Dieta optymalna

Dieta optymalna, dieta pełnowartościowa lub dieta zbilansowana – sposób odżywiania, który gwarantuje dostarczenie wszystkich niezbędnych składników odżywczych i energetycznych w ilościach dokładnie odpowiadających potrzebom organizmu. Według współczesnej wiedzy medycznej tego rodzaju dieta nie da się sprecyzować, ponieważ zapotrzebowanie na składniki odżywcze jest dla każdego człowieka różne ze względu na różnice osobnicze, wiek, płeć, stan zdrowia, stan fizjologiczny, tryb życia, rodzaj wykonywanej pracy, uwarunkowania kulturowe, miejsce zamieszkania, porę roku i dostępność określonych produktów żywnościowych.

Zalecenia naukowe

Większość rządowych bądź niezależnych instytucji zajmujących się z naukowego punktu widzenia kwestią właściwej zdrowotnie diety ogranicza się zwykle do ogólnych zaleceń, określających ile i jakich składników pokarmowych (takich jak tłuszcz, węglowodany, białka, błonnik, witaminy i mikroelementy) powinno być spożywane przez ludzi w określonym wieku i przy określonym trybie życia. Instytucje te często publikują oceny naukowe rozmaitych diet w formie tabel, które uwidaczniają potencjalne braki lub nadmiary określonych składników pokarmowych dla określonych grup ludzi, bez jednoznacznego polecania żadnej z nich.

Piramida odżywiania

W Polsce obecnie zalecaną przez Ministerstwo Zdrowia jest dieta zbudowana w kształcie piramidy, składającej się z produktów zbożowych, warzyw, owoców, ograniczonej ilości produktów zwierzęcych (mięsa, jaj), i minimalnej tłuszczów i słodyczy. Jest to dieta wysokowęglowodanowa, oparta na zaleceniach tzw. food guide pyramid, opracowanego przez United States Department of Agriculture. Zalecenia te po raz pierwszy zostały opracowane w 1916 i wówczas zostały przedstawione na wykresie kołowym, a po raz pierwszy zostały przedstawione w postaci trójkąta w 1992 roku.

Najnowsze zalecenia rekomendowane przez Ministerstwo Zdrowia zostały opracowane w 2016 roku przez Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej Instytutu Żywności i Żywienia w postaci Piramidy Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej. Zalecenia te są dostępne w trzech wariantach: dla osób dorosłych, dla dzieci i młodzieży oraz dla osób starszych.

Piramida odżywiania jest aktualizowana co kilka lat (w 2016 roku zaktualizowano wersję z 2011 roku) i oparta jest na aktualnych w momencie opublikowania danych. Mimo iż piramida nie budzi większych kontrowersji jest często krytykowana przez ludzi uznających terapie pseudomedyczne. Szczególne kontrowersje wzbudziły jednak zalecenia z 1992 roku, które zalecały drastyczne ograniczenie tłuszczów w diecie.

Obecna piramida nie wzbudza kontrowersji wśród ekspertów a jej ogólne założenia są zgodne z aktualną wiedzą. Trwa jednak dyskusja nad zaleceniami szczegółowymi np. kategoria „orzechy” może być uznana za zbyt ogólną ze względu na indywidualne działanie różnych gatunków.

Dieta Kwaśniewskiego

Termin „dieta optymalna” jest w Polsce często utożsamiany z dietą Kwaśniewskiego, która jest przeciwieństwem zalecanej „piramidy zdrowego odżywiania”.