Otrzymał imię na cześć norweskiego badacza Roalda Amundsena[1].
W czasie II wojny światowej w 1941 r. Złoczów znalazł się pod okupacją niemiecką. Ponieważ sytuacja stawała się coraz bardziej niebezpieczna, a więźniowie byli przenoszeni do obozów zagłady, rodzina przekupiła strażników, aby umożliwić ucieczkę. Roalda wraz z matką i wujostwem uratowali przed Zagładą sąsiedzi Mykoła i Maria Diuk, ukrywając ich przez kilkanaście miesięcy (w 2007 r. zostali za to odznaczeni pośmiertnie jako Sprawiedliwi wśród Narodów Świata). Jego ojciec przebywał w obozie pracy przymusowej i został zamordowany przez Niemców w 1943 r. jako współorganizator próby ucieczki. Po wojnie w Krakowie matka Roalda związała się z Naftalim Marguliesem (także ocalałym z Zagłady), a później rodzina kupiła w Niemczech papiery na nazwisko Hoffmann. W 1949 roku rodzina Hoffmanów wyemigrowała do Stanów Zjednoczonych[3].
W 1955 roku ukończył Stuyvesant High School, a w 1958 roku Uniwersytet Columbia. W 1962 roku uzyskał stopień naukowy doktora chemii, pracując pod kierunkiem laureata Nagrody Nobla, Williama Lipscomba[1].
Zajmował się chemią teoretyczną. W 1968 został profesorem Uniwersytetu Cornella w Ithaca w USA[1]. Jest członkiem m.in. National Academy of Sciences[2] i American Academy of Arts and Sciences[2][4]. Prowadził prace w zakresie teorii reakcji chemicznych – wraz z R.B. Woodwardem (laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie chemii w 1965 r.) opracował reguły dotyczące reakcji pericyklicznych (tzw. reguły Woodwarda-Hoffmanna) i rozszerzył je na reakcje jonowe.
W 1981 roku otrzymał (niezależnie od Ken’ichiego Fukuia) Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii[2]. W 1998 r. został pierwszym laureatem Medalu im. Włodzimierza Kołosa[5]. W 2017 r. został wybrany na członka zagranicznego PAN (Wydział III Nauk Ścisłych i Nauk o Ziemi)[6].
Hoffmann jest też pisarzem i poetą, autorem zbiorów poezji The Metamict State (1987) i Gaps and Verges (1990) oraz książek popularnonaukowych z dziedziny chemii. Współprowadził program The World of Chemistry prod. PBS[2].
Żonaty z Evą Börjesson. Ma z nią syna Hillela Jana i córkę Ingrid Helen[2].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Roald Hoffmann – Biographical [online], www.nobelprize.org [dostęp 2018-12-07] (ang.).
- ↑ a b c d e f Long Biography [online], www.roaldhoffmann.com [dostęp 2018-12-07] (ang.).
- ↑ Dyuk family. [w:] The Righteous Among The Nations [on-line]. Jad Waszem. [dostęp 2018-12-07]. (ang.).
- ↑ Members of the American Academy of Arts & Sciences: 1780–2018 [online], American Academy of Arts & Sciences, 2018, s. 279 [dostęp 2018-12-07] (ang.).
- ↑ Laureaci Medali PTChem. Polskie Towarzystwo Chemiczne. [dostęp 2018-12-07].
- ↑ Wydział III Nauk Ścisłych i Nauk o Ziemi > Członkowie zagraniczni [online], PAN [dostęp 2021-01-11] .
- ISNI: 0000000110406459
- ORCID: 0000-0001-5369-6046
- VIAF: 14831744
- LCCN: n87852863
- GND: 115607803
- NDL: 00443546
- LIBRIS: 86lps3ss2zkfg21
- BnF: 12277207w
- SUDOC: 031586317
- SBN: SBLV216053
- NKC: ntk2012736837
- BNE: XX1138611
- NTA: 081431236
- BIBSYS: 90368231
- CiNii: DA01510421
- Open Library: OL382474A
- PLWABN: 9810615058805606
- NUKAT: n96400191
- J9U: 987007262616305171
- PTBNP: 465873
- CANTIC: a11311903
- LNB: 000071955
- NSK: 000412798
- CONOR: 193671523
- KRNLK: KAC201430171
- Amerykańscy chemicy
- Amerykańscy nobliści
- Nobliści – chemia
- Absolwenci Stuyvesant High School
- Wykładowcy Cornell University
- Członkowie National Academy of Sciences
- Członkowie Amerykańskiej Akademii Sztuk i Nauk
- Członkowie zagraniczni PAN
- Odznaczeni Medalem im. Włodzimierza Kołosa
- Odznaczeni Medalem Marii Skłodowskiej-Curie
- Laureaci National Medal of Science
- Amerykanie pochodzenia żydowskiego
- Ocalali z Zagłady Żydów
- Ludzie urodzeni w Złoczowie
- Urodzeni w 1937